Ο Ι Λ Α Γ Ο Ι Κ Α Ι Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο
Κάθε μέρα σχεδόν, ακούμε στα δελτία ειδήσεων των τηλεοπτικών πομπών, για κάποια δίκη, στην οποία υπάρχει ένας κατηγορούμενος ή και περισσότεροι του ενός, κάποτε ολόκληρη συμμορία.Επάνω στη έδρα κάθονται οι δικαστές, ένας πταισματοδίκης όταν πρόκειται για μονομελές πταισματοδικείο, που όπως το λέει η λέξη, εκδικάζει πταίσματα - τα ελαφρότερα δηλαδή αδικήματα - τρεις πλημμελειοδίκες όταν πρόκειται περί πλημμελημάτων, των κάπως σημαντικότερων αδικημάτων, και τρεις πρωτοδίκες και τέσσερις ένόρκοι όταν πρόκειται για κακουργήματα που τα εκδικάζει το κακουργιοδικείο. Ακόμα, επάνω στην έδρα και στην αριστερή άκρη - όπως βλέπει ο θεατής - είναι και ο εισαγγελέας, που θα απαγγείλει το κατηγορητήριο, είναι ο δημόσιος κατήγορος.
Μπροστά από την έδρα και στο κέντρο, βρίσκεται το μέρος όπου στέκονται οι μάρτυρες και καταθέτουν όρθιοι τη μαρτυρία τους. Πιό πίσω, σε ένα παγκάκι -το εδώλιο -κάθεται ο κατηγορόύμενος ή οι κατηγορούμενοι, κι αν χρειαστεί - αν είναι πολλοί οι κατηγορούμενοι - υπάρχει πίσω απ΄το εδώλιο και δεύτερο και τρίτο.
Πριν φτάσει η υπόθεση στο ακροατήριο, γίνεται προετοιμασία που μπορεί να κρατήσει πολλούς μήνες, είναι το αποδεικτικό υλικό της δίκης, με τις καταθέσεις των μαρτύρων που έχει μαζέψει ο αρμόδιος ανακριτής. Οι καταθέσεις αφορούν τις εντυπώσεις που έχουν οι μάρτυρες κατηγορίας, τι είδαν από τα καταγγελόμενα γεγονότα εφ΄ όσον είναι αυτόπτες μάρτυρες, ή τι άκουσαν σχετικά με την υπόθεση από άλλους. Επίσης, υπάρχουν καταθέσεις μαρτύρων που επικαλέστηκε ο κατηγορούμενος για την υπεράσπισή του. Υπάρχουν και άλλες λεπτομέρειες, που αν θέλει κανείς να τις μάθει όλες και στην εντέλεια, μπορεί να πάει στη νομική σχολή, να παρακολούθήσει τα μαθήματα επί τέσσερα χρόνια, να δώσει εξετάσεις σε κάθε μάθημα και να πάρει το πτυχίο του νομικού, είναι μιά πανεύκολη υπόθεση, θέληση να υπάρχει. Εκεί θα μάθει και τους κανόνες διεξαγωγής της δίκης που αποτελούν τη δικονομία. Βάσει των κανόνων αυτών θα διεξαχθεί η δίκη, και αυτό που εύχομαι ολόψυχα στον αναγνώστη, είναι να μην βρεθεί ποτέ να κάθεται στο παγκάκι εκείνο που ονομάζεται « εδώλιο του κατηγορούμενου », ακόμα και για ένα ασήμαντο πταίσμα. Είναι ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορούν να συμβούν σε έναν άνθρωπο, και γι αυτό πρέπει να αποφεύγει εντελώς να παραβαίνει και τον πιό ασήμαντο νόμο.
Αφού λοιπόν έχει προηγηθεί η προδικασία, δηλαδή η συγκέντρωση όλων των στοιχείων της υπόθεσης που τα έχουν μελετήσει εντατικά οι συνήγοροι του κατηγορούμενου και οι συνήγοροι του ενάγοντος - που μπορεί και να λείπουν, αν το αδίκημα διώκεται αυτεπάγγελτα, μιάς και συνήγορος της πολιτικής αγωγής αναλάμβάνει ο εισαγγελέας - φτάνει η στιγμή που ανεβαίνει ο κλητήρας στην έδρα, και με ένα κουδούνι αναγγέλει την προσέλευση των δικαστών. Που έρχονται και κάθονται στις έδρες τους, έχοντας στο κέντρο τον πρόεδρο του δικαστηρίου που είναι πρόεδρος πρωτοδικών - αν είναι δίκη σε πρώτο βαθμό - ή πρόεδρος εφετών, αν η δίκη είναι σε δεύτερο βαθμό, δηλαδή στο εφετείο. Αφού καθήσουν τα μέλη του δικαστηρίου, κάθονται και οι αυτοί που παρακολουθούν τη δίκη, και που είχαν σηκωθεί όρθιοι τη στιγμή που έμπαιναν οι δικαστές, σε ένδειξη σεβασμού.
Αμέσως μετά, ο πρόεδρος ζητά από τον αρμόδιο γραμματέα - που είναι και ο πρακτικογράκογράφος των όσων θα λεχθούν στη δίκη -να απαγγείλει το κατηγορητήριο, πράγμα που κάμνει αμέσως ο γραμματέας. Στη συνέχεια, ο πρόεδρος καλεί τον πρώτο μάρτυρα κατηγορίας, και του ζητά να ορκιστεί, βάζοντας το χέρι του πάνω στο ευαγγέλιο, ή το κοράνι ή σε ότιδήποτε άλλο, και να απαντήσει δίχως φόβο και δίχως πάθος σε ότι ερωτηθεί. ( Μεταξύ μας, δεν μπορώ να καταλάβω για ποιό λόγο βάζουν τους μάρτυρες να ορκίζονται, αν μεν είναι « θεϊστές », αρκεί ο λογος ότι θα πούνε την αλήθεια -που δεν τη λένε πάντοτε παρά τον όρκο τους- αν όμως είναι άθεοι, τότε δεν έχει καμμιά αξία ο όρκος που παίρνουν πάνω σε ένα βιβλίο που δεν το υπολογίζουν καθόλου. Αλλωστε, ο ίδιος ο Ιησούς, είχε απαγορέψει ρητά τους όρκους, λέγοντας « Ο δε λόγος σας να είναι ναι ή όχι », (σε ελεύθερη μετάφραση )..
Κατόπιν ο πρόεδρος ρωτά τον μάρτυρα : « Λοιπόν, πες μας τι ξέρεις για την υπόθεση ; » Εχουν διατυπωθεί πολλές φορές ενστάσεις για τον ενικό αριθμό που χρησιμοποιούν οι δικαστές όταν αποτείνονται στους μάρτυρες, είναι λένε ανάγωγο να μιλούν με αυτόν τον τρόπο ανθρωποι πολιτισμένοι. Οι δικαστές πάλι έχουν ένα επιχείρημα : « Όταν ρωτάμε έναν μάρτυρα : « Πείτε μας κύριε μάρτυς, είδατε τον κατηγορούμενο. », ο άξεστος συχνά μάρτυρας απαντά : « Μάλιστα, τον είδαμε κύριε πρόεδρε ». Απαντά σε κοινό πληθυντικό στην ερώτηση που θα του γίνει σε πληθυντικό ευγενείας. Ετσι, επικράτησε να χρησιμοποιείται ο αγενής μεν ενικός, που όμως αποφεύγει τις απαντήσεις του τύπου αυτού.
Ο ερωτώμενος μάρτυς περιγράφει με κάθε περιττή λεπτομέρεια, τι είδε ή τι άκουσε σχετικά με την εκδικαζόμενη υπόθεση. Κατόπιν ο πρόεδρος παραδίδει τον μάρτυρα στον εισαγγελέα, ύστερα στο συνήγορο πολιτικής αγωγής και μετά στο συνήγορο υπεράσπισης, για να κάνει ο καθένας τους κάποιες διευκρινιστικές ερωτήσεις. Και οι άλλοι δικαστές - επαγγελματίες ή ένορκοι - έχουν κι αυτοί το δικαίωμα να υποβάλουν όσες ερωτήσεις επιθυμούν. Τελευταίος μπορεί να υποβάλει -όπως είπαμε - ο συνήγορος υπεράσπισης τα ερωτήματά του. Αυτός προσπαθεί να μπερδέψει - συνήθως - τον μάρτυρα, με ερωτήσεις τέτοιες, που να τον κάνουν να περιπέσει σε αντιφάσεις. Το γιατί το κάμνει αυτό, είναι πασιφανές, προσπαθεί μ΄αυτόν τον τρόπο να αποδείξει ότι ο μάρτυρας είναι αναξιόπιστος, ή εν πάση περιπτώσει, ότι η μαρτυρία του τίθεται εν αμφιβόλω.
« Κύριε μάρτυς, είπατε προηγουμένως », ρωτά ο συνήγορος της υπεράσπισης τον μάρτυρα - οι δικηγόροι είναι ευγενέστεροι των δικαστών - « είπατε προηγουμένως, ότι είδατε τον κατηγορούμενο να κτυπά με ένα δοκάρι το θύμα. Μπορείτε σας παρακαλώ να μας ξαναπείτε, τι ώρα είδατε αυτή τη σκηνή ; » « Ηταν περίπου δέκα η ώρα τη νύχτα ».« Μήπως μπορείτε να μας πείτε αν ο δρόμος ήταν φωτισμένος ; ».« Νομίζω ότι δεν ήταν, πάντως μπορούσα να διακρίνω καλά τα πράγματα »
« Θα σας υπενθυμίσω ότι τη νύχτα της δέκατης του Νοεμβρίου, δεν υπήρχε φεγγάρι, έτσι μας λέει το ημερολόγιο. Μπορείτε να μας πείτε σε πόση απόσταση από τη θέση σας, έγινε η επίθεση του ανθρώπου που κάθεται στο εδώλιο ». « Θα ήταν γύρω στα δέκα μέτρα, έτσι νομίζω, μάλλον είμαι βέβαιος ». « Κύριε μάρτυς, είστε εξήντα πέντε χρονών, μπορείτε να βλέπετε καλά - με συγχωρείτε για την ερώτηση - μέσα σε μιά σκοτεινή νύχτα και σε απόσταση δέκα μέτρων ; »
Ο μάρτυς στρέφει αγωνιώδες βλέμμα προς τον συνήγορο της πολιτικής αγωγής, που τον είχε « δασκαλέψει » πρωτύτερα πώς θα κάμνει τις ερωτήσεις ο δικηγόρος του αντίδικου, και πώς θα πρέπει να του απαντά. Αλλά ο δικηγόρος δεν δείχνει ότι μπορεί να τον βοηθήσει να ξεπεράσει τη δυσκολία του. Ο υπερασπιστής έχει κερδίσει μερικούς πόντους από την εξέταση του μάρτυρα αυτού, αργότερα ίσως χρησιμοποιήσει τα λόγια του αυτά όταν θα απευθυνθεί στους δικαστές στην αγόρευσή του.
Καλούνται και άλλοι μάρτυρες. Ο καθένας λέει την ιστορία του όπως αυτός την είδε, όπως αυτός την άκουσε. Ρωτούν ο πρόεδρος, οι δικαστές, οι δικηγόροι, και οι μάρτυρες φεύγουν. Σειρά έχει τώρα η απολογία του κατηγορούμενου. Δηλώνει μεταξύ άλλων, ότι είναι τελείως αθώος, έχει γίνει ένα τραγικό λάθος. Και πολλά άλλα. Η ακροαματική διαδικασία έχει τελειώσει. Τον λόγο παίρνει τώρα ο εισαγγελέας για να κάνει την αγόρευσή του, και ζητά την ενοχή του κατηγορουμένου βάσει των υπαρχόντων στοιχείων. Κατόπιν παίρνει τον λόγο ο συνήγορος της πολιτικής αγωγής που παραθέτοντας κι αυτός τα επιχειρήματά του, ζητά να κηρυχθεί ένοχος ο κατηγορούμενος σύμφωνα με το κατηγορητήριο. Τέλος, μιλά προς τους δικαστές και τους ενόρκους ο συνήγορος της υπεράσπισης, ο οποίος προσπαθεί να ανατρέψει τα επιχειρήματα των αντιδίκων του. Και ύστερα, το δικαστήριο αποσύρεται σε σύσκεψη για να αποφασίσει, να εκδώσει την ετυμηγορία του.
Η σύσκεψη κρατά αρκετή ώρα, πρόκειται να πάρει το δικαστήριο μιά σοβαρή απόφαση. Και κάποτε βγαίνουν οι δικαστές απ΄την αίθουσα της σύσκεψης, ανεβαίνουν στην έδρα, και ο πρόεδρος απαγγγέλει την απόφαση. Το δικαστήριο έχει βρεί τον κατηγορούμενο ένοχο. Ανακοινώνεται και η ποινή που επιβάλλεται στον ένοχο. Η δίκη έχει τελειώσει. Η μήπως δεν έχει τελειώσει ακόμα ; Οχι, γίνεται έφεση, και θα προσδιοριστεί η ημερομηνία της νέας δίκης στο Εφετείο.
Ερχεται η μέρα της νέας δίκης. Επαναλαμβάνεται η ίδια διαδικασία, μάρτυρες, ερωτήσεις, απολογία του κατηγορούμενου, αγορεύσεις, και ιδού η απόφαση του εφετείου είναι απαλλακτική για τον κατηγορούμενο. Μα τι συνέβη λοιπόν ; Εκανε λάθος το πρώτο δικαστήριο, δεν εκτίμησε σωστά τις μαρτυρίες που είχε στη διάθεσή του ; Μήπως είναι έσφαλμένη η απόφαση του Εφετείου ; Κάποιο απ΄ τα δυό δικαστήρια έχει κάνει λάθος, έτσι φαίνεται.
Η εκτίμηση των στοιχείων που παρουσιάζονται σε μιά δίκη, είναι μιά καθαρά υποκειμενική υπόθεση. Με άλλους δικαστές, άλλη μπορεί να είναι η απόφαση. Το πρώτο δικαστήριο παίρνει υπ΄ όψιν τα στοιχεία κατά τέτοιο τρόπο, ώστε αν κάνει λάθος, υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα δεύτερης δίκης, οι Εφέτες είναι πιό έμπειροι,αν η υπόθεση δεν είναι απλή και υπάρχει περίπτωση να βγή εσφαλμένη απόφαση, θα διορθώσει τα πράγματα το Εφετείο.
Βλέπουμε αρκετές φορές να βγαίνουν περίεργες αποφάσεις. Πριν λίγες μέρες, σε μιά δίκη, οι τρεις « κανονικοί » δικαστές έδωσαν καταδικαστική ψήφο, οι τέσσερις « ορκωτοί », δηλαδή οι ερασιτέχνες - που δεν έχουν ούτε την κρίση, ούτε την πείρα των επαγγελματιών δικαστών - έδωσαν όλοι τους απαλλακτική ψήφο. Τι συνέβη στην περίπτωση αυτή ; Αυτό που θεωρώ ότι έγινε, είναι ότι έγινε συμφωνία ανάμεσα στους πρώτους και τους δεύτερους, να δοθεί αυτή η λύση. Γιατί αυτό ; Ο κατηγορούμενος είναι « άνθρωπος της νύχτας », έτσι ονομάζονται τα μέλη των σκληρών συμμοριών που δεν διστάζουν εμπρός σε τίποτε. Οι δικαστές βγάζουν την σωστή απόφαση, αλλά επειδή ενδεχομένως φοβούνται για τους εαυτούς τους και για τους ορκωτούς δικαστές, προτείνουν αυτή τη λύση. Ετσι, βλέπουμε να απαλλάσονται κατηγορούμενοι που βαρυνονται με δεκάδες παράνομες πράξεις, μεταξύ των οποίων και δολοφονίες. Και ο κόσμος απορεί με τις αποφάσεις αυτές.
Πάντως, είναι κοινό μυστικό, ότι αρκετά συχνά τα δικαστήρια καταδικάζουν ανθρώπους που είναι αθώοι, αλλά που οι ενδείξεις είναι τόσο πολλές, ώστε να παρασύρουν τα δικαστήρια σε λαθεμένες αποφάσεις. Πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από μοιραία γι αυτούς λάθη δικαστικά. Αυτά τα λάθη, είναι ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν πολλές χώρες στην κατάργηση της θανατικής ποινής, έτσι ώστε αν γίνει κάποιο λάθος και αποκαλυφθεί μετά από καιρό, να μπορεί να επανορθωθεί το λάθος που είχε γίνει. Και είναι δικαστικό ρητό, ότι είναι προτιμώτερο να αθωωθούν εκατό ένοχοι, παρά να καταδικαστεί ένας αθώος. Και πρέπει πάντα να θυμόμαστε το επίσης δικαστικό ρητό που λέγεται στην Αγγλία : « Εκατό λαγοί δεν κάνουν ένα άλογο, εκατό ενδείξεις δεν κάνουν μιά απόδειξη ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου