Ο Ι Ι Δ Ε Ε Σ Σ Ο Υ Ε Ι Ν Α Ι Α Π Α Ρ Α Δ Ε Κ Τ Ε Σ
Τους βλέπουμε στις οθόνες των τηλεοπτικών πομπών και επί καθημερινής σχεδόν βάσης. Πρόκειται για διάφορα πολιτικά πρόσωπα, που τα προσκαλούν οι υπεύθυνοι των τηλεοπτικών πομπών, για να εκθέσουν τις απόψεις τους επί παντός ζητήματος, και η συζήτηση αυτή, καταλήγει να γίνεται περί ανέμων και υδάτων. Και όταν αναφερόμαστε σ΄αυτήν τη διατύπωση, εννοούμε ότι πραγματικά περί ανέμων και υδάτων καταντά να γίνεται αυτή η συζήτηση.
Οι ακροατές - τηλεθεατές που ακούνε τους πολιτικούς αυτούς, διαπιστώνουν αμέσως, κάτι που χαρακτηρίζει, όχι μόνο τους πολιτικούς, αλλά σχεδόν όλους τους κατοίκους αυτής της χώρας, της ιστορικής Ελλάδας. Και αυτό που διαπιστώνουν αμέσως, είναι ότι όλοι διαφωνούν με όλους τους άλλους, χωρίς να συμφωνούν - έστω και σε μιά λεπτομέρεια - με κανένα από τους άλλους συνομιλητές τους. Και λίγο ύστερα από την έναρξη της υποτιθέμενης συζήτησης, αρχίζουν να μιλάνε όλοι μαζύ, και τότε δεν καταλαβαίνεις τίποτε από αυτά που λένε, μιά αληθινή Βαβυλωνία γίνεται μπροστά στον τηλεοπτικό φακό.
Γιατί δεν καταφέρνουν να συννενοούνται γενικά οι συμπατριώτες μας, όταν καταπιάνονται σε συζητήσεις που τους φερνει αντίθετους με τις απόψεις του καθενός από αυτούς ; Γιατί « κολλάνε » στις παγιωμένες απόψεις που έχουν για κάθε θέμα, έστω και εντελώς ασήμαντο, και δεν μπορούν να συζητήσουν πολιτισμένα και να δεχτούν ότι κάπου οι ιδέες τους είναι λαθεμένες, ότι πρέπει σε κάποια σημεία να τις αναθεωρήσουν, να κάνουν λίγο όπισθεν από αυτά που πιστεύουν ακράδαντα ότι είναι τα μόνα σωστά, και ότι όλα τα άλλα είναι λαθεμένα ; Ιδού το ερώτημα.
Στενοκεφαλιά, είναι μιά από τις ερμηνείες που μπορεί να δώσει κάποιος το ερώτημα αυτό. Εχουμε εδραιωμένες απόψεις για το κάθε τι, έστω και τελείως δευτερεύον, τελείως ασήμαντο. Αυτή μπορεί να είναι μιά ερμηνεία του φαινομένου αυτού, που το βλέπουμε και το ακούμε και στις τηλεοπτικές συζητήσεις που είπαμε, Αυτή είναι μιά ερμηνεία.
Μιά άλλη αιτία του πείσματος και της έντονης προσήλωσης πάνω σ΄αυτό που πιστεύει κάποιος, είναι η ιδεολογία στην οποία πιστεύει, και από την οποία δεν θέλει, ούτε μπορεί να παρεκκλίνει, μιά ιδεολογία που πολλές φορές δεν είναι τίποτε άλλο από ιδεοληψία, μιά κατάσταση που την βρίσκουμε σε ορισμένες διαταραχές του ψυχισμού του ανθρώπου. Ότι επιτάσσει η ιδεολογία πάνω σε πολλά θέματα, δεν επιδέχεται καμμιά υπαναχώρηση, αυτό που έχει σαν μία σφηνωμένη ιδέα μέσα στο μυαλό, δεν βγαίνει με καμμιά δύναμη, είναι σχεδόν προδοτικό να απομακρυθεί από την καθιερωμένη άποψη που διδάσκει η ιδεολογία του.
Ας αφήσουμε τώρα τους πολιτικούς που κλήθηκαν στο στούντιο του τηλεοπτικού πομπού να συζητάνε διαφωνώντας ριζικά ο ένας απέναντι στους υπόλοιπους. Και ας ασχοληθούμε με τους κοινούς ανθρώπους, δηλαδή αυτούς που δεν έχουν στο μέτωπο τη σφραγίδα του πολιτικού προσώπου, που τον διάλεξαν οι ψηφοφόροι του να τους εκπροσωπεί στη βουλή. Και ας δούμε το πώς έχουν κι αυτοί τις διαφωνίες τους πάνω σε σημαντικά, αλλά και ασήμαντα ζητήματα, σε σχέση με τις απόψεις των άλλων.
Ας πάρουμε ένα είδος ανθρώπου, που τον ονομάζουμε « Δογματικό ». Θα μπορούσαμε άραγε να τον κατατάξουμε κι αυτόν στους « ιδεολόγους », στους οποίους εγινε ήδη αναφορά ; Εν μέρει, ναι, θα μπορούσε να είναι κάπως συνώνυμος με τον ιδεολόγο, αλλά σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να έχει κάποιες διαφορές από τον ιδεολόγο. Ο οποίος ιδεολόγος, ακολουθεί μιά μερίδα ανθρώπων που ακολουθεί την ίδια ορισμένη γραμμή σκέψης, ενώ ένας απλός δογματικός, μπορεί να ακολουθεί έναν τελείως δικό του τρόπο σκέψης, μιά εντελώς δική του ιδεολογική γραμμή.
Ενδεχομένως να υπάρχουν και άλλοι τύποι ανθρώπων, που δεν θέλουν να συμφωνούν με τις αποψεις άλλων ανθρώπων – ας πούμε ο « πεισματάρης » - αλλά θα πρέπει να είναι κανείς ψυχολόγος και κοινωνιολόγος, για να μπορεί να βρεί και αυτούς τους τύπους που θέλουν να διαφωνούν χωρίς κανέναν ουσιαστικό λόγο με τους άλλους, να απορρίπτουν τις ιδέες των συνομηλιτών τους. Ούτε ψυχολόγοι όμως είμαστε, ούτε κοινωνιολόγοι, γι αυτό παρατάμε την αναζήτηση άλλων ανθρώπων που τους αρέσει να πηγαίνουν συχνά « κόντρα » στις απόψεις των άλλων.
Ας αφήσουμε τώρα τους διαφορους τύπους των « διαφωνούντων » και των « ιδεολόγων » και των άλλων με τους οποίους καταπιαστήκαμε, κι ας ξαναγυρίσουμε από εκεί που είχαμε αρχίσει. Από τους πολιτικούς διαφωνούντες μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες, και που τους βαριέσαι να τους ακούς να διαπληκτίζονται, υπερασπιζόμενοι με μανία τις ιδέες τους. Και να δούμε πώς θα μπορούσαν να γίνουν πολύ πιό ανεκτοί, και να μην σε υποχρεώνουν να κλείσεις από βαρυεστημάρα το κανάλι τους, και να πάς σε ένα άλλο, ή και να κλείσεις εντελώς τη συσκευή σου.
Λοιπόν, τους ξαναβλέπουμε, και βλέπουμε και πάλι να μιλάνε όλοι μαζύ και να μην ακούει κανένας αυτά που λένε οι άλλοι. Που όλοι τους προσπαθούν να επιβάλουν, όχι την άποψή τους - που ούτε την ακούνε οι άλλοι - ουτε και αν μπορούσανν να την ακούσουν, θα είχε καμμιά σημασία γι αυτούς. « Αυτά που λές, εγω τ΄ακούω βερεσέ », έλεγε ένα παλιό ρεμπέτικο τραγούδι, έτσι τα ακούνε – αν μπορούν να τα ακούσουν βέβαια – οι άλλοι. Όχι, ξερουν ότι κανένας δεν θα τους ακούσει μέσα στη φασαρία που γίνεται, απλά φωνάζουν και κακαρίζουν, έτσι για να γίνεται σαματάς. Μονάχα εγώ έχώ δίκαιο – έτσι λένε – κα ικανένας άλλος δεν έχει το δικαίωμα να μιλά, όλοι εσείς πέφτετε σε μεγάλο λάθος.
Εχουν περάσει δυόμισυ χιλιάδες χρόνια, από τότε που ο Σωκράτης ο Αθηναίος, είχε διατυπώσει την γνωστή « Μαιευτική » του μέθοδο συζήτησης. Όταν ακούσεις να μιλάνε πολιτικοί και άλλοι παράγοντες ευρωπαϊκών προηγμένων χωρών, βλέπεις ότι εφαρμόζουν αυτή την μέθοδο που επινόησε ο Σωκράτης. Μιά μέθοδο, που είναι η μόνη κατάλληλη για συζήτηση αντιτιθέμενων μερών, και σχεδόν πάντα, φέρνει κάποιο αποτέλεσμα. Μέθοδος που δημιουργήθηκε από έναν Ελληνα, έναν Αθηναίο, αλλά που δεν την εφαρμόζουν οι ίδιοι οι Ελληνες. Και γιατί δεν την εφαρμόζουν άραγε ; Απλούστατα, επειδή δεν την γνωρίζουν.
Λοιπόν, να ποιά είναι η πολύ απλή μέθοδος, η « Μαιευτική » λεγόμενη του Σωκράτη. Λέει λοιπόν ο Αθηναίος φιλόσοφος, που ο ίδιος δεν έχει γράψει απολύτως τίποτε, τα έγραψε όλα ο Πλάτωνας. Κάθεσαι – λέει ο Σωκράτης – με κάποιον και συζητάς, για κάποιο ή κάποια θέματα. Σου λέει αυτός την άποψή του πάνω στο ζήτημα. Εσύ δεν τη δέχεσαι όπως διατυπώνεται, αλλά τι κάμνεις ; Απαντάς : « Εχεις δίκαιο σ΄αυτά που μου είπες. Μάλιστα, συμφωνώ κι εγώ, τουλάχιστον στα περισσότερα σημεία της αναφοράς σου ». Υστερα ο αλλος αναπτύσσει μιά ακόμα ιδέα. « Εσύ τι πρέπει να κάνεις ; Να απορρίψεις αμέσως αυτά που είπε ; Όχι βέβαια. Θα του πείς : « Μάλιστα, σε αρκετά σημεία, δέχομαι αυτή την άποψή σου, με μία μόνο επιφύλαξη ». Και του προβάλλεις μιά μικρή αντίρρηση.
Ο άλλος βλέπει ότι είσαι συγκαταβατικός και δεν τα απορρίπτεις όλα από τη βάση τους. Λέει παρακάτω μιά άλλη ιδέα του. Εσύ απαντάς ότι έχει κάποια βάση αυτή η ιδέα, αλλά θα μπορούσε να έχει και κάποιες διορθώσεις. Με τον τρόπο αυτό, τί καταφέρνεις ; Να γίνει ο συνομιλητης σου έτοιμος να ακούσει και τις δικές σου απόψεις. Και δεν μπορεί να φανεί γαϊδούρι και να τις απορρίψει χωρις λόγο, για να μην φανεί η αδιαλλαξία του. Και έτσι, προχωρά η συζήτηση, και σιγά σιγά, τον φέρνεις σε μιά τέτοια θέση, που να καθήσει να ακούσει προσεκτικά αυτά που του λές. Αυτή είναι η όλη ιστορία. Και αυτή είναι η « Μαιετική » - κατάλαβαίνει κανείς την εννοια της λέξης – μέθοδος που πρότεινε ο Αθηναίος φιλόσοφος. Και που κάνει το συνομιλητή του να καθήσει και να ακούσει και αυτά που εσυ υποστηρίζεις.
Το ρητό αυτό το ξέρουν σχεδόν όλοι, το είπε και ένας Κινέζος μαγαζάτορας που μένει στην Αθήνα εδώ και χρόνια. Και είπε : « Εσείς οι Ελληνες, έχετε δώσει τα φώτα σε όλον τον κοσμο, και μείνατε στο σκοτάδι ». Σωστό, έτσι δεν είναι ; Ο Σωκράτης διατύπωσε τη Μαιευτική θεωρία του, άλλοι την εφαρμόζουν, αλλά όχι οι συμπατριώτες του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου