Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Α     Π Ε Ι Ρ Α Μ Α Τ Α     

        Ηταν ο δέκατος όγδοος αιώνας. Όταν εμφανίστηκαν στη Γαλλία  οι λεγόμενοι  « ουτοπιστές » σοσιαλιστές. Οι οποίοι είναι  οι πρόδρομοι  του Μαρξισμού, που  έκανε την  εμφάνιση του τον επόμενο αιώνα, κάπου  στη δεκατία του 1840. Και το 1847, δημοσιεύτηκε το γνωστό  « Κομμουνιστικό μανιφέστο » στο Παρίσι, από μιά ομάδα σοσιαλιστών από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Τί δήλωναν  αυτοί που το  έγραψαν ; Μπορείτε  να το μάθετε πολύ εύκολα, ευθύς μόλις ανοίξετε μιά εγκυκοπαίδεια, τα γράφει όλα με το νί και με το σίγμα.

Ο άνθρωπος που άλλαξε τη ροή των  πραγμάτων το δέκατο  ένατο και τον εικοστό αιώνα σε παγκόσμιο  επίπεδο, ήταν  ένας Γερμανοεβραίος. Ο Εβραίος  πατέρας του, είχε εγκαταλείψει τη θρησκεία του -ή μάλλον μετατόπισε την πίστη του στα νέα δεδομένα της Εβραϊκής πίστης - και ασπάστηκε  τον Χριστιανισμό. Όμως, ο γιός  του Γερμανοεβραίου αυτού, ο Κάρολος Μαρξ, δεν  είχε τις ίδιες ιδέες  με τον πατέρα  του. Ούτε στην Εβραϊκή  θρησκεία έμεινε, ούτε στον  Χριστιανισμό  προσχώρησε. Εμεινε σκέτος  άθεος, έτσι του  άρεσε, έτσι  έκανε, ο καθένας επιλέγει αυτό που πιστεύει και εγκαταλείπει αυτό που δεν το πιστεύει.

Ο Κάρολος δεν ήταν επιθυμητός στη Γερμανία εξ αιτίας των πρωτοποριακών ιδεών του, που τις δημοσίευε στην  εφημερίδα του. Πήρε τότε  των ομματιών του  και έφυγε στο εξωτερικό, Γαλλία, Βέλγιο και κυρίως στη Βρεττανία, όπου έζησε μέχρι το θάνατό του, επί σαρανταένα συναπτά χρόνια. Και  εκεί, στη Βρεττανία, έγραψε  το περιώνυμο βιβλίο του  « Το Κεφάλαιο », στα  γερμανικά  « D a s   C a p i t a l ». Σ΄αυτό το βιβλίο  του, αναπτύσσει όλη την κοσμοθεωρία του σχετικά με το σύστημα που εισηγείται στον κόσμο που έρχεται.

Ο Μάρξ ήταν πολύ σπουδαίος στις θεωρητικές επιστήμες, κοινωνιολογία, πολιτισμός, οικονομικές επιστήμες, ιστορία και άλλες. Μόνο σε  ένα τομέα  είχε φανερές  και μεγάλες αδυναμίες, δεν γνώριζε τη φύση του ανθρώπου, και δεν είχε μελετήσει όσο έπρεπε - ή καθόλου - ψυχολογία, που την είχε  αναπτύξει  την ίδια περίπου  εποχή, ένας άλλος διάσημος Γερμανοεβραίος, ο μεγάλος ψυχίατρος Σίγμουντ Φρόϋντ, πατέρας της ψυχανάλυσης.

Στο « Κεφάλαιό » του, ο Κάρολος Μαρξ  διατυπώνει όπως  είπαμε το  σύστημα που πρέπει να ακολουθήσει  ο κόσμος της νέας  εποχής, στην οποία  εποχή, το προλεταριάτο - η τάξη των εργατών και  των μισθωτών - θα  επιβάλει τη δύναμή του, και θα κυβερνήσει τον κόσμο. Εχω διαβάσει  τους δυό πρώτους  τόμους του βιβλίου αυτού. Ο πρώτος  τόμος, είναι απόλυτα κατανοητός στον  καθένα, προδίδει όμως μιά τέλεια  έλλειψη γνώσης της φύσης του ανθρώπου. Αφήνει - ακούσια βέβαια - να φανεί, ότι θεωρεί την  εφαρμογή του  συστήματος αυτού, σαν κάτι που εφαρμόζεται από τα μηρμύγκια και  τις μέλισσες, πλασματα που δεν έχουν καθόλου πρωτοβουλίες, και βασίζονται  αποκλειστικά  στο ένστικτό  τους. Και ο Μαρξ, θεωρεί, χωρίς να το καταλαβαίνει  και ο ίδιος, ότι κάπως έτσι θα  συμπεριφέρονται και οι άνθρωποι στο σύστημα που υποδεικνύει. Είναι κατά κάποιο τρόπο, μάλλον ουτοπικό σύστημα, κάτι σαν τον ουτοπικό σοσιαλισμό των Γάλλων του δέκατου όγδοου αιώνα.

Διάβασα και τον δεύτερο τομο του  « Κεφάλαιου », αλλά  με  « άλματα » σε  όποια μέρη δεν καταλάβαινα  καλά, βλέπετε δεν είμαι καθόλου οικονομολόγος, αν και το « παίζω » μερικές φορές σαν τέτοιος. Οσο για τον τρίτο τόμο, εγκατέλειψα την προσπάθεια να τον διαβάσω πολύ γρήγορα, μου ήταν  πολύ ακαταλαβίστικος. Αλλωστε, αυτόν τον τόμο δεν τον είχε γράψει κατ΄ουσίαν  ο ίδιος ο Μαρξ, αν και  όλες οι σημειώσεις  από τις οποίες  πάρθηκε το υλικό του, ήσαν δικές  του. Εκανε περίπου  δέκα χρόνια ο  συνεργάτης του ο Ενγκελς, να συμμαζέψει τις σκόρπιες σημειώσεις από διάφορα  συρτάρια και ράφια, για να  σχηματίσει έναν τρίτο τόμο που θεώρησε ότι έτσι περίπου θα τον έγραφε κι ο ίδιος ο Καρλ Μαρξ.

Ολόκληρο τον δέκατο ένατο αιώνα, η Ευρώπη  κατακλυζότανε από  την προσπάθεια των οπαδών του καινούργιου κοινωνικοπολιτικοοικονομικού  κινήματος. Δημιουργήθηκε η πρώτη διεθνής της  σοσιαλκομμουνιστικής  ένωσης, και  μετά από  μερικά χρόνια  και η δεύτερη. Σ΄αυτή τη δεύτερη, διαχωρίσανε τη θέση τους ορισμένοι  μετριοπαθείς, που την ολική διακυβέρνηση των πάντων, δεν την  δεχόντουσαν από  το κράτος. Η κίνηση που δημιούργησαν αυτοί οι  αποσχισθεντες, ονομάστηκε  σοσιαλδημοκρατία, και  οι πρώτοι  σοσιαλδημοκράτες ήσαν Γερμανοί. Τους ακολούθησαν και άλλοι  Ευρωπαίοι, και σήμερα όλοι οι σοσιαλιστές της Ευρώπης - πλην των Γάλλων - είναι στην  ουσία σοσιαλδημοκράτες. Οι οποίοι δεν είναι οπαδοί της κρατικοποίησης όλων  των μέσων παραγωγής, όπως  διακηρύσσει η Μαρξιστική άποψη. Αποψη που την είδαμε να πραγματοποιείται στο ακέραιο στην τέως Σοβιετική Ενωση.

Οκτώβριος του 1917. Ο πόλεμος  συνεχίζεται στην Ευρώπη, ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος. Από το Μάρτιο  της ίδιας χρονιάς, το απολυταρχικό  καθεστώς στη Ρωσία έχει καταργηθεί, πρωθυπουργός  είναι ο σοσιαλδημοκράτης  Κερένσκυ. Τέλη  του Οκτωβρίου - αρχές Νοεμβρίου με το νέο  ημερολόγιο - ξεσπά η Οχτωβριανή επανάσταση, καθαρά Μαρξιστικού τύπου, με επικεφαλής τους πάντοτε επικεφαλής  των επαναστάσεων,  τους διανοούμενους. Που είναι τώρα  ο Λένιν, ο Στάλιν και  πολλοί άλλοι  επαναστάτες, κυριώτερος  από τους οποίους είναι ο Εβραίος Τρότσκυ, ο ριζοσπαστκότερος ίσως από όλους.

Η Ρωσία δεν ήταν  η κατάλληλη χώρα για να εφαρμοστεί το καινούργιο σύστημα. Το δήλωσε αμέσως η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η μεγάλη Μαρξίστρια του εικοστού  αιώνα. Και τί είπε η Ρόζα με το άκουσμα της είδησης  αυτής ; Ότι χαμένος  κόπος είναι, το  μέρος αυτό είναι τελείως ακατάλληλο για τέτοια  πράγματα, θα  βουλιάξουν  οι άνθρωποι. Αυτά είπε η σπουδαία εκείνη γυναίκα, που  τη φάγανε λάχανο  το 1919, κατά το διάστημα της επανάστασης των λεγόμενων  « Σπαρτακιστών ». Βέβαια, δεν την δολοφόνησαν για τις ιδεές που είχε για τη ρωσική επανάσταση, κάθε άλλο. Κάποιοι αντίθετοι - που δεν ξέρω ποιοί μπορεί να ήσαν - την  έβγαλαν απ΄τη μέση με μερικές σφαίρες. Πάντως η Λούξεμπουργκ, έγραψε και βιβλία για την Ρωωσική επανάσταση, που δεν τα έχω όμως διαβάσει.

Ισως θα έπρεπε  οι επαναστάτες να ρωτήσουν τον ίδιο το Μαρξ για  την επανάσταση που ετοίμαζαν  από καιρό να  κάνουν  : « Τί μας  συμβουλεύεις σύντροφε Κάρολε ; Να κάνουμε την επανάσταση  αυτή, είναι καλή η  ιδέα μας ; ». Ο Κάρολος  Μαρξ θα τους  απαντούσε - αν μπορούσε :  « Μά τί πάτε να κάνετε ρε βλάκες ; Είναι η χώρα αυτή  κατάλληλη, μιά χώρα με χαχόλους χωριάτες, για να κάνετε τέτοιου  είδους σημαντικά  πειράματα ; Ρε σεις, θα φάτε το κεφάλι σας μ΄αυτά που σχεδιάζετε να κάνετε. Δεν ξέρετε ότι σ΄αυτή τη χώρα, το προλεταριάτο είναι μόλις το πέντε τοις εκατό του πληθυσμού ; Δεν βρήκατε κανένα άλλο μέρος να δοκιμάσετε τα σχέδια που με τόσο κόπο και τόσα χρόνια σχεδίασα ; »

Αλλά ούτε να τον  ρωτήσουν μπορούσαν  οι άνθρωποι, ούτε και να πάρουν απάντηση γινόταν. Ο αγαπητός Κάρολος, είχε μεταβεί πριν τριάντα πάνω κάτω χρόνια στας αιωνίους μονάς, πώς θα μπορούσε  από εκεί που βρισκόταν να τους δώσει απόκριση ; Κι έτσι, δεν μπόρεσαν να έχουν την επιδοκιμασία του ιδρυτή της θεωρίας που πήγαιναν να εφαρμόσουν.

Η επανάσταση πάντως που ξεκίνησαν, πέτυχε απ΄τη πρώτη στιγμή, παρά τον εμφύλιο πόλεμο που έκαναν με  τους λεγόμενους  « λευκούς », τους  υποστηρικτές του παλιού καθεστώτος, που τους ενίσχυσαν μάλιστα για  μερικά χρόνια και κάποιες  δυτικές δυνάμεις. Τελικά οι λευκοί νικήθηκαν, μάζεψαν  την ουρά τους κάτω απ΄τα σκέλια τους, και  έφυγαν και εγκαταστάθηκαν σαν εμιγκρέδες στην Ευρώπη, όπου οι περισσότεροι δεν πέρασαν καθόλου καλά.

Το καινούργιο κράτος που  έστησαν οι  επαναστάτες, ξεκίνησε με τους χειρότερους οιωνούς, που ο Κάρολος Μαρξ δεν τους φανταζότανε καθόλου. Τα πάντα  στη χώρα έγιναν κρατικά, η αγροτική  γή, οι  μπακάληδες, οι  φουρνάρηδες, οι  ψιλικατζήδες και  ότι άλλο υπήρχε στα χέρια των ανθρώπων. Εργοστάσια  ουσιαστικά δεν  υπήρχαν, έτσι δεν χρειάστηκε πολύς κόπος να κρατικοποιηθούν  τα λίγα που  βρισκόντουσαν  στη χώρα. Εγινε αυτό που λένε κοινοκτημοσύνη, μόνο που αυτή περιοριζόταν  όχι στους πολίτες, αλλά στο ίδιο το κράτος. Αντί για κοινοκτημοσύνη, έγινε  κρατικοκτημοσύνη. Ολοι δούλευαν για  το κράτος, και το κράτος ήταν αυτό που  τους πλήρωνε.  Ο κανόνας της  αμοιβής ήταν μαρξιστικός, και έλεγε ότι ο καθένας έπρεπε να  εργάζεται σύμφωνα με  τις δυνατότητές  του, και να  αμείβεται σύμφωνα με τις ανάγκες του.

Όταν πρέπει να αμείβεται κανείς σύμφωνα με τις ανάγκες του, δεν υπάρχει λόγος να κουράζεται πολύ, έτσι κι αλλοιώς οι ανάγκες του θα παραμείνουν οι ιδιες, είτε δουλέψει πολύ, ή δουλέψει λίγο. Και καλό είναι να το ρίχνει και λιγάκι έξω.  Αλλά δεν το ρίχνανε οι εργαζόμενοι λίγο έξω, το ρίχνανε  πολύ. Τα χωράφια ήσαν κρατική περιουσία, και οι αγρότες ήσαν μισθωτοί εργάτες. Εδώ έχουμε  δική μας δουλειά, και κάποτε βαριόμαστε να εργαστούμε, φαντάσου να είναιι ξένη δουλειά, τί ξάπλες έχουν  να κάμνουν οι  εργαζόμενοι. Τεμπελιά έπιασε ξαφνικά τους πάντες, έλεγαν το γνωστό  « το κράτος  προσποιείται ότι μας πληρώνει, και εμείς προσποιούμαστε ότι δουλεύουμε ». Φυσικά θα  μπορούσε να πεί  κανείς και το αντίθετο, αυτοί έκαμναν  ότι εργάζονται, το κράτος  έκαμνε ότι τους  πληρώνει. Η αγροτική παραγωγή ήταν πάντοτε μικρή, ανεξάρτητα από τις καιρικές  συνθήκες. Εφτασαν να  αγοράσουν  σιτάρι από τη χώρα μας, κι αυτό  έγινε μιά χρονιά  που δεν τους έφτανε το σιτάρι που αγόραζαν από την Αργεντινή. Αυτό συμβαίνει όταν οι αγρότες είναι δημόσιοι υπάλληλοι.

Το κράτος έγινε πανίσχυρο στη  βιομηχανία, καμμιά άλλη  χώρα εκτός από τη Χιτλερική Γερμανία δεν είχε τόσο μεγάλη βιομηχανική  ανάπτυξη. Αλλά ο  κόσμος δοκίμαζε στερήσεις, αν ήξεραν τον ελληνικό  καραγκιόζη, θα έλεγαν  το γνωστό  « θα φάμε και θα πιούμε, και νηστικοί θα κοιμηθούμε ». Και ουρές έξω από τα καταστήματα τροφίμων.

Ο Κάρολος Μαξ έλεγε - και ίσως και το έγραφε - ότι ο αγγλικός τύπος, οι εφημερίδες του Λονδίνου και του Μάντσεστερ, δεν του  άρεζαν καθόλου. Παρ΄όλα  αυτά, ήθελε στο μελλοντικό σοσιαλιστικό κράτος που ονειρευότανε να γίνει μιά μέρα, να  υπάρχει ελεύθερος τύπος. Και γιατί το  ήθελε αυτό ; Επειδή - έλεγε - αν δεν υπάρχει  κανένας που να ελέγχει τις κυβερνητικές πράξεις, δεν θα μπορούν να διορθώνονται ή να αποφεύγονται  τα αναπόφευκτα λάθη. Αυτό ήταν το σκεπτικό του, και βέβαια  δεν είχε καθόλου  άδικο σ΄αυτό. Όταν  έγινε όμως το Σοβιετικό κράτος, οι σύντροφοι  δεν θυμήθηκαν ( ή  ξέχασαν  ολωσδιόλου, η  σκόπιμα παρέλειψαν να  εφαρμόσουν ), αυτά  που ο δάσκαλος  είχε εισηγηθεί. Επί  εβδομήντα  χρόνια λοιπόν, Γιάννης έρραβε, Γιάννης ξήλωνε, λογαριασμό δεν έδινε σε κανένα.

Κάτι άλλο που επίσης είπε ο Μαρξ στην εποχή του. Πρέπει - έλεγε - να υπάρχει και αντιπολίτευση στο κράτος αυτό. Μπά, αυτό δεν το ξέραμε, αντιπολίτευση  σε ολοκληρωτικό σύστημα ; Μάλιστα. Τί  θα μας  κάνει η  αντιπολίτευση ; Μήπως  μπορεί να μας  ανατρέψει ; Οι προλεταριοι είναι το εβδομήντα  τοις εκατό του  λαού ( εννοούσε τους λαούς της Γερμανίας, της Γαλλίας και  της Βρεττανίας, όχι της Ρωσίας ). Λοιπόν, το εβδομήντα τοις εκατό θα είναι πάντοτε η  πλειοψηφία, τί  μπορούν να κάνουν  τα υπόλοιπα  τριάντα τοις εκατό ; Όμως, ούτε αυτό το έλαβαν  υπ΄όψιν τους οι  επαναστάτες του Οχτώβρη, αντιπολίτευη  γιόκ, είπαν οι ανθρωποι, δεν κάναμε επανάσταση για να έχουμε και αντιπολίτευση, αυτό μας έλειπε τώρα.

Υπήρχε μιά σημαντική  πιθανότητα να  επιτύχει το πείραμα αυτό, αν γινόταν στη Γερμανία με τους  πειθαρχικούς Γερμανούς, ή  έστω στη Γαλλία  ή στη  Βρεττανία, που  είχαν όλες τους μεγάλες  βιομηχανίες  και μπόλικο  προλεταριάτο. Ισως  εκεί  τα πράγματα  να πήγαιναν καλύτερα. Αλλά διαλέχτηκε  το πιό ακατάλληλο  μέρος για να πειραματιστούμε με το σύστημα που είχε προτείνει ο Κάρολος Μαρξ. Που έβλεπε  τους ανθρώπους να εργάζονται σαν μιά κοινωνία μυρμηγκιών ή  μελισσών. Που αυτά που κάνουν, δεν  τα κάνουν επειδη υπακούουν σε κάποιο σύστημα, σε κάποια  θεωρία, αλλά  επειδή το ένστικτό τους  τα υπαγορεύει. Όμως, το ένστικτο αυτό δεν υπάρχει στους ανθρώπους, που ο μεν Μαρξ τους θεωρούσε καλούς, αλλά όπως ξέρουμε, είναι παλιάνθρωποι.

Kαι τελικά το πείραμα απέτυχε, χωρίς να επέμβει καμμιά εξωτερική δύναμη. Μέσα σε πολύ μικρό διάστημα, όλα όσα είχαν γίνει  σε διάστημα εβδομήντα  χρόνων, πήγαν στράφι, δεν έμεινε απολύτως τίποτε από την προσπάθεια τόσων δεκαετιών. Εκτός ίσως από κάποια γεγονότα που τάραξαν τον πλανήτη όλο αυτό το διάστημα, που όπως διδάσκει η ιστορία, θα είχαν ίσως άλλη, τελείως διαφορετική διαδρομή. Αυτά.