Ο Λ Ο Ι Μ Α Σ Θ Α . . . . . . . Π Ε Ι Ν Α Σ Ε Τ Ε
Είναι κάπου ένα οκτάμηνο, που τρέμοντας από το φόβο της πτώχευσης – είχαμε ξεχάσει ότι είχαμε πτωχεύσει και πριν από εκατόν είκοσι περίπου χρόνια - είμασταν πανικόβλητοι όλοι μας, επειδή πάνω από το κεφάλι μας, κρεμόταν απειλητικά η σπάθη της πτώχευσης του κράτους. Με όλα τα επακόλουθα της πτώχευσης, που τα φοβόμασταν και τα τρέμαμε, αν και δεν πολυξέραμε ποιά ακριβώς ήσαν. Δεν μας είχαν αναλύσει το τι γίνεται όταν κηρύξεις πτώχευση, ποιές είναι οι προσωρινές βέβαια συνέπειές της, και ποιές άραγε να είναι οι κατοπινές της συνέπειες και εξελίξεις της κατάστασης αυτής.
Οικονομολόγοι δεν είμαστε, αυτό το ξέρουμε, επομένως κάποιοι έπρεπε να μας εξηγήσουν καταλεπτώς το τί σημαίνει και ποιές συνέπειες έχει μιά πτώχευση ενός κράτους. Αν υπάρχει δηλαδή η ίδια διαδικασία της πτώχευσης ενός ανθρώπου, οπότε γίνεται και κατάσχεση όλων των περιουσιακών στοιχείων που εχει ο ανθρωπος αυτός, και επακολουθούν και άλλες συνέπειες. Το μόνο σίγουρο που ξέρουμε, είναι ότι υπάρχει διακοπή οποιασδήποτε δυνατότας δανεισμού από κάθε πηγή δανειοδότησης ας πούμε, από κανέναν τραπεζικό ή άλλο οργανισμό.
Είμασταν σε μιά απελπιστική κατάσταση από πλευράς οικονομίας του κράτους. Σε ποιόν να απευθυνθούμε ; Μα σε ποιόν άλλον, από τους εταίρους μας της ευρωπαϊκής ένωσης ; Θα μας βοηθούσαν, έτσι λέγαμε, και εταίρες αν ήσαν, πάλι θα έστρεφαν το μάτι τους προς τον δεινοπαθούντα σύντροφό τους. Ακόμα και οι εταίρες – ας χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον αρχαϊκό ορισμό – είναι πιό φιλεύσπλαχνες από κάποιους εταίρους, πράγμα που αποδείχτηκε σε λιγάκι, όταν μας είπαν, ότι δεν μπορούν μονάχοι τους να κάνουν τίποτε, πρέπει να καλέσουμε και άλλον σε βοήθεια, και τότε θα το σκεφτούν κι αυτοί.
« Kαι ποιός είναι αυτός ο άλλος », ρωτήσαμε και περιμέναμε απάντηση, αν και ξέραμε πολύ καλά για ποιόν γινόταν ο λόγος. « Δεν το ξέρετε ; », μας είπαν τότε οι αγαπητοί εταίροι μας, « πρόκειται για τον γνωστό φιλανθρωπικό οργανισμό που λέγεται Διαθνές Νομισματικό Ταμείο ». « Α, περί αυτού πρόκειται λοιπόν, καλά το είχαμε σκεφτεί κι εμείς, δεν είναι αυτό που είχε πάει και στην Αργεντινή πρωτύτερα, είχε πάει και σε άλλες χώρες ; Και βέβαια το ξέρουμε, δεν μπορείτε λοιπόν να κάνετε τίποτε χωρίς να είναι κι αυτό το Ταμείο κοντα σας, αυτό θέλετε να πείτε ». « Μάλιστα, δεν μπορούμε να κανουμε τίποτε χωρίς αυτό το Ταμείο, όχι μονάχα για σας, αλλά και για οποιονδήποτε άλλον. Το καταλάβατε αυτό τώρα καλά ; »
« Και βέβαια, το καταλάβαμε καλά. Εκείνο που δεν ξέρουμε βέβαια, είναι οι όροι που θα μας μπούνε από το Ταμείο αυτό ». « Θα σας τους πούνε οι ίδιοι όταν έλθουν, εμείς δεν ξέρουμε τίποτε με αυτά που απαιτεί το ταμείο. Περιμένετε λίγες μέρες, και θα καταφθάσουν οι αρμόδιοι του Διεθνούς, και τότε θα μάθετε τί ακριβώς απαιτεί το Ταμείο από αυτούς που ζητάνε την βοήθειά του. Λοιπόν, λίγη υπομονή ακόμα και σε λίγο έρχονται και θα τα πούνε και σε σας και σε μας, γιατί όπως ξέρετε, μαζύ του θα προσφέρουμε κι εμείς τη βοήθειά μας ».
Προτάθηκαν τα πρώτα αρχικά μέτρα που έπρεπε να εφαρμόσει η ελληνική κυβέρνηση, που θα ήσαν μέσα στα πλαίσια των αποφάσεων των συνομιλιών μεταξύ των Ευρωπαίων και του Διεθνούς, και που έπρεπε να αρχίσει να εφαρμόζει, χωρίς να χάσει καθόλου από τον πολύτιμο χρόνο που είχε στη διαθεσή της. Και εν τω άμα και το θάμα, η κυβέρνηση άρχισε να εξαγγέλλει τα πρώτα οικονομικά μέτρα που έμπαιναν αμέσως σε εφαρμογή από στον ελληνικό λαό, και έπρεπε να εφαρμόζονται από όλο τον πληθυσμό της αρχαίας και ιστορικής αυτής χώρας, που έδωσε τα φώτα του πολιτισμού σε όλο τον κόσμο, με αποτελεσμα να μείνει η ίδια στο σκοτάδι.
Το ποιά ήσαν αυτά τα πρώτα μέτρα και ποιά ήσαν τα κατοπινά, τα ξέρουν όλοι μας, είναι λοιπόν περιττό να αναφερθούν, μιάς και είναι κοινό κτήμα του λαού. Και άρχισαν να εφαρμόζονται με κάποια αρχική δυσαρέσκεια από μέρους των πολιτών της χώρας, που περίμεναν εναγωνίως και τα πρώτα αποτελέσματα. Και αφού τα είδαν και τα χειροκρότησαν με ενθουσιασμό, άρχισαν να περιμένουν τα μέτρα της δεύτερης φάσης. Τα οποία όμως, δεν εχουν ανακοινωθεί ακόμα. Όμως, κάποια μέρα θα μας τα πούνε κι αυτά, και είτε θέλουμε, είτε δεν θελουμε, θα τα εφαρμόσουμε κι αυτά. Περιμένοντας με μεγάλη προσμονή και το τι θα φέρουν σαν κέρδος αυτά τα καινούργια μέτρα, και περιμένοντας και μιά επόμενη φάση άλλων μέτρων που θα βελτιώσουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση της χώρας. Και βέβαια, όπως έχει κάνει και σε άλλες καταστάσεις το Διεθνές, θα τα εφαρμόσει όλα στην εντέλεια. Με το καθιερωμένο σύνθημά του που λέει : « Μη φοβάστε καθόλου, το μόνο που θα πρέπει να υπολογίζετε, είναι το σύνθημα του Ταμείου μας που λέι : « Ο λ ο ι μ α ς θ α π ε ι ν ά σ ε τ ε, ό λ ο ι μ α ς θ α υ π ο φ έ ρ ε τ ε, ό λ ο ι μ α ς θ α κ ε ρ δ ί σ ο υ μ ε τ η μ ά χ η ». Εγινε αντιληπτό αυτό ;
Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2011
ΒΟΗΘΕΙΑ, ΠΝΙΓΟΜΑΣΤΕ !
Β Ο Η Θ Ε Ι Α, Π Ν Ι Γ Ο Μ Α Σ Τ Ε !
Είχαν περάσει μερικοί μόνο μήνες μετά την έκρηξη του δεύτερου μέσα σε ογδόντα χρόνια κραχ, όταν ακούστηκαν για πρώτη φορά αυτά τα λόγια ( σε άλλου είδους εκφράσεις βέβαια), που όμως έλεγαν τα ίδια πράγματα, την επίκληση για βοήθεια δηλαδή. Στην αρχή δεν δώσαμε πολλή σημασία, είπαμε ότι όπως γίνεται συνήθως σε ένα λαό σαν το δικό μας που τρομοκρατείται με το παραμικρό, έτσι κι αυτή τη φορά τα είπαμε με αυτή την έννοια. Να θυμηθούμε μονάχα εκείνη την εποχή της πρώτης πετρελάϊκής κρίσης, όταν πολλοί από τους συμπατριώτες μας, γεμίζανε τις μπανιέρες τους με πετρέλαιο, και τελικά τρυπήθηκε η έξοδος της μπανιέρας και χύθηκε όλο το πετρέλαιο μέσα στην αποχέτευση.
Εσκασε λοιπόν η μπόμπα, και στην αρχή δεν καταλάβαμε τίποτε όπως ήταν φυσικό. Πρέπει να δείς τα αποτελέσματα της μπόμπας που έχει σκάσει, για να πάρεις χαμπάρι τι έγινε και τι πιθανώς πρόκειται να γίνει στους επόμενους καιρούς. Και οι επόμενοι καιροί αυτοί ήλθαν έρποντας, όχι κεραυνοβόλα σε μία μέρα ή σε μία βδομάδα. Και με πολύ βραδύ ρυθμό καταλάβαμε τί μας περίμενε από πλευράς οικονομικής, γιατί περί αυτής και μόνο αυτής είναι το όλο ζήτημα, τα άλλα που έπονται, είναι συνέπειες της οικονομικής δυσπραγίας που έχει κάνει την εμφάνισή της.
Την κατάσταση στην οποία βρισκόντουσαν εδώ και δεκαετίες τα οικονομικά της χώρας - μιλάμε μόνο για τη δική μας χώρα - δεν τα ξέραμε ή ξέραμε κάποια λίγα από αυτά. Κανένας δεν μας έλεγε τίποτε, ούτε ο τύπος, ούτε τα κανάλια, το πόσα χρωστούσαμε στο διεθνές τραπεζικό σύστημα, πότε άρχισε ο δανεισμός – σχετικά μικρός στην αρχή – και πώς ανέβηκε σε δυσθεώρητα ύψη χωρίς να το πάρουμε χαμπάρι εμείς οι ανήξεροι περί τα οικονομικά άνθρωποι. Που όμως, με την ευκαιρία αυτή, αρχίσαμε όλοι σχεδόν να μπαίνουμε στα άδυτα της οικονομικής επιστήμης.
Και έτσι, μετά από παρέλευση αρκετών εβδομάδων αμηχανίας από μέρους του κράτους, ακούστηκε μία μεγάλη κραυγή από τα σπλάχνα της χώρας, που μπορούμε να την μεταφράσουμε κάπως αυθαίρετα, αλλά όμως στην αληθινή της διάσταση, που έλεγε με σπαρακτικό τόνο προς πολλές και διάφορες κατευθύνσεις, αυτό που βλέπουμε στον τίτλο του δοκιμίου αυτού : « Βοήθεια, πνιγόμαστε ! ».
Αυτή η στεντόρια κραυγή απελπισίας, ακούστηκε σε όλο τον κόσμο, και πολλά – αν όχι όλα – από τα μέσα ενημέρωσης στην Ευρώπη, Ασία, Αμερική και Αυστραλία δέν έκαμναν τίποτε άλλο ολημερίς κι ολονυχτίς, από να σχολιάζουν και με μεγάλη δόση ειρωνίας μάλιστα, την απελεπιστική κατάσταση στην οποία είχε φτάσει η ένδοξη από τα αρχαία χρόνια χώρα μας, και ο πάταγος αυτός δεν λέει ακόμα να κοπάσει. Λες και δεν έχουν άλλες ειδήσεις να πούνε στα προγράμματα τους, συνεχώς αυτό αναφέρουν, και κάνουν μάλιστα συγκρίσεις με τη δική τους οικονομική κατάσταση, που εν παρόδω δεν είναι και τόσο καλή.
Είχαμε δεν είχαμε, βοήθεια ζητήσαμε από άλλους. Που με μεγάλη προθυμία τρέχουν όπου βλέπουν να σκάει μιά βόμβα μεγατόννων, και μόλις τους βγάλουν απεγνωσμένη κραυγή για βοήθεια, τρέχουν αμέσως να βοηθήσυν με όλες τους τις δυνάμεις. Και επί πλέον, εδώ υπήρχε και ένας παραπανίσιος λόγος να τρέξουν αμέσως, κινδύνευε σοβαρά το νόμισμα ολόκληρης της ηπείρου, μιάς ηπείρου, που το όνομά της, το δανείστηκαν από την ελληνική μυθολογία.
Και ήλθαν μαζύ τρεις να μην τους βασκάνουμε. Που έχουν πάρει εσχάτως το πολύ κολακευτικό όνομα « τρόϊκα », και που ένας από αυτούς είναι το πολύ διάσημο τα τελευταία χρόνια στο διεθνές οικονομικό στερέωμα « Διεθνές Νομισματικό Ταμείο », που τρέχει με πολύ μεγάλη ταχύτητα σε όσους βγάζουν αυτήν την μεγάλη κραυγή : « βοήθεια, πννιγόμαστε ! ». Και σαν καλός ναυαγοσώστης, καταφέρνει να τους βγάλει σώους και αβλαβείς στην παραλία και να τους περιθάλψει εκεί με όλα τα κατάλληλα μέσα που διαθέτει.
Κάποιοι κακοήθεις συκοφάντες, λένε ότι αυτό το Διεθνές είναι πολύ βάρβαρο, ότι υποδουλώνει ολοκληρους λαούς και πολλά άλλα τέτοια. Ουδέν ψευδέστερο αυτών των συκοφαντιών ισχύει βέβαια. Οι ευγενείς καθ΄όλα άνθρωποι του Ταμείου αυτού, προσπαθούν με όλες τρους δυνάμεις, να βγάλουν την κάθε χώρα που τους καλεί από το αδιέξοδο στο οποίο έτυχε να βρεθεί. Και μπορεί να επιβάλλει κάποιους όχι ευχάριστους όρους για να πετύχει στην προσπάθειά του αυτή, αλλά δεν μπορείς να φτιάξεις ομελέττα αν δεν σπάσεις αυγά, όπως λένε οι Γάλλοι. Και αυτή η ομελέττα που ζητούν να τους φτιάξει το Διεθνές, δεν φτιάχνεται και τόσο εύκολα, πρέπει να σπάσεις πολλά αυγά για να γίνει.
Ηλθε λοιπόν κατόπιν προσκλήσεώς μας το Δου – Νου –Του, και μαζύ με δυό άλλους που βρίσκονται εδώ στην Ευρώπη, αποτελέσανε την γνωστή μας « τρόϊκα ». Αυτή η τριάδα, που βέβαια δεν είναι αγία, μας είπε ότι ή θα πάμε αμέσως σε πτώχευση, πράγμα που ήταν απόλυτα βέβαιο, ή θα πάρουμε τα απαραίτητα σκληρά όντως μέτρα για να την αποφύγουμε. Θέλει κανένας να πάει σε πτώχευση, σε χρεωκοπία, έτσι στα καλά καθούμενα ; ( Που βέβαια δεν ήσαν καθόλου στα καλά καθούμενα, κάθε άλλο μάλιστα ). Όχι βέβαια, ρεζίληδες δεν θέλουμε να γίνουμε σαν τους Αργεντίνους που δυό φορές σε δυό δεκαετίες, βαρέσανε κανόνι.
Και έτσι, αποφασίστηκε να φτιαχτεί η ομελέττα με πολλά αυγά, όπως οι περιστάσεις το απαιτούσαν. Περιορισμοί επί περιορισμών, σφίξιμο δυνατό της ζώνης που πάντοτε επιβάλλεται σε παρόμοιες περιστάσεις. Μείωση αποδοχών σε πολλούς κλάδους, που κι αυτή απαιτείται σε παρόμοιες καταστάσεις. Σφιχτή οικονομία σε όλους τους τομείς και ότι άλλο θεωρείται για να γίνει μεγάλη και χορταστική η ομελέττα. Και όλα αυτά, εν μέσω έντονων διαμαρτυριών και αντιδράσεων σε όλους σχεδόν τους κλάδους, δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
Αυτή η ομελέττα – κολλήσαμε σ΄αυτήν και δεν ξεκολλάμε εύκολα – γίνεται σιγά σιγά, και θα πάρει κάμποσο ή και πολύ χρόνο για να είναι έτοιμη, και κατόπιν να καθήσουμε στο τραπέζι και να την απολαύσουμε. Πόσο άραγε καιρό ; Τρία χρόνια, μας λένε οι αρμόδιοι της τρόϊκας, φτάνουν λένε αυτοί. Αλλά δεν φαίνεται καθόλου πιθανό. Βελτίωση των πραγμάτων, μάλιστα, οριστική θεραπεία επί του παρόντος δεν φαίνεται στον ορίζοντα.
Αυτές που φαίνονται, είναι μερικές δεκαετίες, ίσως μιά, ίσως δυό. Πολλές διορθώσεις σε ένα χαλασμένο από δεκαετίες σύστημα είναι αναγκαίες. Δάνεια σε απολύτως αναγκαίες περιπτώσεις, πρέπει να ξεχάσουμε τα βερεσέδια μιά και καλή, το μπάτε σκύλοι αλέστε και αλεστικά μη δίνεται, πρέπει να ξεχαστεί μιά για πάντα. Το σύστημα είναι σάπιο μέχρι μυελού οστέων, πρέπει να αλλαχτεί εκ θεμελίων.
Οι κλέφτες που οργιάζουν μέχρι τώρα, θα πρέπει να περιοριστούν στο ελάχιστο, μιάς και το να εξαλειφτούν τελείως είναι αδύνατο όπως φαίνεται. Και λοιπόν, υπομονή, αν εφαρμόσουμε κατά γράμμα αυτά που μας υπαγορεύει η τρόϊκα, αν πάψουν οι λωποδυσίες και οι λαμογιές – δύσκολο αν ίσως και ακατόρθωτο – τα πράγματα θα πάνε καλά σε μερικά χρόνια, ίσως όμως και σε πολλά. Αλλά τί να κάνουμε ; Αυτόν τον χορό μας έβαλαν να χορέψουμε, και θα πρέπει να μάθουμε να τον χορεύουμε. Και μάλιστα καλά, με όλες τις φιγούρες που απαιτούνται. Και τότε θα δούμε αποτελέσματα που αλλοιώς δεν θα μπορούσαμε να τα δούμε. Θα τα δούμε όμως ; Ιδού η απορία.
Είχαν περάσει μερικοί μόνο μήνες μετά την έκρηξη του δεύτερου μέσα σε ογδόντα χρόνια κραχ, όταν ακούστηκαν για πρώτη φορά αυτά τα λόγια ( σε άλλου είδους εκφράσεις βέβαια), που όμως έλεγαν τα ίδια πράγματα, την επίκληση για βοήθεια δηλαδή. Στην αρχή δεν δώσαμε πολλή σημασία, είπαμε ότι όπως γίνεται συνήθως σε ένα λαό σαν το δικό μας που τρομοκρατείται με το παραμικρό, έτσι κι αυτή τη φορά τα είπαμε με αυτή την έννοια. Να θυμηθούμε μονάχα εκείνη την εποχή της πρώτης πετρελάϊκής κρίσης, όταν πολλοί από τους συμπατριώτες μας, γεμίζανε τις μπανιέρες τους με πετρέλαιο, και τελικά τρυπήθηκε η έξοδος της μπανιέρας και χύθηκε όλο το πετρέλαιο μέσα στην αποχέτευση.
Εσκασε λοιπόν η μπόμπα, και στην αρχή δεν καταλάβαμε τίποτε όπως ήταν φυσικό. Πρέπει να δείς τα αποτελέσματα της μπόμπας που έχει σκάσει, για να πάρεις χαμπάρι τι έγινε και τι πιθανώς πρόκειται να γίνει στους επόμενους καιρούς. Και οι επόμενοι καιροί αυτοί ήλθαν έρποντας, όχι κεραυνοβόλα σε μία μέρα ή σε μία βδομάδα. Και με πολύ βραδύ ρυθμό καταλάβαμε τί μας περίμενε από πλευράς οικονομικής, γιατί περί αυτής και μόνο αυτής είναι το όλο ζήτημα, τα άλλα που έπονται, είναι συνέπειες της οικονομικής δυσπραγίας που έχει κάνει την εμφάνισή της.
Την κατάσταση στην οποία βρισκόντουσαν εδώ και δεκαετίες τα οικονομικά της χώρας - μιλάμε μόνο για τη δική μας χώρα - δεν τα ξέραμε ή ξέραμε κάποια λίγα από αυτά. Κανένας δεν μας έλεγε τίποτε, ούτε ο τύπος, ούτε τα κανάλια, το πόσα χρωστούσαμε στο διεθνές τραπεζικό σύστημα, πότε άρχισε ο δανεισμός – σχετικά μικρός στην αρχή – και πώς ανέβηκε σε δυσθεώρητα ύψη χωρίς να το πάρουμε χαμπάρι εμείς οι ανήξεροι περί τα οικονομικά άνθρωποι. Που όμως, με την ευκαιρία αυτή, αρχίσαμε όλοι σχεδόν να μπαίνουμε στα άδυτα της οικονομικής επιστήμης.
Και έτσι, μετά από παρέλευση αρκετών εβδομάδων αμηχανίας από μέρους του κράτους, ακούστηκε μία μεγάλη κραυγή από τα σπλάχνα της χώρας, που μπορούμε να την μεταφράσουμε κάπως αυθαίρετα, αλλά όμως στην αληθινή της διάσταση, που έλεγε με σπαρακτικό τόνο προς πολλές και διάφορες κατευθύνσεις, αυτό που βλέπουμε στον τίτλο του δοκιμίου αυτού : « Βοήθεια, πνιγόμαστε ! ».
Αυτή η στεντόρια κραυγή απελπισίας, ακούστηκε σε όλο τον κόσμο, και πολλά – αν όχι όλα – από τα μέσα ενημέρωσης στην Ευρώπη, Ασία, Αμερική και Αυστραλία δέν έκαμναν τίποτε άλλο ολημερίς κι ολονυχτίς, από να σχολιάζουν και με μεγάλη δόση ειρωνίας μάλιστα, την απελεπιστική κατάσταση στην οποία είχε φτάσει η ένδοξη από τα αρχαία χρόνια χώρα μας, και ο πάταγος αυτός δεν λέει ακόμα να κοπάσει. Λες και δεν έχουν άλλες ειδήσεις να πούνε στα προγράμματα τους, συνεχώς αυτό αναφέρουν, και κάνουν μάλιστα συγκρίσεις με τη δική τους οικονομική κατάσταση, που εν παρόδω δεν είναι και τόσο καλή.
Είχαμε δεν είχαμε, βοήθεια ζητήσαμε από άλλους. Που με μεγάλη προθυμία τρέχουν όπου βλέπουν να σκάει μιά βόμβα μεγατόννων, και μόλις τους βγάλουν απεγνωσμένη κραυγή για βοήθεια, τρέχουν αμέσως να βοηθήσυν με όλες τους τις δυνάμεις. Και επί πλέον, εδώ υπήρχε και ένας παραπανίσιος λόγος να τρέξουν αμέσως, κινδύνευε σοβαρά το νόμισμα ολόκληρης της ηπείρου, μιάς ηπείρου, που το όνομά της, το δανείστηκαν από την ελληνική μυθολογία.
Και ήλθαν μαζύ τρεις να μην τους βασκάνουμε. Που έχουν πάρει εσχάτως το πολύ κολακευτικό όνομα « τρόϊκα », και που ένας από αυτούς είναι το πολύ διάσημο τα τελευταία χρόνια στο διεθνές οικονομικό στερέωμα « Διεθνές Νομισματικό Ταμείο », που τρέχει με πολύ μεγάλη ταχύτητα σε όσους βγάζουν αυτήν την μεγάλη κραυγή : « βοήθεια, πννιγόμαστε ! ». Και σαν καλός ναυαγοσώστης, καταφέρνει να τους βγάλει σώους και αβλαβείς στην παραλία και να τους περιθάλψει εκεί με όλα τα κατάλληλα μέσα που διαθέτει.
Κάποιοι κακοήθεις συκοφάντες, λένε ότι αυτό το Διεθνές είναι πολύ βάρβαρο, ότι υποδουλώνει ολοκληρους λαούς και πολλά άλλα τέτοια. Ουδέν ψευδέστερο αυτών των συκοφαντιών ισχύει βέβαια. Οι ευγενείς καθ΄όλα άνθρωποι του Ταμείου αυτού, προσπαθούν με όλες τρους δυνάμεις, να βγάλουν την κάθε χώρα που τους καλεί από το αδιέξοδο στο οποίο έτυχε να βρεθεί. Και μπορεί να επιβάλλει κάποιους όχι ευχάριστους όρους για να πετύχει στην προσπάθειά του αυτή, αλλά δεν μπορείς να φτιάξεις ομελέττα αν δεν σπάσεις αυγά, όπως λένε οι Γάλλοι. Και αυτή η ομελέττα που ζητούν να τους φτιάξει το Διεθνές, δεν φτιάχνεται και τόσο εύκολα, πρέπει να σπάσεις πολλά αυγά για να γίνει.
Ηλθε λοιπόν κατόπιν προσκλήσεώς μας το Δου – Νου –Του, και μαζύ με δυό άλλους που βρίσκονται εδώ στην Ευρώπη, αποτελέσανε την γνωστή μας « τρόϊκα ». Αυτή η τριάδα, που βέβαια δεν είναι αγία, μας είπε ότι ή θα πάμε αμέσως σε πτώχευση, πράγμα που ήταν απόλυτα βέβαιο, ή θα πάρουμε τα απαραίτητα σκληρά όντως μέτρα για να την αποφύγουμε. Θέλει κανένας να πάει σε πτώχευση, σε χρεωκοπία, έτσι στα καλά καθούμενα ; ( Που βέβαια δεν ήσαν καθόλου στα καλά καθούμενα, κάθε άλλο μάλιστα ). Όχι βέβαια, ρεζίληδες δεν θέλουμε να γίνουμε σαν τους Αργεντίνους που δυό φορές σε δυό δεκαετίες, βαρέσανε κανόνι.
Και έτσι, αποφασίστηκε να φτιαχτεί η ομελέττα με πολλά αυγά, όπως οι περιστάσεις το απαιτούσαν. Περιορισμοί επί περιορισμών, σφίξιμο δυνατό της ζώνης που πάντοτε επιβάλλεται σε παρόμοιες περιστάσεις. Μείωση αποδοχών σε πολλούς κλάδους, που κι αυτή απαιτείται σε παρόμοιες καταστάσεις. Σφιχτή οικονομία σε όλους τους τομείς και ότι άλλο θεωρείται για να γίνει μεγάλη και χορταστική η ομελέττα. Και όλα αυτά, εν μέσω έντονων διαμαρτυριών και αντιδράσεων σε όλους σχεδόν τους κλάδους, δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
Αυτή η ομελέττα – κολλήσαμε σ΄αυτήν και δεν ξεκολλάμε εύκολα – γίνεται σιγά σιγά, και θα πάρει κάμποσο ή και πολύ χρόνο για να είναι έτοιμη, και κατόπιν να καθήσουμε στο τραπέζι και να την απολαύσουμε. Πόσο άραγε καιρό ; Τρία χρόνια, μας λένε οι αρμόδιοι της τρόϊκας, φτάνουν λένε αυτοί. Αλλά δεν φαίνεται καθόλου πιθανό. Βελτίωση των πραγμάτων, μάλιστα, οριστική θεραπεία επί του παρόντος δεν φαίνεται στον ορίζοντα.
Αυτές που φαίνονται, είναι μερικές δεκαετίες, ίσως μιά, ίσως δυό. Πολλές διορθώσεις σε ένα χαλασμένο από δεκαετίες σύστημα είναι αναγκαίες. Δάνεια σε απολύτως αναγκαίες περιπτώσεις, πρέπει να ξεχάσουμε τα βερεσέδια μιά και καλή, το μπάτε σκύλοι αλέστε και αλεστικά μη δίνεται, πρέπει να ξεχαστεί μιά για πάντα. Το σύστημα είναι σάπιο μέχρι μυελού οστέων, πρέπει να αλλαχτεί εκ θεμελίων.
Οι κλέφτες που οργιάζουν μέχρι τώρα, θα πρέπει να περιοριστούν στο ελάχιστο, μιάς και το να εξαλειφτούν τελείως είναι αδύνατο όπως φαίνεται. Και λοιπόν, υπομονή, αν εφαρμόσουμε κατά γράμμα αυτά που μας υπαγορεύει η τρόϊκα, αν πάψουν οι λωποδυσίες και οι λαμογιές – δύσκολο αν ίσως και ακατόρθωτο – τα πράγματα θα πάνε καλά σε μερικά χρόνια, ίσως όμως και σε πολλά. Αλλά τί να κάνουμε ; Αυτόν τον χορό μας έβαλαν να χορέψουμε, και θα πρέπει να μάθουμε να τον χορεύουμε. Και μάλιστα καλά, με όλες τις φιγούρες που απαιτούνται. Και τότε θα δούμε αποτελέσματα που αλλοιώς δεν θα μπορούσαμε να τα δούμε. Θα τα δούμε όμως ; Ιδού η απορία.
O Y Π T Ω X E Y Σ E I Σ !
Ο Υ΄ Π Τ Ω Χ Ε Υ Σ Ε Ι Σ !
Μπορεί να συμβεί στον καθένα από εμάς αυτή η περίπτωση. Και σε πολλούς ίσως έχει συμβεί στο παρελθόν και μάλλον θα συμβεί και στο μέλλον. Εχεις κάποια στιγμή ανάγκη από ρευστό χρήμα, για διάφορους κάθε φορά λόγους. Να πάρεις ένα δάνειο στεγαστικό, να πάρεις εμπορικό δάνειο, ή για οποιαδήποτε άλλη ανάγκη. Και τί κάνεις τότε ; Θα πάς στο γείτονά σου, και να του ζητήσεις να σου δώσει το απαιτούμενο για την περίπτωσή εκείνη ποσόν ; Θα πάς σε έναν στενό συγγενή σου και θα το ζητήσεις ; Δεν είναι και τόσο πιθανό ότι θα σου το δώσουν, είτε διότι δεν διαθέτουν ένα τόσο μεγάλο ποσόν, είτε γιατί το προορίζουν για κάποιο δικό τους σκοπό, είτε επειδή απλά δεν θέλουν να ρισκάρουν κάτι τέτοιο.
Τι θα κάνεις λοιπόν τότε ; Πολύ απλά, θα πάς σε ένα υποκατάστημα μιάς Τράπεζας, και θα ζητήσεις από εκεί να σου δώσουν αυτά που χρειάζεσαι. Θα σου δώσουν λοιπόν το δάνειο που ζητάς, αφού προηγουμένως σου ζητήσουν να τους δηλώσεις υπεύθυνα, ποιά είναι τα περιουσιακά σου στοιχεία, και θα εξετάσουν και άλλες παραμέτρους ακομα, προκειμένου να εξασφαλιστούν όσο μπορούν για το ότι θα μπορέσεις να τους επιστρέψεις το ζητούμενο ποσόν, με τα επί πλέον ποσά που θα προέρχονται από τον εν τω μεταξύ τοκισμό του ποσού που σου δανείσανε. Κι αφού γίνουν όλα αυτά, σου δίνουν τα φράγκα, τα παίρνεις και αναχωρείς.
Περνάει ο καιρός, το ποσόν που έχεις δανειστεί από την Τράπεζα δεν μπόρεσες να το επιστρέψεις, ίσως έχεις δώσει μερικές δόσεις, αλλά το δάνειο παραμένει και περιμένει να το εξωφλήσεις, να δώσεις το ποσόν που έχεις δανειστεί. Και τελικά, τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά, και φτάνει κάποια στιγμή, που βλέποντας η Τράπεζα ότι αδυνατείς να πληρώσεις το χρεός σου, σε προειδοποιεί ότι σε ένα ορισμένο διάστημα, πρέπει να σπεύσεις να πληρώσεις τα δανεικά. Κι αν δεν το κανεις αυτό, σε προειδοποιεί ότι θα προσφύγει στη δικαιοσύνη, προκειμένου να εισπράξει με όποιο τρόπο αποφασίσει το δικαστήριο, ότι πρέπει να πληρώσεις τα οφειλόμενα.
Και λοιπόν, δεν μπόρεσες να είσαι συνεπής με τις υποχρεώσεις σου στην τράπεζα, έμεινες ρέστος στα οφειλόμενα, και βέβαια, φτάνει κάποτε η στιγμή να λάβει και η τράπεζα αυτή τα κάποια μέτρα που προβλέπονται από τη νομοθεσία. Και το σχετικό μέρος της νομοθεσίας, ονομάζεται « πτωχευτικό δίκαιο », και που θα αναλάβει την υπόθεση αυτή να της δώσει αυτά που ο σχετικός νόμος αναφέρεται σ΄αυτές τις υποθέσεις. Και αυτό βέβαια θα γίνει, αφού προηγουμένως η τράπεζα σού προσφέρει μιά ακόμη ευκαιρία, να κάνεις κάποιο ειδος διακανονισμού του χρέους σου, δεν είναι κουτοί οι τραπεζίτες να προσφύγουν στη δικαιοσύνη, αν δεν εξαντλήσουν και τις τελευταίες πιθανότητες εξεύρεσης μιάς λύσης, που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα και των δύο πλευρών, τα δικά της απ΄τη μία μεριά, και τα δικά σου από την άλλη.
Εννοείται, ότι πριν γίνουν όλα αυτά, έχεις πάρει και σύ κάποια επιπρόσθετα μέτρα για να μην φτάσει η υπόθεση στη δικαιοσύνη. Εχεις πάει σε μιά αλλη τραπεζα, και έχεις πάρει άλλο δάνειο, με το οποίο προσπάθησες να εξωφλήσεις τις υποχεώσεις σου προς την πρώτη τράπεζα. Άλλά αυτό μάλλον θα χειροτερέψει την κατασταση, θα πρέπει να δινεις και στην καινούργια τράπεζα τις δόσεις του καινούργιου δανείου, που κι αυτές δεν μπόρεσες να τις δώσεις. Και έτσι, φτανουμε πάλι στην ίδια κατάσταση
Και τί γίνεται τελικά ; Το δικαστήριο σε κηρύττει σε κατάσταση πτώχευσης. Αν έχεις περιουσιακά στοιχεία, σου τα κατάσχει προς όφελος εκείνων που σε δανείσανε, τουτέστιν προς την τράπεζα ή τις τράπεζες. Αν πάλι δεν έχει τίποτε για να σου κατασχέσουν, τότε σου απαγορεύεται από εκεί και ύστερα, να ασκήσεις το επάγγελμα – του εμπόρου ας πούμε – και στην περίπτωση αυτή, μόνο σε θέση υπαλλήλου μπορείς να εργαστείς από εκεί και πέρα. Αυτή είναι η όλη υπόθεση που προβλέπεται από το πτωχευτικό δίκαιο.
Αυτή είναι ή όλη διαδικασία της πτώχευσης. Που πρέπει να την αποφεύγεις όσο μπορείς. Όχι επειδή υπάρχει κάποια εντολή σαν και έκείνες που πήρε ο Μωϋσής στο βουνό Σινά, που δεν ήσαν βέβαια έντεκα – ή δώδεκα με την χιουμοριστική εκείνη εντολή « ού μπλέξεις », που χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις – αλλά επειδή δεν είναι καθόλου φρόνιμο να σε κηρύξουν σε κατάσταση πτώχευσης ή χρεωκοπίας, που είναι έννοιες σχεδόν ταυτόσημες.
Αυτήν την κατάσταση πτώχευσης ή χρεωκοπίας – το « χρεοκοπία » με όμικρον, είναι με την καινούργια ελληνική γλώσσα – την πλησίασε πάρα πολύ η δική μας χώρα, με την ευκαιρία του δεύτερου κραχ που συνέβη τα τελευταία ογδόντα χρόνια στον κόσμο. Τι είχε γίνει ώστε να φτάσουμε στα πρόθυρα της χρεωκοπίας και δεν το είχαμε πάρει χαμπάρι τόσα χρόνια, και μας το ανακοινώσανε λίγους μήνες μετα την έκρηξη του κραχ αυτού ; Γιατί μας τα κρύβανε τα πράγματα επί δεκαετίες αρκετές οι αρμόδιοι πολιτικοί – που όμως ξέρουμε ότι είναι οι πρωταθλητές της ψευτιάς – αλλά και οι καθ΄όλα έγκριτοι οικονομολόγοι της χώρας, που δεν φαίνεται να είχαν κάποιο συμφέρον να σκεπάζουν την αλήθεια ;
Δεν μπορώ να δώσω κάποια ικανοποιητική ερμηνεία στο φαινόμενο αυτό. Εκείνο πάντως που καταλάβαμε όλοι ανεξαιρέτως, είναι ότι χρωστούσαμε τεράστια σε αναλογία πληθυσμού, δάνεια που είχαν πάρει όλες οι κυβερνήσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Δάνεια, που ήθελαν οι ξένες τράπεζες να πληρώνουμε του τόκους τους. Και για να πληρώνεις αυτούς τους τόκους, έπρεπε να παίρνεις καινούργιο δάνειο, κι έπειτα άλλο, κι άλλο, κι άλλο. Μέχρι που έφτασαν τα βερεσέδια να είναι τόσο πολλά, που οι τράπεζες αυτές δεν έδιναν πιά δάνεια, παρά μόνο με πολύ υψηλά και αφόρητα επιτόκια. Που δεν μπορούσαμε βέβαια να τα πάρουμε, γίνεται να παίρνεις δάνειο με επιτόκιο οχτώ και δέκα τοις εκατό ;
Και τότε φωνάξαμε με στεντόρεια κραυγή : « Σώστε μας, βυθιζόμαστε ! ». Και έτρεξαν επιτροχάδην κάποιοι φίλοι και γνωστοί, που με το παρατσούκλι «τροϊκα », αναλάβανε να μας βγάλουν απ΄τη βουτιά που κάμναμε στη θάλασσα, και μας εμπόδισαν να πνιγούμε. Ας είναι καλά τα παιδιά αυτά, θα τους χρωστούμε αιώνια ευγνωμοσύνη γι αυτή την πράξη που έκαναν ( με το αζημίωτο βέβαια ).
Μπορεί να συμβεί στον καθένα από εμάς αυτή η περίπτωση. Και σε πολλούς ίσως έχει συμβεί στο παρελθόν και μάλλον θα συμβεί και στο μέλλον. Εχεις κάποια στιγμή ανάγκη από ρευστό χρήμα, για διάφορους κάθε φορά λόγους. Να πάρεις ένα δάνειο στεγαστικό, να πάρεις εμπορικό δάνειο, ή για οποιαδήποτε άλλη ανάγκη. Και τί κάνεις τότε ; Θα πάς στο γείτονά σου, και να του ζητήσεις να σου δώσει το απαιτούμενο για την περίπτωσή εκείνη ποσόν ; Θα πάς σε έναν στενό συγγενή σου και θα το ζητήσεις ; Δεν είναι και τόσο πιθανό ότι θα σου το δώσουν, είτε διότι δεν διαθέτουν ένα τόσο μεγάλο ποσόν, είτε γιατί το προορίζουν για κάποιο δικό τους σκοπό, είτε επειδή απλά δεν θέλουν να ρισκάρουν κάτι τέτοιο.
Τι θα κάνεις λοιπόν τότε ; Πολύ απλά, θα πάς σε ένα υποκατάστημα μιάς Τράπεζας, και θα ζητήσεις από εκεί να σου δώσουν αυτά που χρειάζεσαι. Θα σου δώσουν λοιπόν το δάνειο που ζητάς, αφού προηγουμένως σου ζητήσουν να τους δηλώσεις υπεύθυνα, ποιά είναι τα περιουσιακά σου στοιχεία, και θα εξετάσουν και άλλες παραμέτρους ακομα, προκειμένου να εξασφαλιστούν όσο μπορούν για το ότι θα μπορέσεις να τους επιστρέψεις το ζητούμενο ποσόν, με τα επί πλέον ποσά που θα προέρχονται από τον εν τω μεταξύ τοκισμό του ποσού που σου δανείσανε. Κι αφού γίνουν όλα αυτά, σου δίνουν τα φράγκα, τα παίρνεις και αναχωρείς.
Περνάει ο καιρός, το ποσόν που έχεις δανειστεί από την Τράπεζα δεν μπόρεσες να το επιστρέψεις, ίσως έχεις δώσει μερικές δόσεις, αλλά το δάνειο παραμένει και περιμένει να το εξωφλήσεις, να δώσεις το ποσόν που έχεις δανειστεί. Και τελικά, τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά, και φτάνει κάποια στιγμή, που βλέποντας η Τράπεζα ότι αδυνατείς να πληρώσεις το χρεός σου, σε προειδοποιεί ότι σε ένα ορισμένο διάστημα, πρέπει να σπεύσεις να πληρώσεις τα δανεικά. Κι αν δεν το κανεις αυτό, σε προειδοποιεί ότι θα προσφύγει στη δικαιοσύνη, προκειμένου να εισπράξει με όποιο τρόπο αποφασίσει το δικαστήριο, ότι πρέπει να πληρώσεις τα οφειλόμενα.
Και λοιπόν, δεν μπόρεσες να είσαι συνεπής με τις υποχρεώσεις σου στην τράπεζα, έμεινες ρέστος στα οφειλόμενα, και βέβαια, φτάνει κάποτε η στιγμή να λάβει και η τράπεζα αυτή τα κάποια μέτρα που προβλέπονται από τη νομοθεσία. Και το σχετικό μέρος της νομοθεσίας, ονομάζεται « πτωχευτικό δίκαιο », και που θα αναλάβει την υπόθεση αυτή να της δώσει αυτά που ο σχετικός νόμος αναφέρεται σ΄αυτές τις υποθέσεις. Και αυτό βέβαια θα γίνει, αφού προηγουμένως η τράπεζα σού προσφέρει μιά ακόμη ευκαιρία, να κάνεις κάποιο ειδος διακανονισμού του χρέους σου, δεν είναι κουτοί οι τραπεζίτες να προσφύγουν στη δικαιοσύνη, αν δεν εξαντλήσουν και τις τελευταίες πιθανότητες εξεύρεσης μιάς λύσης, που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα και των δύο πλευρών, τα δικά της απ΄τη μία μεριά, και τα δικά σου από την άλλη.
Εννοείται, ότι πριν γίνουν όλα αυτά, έχεις πάρει και σύ κάποια επιπρόσθετα μέτρα για να μην φτάσει η υπόθεση στη δικαιοσύνη. Εχεις πάει σε μιά αλλη τραπεζα, και έχεις πάρει άλλο δάνειο, με το οποίο προσπάθησες να εξωφλήσεις τις υποχεώσεις σου προς την πρώτη τράπεζα. Άλλά αυτό μάλλον θα χειροτερέψει την κατασταση, θα πρέπει να δινεις και στην καινούργια τράπεζα τις δόσεις του καινούργιου δανείου, που κι αυτές δεν μπόρεσες να τις δώσεις. Και έτσι, φτανουμε πάλι στην ίδια κατάσταση
Και τί γίνεται τελικά ; Το δικαστήριο σε κηρύττει σε κατάσταση πτώχευσης. Αν έχεις περιουσιακά στοιχεία, σου τα κατάσχει προς όφελος εκείνων που σε δανείσανε, τουτέστιν προς την τράπεζα ή τις τράπεζες. Αν πάλι δεν έχει τίποτε για να σου κατασχέσουν, τότε σου απαγορεύεται από εκεί και ύστερα, να ασκήσεις το επάγγελμα – του εμπόρου ας πούμε – και στην περίπτωση αυτή, μόνο σε θέση υπαλλήλου μπορείς να εργαστείς από εκεί και πέρα. Αυτή είναι η όλη υπόθεση που προβλέπεται από το πτωχευτικό δίκαιο.
Αυτή είναι ή όλη διαδικασία της πτώχευσης. Που πρέπει να την αποφεύγεις όσο μπορείς. Όχι επειδή υπάρχει κάποια εντολή σαν και έκείνες που πήρε ο Μωϋσής στο βουνό Σινά, που δεν ήσαν βέβαια έντεκα – ή δώδεκα με την χιουμοριστική εκείνη εντολή « ού μπλέξεις », που χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις – αλλά επειδή δεν είναι καθόλου φρόνιμο να σε κηρύξουν σε κατάσταση πτώχευσης ή χρεωκοπίας, που είναι έννοιες σχεδόν ταυτόσημες.
Αυτήν την κατάσταση πτώχευσης ή χρεωκοπίας – το « χρεοκοπία » με όμικρον, είναι με την καινούργια ελληνική γλώσσα – την πλησίασε πάρα πολύ η δική μας χώρα, με την ευκαιρία του δεύτερου κραχ που συνέβη τα τελευταία ογδόντα χρόνια στον κόσμο. Τι είχε γίνει ώστε να φτάσουμε στα πρόθυρα της χρεωκοπίας και δεν το είχαμε πάρει χαμπάρι τόσα χρόνια, και μας το ανακοινώσανε λίγους μήνες μετα την έκρηξη του κραχ αυτού ; Γιατί μας τα κρύβανε τα πράγματα επί δεκαετίες αρκετές οι αρμόδιοι πολιτικοί – που όμως ξέρουμε ότι είναι οι πρωταθλητές της ψευτιάς – αλλά και οι καθ΄όλα έγκριτοι οικονομολόγοι της χώρας, που δεν φαίνεται να είχαν κάποιο συμφέρον να σκεπάζουν την αλήθεια ;
Δεν μπορώ να δώσω κάποια ικανοποιητική ερμηνεία στο φαινόμενο αυτό. Εκείνο πάντως που καταλάβαμε όλοι ανεξαιρέτως, είναι ότι χρωστούσαμε τεράστια σε αναλογία πληθυσμού, δάνεια που είχαν πάρει όλες οι κυβερνήσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Δάνεια, που ήθελαν οι ξένες τράπεζες να πληρώνουμε του τόκους τους. Και για να πληρώνεις αυτούς τους τόκους, έπρεπε να παίρνεις καινούργιο δάνειο, κι έπειτα άλλο, κι άλλο, κι άλλο. Μέχρι που έφτασαν τα βερεσέδια να είναι τόσο πολλά, που οι τράπεζες αυτές δεν έδιναν πιά δάνεια, παρά μόνο με πολύ υψηλά και αφόρητα επιτόκια. Που δεν μπορούσαμε βέβαια να τα πάρουμε, γίνεται να παίρνεις δάνειο με επιτόκιο οχτώ και δέκα τοις εκατό ;
Και τότε φωνάξαμε με στεντόρεια κραυγή : « Σώστε μας, βυθιζόμαστε ! ». Και έτρεξαν επιτροχάδην κάποιοι φίλοι και γνωστοί, που με το παρατσούκλι «τροϊκα », αναλάβανε να μας βγάλουν απ΄τη βουτιά που κάμναμε στη θάλασσα, και μας εμπόδισαν να πνιγούμε. Ας είναι καλά τα παιδιά αυτά, θα τους χρωστούμε αιώνια ευγνωμοσύνη γι αυτή την πράξη που έκαναν ( με το αζημίωτο βέβαια ).
Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2011
Ο ΔΡΑΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΟΥ
Ο Δ Ρ Α Κ Ω Ν Κ Α Ι Ο Ι Ν Ο Μ Ο Ι Τ Ο Υ
Ηταν μιά μακρυνή εποχή, κάπου στο 620 π.Χ. περίπου, όταν οι Αθηναίοι είχαν αυτό που πάντα έχουν επί αιώνες και αιώνες. Τη μπαγαμποντιά, την απάτη, τη ματσαράγκα, την κλεψιά - όχι από τράπεζες βέβαια - και διάφορες άλλες καταπατησιές των νόμων. Που φαίνεται ότι ήσαν κάπως χαλαροί, με τα διάφορα παραθυράκια που πολλές φορές έχει ο νόμος, αλλά και μάλλον με την έλλειψη συστηματικής νομοθεσίας. Και εξ αιτίας αυτής της έλλειψης, η απονομή της δικαιοσύνης δεν ηταν καθόλου εύκολη τους παλιούς εκείνους καιρούς. Σε αντίθεση με τη Σπάρτη, στην οποία, χωρίς να έχουν το σλόγκαν « Τάξις και ηθική », εφαρμόζανε και τα δύο αυτά. Την τάξη και την ηθική, που ίσως τα είχε νομοθετήσει ο Λυκούργος, που όμως δεν έχει αποδειχτεί η ιστορική του ύπαρξη. Αλλοι όμως βεβαιώνουν ότι έζησε γύρω στην εποχή της πρώτης Ολυμπιάδας, κάπου στο 770 π.Χ.
Λοιπόν, φαίνεται ότι υπήρχε χάος στην Αθήνα, όπως άλλωστε υπάρχει και σήμερα, και μάλιστα πολύ περισσότερο. Και είδαν απόειδαν οι άρχοντες της τότε Αθήνας, που είχε εγκαταστήσει ήδη τη δημοκρατία ( όπως την φαντάζονται ίσως γενικά οι Ελληνες ), και αποφάσισαν να βρούν έναν τρόπο να βάλουν κάποια τάξη στην αταξία που τους έδερνε. Ισως επειδή έβλεπαν τους γείτονες Σπαρτιάτες να έχουν εντελώς αλλοιώτική συμπεριφορά, και ντρεπόντουσαν για τη διαφορά αυτή ανάμεσα στους ανθρώπους των δυό αυτών αστικών κέντρων της πολύ παλιάς εκείνης εποχής της αρχαιότητας.
Και τί κάνουν οι διοικούντες τότε την πόλη ; Λένε αναμεταξύ τους : « Ρε παιδιά, δεν πρέπει να βρούμε κάποιον να βάλει μιά τάξη στα πράγματα ; Αυτή η υπόθεση δεν πάει άλλο. Κάτι πρέπει να κάνουμε, γίναμε ρεζίληδες σε όλους τους τριγύρω μας, μας κοροϊδεύουν για το κατάντημά μας. Να βρούμε έναν σκληρό από τους ανθρώπους που έχουμε στην πόλη, και να του πούμε να βάλει σε μιά νομοθεσία που δεν την έχουμε, να βάλει πολύ αυστηρούς νόμους και να στρώσει αυτή η απαράδεκτη κατάσταση. Εμπρός λοιπόν ! ».
Εύκολα το λές, αλλά τα λόγια πρέπει να μεταφράζονται και σε πράξεις. Αντε τώρα να βρεις μέσα σε μιά κοτζάμ Αθήνα, έναν άνθρωπο που να είναι σκληρός και να αναλάβει αυτό το δύσκολο έργο να φτιάξει μιά ανάλογη νομοθεσία. Αλλά μέσα σε τόσους Αθηναίους, δεν θα βρεθεί ένας άνθρωπος που και τις γνώσεις έχει, και την αποφασιστικότητα να γίνει ο νομοθέτης που τόσο πολύ τον χρειάζεται το « κλεινόν άστυ » ; Και λοιπόν, βρέθηκε ο άνθρωπος αυτός, όταν φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο, πολλά μπορούν να γίνουν.
Ο άνθρωπος που έψαχναν να βρούνε και τελικά τον βρήκαν, ήταν ένας κάποιος που το όνομά του ήταν Δράκων. ( Του Δράκοντος, τω Δράκοντι, τον Δράκοντα, ώ Δράκων, έτσι κλίνεται αυτό το όνομα ). Δεν ήταν ένας άγνωστος πολίτης της πόλης αυτός ο άνθρωπος, τον ήξεραν από καιρό οι άρχοντες και οι διοικούντες την Αθήνα. Τον φώναξαν λοιπόν, και του είπαν το τί περιμένουν απ΄ αυτόν. « Οι νόμοι μας δεν είναι καθόλου αποδοτικοί, χρειαζόμαστε μιά αληθινή και μοντέρνα νομοθεσία. Είσαι πρόθυμος να κάνεις κάτι τέτοιο ; ».
Μάλιστα, ήταν έτοιμος, ίσως να είχε σκεφτεί πάνω σ΄αυτά τα ζητήματα και να είχε εκφράσει δημόσια και τις απόψεις του. Και γι αυτό να τον ήξεραν οι συντοπίτες του. Και στρώθηκε αμέσως στη δουλειά. Που ήταν - όπως είπαμε - η σύνταξη ολόκληρου νομικού συστήματος, κάτι που χρειάζεται σήμερα πάμπολλες συνεδριάσεις της Βουλής, συζητήσεις επί συζητήσεων, αντιπαραθέσεις, αντεγκλήσεις και πολλή φασαρία. Για να ψηφιστεί τελικά και να πάρει το δρόμο προς το τυπογραφείο, όπου τυπώνεται η « Εφημερίδα της Κυβερνήσεως », στην οποία δημοσιεύονται όλοι οι νόμοι και οι εγκύκλιοι των υπουργείων.
Ο Δράκοντας αυτός, ( θα χρησιμοποιούμε από τώρα και στο εξής την ονομασία αυτή, όπως την λέμε σήμερα, ο Φαίδωνας του Φαίδωνα όπως λέμε ), έφτιαξε ένα αρκετά πολύπλοκο νομοθετικό σύστημα, που περιλάμβανε πολύ αυστηρούς νόμους. Τέτοιoυς, που και σήμερα, όταν μιλάμε για κάποια δραστικά μέτρα, τα ονομάζουμε « Δρακόντια ». Ο νομοθέτης αυτός, όρισε τη δημιουργία δικαστηρίων, ανώτατου δικαστηρίου από πλήθος πολιτών αποτελούμενο, που δεν είχαν πατήσει ποτέ το πόδι τους σε νομική σχολή, που άλλωστε δεν υπήρχε πουθενά στις παλιές εκείνες εποχές. Και κανόνισε και πολλές άλλες διαδικασίες, έπεσε όμως κι αυτός - όπως και κάποιοι προηγούμενοι -στο ίδιο λάθος, που θα το πούμε αμέσως παρακάτω.
Λοιπόν, πριν και από την εποχή του Δράκοντα, όταν κάποιος Αθηναίος πολίτης, χρωστούσε στο Δήμο - κάτι σαν τη σημερινή Εφορία - ή και σε ιδιώτες, κάποιο ποσό που δεν μπορούσε να το πληρώσει, η πολιτεία ή ο ιδιώτης, τον πουλούσε δούλο σε ένα σκλαβοπάζαρο, ακριβώς όπως πουλάνε τώρα στις λαϊκές αγορές τα διάφορα εμπορεύματά τους, λαχανικά και άλλα. Αντίθετα εντελώς με το ότι γίνεται στη σημερινή εποχή, στην οποία πολλοί χρωστάνε από χρόνια στο κράτος φόρους και δεν τους πληρώνουν, χωρίς να έχουν κάποιες σοβαρές επιπτώσεις από το νόμο. Τότε, στην εποχή στην οποία αναφερόμαστε, αν δεν πλήρωνες στην Αθήνα τα οφειλόμενα στο δήμο ή σε ιδιώτες ( και τοκογλύφους βέβαια ), σε πουλούσαν στο δουλεμπόριο, σε αγόραζε κάποιος που είχε τα απαιτούμενα φράγκα, και άντε μετά να βρεθεί σε απελευθερώσει κάποιος, πληρώνοντας τα σχετικά με την αξία σου. Αυτόν το νόμο της πώλησης των « φεσαδόρων » σαν δούλους, τον διατήρησε ο Δράκοντας.
Φαίνεται πάντως, ότι ο Δράκοντας αυτός ήταν ο πρώτος που ξέρουμε από την ιστορία, που ξεχώρισε τους φόνους σε δυό κατηγορίες. Σ¨αυτούς που διαπράττονται εν βρασμώ ψυχικής ορμής, και σε εκείνους που γίνονται κατόπιν προμελέτης. Στους πρώτους, οι ποινές ήσαν όπως φαίνεται πιό ελαφρές, στους δεύτερους ήσαν σκληρότατες, ίσως πριν τους κρεμάσουν στις πλατείες και στους δρόμους ( όπως γινόταν πριν από τρεις αιώνες στην Αγγλία ), τους έρριχναν και καμμιά πεντακοσαριά μαστιγώματα, ίσως τους έκαμναν και άλλα βασανιστήρια. Τέτοια πράγματα κάνεις, τέτοια θα σου κάνουμε. Διάκριση σε δυό ειδών φόνους, είχε κάνει και ο Μωϋσής, αλλά εκεί επρόκειτο για αντιδιαστολή μεταξύ φόνων εξ αμελειας - τυχαίων δηλαδή - και φόνων με σκοπιμότητα.
Γενικώς ειπείν, οι νόμοι του Δράκοντα ήσαν πολύ αυστηροί, κυρίως όταν επρόκειτο για σοβαρά αδικήματα. Αστεία δεν περνούσαν με τη Δρακόντια νομοθεσία, δεν γλύτωνες με μικροποινές. Τώρα, το αν οι νόμοι αυτοί μπορούσαν να έχουν ισχύ σε όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση, αυτό είναι άλλο ζήτημα. Ο ίδιος ο Σόλωνας, που κράτησε τη νομοθεσία του Δράκοντα στο μεγαλύτερο μέρος της όταν νομοθέτησε κι αυτός μετά από καμμιά εβδομηνταριά χρόνια, είχε πεί το κλασσικό από τότε : « Ο νόμος είναι σαν τον ιστό της αράχνης, τα δυνατά και βαριά έντομα τον τρυπάνε και περνάνε, τα αδύνατα και ελαφρά, πιάνονται σ΄αυτόν ».
Αυτά έλεγε ο Δράκοντας, αυτά έλεγε κι ο Σόλωνας την εποχή εκείνη, που καμμιά σχέση δεν έχει ως προς την έκταση της εγκληματικότητας με τη σημερινή εποχή. Οχι μόνο την εντός του ελλαδικού χώρου αλλά και στις περισσότερες περιοχές του κόσμου. Αν στα παλιά εκείνα χρόνια, οι εγκληματικές πράξεις αφορούσαν ένα περιορισμένο είδος παραβατικότητας, στη σημερινή εποχή της μεγάλης προόδου σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, ο αριθμός και τα είδη των εγκληματικών πράξεων και γενικά των παραβάσεων, έχει πολλαπλασιαστεί. Πράγμα που οφείλεται και στη μεγάλη αλλαγή των συνθηκών ζωής μέσα στα δυόμισυ αυτά χιλιάδες χρόνια. Στη μεγάλη λόγου χάριν διαφορά επιπέδου ζωής ανάμεσα στους πλούσιους και τους πάρα πολύ πολύ φτωχούς, μιά μεγάλη δηλαδή κοινωνική ανισότητα, που ασφαλώς δεν είχε τόση έκταση τα παλιά εκείνα χρόνια.
Ας αφήσουμε τώρα κατά μέρος την εγκληματικότητα και την παραβατικότητα γενικώς που υπάρχει σε άλλες χώρες, κι ας περιοριστούμε στο να δούμε αυτά που σε μάς τους ίδιους συμβαίνουν, σ΄ αυτά που βλέπουμε κάθε μέρα τριγύρω μας. Δεν χρειάζεται να είμαστε πολύ παρατηρητικοί για να μάθουμε το τί γίνετα ολόγυρά μας, αρκεί να ακούμε λίγα από αυτά που ανακοινώνονται στα δελτία των τηλεοπτικών ειδήσεων και στον έντυπο τύπο. Οπου βλέπουμε και ακούμε όλα όσα γίνονται κοντά μας, δίπλα μας και μέσα στα όρια της χώρας. Που καθημερινά βλέπουν το φώς της δημοσιότητας.
Από πού να αρχίσει κανείς και μέχρι πού να σταματήσει, αρχή έχουν αυτά που γίνονται, τέλος όμως όχι. Αν πάρουμε στα χέρια μας το Ποινικό και το Αστικό Δίκαιο, τα βιβλία στα οποία καταγράφονται οι πάσης φύσεως παραβάσεις, θα δούμε ότι σχεδόν όλες - ή μάλλον όλες - αυτές, παρατηρούνται και σε μεγάλη μάλιστα κλίμακα στα γύρω μας. Κλοπές, ληστείες, ένοπλες και μή, διαρρήξεις, απάτες όλων των ειδών, πλαστογραφίες, πλαστοπροσωπίες, συκοφαντικές δυσφημίσεις. Και στην κορυφή όλων αυτών, τα εγκλήματα πάσης φύσεως και αιτιολογίας, φόνοι, τραυματισμοί και πλήθος άλλων, που δεν είναι και τόσο μεγάλη ανάγκη να τα απαριθμήσουμε. Που δεν θα χρειαζότανε άλλωστε να αναφερθούν, είναι τόσο πολλά που είναι απόλυτα φυσικό να παραλειφθούν πολλά απ΄αυτά.
Για όλες αυτές τις; ποινικά κολάσιμες πράξεις, υπάρχει ένα τεράστιο πλαίσιο νόμων που προβλέπει και τις ποινές που πρέπει να επιβάλλονται, αλλά και τα ελαφρυντικά που μπορεί να ισχύουν για την κάθε μιά εξατομικευμένη περίπτωση. Αλλά τί παρατηρούμε στο ζήτημα της σημερινής νομοθεσίας, που θα έπρεπε να είναι συγχρονισμένη με τη σημερινή πραγματικότητα ; Ότι γενικά, οι ποινές που προβλέπονται και επιβάλλονται, είναι κατά το μάλλον και ήττον μικρές, σ΄αυτό θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε τους ανθρώπους της χώρας και θα βλέπαμε ότι αυτή θα ήταν η γνώμη τους. Πολύ μεγάλη παραβατικότητα σε όλους σχεδόν τους τομείς, πολύ χαμηλές οι ποινές που ο νόμος προβλέπει.
Είναι και κάτι άλλο. Υπάρχει πολύ μεγάλη καθυστέρηση στο θέμα της τελεσιδικίας. Με άλλα λόγια, όταν κάποιος καταδικάζεται σε μιά Αλφα ποινή, κάμνει συχνά - ή κατά κανόνα - έφεση κατά της καταδικαστικής απόφασης. Πρέπει να πάει η υπόθεση στο Εφετείο για να ξαναγίνει δίκη από την αρχή. Αυτή η επανάληψη, αργεί να γίνει, πολλές φορές παίρνει χρόνια, μέχρι και πενταετία μπορεί να περάσει. Κι όταν γίνει η δίκη στο Εφετείο, ο κανόνας είναι ότι η καινούργια απόφαση είναι διαφορετική από την πρωτόδικη, χαμηλή ή πολύ χαμηλή ποινή σε σχέση με την πρωτόδικη. Τί συμβαίνει εδώ ; Μήπως επίτηδες στην πρώτη απόφαση βάζουν μεγαλύτερη ποινή απ΄όσο πρέπει, επειδή ξέρουν οι δικαστές ότι το Εφετείο θα την φέρει στα κανονικά της ;΄Η μήπως η πρώτη απόφαση είναι η σωστή, και το Εφετείο συμπεριφέρεται με επιείκεια ;
Αλλά η ιστορία ίσως δεν σταματά εδώ, υπάρχει και το ανώτατο δικαστήριο, ο Αρειος Πάγος. Που θέλει συχνά να διορθώσει τους πρωτόδικους και δευτερόδικους δικαστές, άπειρα παιδιά είναι και κάμνουν λάθη. Ας έλθουμε τώρα εμείς να τους δείξουμε πώς απονέμεται η σωστή δικαιοσύνη, πόση πρέπει να ήταν από πρώτη αρχή η ποινή. Φυσικά, δεν μπορούν όλοι να προσφύγουν στον Αρειο Πάγο, η υπόθεση έχει μεγάλο κόστος, άρα αυτοί που ευνοούνται από μιά τρίτη δίκη, είναι οι έχοντες τις τσεπες τους γεμάτες. Αδικο βέβαια.
Αλλά και η σε τρίτο βαθμό εκδίκαση της υπόθεσης, παίρνει χρόνο πολύ, περισσότερο κι από τις πρώτες δυό δίκες. Το ωραίο στην υπόθεση αυτή, είναι ότι τόσο στην έφεση, όσο και στην προσφυγή στον Αρειο Πάγο, πολλές φορές οι ποινές που επιβάλλονται, έχουν ανασταλτικό χαρακτήρα, ο καταδικασθείς δεν μπαίνει καθόλου στη « στενή ». Πράγμα, που όπως βλέπουμε στις αμερικανικές ταινίες, δεν συμβαίνει και τόσο συχνά στις Πολιτείες.
Πάμε τώρα σε άλλη φάση. Πήρε ο κατηγορούμενος στην πρωτόδικη ή και δευτερόδικη δίκη, μιά καταδίκη τριάντα χρόνων, έχει κάνει φόνο μετά ληστείας, αλλά έχει το ελεφρυντικό του λεγόμενου « πρότερου έντιμου βίου », δηλαδή δεν ήταν έντιμος ο άνθρωπος, απλώς είχε λευκό ποινικό μητρώο. Που δεν σημαίνει βέβαια κατά κανένα τρόπο ότι είναι τριαντάχρονη καθειρξη, όχι, κάθε άλλο. Μπορεί να βγεί - και αυτό συνήθως γίνεται - σε δεκαοχτώ χρόνια, ακόμα και σε δώδεκα, έχει δείξει - ο Θεός και η ψυχή του το ξέρει - καλή διαγωγή στη φυλακή. Οπότε τα τριάντα χρόνια είναι σχεδόν πάντα κατ΄όνομα, όποιο έγκλημα έκανε, πάει, σβύνεται σε ας πούμε δεκαοχτώ χρόνια. Πρέπει λέει να είμαστε και πολύ επιεικείς.
Αυτά συμβαίνουν στην ελληνική νομοθεσία και την εφαρμογή της. Και ύστερα, σου έρχεται να φωνάξεις με φωνή μεγάλη : « Πού΄σαι ρε Δράκοντα, να δείς τα χάλια μας ! ».
Ηταν μιά μακρυνή εποχή, κάπου στο 620 π.Χ. περίπου, όταν οι Αθηναίοι είχαν αυτό που πάντα έχουν επί αιώνες και αιώνες. Τη μπαγαμποντιά, την απάτη, τη ματσαράγκα, την κλεψιά - όχι από τράπεζες βέβαια - και διάφορες άλλες καταπατησιές των νόμων. Που φαίνεται ότι ήσαν κάπως χαλαροί, με τα διάφορα παραθυράκια που πολλές φορές έχει ο νόμος, αλλά και μάλλον με την έλλειψη συστηματικής νομοθεσίας. Και εξ αιτίας αυτής της έλλειψης, η απονομή της δικαιοσύνης δεν ηταν καθόλου εύκολη τους παλιούς εκείνους καιρούς. Σε αντίθεση με τη Σπάρτη, στην οποία, χωρίς να έχουν το σλόγκαν « Τάξις και ηθική », εφαρμόζανε και τα δύο αυτά. Την τάξη και την ηθική, που ίσως τα είχε νομοθετήσει ο Λυκούργος, που όμως δεν έχει αποδειχτεί η ιστορική του ύπαρξη. Αλλοι όμως βεβαιώνουν ότι έζησε γύρω στην εποχή της πρώτης Ολυμπιάδας, κάπου στο 770 π.Χ.
Λοιπόν, φαίνεται ότι υπήρχε χάος στην Αθήνα, όπως άλλωστε υπάρχει και σήμερα, και μάλιστα πολύ περισσότερο. Και είδαν απόειδαν οι άρχοντες της τότε Αθήνας, που είχε εγκαταστήσει ήδη τη δημοκρατία ( όπως την φαντάζονται ίσως γενικά οι Ελληνες ), και αποφάσισαν να βρούν έναν τρόπο να βάλουν κάποια τάξη στην αταξία που τους έδερνε. Ισως επειδή έβλεπαν τους γείτονες Σπαρτιάτες να έχουν εντελώς αλλοιώτική συμπεριφορά, και ντρεπόντουσαν για τη διαφορά αυτή ανάμεσα στους ανθρώπους των δυό αυτών αστικών κέντρων της πολύ παλιάς εκείνης εποχής της αρχαιότητας.
Και τί κάνουν οι διοικούντες τότε την πόλη ; Λένε αναμεταξύ τους : « Ρε παιδιά, δεν πρέπει να βρούμε κάποιον να βάλει μιά τάξη στα πράγματα ; Αυτή η υπόθεση δεν πάει άλλο. Κάτι πρέπει να κάνουμε, γίναμε ρεζίληδες σε όλους τους τριγύρω μας, μας κοροϊδεύουν για το κατάντημά μας. Να βρούμε έναν σκληρό από τους ανθρώπους που έχουμε στην πόλη, και να του πούμε να βάλει σε μιά νομοθεσία που δεν την έχουμε, να βάλει πολύ αυστηρούς νόμους και να στρώσει αυτή η απαράδεκτη κατάσταση. Εμπρός λοιπόν ! ».
Εύκολα το λές, αλλά τα λόγια πρέπει να μεταφράζονται και σε πράξεις. Αντε τώρα να βρεις μέσα σε μιά κοτζάμ Αθήνα, έναν άνθρωπο που να είναι σκληρός και να αναλάβει αυτό το δύσκολο έργο να φτιάξει μιά ανάλογη νομοθεσία. Αλλά μέσα σε τόσους Αθηναίους, δεν θα βρεθεί ένας άνθρωπος που και τις γνώσεις έχει, και την αποφασιστικότητα να γίνει ο νομοθέτης που τόσο πολύ τον χρειάζεται το « κλεινόν άστυ » ; Και λοιπόν, βρέθηκε ο άνθρωπος αυτός, όταν φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο, πολλά μπορούν να γίνουν.
Ο άνθρωπος που έψαχναν να βρούνε και τελικά τον βρήκαν, ήταν ένας κάποιος που το όνομά του ήταν Δράκων. ( Του Δράκοντος, τω Δράκοντι, τον Δράκοντα, ώ Δράκων, έτσι κλίνεται αυτό το όνομα ). Δεν ήταν ένας άγνωστος πολίτης της πόλης αυτός ο άνθρωπος, τον ήξεραν από καιρό οι άρχοντες και οι διοικούντες την Αθήνα. Τον φώναξαν λοιπόν, και του είπαν το τί περιμένουν απ΄ αυτόν. « Οι νόμοι μας δεν είναι καθόλου αποδοτικοί, χρειαζόμαστε μιά αληθινή και μοντέρνα νομοθεσία. Είσαι πρόθυμος να κάνεις κάτι τέτοιο ; ».
Μάλιστα, ήταν έτοιμος, ίσως να είχε σκεφτεί πάνω σ΄αυτά τα ζητήματα και να είχε εκφράσει δημόσια και τις απόψεις του. Και γι αυτό να τον ήξεραν οι συντοπίτες του. Και στρώθηκε αμέσως στη δουλειά. Που ήταν - όπως είπαμε - η σύνταξη ολόκληρου νομικού συστήματος, κάτι που χρειάζεται σήμερα πάμπολλες συνεδριάσεις της Βουλής, συζητήσεις επί συζητήσεων, αντιπαραθέσεις, αντεγκλήσεις και πολλή φασαρία. Για να ψηφιστεί τελικά και να πάρει το δρόμο προς το τυπογραφείο, όπου τυπώνεται η « Εφημερίδα της Κυβερνήσεως », στην οποία δημοσιεύονται όλοι οι νόμοι και οι εγκύκλιοι των υπουργείων.
Ο Δράκοντας αυτός, ( θα χρησιμοποιούμε από τώρα και στο εξής την ονομασία αυτή, όπως την λέμε σήμερα, ο Φαίδωνας του Φαίδωνα όπως λέμε ), έφτιαξε ένα αρκετά πολύπλοκο νομοθετικό σύστημα, που περιλάμβανε πολύ αυστηρούς νόμους. Τέτοιoυς, που και σήμερα, όταν μιλάμε για κάποια δραστικά μέτρα, τα ονομάζουμε « Δρακόντια ». Ο νομοθέτης αυτός, όρισε τη δημιουργία δικαστηρίων, ανώτατου δικαστηρίου από πλήθος πολιτών αποτελούμενο, που δεν είχαν πατήσει ποτέ το πόδι τους σε νομική σχολή, που άλλωστε δεν υπήρχε πουθενά στις παλιές εκείνες εποχές. Και κανόνισε και πολλές άλλες διαδικασίες, έπεσε όμως κι αυτός - όπως και κάποιοι προηγούμενοι -στο ίδιο λάθος, που θα το πούμε αμέσως παρακάτω.
Λοιπόν, πριν και από την εποχή του Δράκοντα, όταν κάποιος Αθηναίος πολίτης, χρωστούσε στο Δήμο - κάτι σαν τη σημερινή Εφορία - ή και σε ιδιώτες, κάποιο ποσό που δεν μπορούσε να το πληρώσει, η πολιτεία ή ο ιδιώτης, τον πουλούσε δούλο σε ένα σκλαβοπάζαρο, ακριβώς όπως πουλάνε τώρα στις λαϊκές αγορές τα διάφορα εμπορεύματά τους, λαχανικά και άλλα. Αντίθετα εντελώς με το ότι γίνεται στη σημερινή εποχή, στην οποία πολλοί χρωστάνε από χρόνια στο κράτος φόρους και δεν τους πληρώνουν, χωρίς να έχουν κάποιες σοβαρές επιπτώσεις από το νόμο. Τότε, στην εποχή στην οποία αναφερόμαστε, αν δεν πλήρωνες στην Αθήνα τα οφειλόμενα στο δήμο ή σε ιδιώτες ( και τοκογλύφους βέβαια ), σε πουλούσαν στο δουλεμπόριο, σε αγόραζε κάποιος που είχε τα απαιτούμενα φράγκα, και άντε μετά να βρεθεί σε απελευθερώσει κάποιος, πληρώνοντας τα σχετικά με την αξία σου. Αυτόν το νόμο της πώλησης των « φεσαδόρων » σαν δούλους, τον διατήρησε ο Δράκοντας.
Φαίνεται πάντως, ότι ο Δράκοντας αυτός ήταν ο πρώτος που ξέρουμε από την ιστορία, που ξεχώρισε τους φόνους σε δυό κατηγορίες. Σ¨αυτούς που διαπράττονται εν βρασμώ ψυχικής ορμής, και σε εκείνους που γίνονται κατόπιν προμελέτης. Στους πρώτους, οι ποινές ήσαν όπως φαίνεται πιό ελαφρές, στους δεύτερους ήσαν σκληρότατες, ίσως πριν τους κρεμάσουν στις πλατείες και στους δρόμους ( όπως γινόταν πριν από τρεις αιώνες στην Αγγλία ), τους έρριχναν και καμμιά πεντακοσαριά μαστιγώματα, ίσως τους έκαμναν και άλλα βασανιστήρια. Τέτοια πράγματα κάνεις, τέτοια θα σου κάνουμε. Διάκριση σε δυό ειδών φόνους, είχε κάνει και ο Μωϋσής, αλλά εκεί επρόκειτο για αντιδιαστολή μεταξύ φόνων εξ αμελειας - τυχαίων δηλαδή - και φόνων με σκοπιμότητα.
Γενικώς ειπείν, οι νόμοι του Δράκοντα ήσαν πολύ αυστηροί, κυρίως όταν επρόκειτο για σοβαρά αδικήματα. Αστεία δεν περνούσαν με τη Δρακόντια νομοθεσία, δεν γλύτωνες με μικροποινές. Τώρα, το αν οι νόμοι αυτοί μπορούσαν να έχουν ισχύ σε όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση, αυτό είναι άλλο ζήτημα. Ο ίδιος ο Σόλωνας, που κράτησε τη νομοθεσία του Δράκοντα στο μεγαλύτερο μέρος της όταν νομοθέτησε κι αυτός μετά από καμμιά εβδομηνταριά χρόνια, είχε πεί το κλασσικό από τότε : « Ο νόμος είναι σαν τον ιστό της αράχνης, τα δυνατά και βαριά έντομα τον τρυπάνε και περνάνε, τα αδύνατα και ελαφρά, πιάνονται σ΄αυτόν ».
Αυτά έλεγε ο Δράκοντας, αυτά έλεγε κι ο Σόλωνας την εποχή εκείνη, που καμμιά σχέση δεν έχει ως προς την έκταση της εγκληματικότητας με τη σημερινή εποχή. Οχι μόνο την εντός του ελλαδικού χώρου αλλά και στις περισσότερες περιοχές του κόσμου. Αν στα παλιά εκείνα χρόνια, οι εγκληματικές πράξεις αφορούσαν ένα περιορισμένο είδος παραβατικότητας, στη σημερινή εποχή της μεγάλης προόδου σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, ο αριθμός και τα είδη των εγκληματικών πράξεων και γενικά των παραβάσεων, έχει πολλαπλασιαστεί. Πράγμα που οφείλεται και στη μεγάλη αλλαγή των συνθηκών ζωής μέσα στα δυόμισυ αυτά χιλιάδες χρόνια. Στη μεγάλη λόγου χάριν διαφορά επιπέδου ζωής ανάμεσα στους πλούσιους και τους πάρα πολύ πολύ φτωχούς, μιά μεγάλη δηλαδή κοινωνική ανισότητα, που ασφαλώς δεν είχε τόση έκταση τα παλιά εκείνα χρόνια.
Ας αφήσουμε τώρα κατά μέρος την εγκληματικότητα και την παραβατικότητα γενικώς που υπάρχει σε άλλες χώρες, κι ας περιοριστούμε στο να δούμε αυτά που σε μάς τους ίδιους συμβαίνουν, σ΄ αυτά που βλέπουμε κάθε μέρα τριγύρω μας. Δεν χρειάζεται να είμαστε πολύ παρατηρητικοί για να μάθουμε το τί γίνετα ολόγυρά μας, αρκεί να ακούμε λίγα από αυτά που ανακοινώνονται στα δελτία των τηλεοπτικών ειδήσεων και στον έντυπο τύπο. Οπου βλέπουμε και ακούμε όλα όσα γίνονται κοντά μας, δίπλα μας και μέσα στα όρια της χώρας. Που καθημερινά βλέπουν το φώς της δημοσιότητας.
Από πού να αρχίσει κανείς και μέχρι πού να σταματήσει, αρχή έχουν αυτά που γίνονται, τέλος όμως όχι. Αν πάρουμε στα χέρια μας το Ποινικό και το Αστικό Δίκαιο, τα βιβλία στα οποία καταγράφονται οι πάσης φύσεως παραβάσεις, θα δούμε ότι σχεδόν όλες - ή μάλλον όλες - αυτές, παρατηρούνται και σε μεγάλη μάλιστα κλίμακα στα γύρω μας. Κλοπές, ληστείες, ένοπλες και μή, διαρρήξεις, απάτες όλων των ειδών, πλαστογραφίες, πλαστοπροσωπίες, συκοφαντικές δυσφημίσεις. Και στην κορυφή όλων αυτών, τα εγκλήματα πάσης φύσεως και αιτιολογίας, φόνοι, τραυματισμοί και πλήθος άλλων, που δεν είναι και τόσο μεγάλη ανάγκη να τα απαριθμήσουμε. Που δεν θα χρειαζότανε άλλωστε να αναφερθούν, είναι τόσο πολλά που είναι απόλυτα φυσικό να παραλειφθούν πολλά απ΄αυτά.
Για όλες αυτές τις; ποινικά κολάσιμες πράξεις, υπάρχει ένα τεράστιο πλαίσιο νόμων που προβλέπει και τις ποινές που πρέπει να επιβάλλονται, αλλά και τα ελαφρυντικά που μπορεί να ισχύουν για την κάθε μιά εξατομικευμένη περίπτωση. Αλλά τί παρατηρούμε στο ζήτημα της σημερινής νομοθεσίας, που θα έπρεπε να είναι συγχρονισμένη με τη σημερινή πραγματικότητα ; Ότι γενικά, οι ποινές που προβλέπονται και επιβάλλονται, είναι κατά το μάλλον και ήττον μικρές, σ΄αυτό θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε τους ανθρώπους της χώρας και θα βλέπαμε ότι αυτή θα ήταν η γνώμη τους. Πολύ μεγάλη παραβατικότητα σε όλους σχεδόν τους τομείς, πολύ χαμηλές οι ποινές που ο νόμος προβλέπει.
Είναι και κάτι άλλο. Υπάρχει πολύ μεγάλη καθυστέρηση στο θέμα της τελεσιδικίας. Με άλλα λόγια, όταν κάποιος καταδικάζεται σε μιά Αλφα ποινή, κάμνει συχνά - ή κατά κανόνα - έφεση κατά της καταδικαστικής απόφασης. Πρέπει να πάει η υπόθεση στο Εφετείο για να ξαναγίνει δίκη από την αρχή. Αυτή η επανάληψη, αργεί να γίνει, πολλές φορές παίρνει χρόνια, μέχρι και πενταετία μπορεί να περάσει. Κι όταν γίνει η δίκη στο Εφετείο, ο κανόνας είναι ότι η καινούργια απόφαση είναι διαφορετική από την πρωτόδικη, χαμηλή ή πολύ χαμηλή ποινή σε σχέση με την πρωτόδικη. Τί συμβαίνει εδώ ; Μήπως επίτηδες στην πρώτη απόφαση βάζουν μεγαλύτερη ποινή απ΄όσο πρέπει, επειδή ξέρουν οι δικαστές ότι το Εφετείο θα την φέρει στα κανονικά της ;΄Η μήπως η πρώτη απόφαση είναι η σωστή, και το Εφετείο συμπεριφέρεται με επιείκεια ;
Αλλά η ιστορία ίσως δεν σταματά εδώ, υπάρχει και το ανώτατο δικαστήριο, ο Αρειος Πάγος. Που θέλει συχνά να διορθώσει τους πρωτόδικους και δευτερόδικους δικαστές, άπειρα παιδιά είναι και κάμνουν λάθη. Ας έλθουμε τώρα εμείς να τους δείξουμε πώς απονέμεται η σωστή δικαιοσύνη, πόση πρέπει να ήταν από πρώτη αρχή η ποινή. Φυσικά, δεν μπορούν όλοι να προσφύγουν στον Αρειο Πάγο, η υπόθεση έχει μεγάλο κόστος, άρα αυτοί που ευνοούνται από μιά τρίτη δίκη, είναι οι έχοντες τις τσεπες τους γεμάτες. Αδικο βέβαια.
Αλλά και η σε τρίτο βαθμό εκδίκαση της υπόθεσης, παίρνει χρόνο πολύ, περισσότερο κι από τις πρώτες δυό δίκες. Το ωραίο στην υπόθεση αυτή, είναι ότι τόσο στην έφεση, όσο και στην προσφυγή στον Αρειο Πάγο, πολλές φορές οι ποινές που επιβάλλονται, έχουν ανασταλτικό χαρακτήρα, ο καταδικασθείς δεν μπαίνει καθόλου στη « στενή ». Πράγμα, που όπως βλέπουμε στις αμερικανικές ταινίες, δεν συμβαίνει και τόσο συχνά στις Πολιτείες.
Πάμε τώρα σε άλλη φάση. Πήρε ο κατηγορούμενος στην πρωτόδικη ή και δευτερόδικη δίκη, μιά καταδίκη τριάντα χρόνων, έχει κάνει φόνο μετά ληστείας, αλλά έχει το ελεφρυντικό του λεγόμενου « πρότερου έντιμου βίου », δηλαδή δεν ήταν έντιμος ο άνθρωπος, απλώς είχε λευκό ποινικό μητρώο. Που δεν σημαίνει βέβαια κατά κανένα τρόπο ότι είναι τριαντάχρονη καθειρξη, όχι, κάθε άλλο. Μπορεί να βγεί - και αυτό συνήθως γίνεται - σε δεκαοχτώ χρόνια, ακόμα και σε δώδεκα, έχει δείξει - ο Θεός και η ψυχή του το ξέρει - καλή διαγωγή στη φυλακή. Οπότε τα τριάντα χρόνια είναι σχεδόν πάντα κατ΄όνομα, όποιο έγκλημα έκανε, πάει, σβύνεται σε ας πούμε δεκαοχτώ χρόνια. Πρέπει λέει να είμαστε και πολύ επιεικείς.
Αυτά συμβαίνουν στην ελληνική νομοθεσία και την εφαρμογή της. Και ύστερα, σου έρχεται να φωνάξεις με φωνή μεγάλη : « Πού΄σαι ρε Δράκοντα, να δείς τα χάλια μας ! ».
ΔΥΟ ΞΟΔΕΥΟΥΜΕ, ΕΝΑ ΠΑΡΑΓΟΥΜΕ
Δ Υ Ο Ξ Ο Δ Ε Υ Ο Υ Μ Ε, Ε Ν Α Π Α Ρ Α Γ Ο Υ Μ Ε
Λοιπόν, τα είχαμε χύμα, τα βρήκαμε τώρα και τσουβαλάτα. Περί τίνος πρόκειται ; Περί του πετρελαίου, ενός προϊόντος που από τα βάθη και τα έγκατα της γής εξάγεται, και που αποτελεί για τρίτη φορά μέσα στα τελευταία τριάντα και κάτι χρόνια, το πολυζητήμένο πρόβλημα όχι μόνο των οικονομικά ισχυρών χωρών - που το έχουν απόλυτη ανάγκη - αλλά και πολλών από τις μή ισχυρές στον τομέα της οικονομίας χώρες του κόσμου..
Είχαν προηγηθεί άλλες δυό περιπτώσεις, που μεγάλη αναστάτωση προκάλεσε αυτό το καύσιμο στον κοσμο. Η πρώτη φορά ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 70, μέχρι τότε δεν είχε ποτέ παρουσιαστεί αυτό που ονομάστηκε τότε « πετρελαϊκή κρίση ». Για λόγους που δεν είναι απλοί, που δεν μπορούν εύκολα να εξηγηθούν, άρχισε να ανεβαίνει η τιμή του λεγόμενου « αργού » - δηλαδή όπως βγαίνει μέσα από τη γή - πετρελαίου, Ανέβαινε, ανέβαινε συνέχεια η τιμή του λεγόμενου « μαύρου χρυσού », και φαινόταν ότι σταματημό θα δεν είχε αυτή η ανηφόρα που είχε πάρει.
Δεν πέρασε όμως πολύς καιρός, ίσως και μήνες, και η τιμή άρχισε να πέφτει. Και όλο και έπεφτε, συνεχώς κατέβαινε η τιμή του αργού, μέχρι που έφτασε σε εξευτελιστρικά νούμερα, δεκαπέντε τοτινά δολλάρια το βαρέλι. Κα πέρασαν πολλά χρόνια, καμμιά δεκαπενταριά αν δεν κάνω λάθος - που μπορεί κα να κάνω - χωρίς να υπάρξει καμμιά άλλη τέτοια κατάσταση ανηφορικής πορείας. Μέχρι ένα χρονικά σημείο. Από το οποίο και ύστερα, άρχισε το ίδιο νταβατούρι με το καύσιμο αυτό, που από τα βάθη της γής βγαίνει, και τον κόσμο που έχει μεγάλη εξάρτηση από αυτό τον τρελλαίνει.
Και ξανάρχισε η ανηφόρα όπως και την πρώτη φορά, ανηφοριά που όλο και πήγαινε πιό ψηλά το μαύρο χρυσό, και αγκομαχητό είχε καταλάβει όλες τις χώρες, κυρίως τις βιομηχανικές. Τα ίδια Παντελή μου, τα ίδια Παντελάκη μου. Και αφού τράβηξε τα ίδια μονοπάτια και κατατρόμαξε τον πεπολιτισμένο κόσμο, άρχισε και πάλι να παίρνει την κάτω βόλτα, όπως είχε γίνει και την πρώτη φορά.
Κάτι μου λέει εδώ, ότι δεν ήσαν δυό οι φορές που έκανε αυτά τα τερπτίπια αυτό το καύσιμο, δεν μπορω όμως να συγκεντρωθώ για να θυμηθώ, ούτε και να ρωτήσω άλλους για να μην φανώ ακατατόπιστος περί το σημαντικό αυτό ζήτημα και με πάρουν στο « ψιλό ». Φαίνεται πάντως πιθανό, ότι κάποιο τέτοιο πράγμα έχει γίνει κάποια χρονική περίοδο, ανάμεσα στις δυό φάσεις που αναφέρθηκαν, η μετά τη δεύτερη φορά. Πάντως, αν έγινε και μιά τέτοια τρίτη κρίση, αυτή πρέπει να ήταν μικρής έντασης και διάρκειας.
Όπως δείχνουν πάντως τα πραγματα, αυτή τη φορά η κατάσταση δεν θα διορθωθεί τόσο εύκολα όπως τις προηγούμενες φορές. Αυτό βέβαια δεν ταιριάζει με την προϊστορία του φαινομένου, πάντοτε αναποδογύριζε η κατάσταση μετά από κάποιον καιρό. Το γιατί δεν μπορεί να ξαναγυρίσει η κατάσταση στα προηγούμενα επίπεδα και να έλθει και πάλι η ισορροπία, φαίνεται ότι οφείλεται σε έναν καινούργιο παράγοντα, που μόλις πριν από λίγες μέρες ήλθε στην επιφάνεια από τις ειδήσεις της τηλεόρασης.
Είναι γνωστό, ότι το πετρέλαιο που βρίσκεται στα βάθητα της γης, έχει καταχωνιαστει εκεί πριν από τριακόσια μέχρι πεντακόσια εκατομμύρια χρόνια. Από τόσο παλιά ; Μάλιστα, ίσως και από λίγο πιό κατοπινά, ας πούμε πριν από διακόσια εκατομμύρια χρόνια. Και πως βρέθηκε εκεί μέσα, πώς σχηματίστηκε, με ποιό τρόπο ; Την απάντηση τη δίνουν οι ειδικοί, που έχουν και τα αποδεικτικά στοιχεία γι αυτά που λένε. Και αποδεικνύουν ότι πριν από τα μιλιούνια αυτά των χρόνων, τους αιώνες και τα ζαμάνια, έχει εγκλωβιστεί εκεί, στα βάθη τα μεγάλα και σε πιό ρηχά ακόμα, και κάτω από το βυθό των θαλασσών και των ωκεανών αυτό το υγρό. Για το οποίο, τόσος θόρυβος γίνεται αυτό τον τελευταίο καιρό.
Πριν λοιπόν από τα εκατομμύρια αυτά χρόνια, τους αιώνες και τα ζαμάνια, πλήθος μέγα από μικροοργανισμούς - φυτικούς και ζωϊκούς - καταποντίστηκαν στα σωθικά της γής, στις πολλές αναταράξεις που πάθαινε τότε ο φλοιός του πλανήτη. Κάθε φορά λοιπόν που έσκαζε η επιφάνεια και σχηματιζόντουσαν τεράστιες χαράδρες, έπεφταν μεσα σ΄αυτές, τα μικρά και λίγο μεγαλύτερα πλάσματα που αναφέρθηκαν, ίσως και κάποια πιό μεγάλα. Όλα αυτά, διαλυόντουσαν με την πάροδο του χρόνου, και δημιουργούσαν έτσι ένα πλήθος από υδρογονάνθρακες. Που αποτελέσανε το υγρό αυτό - που σε περιπτώσεις γινόταν και σαν πέτρα κάτω από μεγάλη πίεση, και πάλι γινόταν ρευστό - που είναι το σημερινό αργό πετρέλαιο, που σε τόσους μπελάδες βάζει τους ανθρώπους.
Κάτι γνώριζαν γι αυτό το υγρό που έβγαινε κάποτε και μέχρι την επιφάνεια της γής και στην αρχαιότητα, και ειδικά στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αλλά σε ποιούς σκοπούς το χρησιμοποιούσαν, δεν το ξέρω, πάντως δεν φαίνεται να είχε και κάποιες σπουδαίες εφαρμογές στα μέρη εκείνα τις τότε εποχές. Και μόλις το 1860, βρέθηκε μιά πολύ χρήσιμη εφαρμογή του υγρού αυτού, που μόλις ένα χρόνο πριν είχε καθαριστεί, και από το αργό πετρελαιο, είχε βγεί το λεγόμενο φωτιστικό πετρέλαιο. Το οποίο το έβαλαν μέσα στις λάμπες, που είναι γνωστές σαν γκαζόλαμπες. Και οι οποίες πήραν τη θέση που είχαν μέχρι τότε τα κεριά, οι λαμπάδες και τα δαδιά.
Επρεπε να φτάσουμε στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και τις αρχές του εικοστού, για να βγάλουν από το αργό πετρέλαιο και τη βενζίνη, που την έβαλαν μέσα στις μηχανές των αυτοκινήτων. Που μέχρι τότε, τα περπατούσαν με πετροκάρβουνο, μάλιστα, επί μερικά χρόνια, αυτή ήταν η κινητήρια ύλη για τα πρώτα αυτοκίνητα, που έκαναν την εμφάνισή τους λίγο μετα από το 1880. Κι αφού βρέθηκε ο τρόπος χρήσης του πετρελαίου στις μηχανές των αυτοκινήτων, ακολούθησε μιά όσο πήγαινε μεγαλύτερη εφαρμογη σε κάθε είδους μηχανή. Ετσι, σιγά σιγά, όλα τα πράγματα που χρειαζοντουσαν κίνηση ή φωτισμό, μπήκαν στην υπόθεση πετρέλαιο, που όσο περνούσε ο καιρός, τόσο και η κατανάλωσή του μεγάλωνε.
Από την αρχή, δεν σκέφτηκαν οι χρήστες του το αν και πόσο θα διαρκέσει η χρήση του καινούργιου αυτού καυσίμου. Οχι ότι δεν τους ένοιαζε, απλά επειδή δεν ήξεραν σχεδόν τίποτε για το πόσα και ποιά ήσαν τα κοιτάσματα της ύλης αυτής. Κάποτε όμως άρχισαν να τα μελετάνε τα πράγματα, και φτάσανε σε κάποια συμπεράσματα. Που αρχικά έλεγαν ότι σε μέσα σε πενήντα - εκατό χρόνια, θα τέλειωνε οριστικά και αμετάκλητα το καύσιμο αυτό. Αλλά όσο περνούσε ο καιρός, βρίσκανε και καινούργια κοιτάσματα, κι έτσι παρατείνανε την προθεσμία αυτή, χωρίς να ξεχνάνε ότι κάποτε θα τέλειωνε τελικά.
Τώρα ξέρουμε πάνω κάτω, ποιές είναι οι πηγές, τα κοιτάσματα δηλαδή, που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εύκολα. Το « εύκολα », σημαίνει ότι είναι κοντά στην επιφάνεια της γής, το ότι είναι καλής ποιότητας το πετρέλαιο αυτό, και το ότι δεν είναι στα μεγάλα βάθη των ωκεανών, από τα οποία πολύ δύσκολα θα μπορούσε να βγεί, και τότε το κόστος παραγωγής του θα ήταν τεράστιο και τελείως ασύμφορο.
Ξέρουμε λοιπόν, ότι οι περιοχές όπου βρίσκεται το υγρό αυτό, είναι οι Ενωμένες Πολιτείες, η Βενεζουέλα, η Βόρεια Αφρική - Αλγερία και Λιβύη - η Νιγερία, η Ρωσία οι οι χώρες της Μέσης Ανατολής, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Ιράν. Η Ινδονησία, και σαν σκόρπια διαδήλωση, μερικές ακόμα περιοχές, Βόρεια θάλασσα, Κίνα και λοιπές.
Και νά τί μας είπαν αυτές τις μέρες, που άλλαξε εντελώε την κατάσταση. Είπαν λοιπόν οι ειδικοί - ίσως το είχαν πεί και νωρίτερα, αλλά δεν το είχαμε πάρει χαμπάρι - ότι στα δυό βαρέλια που καταναλίσκει ο άνθρωπος, βγάζει από τη γή μονάχα ένα βαρέλι. Το μισό δηλαδή από ότι ξοδεύει, το παράγει από τις πηγές που μπορεί να χρησιμοποιήσει. Δεν ήταν ευχάριστη αυτή η πληροφορία, αλλά έτσι φαίνεται ότι είναι τα πράγματα. Και αυτό το έλλειμμα, δεν είναι σαν το μόνιμο έλλειμμα που έχουν οι ελληνικές κυβερνήσεις στον προϋπολογισμό τους εδώ και πολλές δεκαετίες, είναι κατι εντελώς διαφορετικό, είναι πρόβλημα δυσεπίλυτο.
Και τί θα γίνει λοιπόν αν συνεχίζεται η μεγάλη κατανάλωση και μένει μειωμένη η παραγωγή ; Πρέπει να τονιστεί εδώ, ότι εκτός από τα κοιτάσματα με το καλής ποιότητας πετρέ-λαιο, υπάρχουν και πολλά κοιτάσματα σε όλο τον κόσμο, που το πετρέλαιο που περιέχουν, είναι δεύτερης και τρίτης διαλογής. Παραδείγματος χάριν, είναι γνωστό από πολλά χρόνια, ότι η περιοχή του ποταμού Ορενόκο στη Βενεζουέλα, έχει πολύ μεγάλα κοιτάσματα, που όμως είναι πολύ χαμηλής ποιότητας. Τέτοια φτωχής ποιότητας κοιτάσματα, υπάρχουν και σε πολλές άλλες περιοχές. Για να μπορούν να αξιοποιηθούν αυτά τα παρακατιανά πετρέλαια, πρέπει να δαπανηθούν πολύ περισσότερα χρήματα, να γίνει δηλαδή μεγάλη και ειδική επεξεργασία, για να μπορεί να γίνει το προϊόν κατάλληλο για χρήση. Πράγμα που κοστίζει πάρα πολύ, και συνεπώς θα ανεβάσει τήν τιμή αυτού του πετρελαίου αρκετά ψηλά.
Αλλά και αυτά τα κοιτάσματα, δεν μπορούν να θεωρούνται ανεξάντλητα, κάποια μέρα θα στεγνώσει η πηγή που τα βγάζει. Και τί γίνεται τότε, θα πληρώνουν οι άνθρωποι μιάς μακρινής εποχής - ας πούμε μετά από πενήντα ή ογδόντα χρόνια - το ελάχιστο πετρέλαιο σε πολύ τσουχτερές τιμές ; Οχι, δεν θα είχε κανένα νόημα αυτή η πολιτική, δεν μπορείς να εκμεταλλεύεσαι ένα προϊόν που κοντεύει να εξαντληθεί. Κάποια άλλη λύση θα πρέπει να υπάρξει, δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Και να έχουμε υπ΄όψιν, ότι μπορεί να τελειώσει η υπόθεση πετρέλαιο, ακόμα πιό νωρίτερα, καθώς η Κίνα και η Ινδία, χώρες που δεν κατανάλωναν πολύ πετρέλαιο, τώρα ζητούν πολλά εκατομμύρια βαρέλια κάθε μέρα.
Άλλες μορφές ενέργειας θα χρειαστούν, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Ποιές μπορεί να είναι αυτές οι άλλες μορφές ; Συζητείται συχνά αυτό το ζήτημα, όλοι έχουμε ακούσει κάποιες από αυτές τις προτάσεις που γίνονται. Και που είναι, η ηλιακή ενέργεια, το υδρογόνο που δεν έχει κι αυτό - όπως κι η ηλιακή ενέργεια - καθόλου κατάλοιπα τοξικά για την ατμόσφαιρα. Ανεμοηλεκτρική ενέργεια και ρεύμα από υδατοπτώσεις, είναι κι αυτές προτεινόμενες λύσεις.
Λοιπόν, τα είχαμε χύμα, τα βρήκαμε τώρα και τσουβαλάτα. Περί τίνος πρόκειται ; Περί του πετρελαίου, ενός προϊόντος που από τα βάθη και τα έγκατα της γής εξάγεται, και που αποτελεί για τρίτη φορά μέσα στα τελευταία τριάντα και κάτι χρόνια, το πολυζητήμένο πρόβλημα όχι μόνο των οικονομικά ισχυρών χωρών - που το έχουν απόλυτη ανάγκη - αλλά και πολλών από τις μή ισχυρές στον τομέα της οικονομίας χώρες του κόσμου..
Είχαν προηγηθεί άλλες δυό περιπτώσεις, που μεγάλη αναστάτωση προκάλεσε αυτό το καύσιμο στον κοσμο. Η πρώτη φορά ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 70, μέχρι τότε δεν είχε ποτέ παρουσιαστεί αυτό που ονομάστηκε τότε « πετρελαϊκή κρίση ». Για λόγους που δεν είναι απλοί, που δεν μπορούν εύκολα να εξηγηθούν, άρχισε να ανεβαίνει η τιμή του λεγόμενου « αργού » - δηλαδή όπως βγαίνει μέσα από τη γή - πετρελαίου, Ανέβαινε, ανέβαινε συνέχεια η τιμή του λεγόμενου « μαύρου χρυσού », και φαινόταν ότι σταματημό θα δεν είχε αυτή η ανηφόρα που είχε πάρει.
Δεν πέρασε όμως πολύς καιρός, ίσως και μήνες, και η τιμή άρχισε να πέφτει. Και όλο και έπεφτε, συνεχώς κατέβαινε η τιμή του αργού, μέχρι που έφτασε σε εξευτελιστρικά νούμερα, δεκαπέντε τοτινά δολλάρια το βαρέλι. Κα πέρασαν πολλά χρόνια, καμμιά δεκαπενταριά αν δεν κάνω λάθος - που μπορεί κα να κάνω - χωρίς να υπάρξει καμμιά άλλη τέτοια κατάσταση ανηφορικής πορείας. Μέχρι ένα χρονικά σημείο. Από το οποίο και ύστερα, άρχισε το ίδιο νταβατούρι με το καύσιμο αυτό, που από τα βάθη της γής βγαίνει, και τον κόσμο που έχει μεγάλη εξάρτηση από αυτό τον τρελλαίνει.
Και ξανάρχισε η ανηφόρα όπως και την πρώτη φορά, ανηφοριά που όλο και πήγαινε πιό ψηλά το μαύρο χρυσό, και αγκομαχητό είχε καταλάβει όλες τις χώρες, κυρίως τις βιομηχανικές. Τα ίδια Παντελή μου, τα ίδια Παντελάκη μου. Και αφού τράβηξε τα ίδια μονοπάτια και κατατρόμαξε τον πεπολιτισμένο κόσμο, άρχισε και πάλι να παίρνει την κάτω βόλτα, όπως είχε γίνει και την πρώτη φορά.
Κάτι μου λέει εδώ, ότι δεν ήσαν δυό οι φορές που έκανε αυτά τα τερπτίπια αυτό το καύσιμο, δεν μπορω όμως να συγκεντρωθώ για να θυμηθώ, ούτε και να ρωτήσω άλλους για να μην φανώ ακατατόπιστος περί το σημαντικό αυτό ζήτημα και με πάρουν στο « ψιλό ». Φαίνεται πάντως πιθανό, ότι κάποιο τέτοιο πράγμα έχει γίνει κάποια χρονική περίοδο, ανάμεσα στις δυό φάσεις που αναφέρθηκαν, η μετά τη δεύτερη φορά. Πάντως, αν έγινε και μιά τέτοια τρίτη κρίση, αυτή πρέπει να ήταν μικρής έντασης και διάρκειας.
Όπως δείχνουν πάντως τα πραγματα, αυτή τη φορά η κατάσταση δεν θα διορθωθεί τόσο εύκολα όπως τις προηγούμενες φορές. Αυτό βέβαια δεν ταιριάζει με την προϊστορία του φαινομένου, πάντοτε αναποδογύριζε η κατάσταση μετά από κάποιον καιρό. Το γιατί δεν μπορεί να ξαναγυρίσει η κατάσταση στα προηγούμενα επίπεδα και να έλθει και πάλι η ισορροπία, φαίνεται ότι οφείλεται σε έναν καινούργιο παράγοντα, που μόλις πριν από λίγες μέρες ήλθε στην επιφάνεια από τις ειδήσεις της τηλεόρασης.
Είναι γνωστό, ότι το πετρέλαιο που βρίσκεται στα βάθητα της γης, έχει καταχωνιαστει εκεί πριν από τριακόσια μέχρι πεντακόσια εκατομμύρια χρόνια. Από τόσο παλιά ; Μάλιστα, ίσως και από λίγο πιό κατοπινά, ας πούμε πριν από διακόσια εκατομμύρια χρόνια. Και πως βρέθηκε εκεί μέσα, πώς σχηματίστηκε, με ποιό τρόπο ; Την απάντηση τη δίνουν οι ειδικοί, που έχουν και τα αποδεικτικά στοιχεία γι αυτά που λένε. Και αποδεικνύουν ότι πριν από τα μιλιούνια αυτά των χρόνων, τους αιώνες και τα ζαμάνια, έχει εγκλωβιστεί εκεί, στα βάθη τα μεγάλα και σε πιό ρηχά ακόμα, και κάτω από το βυθό των θαλασσών και των ωκεανών αυτό το υγρό. Για το οποίο, τόσος θόρυβος γίνεται αυτό τον τελευταίο καιρό.
Πριν λοιπόν από τα εκατομμύρια αυτά χρόνια, τους αιώνες και τα ζαμάνια, πλήθος μέγα από μικροοργανισμούς - φυτικούς και ζωϊκούς - καταποντίστηκαν στα σωθικά της γής, στις πολλές αναταράξεις που πάθαινε τότε ο φλοιός του πλανήτη. Κάθε φορά λοιπόν που έσκαζε η επιφάνεια και σχηματιζόντουσαν τεράστιες χαράδρες, έπεφταν μεσα σ΄αυτές, τα μικρά και λίγο μεγαλύτερα πλάσματα που αναφέρθηκαν, ίσως και κάποια πιό μεγάλα. Όλα αυτά, διαλυόντουσαν με την πάροδο του χρόνου, και δημιουργούσαν έτσι ένα πλήθος από υδρογονάνθρακες. Που αποτελέσανε το υγρό αυτό - που σε περιπτώσεις γινόταν και σαν πέτρα κάτω από μεγάλη πίεση, και πάλι γινόταν ρευστό - που είναι το σημερινό αργό πετρέλαιο, που σε τόσους μπελάδες βάζει τους ανθρώπους.
Κάτι γνώριζαν γι αυτό το υγρό που έβγαινε κάποτε και μέχρι την επιφάνεια της γής και στην αρχαιότητα, και ειδικά στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αλλά σε ποιούς σκοπούς το χρησιμοποιούσαν, δεν το ξέρω, πάντως δεν φαίνεται να είχε και κάποιες σπουδαίες εφαρμογές στα μέρη εκείνα τις τότε εποχές. Και μόλις το 1860, βρέθηκε μιά πολύ χρήσιμη εφαρμογή του υγρού αυτού, που μόλις ένα χρόνο πριν είχε καθαριστεί, και από το αργό πετρελαιο, είχε βγεί το λεγόμενο φωτιστικό πετρέλαιο. Το οποίο το έβαλαν μέσα στις λάμπες, που είναι γνωστές σαν γκαζόλαμπες. Και οι οποίες πήραν τη θέση που είχαν μέχρι τότε τα κεριά, οι λαμπάδες και τα δαδιά.
Επρεπε να φτάσουμε στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και τις αρχές του εικοστού, για να βγάλουν από το αργό πετρέλαιο και τη βενζίνη, που την έβαλαν μέσα στις μηχανές των αυτοκινήτων. Που μέχρι τότε, τα περπατούσαν με πετροκάρβουνο, μάλιστα, επί μερικά χρόνια, αυτή ήταν η κινητήρια ύλη για τα πρώτα αυτοκίνητα, που έκαναν την εμφάνισή τους λίγο μετα από το 1880. Κι αφού βρέθηκε ο τρόπος χρήσης του πετρελαίου στις μηχανές των αυτοκινήτων, ακολούθησε μιά όσο πήγαινε μεγαλύτερη εφαρμογη σε κάθε είδους μηχανή. Ετσι, σιγά σιγά, όλα τα πράγματα που χρειαζοντουσαν κίνηση ή φωτισμό, μπήκαν στην υπόθεση πετρέλαιο, που όσο περνούσε ο καιρός, τόσο και η κατανάλωσή του μεγάλωνε.
Από την αρχή, δεν σκέφτηκαν οι χρήστες του το αν και πόσο θα διαρκέσει η χρήση του καινούργιου αυτού καυσίμου. Οχι ότι δεν τους ένοιαζε, απλά επειδή δεν ήξεραν σχεδόν τίποτε για το πόσα και ποιά ήσαν τα κοιτάσματα της ύλης αυτής. Κάποτε όμως άρχισαν να τα μελετάνε τα πράγματα, και φτάσανε σε κάποια συμπεράσματα. Που αρχικά έλεγαν ότι σε μέσα σε πενήντα - εκατό χρόνια, θα τέλειωνε οριστικά και αμετάκλητα το καύσιμο αυτό. Αλλά όσο περνούσε ο καιρός, βρίσκανε και καινούργια κοιτάσματα, κι έτσι παρατείνανε την προθεσμία αυτή, χωρίς να ξεχνάνε ότι κάποτε θα τέλειωνε τελικά.
Τώρα ξέρουμε πάνω κάτω, ποιές είναι οι πηγές, τα κοιτάσματα δηλαδή, που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εύκολα. Το « εύκολα », σημαίνει ότι είναι κοντά στην επιφάνεια της γής, το ότι είναι καλής ποιότητας το πετρέλαιο αυτό, και το ότι δεν είναι στα μεγάλα βάθη των ωκεανών, από τα οποία πολύ δύσκολα θα μπορούσε να βγεί, και τότε το κόστος παραγωγής του θα ήταν τεράστιο και τελείως ασύμφορο.
Ξέρουμε λοιπόν, ότι οι περιοχές όπου βρίσκεται το υγρό αυτό, είναι οι Ενωμένες Πολιτείες, η Βενεζουέλα, η Βόρεια Αφρική - Αλγερία και Λιβύη - η Νιγερία, η Ρωσία οι οι χώρες της Μέσης Ανατολής, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Ιράν. Η Ινδονησία, και σαν σκόρπια διαδήλωση, μερικές ακόμα περιοχές, Βόρεια θάλασσα, Κίνα και λοιπές.
Και νά τί μας είπαν αυτές τις μέρες, που άλλαξε εντελώε την κατάσταση. Είπαν λοιπόν οι ειδικοί - ίσως το είχαν πεί και νωρίτερα, αλλά δεν το είχαμε πάρει χαμπάρι - ότι στα δυό βαρέλια που καταναλίσκει ο άνθρωπος, βγάζει από τη γή μονάχα ένα βαρέλι. Το μισό δηλαδή από ότι ξοδεύει, το παράγει από τις πηγές που μπορεί να χρησιμοποιήσει. Δεν ήταν ευχάριστη αυτή η πληροφορία, αλλά έτσι φαίνεται ότι είναι τα πράγματα. Και αυτό το έλλειμμα, δεν είναι σαν το μόνιμο έλλειμμα που έχουν οι ελληνικές κυβερνήσεις στον προϋπολογισμό τους εδώ και πολλές δεκαετίες, είναι κατι εντελώς διαφορετικό, είναι πρόβλημα δυσεπίλυτο.
Και τί θα γίνει λοιπόν αν συνεχίζεται η μεγάλη κατανάλωση και μένει μειωμένη η παραγωγή ; Πρέπει να τονιστεί εδώ, ότι εκτός από τα κοιτάσματα με το καλής ποιότητας πετρέ-λαιο, υπάρχουν και πολλά κοιτάσματα σε όλο τον κόσμο, που το πετρέλαιο που περιέχουν, είναι δεύτερης και τρίτης διαλογής. Παραδείγματος χάριν, είναι γνωστό από πολλά χρόνια, ότι η περιοχή του ποταμού Ορενόκο στη Βενεζουέλα, έχει πολύ μεγάλα κοιτάσματα, που όμως είναι πολύ χαμηλής ποιότητας. Τέτοια φτωχής ποιότητας κοιτάσματα, υπάρχουν και σε πολλές άλλες περιοχές. Για να μπορούν να αξιοποιηθούν αυτά τα παρακατιανά πετρέλαια, πρέπει να δαπανηθούν πολύ περισσότερα χρήματα, να γίνει δηλαδή μεγάλη και ειδική επεξεργασία, για να μπορεί να γίνει το προϊόν κατάλληλο για χρήση. Πράγμα που κοστίζει πάρα πολύ, και συνεπώς θα ανεβάσει τήν τιμή αυτού του πετρελαίου αρκετά ψηλά.
Αλλά και αυτά τα κοιτάσματα, δεν μπορούν να θεωρούνται ανεξάντλητα, κάποια μέρα θα στεγνώσει η πηγή που τα βγάζει. Και τί γίνεται τότε, θα πληρώνουν οι άνθρωποι μιάς μακρινής εποχής - ας πούμε μετά από πενήντα ή ογδόντα χρόνια - το ελάχιστο πετρέλαιο σε πολύ τσουχτερές τιμές ; Οχι, δεν θα είχε κανένα νόημα αυτή η πολιτική, δεν μπορείς να εκμεταλλεύεσαι ένα προϊόν που κοντεύει να εξαντληθεί. Κάποια άλλη λύση θα πρέπει να υπάρξει, δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Και να έχουμε υπ΄όψιν, ότι μπορεί να τελειώσει η υπόθεση πετρέλαιο, ακόμα πιό νωρίτερα, καθώς η Κίνα και η Ινδία, χώρες που δεν κατανάλωναν πολύ πετρέλαιο, τώρα ζητούν πολλά εκατομμύρια βαρέλια κάθε μέρα.
Άλλες μορφές ενέργειας θα χρειαστούν, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Ποιές μπορεί να είναι αυτές οι άλλες μορφές ; Συζητείται συχνά αυτό το ζήτημα, όλοι έχουμε ακούσει κάποιες από αυτές τις προτάσεις που γίνονται. Και που είναι, η ηλιακή ενέργεια, το υδρογόνο που δεν έχει κι αυτό - όπως κι η ηλιακή ενέργεια - καθόλου κατάλοιπα τοξικά για την ατμόσφαιρα. Ανεμοηλεκτρική ενέργεια και ρεύμα από υδατοπτώσεις, είναι κι αυτές προτεινόμενες λύσεις.
ΚΑΠΟΙΟΙ ΦΟΥΚΑΡΑΔΕΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ
Κ Α Π Ο Ι Ο Ι Φ Ο Υ Κ Α Ρ Α Δ Ε Σ Ε Υ Ρ Ω Π Α Ι Ο Ι
Κατοικούνε στις λεγόμενες από τα παλιά χρόνια, « Κάτω χώρες ». Που βέβαια, δεν σημαίνει ότι είναι χώρες που βρίσκονται στο νότο, όχι, άλλη είναι η σημασία της λέξης. Πρόκειται για περιοχές πολύ χαμηλού υψόμετρου, στο ίδιο επίπεδο με τη θάλασσα. Μάλιστα, ένα μεγάλο μέρος από τη χωρα αυτή, την Ολλανδία, βρισκόταν και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, έφτιαξαν φράγματα και κλείσανε το μέρος που έγινε έτσι στεριά. Εκεί λοιπόν κατοικούν οι Ολλανδοί, άνθρωποι που είναι γερμανική φυλή, και γι αυτό και τους ονομάζουν « Γερμανούς της θάλασσας ». Και η γλώσα τους, είναι κι αυτή μιά γερμανική γλώσσα.
Μεγάλη είναι η ιστορία τους από τα παλιά χρόνια, μάλιστα, για πολύ καιρό ήσαν κάτω από την κυριαρχία των Ισπανών, είχαν βασιλιά Ισπανό και βασίλισσα Ισπανίδα. Το πότε έγινε χώρα ανεξάρτητη δεν το θυμάμαι, και βαριέμαι να ψάξω στις σχετικές πηγές για να το βρώ, πάντως ήσαν κράτος πριν δημιουργηθεί το Βέλγιο, που κι αυτό το έβαζαν κάποτε στις Κάτω χώρες. Και μίαν των ημερών, στις εποχές που πολλοί Ευρωπαίοι αποχτήσανε αποικίες, δημιούργησαν κι αυτοί οι Ολλανδοί μιά μικρή αποικιακή αυτοκρατορία δική τους. Ηταν η σημερινή Ινδονησία, εκεί που έγινεν η φοβερή ιστορία με τα τσουνάμι. Αυτή η Ινδονησία, που κατοικείται από ανθρώπους της κίτρινης φυλής, έγινε ανεξάρτητο κράτος μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Όπως έγινε και με τις άλλες αποικίες.
Πρωτεύουσα της χώρας αυτής, είναι η Χάγη, εκεί που εδρεύει το διεθνές δικαστήριο εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, του πολέμου. Η μεγάλύτερη όμως και πιό γνωστή στο ευρύ κοινό πολη, είναι το Άμστερνταμ, που το ξέρουμε από το πλήθος των καναλιών που το διασχίζουν, αλλά λίγοι ίσως ξέρουν ότι εκεί βρίσκεται το μεγαλύτερο κέντρο στον κόσμο, που ασχολείται με το κόψιμο των διαμαντιών. Οποιος έχει κλεμμένα μεγάλα διαμάντια λόγου χάριν, μπορεί να πάει στο Αμστερνταμ και να του τα κοψουν σε μικρά κομματάκια, και έτσι να μην μπορούν οι αστυνομικές αρχές να τον πιάσουν με το κλέμμενο μεγάλο διαμάντι και να τον στείλουν στον εισαγγελέα κι από εκεί στη στενή.
Εχουν και πολλές αγελάδες σ΄αυτή τη χώρα, που ο πληθυσμός της φτάνει τα δεκατρία εκατομμύρια κατοικους, τα τρία από τα οποία, προέρχονται από την παλιά αποικία τους , την Ινδονησία, και είχαν δημιουργήσει πριν από χρόνια πολλά επεισόδια με καταλήψεις τραίνων και άλλα τέτοια, για να διεκδικήσου τα ανθρώπινα δικαιώματά τους.
Λοιπόν, φαίνεται ότι αυτοί οι Ολλανδοί ( των οποίων ένας ομοεθνής τους, ο μυθικός « Ιπτάμενος Ολλανδός », είναι γνωστός κι από ένα μουσικό δράμα του Ριχάρδου Βάγκνερ, με αυτό τον τίτλο ), φαίνεται λέγω, ότι έχουν φτωχύνει αυτόν τον τελευταίο καιρό, μ΄όλο που έχουν και βιομηχανίες ηλεκτρονικών, όπως τη γνωστή μας « P h i l i p s ». Και έχουν και εξαγωγές γαλακτομικών προϊόντων,όπως η Νουνού και άλλες.
Τώρα, από πού έβγαλα το συμπέρασμα ότι φτώχυναν οι άλλοτε πλούσιοι αυτοί Ολλανδοί ; Ε, λοιπόν, όταν τους είδα να πηγαίνουν να ψηφίσουν το Ευρωσύνταγμα. Που όπως ξέρουμε, το απέρριψαν μετα πολλών επαίνων, όπως έκαναν και οι κοντινοί τους γείτονες, οι Γάλλοι. Τους είδα την ημέρα εκείνη να πηγαίνουν να ψηφίσουν, με ποιόν ρόπο νομίζετε ; Οχι επωχούμενοι αυτοκινήτων, ούτε καν μοτοσυκλεττών, ούτε καθισμένοι στα φτηνά « παπάκια », που καίνε πολύ λίγη βενζίνη και είναι πολύ χρήσιμα για τους φτωχούς, ιδιαίτερα με τις σημερινές - και με τις ίσως μεγαλύτερες στο μέλλον - τιμές της βενζίνης. Οι άνθρωποι αυτοί, όπως τους είδαμε στην τηλεόραση, πήγαιναν να ψηφίσουν στα εκλογικά τμήματά τους, καθισμένοι πάνω σε ποδήλατα. Μάλιστα, πάνω σ΄αυτό το παρατημένο από πολλά χρόνια και ζαμάνια μεταφορικό μέσον. Και τους είδα να ανεβαίνουν λαχανιασμένοι έναν μεγάλο ανήφορο, ενώ ο ιδρώτας έτρεχε κρουνηδόν από τα μέτωπά τους.
Μόλις είδα αυτή την εικόνα, σκέφτηκα : « Mά πώς έγινε και έπεσαν σε μιά τόσο μεγάλη φτώχεια, αυτοί που είχαν και μιά αυτοκρατορία πριν από μερικές δεκαετιες, αυτοί που κατάσκεύαζουν τηλεοράσεις, βίντεο και άλλα ηλεκτρονικά, αυτοί που έχουν μιά τόσο μεγάλη παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, αυτοί που έχουν το μεγαλύτερο αδαμαντοκοπείο στον κόσμο ; ». Το πράγμα μου φάνηκε εξαιρετικά περίεργο, όμως δεν πέρασαν πολλές μέρες, και κάποιος γνωστός από τα παλιά που τον συνάντησα στο δρόμο και του ανέφερα τις σκέψεις μου, έσπευσε να μου δηλώσει, ότι είχα κάνει λάθος, ότι δεν ήσαν έτσι τα πράγματα, άλλες ήσαν οι δικές του πληροφορίες.
« Δηλαδή, δεν θα χρειαστεί να ψαξουμε να βρούμε και να τους στείλουμε, τίποτε γαϊδουράκια, μουλάρια ή άλογα, για να τα μεταχειρίζονται στις μετακινήσεις τους, έστω και τα μικρά εκείνα δίτροχα παπάκια που καίνε ελάχιστη βενζίνη ; Μήπως είναι πολύ τσιγκούνηδες οι άνθρωποι, και δεν θέλουν να αγοράσουν ούτε τα μικρής κατανάλωσης παπάκια αυτά ; »
« Οχι, όχι, δεν πρόκειται καθόλου για κανένα τέτοιο ζήτημα », με πληροφόρησε ο φίλος απ΄τα παλιά. « Οι άνθρωποι έχουν και αυτοκίνητα, και δεν είναι και καθόλου τσιγκούνηδες. Απλώς τους αρέσει πάρα πολύ η ποδηλασία, με το ποδήλατο πηγαίνουν στη δουλειά τους, ακόμα κι αν απέχει αυτή είκοσι χιλιόμετρα από το σπίτι τους. Εχουν πάθος με το ποδήλατο, καθώς μάλιστα η χώρα τους είναι εντελώς επίπεδη και τους βολεύει πολύ αυτό, ούτε βουνά, ούτε καν λοφίσκους δεν θα συναντήσεις σ΄αυτήν. Μάλιστα, έχουν και ειδικές λωρίδες στα πλάγια των δρόμων, που προορίζονται μονάχα για τα ποδήλατα. Τα αυτοκίνητά τους, τα χρησιμοποιούν για να πηγαίνουν σε μεγάλες αποστάσεις, σε μιά άλλη πόλη, σε μιά διπλανή χώρα. Ολες τις άλλες διαδρομές τις κάμνουν με το ποδήλατο, μέχρι και πενήντα χιλιόμετρα τη μέρα κάνουν μ΄αυτό. Κατάλαβες τώρα ; ».
Μάλιστα, το κατάλαβα το πράγμα. Και έτσι εξηγήθηκε και το γεγονός της εμφάνισής τους πάνω σε ποδήλατα τη μέρα της ψηφοφορίας. Μου εξήγησε επίσης ο φίλος, ότι με τον τρόπο αυτό, έχουν πολύ καθαρότερη ατμόσφαιρα από ότι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όταν δεν καίς πετρελαιοειδή για την κίνηση, είναι φυσικό να μη γεμίζει με καυσαέρια η ατμόσφαιρα των πόλεων και των πέριξ αυτών. Πολύ λογικό, έτσι δεν είναι ;
Και τότε θυμήθηκα κάτι, που το είχα διαβάσει κάποτε και το είχα ξεχάσει. Το ότι οι Ολλανδοί αυτοί, είναι οι περισσότερο μακρόβιοι σε όλη την Ευρώπη, μάλιστα ίσως και σ΄ολόκληρο τον κόσμο, έχουν ξεπεράσει και τους Γιαπωνέζους. Και σκέφτηκα τότε : « Ρε σύ, μήπως το γεγονός αυτό της μακροζωϊας τους, οφείλεται στη μεγάλη χρήση του μέσου αυτού μετακίνησης, που όπως λένε και οι γιατροί, ενισχύει πολύ το καρδιαγγειακό σύστημα, αλλά και άλλες λειτουργίες του οργανισμού ; » Και μάλλον, έτσι πρέπει να είναι, δεν βρίσκω επί του παρόντος καμμιά άλλη ικανοποιητική εξήγηση.
Κατοικούνε στις λεγόμενες από τα παλιά χρόνια, « Κάτω χώρες ». Που βέβαια, δεν σημαίνει ότι είναι χώρες που βρίσκονται στο νότο, όχι, άλλη είναι η σημασία της λέξης. Πρόκειται για περιοχές πολύ χαμηλού υψόμετρου, στο ίδιο επίπεδο με τη θάλασσα. Μάλιστα, ένα μεγάλο μέρος από τη χωρα αυτή, την Ολλανδία, βρισκόταν και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, έφτιαξαν φράγματα και κλείσανε το μέρος που έγινε έτσι στεριά. Εκεί λοιπόν κατοικούν οι Ολλανδοί, άνθρωποι που είναι γερμανική φυλή, και γι αυτό και τους ονομάζουν « Γερμανούς της θάλασσας ». Και η γλώσα τους, είναι κι αυτή μιά γερμανική γλώσσα.
Μεγάλη είναι η ιστορία τους από τα παλιά χρόνια, μάλιστα, για πολύ καιρό ήσαν κάτω από την κυριαρχία των Ισπανών, είχαν βασιλιά Ισπανό και βασίλισσα Ισπανίδα. Το πότε έγινε χώρα ανεξάρτητη δεν το θυμάμαι, και βαριέμαι να ψάξω στις σχετικές πηγές για να το βρώ, πάντως ήσαν κράτος πριν δημιουργηθεί το Βέλγιο, που κι αυτό το έβαζαν κάποτε στις Κάτω χώρες. Και μίαν των ημερών, στις εποχές που πολλοί Ευρωπαίοι αποχτήσανε αποικίες, δημιούργησαν κι αυτοί οι Ολλανδοί μιά μικρή αποικιακή αυτοκρατορία δική τους. Ηταν η σημερινή Ινδονησία, εκεί που έγινεν η φοβερή ιστορία με τα τσουνάμι. Αυτή η Ινδονησία, που κατοικείται από ανθρώπους της κίτρινης φυλής, έγινε ανεξάρτητο κράτος μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Όπως έγινε και με τις άλλες αποικίες.
Πρωτεύουσα της χώρας αυτής, είναι η Χάγη, εκεί που εδρεύει το διεθνές δικαστήριο εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, του πολέμου. Η μεγάλύτερη όμως και πιό γνωστή στο ευρύ κοινό πολη, είναι το Άμστερνταμ, που το ξέρουμε από το πλήθος των καναλιών που το διασχίζουν, αλλά λίγοι ίσως ξέρουν ότι εκεί βρίσκεται το μεγαλύτερο κέντρο στον κόσμο, που ασχολείται με το κόψιμο των διαμαντιών. Οποιος έχει κλεμμένα μεγάλα διαμάντια λόγου χάριν, μπορεί να πάει στο Αμστερνταμ και να του τα κοψουν σε μικρά κομματάκια, και έτσι να μην μπορούν οι αστυνομικές αρχές να τον πιάσουν με το κλέμμενο μεγάλο διαμάντι και να τον στείλουν στον εισαγγελέα κι από εκεί στη στενή.
Εχουν και πολλές αγελάδες σ΄αυτή τη χώρα, που ο πληθυσμός της φτάνει τα δεκατρία εκατομμύρια κατοικους, τα τρία από τα οποία, προέρχονται από την παλιά αποικία τους , την Ινδονησία, και είχαν δημιουργήσει πριν από χρόνια πολλά επεισόδια με καταλήψεις τραίνων και άλλα τέτοια, για να διεκδικήσου τα ανθρώπινα δικαιώματά τους.
Λοιπόν, φαίνεται ότι αυτοί οι Ολλανδοί ( των οποίων ένας ομοεθνής τους, ο μυθικός « Ιπτάμενος Ολλανδός », είναι γνωστός κι από ένα μουσικό δράμα του Ριχάρδου Βάγκνερ, με αυτό τον τίτλο ), φαίνεται λέγω, ότι έχουν φτωχύνει αυτόν τον τελευταίο καιρό, μ΄όλο που έχουν και βιομηχανίες ηλεκτρονικών, όπως τη γνωστή μας « P h i l i p s ». Και έχουν και εξαγωγές γαλακτομικών προϊόντων,όπως η Νουνού και άλλες.
Τώρα, από πού έβγαλα το συμπέρασμα ότι φτώχυναν οι άλλοτε πλούσιοι αυτοί Ολλανδοί ; Ε, λοιπόν, όταν τους είδα να πηγαίνουν να ψηφίσουν το Ευρωσύνταγμα. Που όπως ξέρουμε, το απέρριψαν μετα πολλών επαίνων, όπως έκαναν και οι κοντινοί τους γείτονες, οι Γάλλοι. Τους είδα την ημέρα εκείνη να πηγαίνουν να ψηφίσουν, με ποιόν ρόπο νομίζετε ; Οχι επωχούμενοι αυτοκινήτων, ούτε καν μοτοσυκλεττών, ούτε καθισμένοι στα φτηνά « παπάκια », που καίνε πολύ λίγη βενζίνη και είναι πολύ χρήσιμα για τους φτωχούς, ιδιαίτερα με τις σημερινές - και με τις ίσως μεγαλύτερες στο μέλλον - τιμές της βενζίνης. Οι άνθρωποι αυτοί, όπως τους είδαμε στην τηλεόραση, πήγαιναν να ψηφίσουν στα εκλογικά τμήματά τους, καθισμένοι πάνω σε ποδήλατα. Μάλιστα, πάνω σ΄αυτό το παρατημένο από πολλά χρόνια και ζαμάνια μεταφορικό μέσον. Και τους είδα να ανεβαίνουν λαχανιασμένοι έναν μεγάλο ανήφορο, ενώ ο ιδρώτας έτρεχε κρουνηδόν από τα μέτωπά τους.
Μόλις είδα αυτή την εικόνα, σκέφτηκα : « Mά πώς έγινε και έπεσαν σε μιά τόσο μεγάλη φτώχεια, αυτοί που είχαν και μιά αυτοκρατορία πριν από μερικές δεκαετιες, αυτοί που κατάσκεύαζουν τηλεοράσεις, βίντεο και άλλα ηλεκτρονικά, αυτοί που έχουν μιά τόσο μεγάλη παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, αυτοί που έχουν το μεγαλύτερο αδαμαντοκοπείο στον κόσμο ; ». Το πράγμα μου φάνηκε εξαιρετικά περίεργο, όμως δεν πέρασαν πολλές μέρες, και κάποιος γνωστός από τα παλιά που τον συνάντησα στο δρόμο και του ανέφερα τις σκέψεις μου, έσπευσε να μου δηλώσει, ότι είχα κάνει λάθος, ότι δεν ήσαν έτσι τα πράγματα, άλλες ήσαν οι δικές του πληροφορίες.
« Δηλαδή, δεν θα χρειαστεί να ψαξουμε να βρούμε και να τους στείλουμε, τίποτε γαϊδουράκια, μουλάρια ή άλογα, για να τα μεταχειρίζονται στις μετακινήσεις τους, έστω και τα μικρά εκείνα δίτροχα παπάκια που καίνε ελάχιστη βενζίνη ; Μήπως είναι πολύ τσιγκούνηδες οι άνθρωποι, και δεν θέλουν να αγοράσουν ούτε τα μικρής κατανάλωσης παπάκια αυτά ; »
« Οχι, όχι, δεν πρόκειται καθόλου για κανένα τέτοιο ζήτημα », με πληροφόρησε ο φίλος απ΄τα παλιά. « Οι άνθρωποι έχουν και αυτοκίνητα, και δεν είναι και καθόλου τσιγκούνηδες. Απλώς τους αρέσει πάρα πολύ η ποδηλασία, με το ποδήλατο πηγαίνουν στη δουλειά τους, ακόμα κι αν απέχει αυτή είκοσι χιλιόμετρα από το σπίτι τους. Εχουν πάθος με το ποδήλατο, καθώς μάλιστα η χώρα τους είναι εντελώς επίπεδη και τους βολεύει πολύ αυτό, ούτε βουνά, ούτε καν λοφίσκους δεν θα συναντήσεις σ΄αυτήν. Μάλιστα, έχουν και ειδικές λωρίδες στα πλάγια των δρόμων, που προορίζονται μονάχα για τα ποδήλατα. Τα αυτοκίνητά τους, τα χρησιμοποιούν για να πηγαίνουν σε μεγάλες αποστάσεις, σε μιά άλλη πόλη, σε μιά διπλανή χώρα. Ολες τις άλλες διαδρομές τις κάμνουν με το ποδήλατο, μέχρι και πενήντα χιλιόμετρα τη μέρα κάνουν μ΄αυτό. Κατάλαβες τώρα ; ».
Μάλιστα, το κατάλαβα το πράγμα. Και έτσι εξηγήθηκε και το γεγονός της εμφάνισής τους πάνω σε ποδήλατα τη μέρα της ψηφοφορίας. Μου εξήγησε επίσης ο φίλος, ότι με τον τρόπο αυτό, έχουν πολύ καθαρότερη ατμόσφαιρα από ότι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όταν δεν καίς πετρελαιοειδή για την κίνηση, είναι φυσικό να μη γεμίζει με καυσαέρια η ατμόσφαιρα των πόλεων και των πέριξ αυτών. Πολύ λογικό, έτσι δεν είναι ;
Και τότε θυμήθηκα κάτι, που το είχα διαβάσει κάποτε και το είχα ξεχάσει. Το ότι οι Ολλανδοί αυτοί, είναι οι περισσότερο μακρόβιοι σε όλη την Ευρώπη, μάλιστα ίσως και σ΄ολόκληρο τον κόσμο, έχουν ξεπεράσει και τους Γιαπωνέζους. Και σκέφτηκα τότε : « Ρε σύ, μήπως το γεγονός αυτό της μακροζωϊας τους, οφείλεται στη μεγάλη χρήση του μέσου αυτού μετακίνησης, που όπως λένε και οι γιατροί, ενισχύει πολύ το καρδιαγγειακό σύστημα, αλλά και άλλες λειτουργίες του οργανισμού ; » Και μάλλον, έτσι πρέπει να είναι, δεν βρίσκω επί του παρόντος καμμιά άλλη ικανοποιητική εξήγηση.
ΜΕΡΙΚΑ ΠΕΡΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ
Μ Ε Ρ Ι Κ Α Π Ε Ρ Ι Δ Η Μ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Υ
Aπό πολλές δεκαετίες και εδώ, γνωρίζαμε ότι για να παραμένει στον ίδιο αριθμό κατοίκων ένας πληθυσμός μιάς χώρας, μιάς επαρχίας, μιάς πόλης, η και ολόκληρης ηπείρου, ήταν αναγκαίο να κάμνει μιά γυναίκα - γιατί αυτή τα κάμνει - δυό παιδιά και ένα δέκατο του παιδιού. Μάλιστα, αυτή ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για να μένει ο πληθυσμός σταθερός, να μην ελαττώνεται. Βέβαια, αυτό το ένα δέκατο του παιδιού, παίρνεται εδώ σαν μαθηματικός όρος, δεν μπορεί να υπάρχει ένα τόσο μικρό κομμάτι ανθρώπου, αυτό είναι φυσικό.
Αλλά γιατί ακριβώς αυτό το νούμερο, δεν θα μπορούσε να είναι ακριβώς η αντιστοιχία μιάς γυναίκας - δυό παιδιών, στρογγυλός αριθμός, που θα μπορούσε να απλουστεύσει τα πράγματα ; Οχι, αυτό δεν μπορούσε να γίνει, είναι φανερό, ότι κάποιες γυναίκες δεν κάμνουν παιδιά, όχι πάντα από δική τους υπαιτιότητα αλλά του άντρα. Άλλες πάλι, δεν έπαιρναν και δεν θέλουν και τώρα κανέναν άντρα. Στα λίγο παλιά χρόνια, είτε διότι δεν τις ήθελε κανείς, είτε διότι δεν ήθελαν αυτές κανένα, ήθελαν να μείνουν όπως ελέγετο τότε « στο ράφι », ετσι ώστε, δεν είχαν τη δυνατότητα ή την επιθυμία να έχουν ένα παιδί. Στα καινούργια χρόνια, επίσης μένουν ανύπαντρες - όχι όμως στο ράφι - επειδή έτσι το γουστάρουν το πράγμα. Αυτές οι εξαιρέσεις, που μάλλον ήσαν - και είναι και τώρα - πολλές, ανάγκασαν τους τότε στατιστικολόγους, να φτάσουν σ΄αυτόν τον μικτό αριθμό, ακέραιο και δεκαδικό.
Οι παλιοί αριθμοί, έδειχναν όχι δύο και ένα δέκατο παιδιά, αλλά πολλά, τρία, τέσερα και περίσσότερα. Και με τους ρυθμούς των εποχών εκείνων, μεγάλη αύξηση των πληθυσμών προέκυπτε. Οχι μόνο στις υποανάπτυκτες περιοχές του πλανήτη, αλλά και σε ημιαναπτυγμένες, και ακόμα και σε πολύ αναπτυγμένες. Να θυμηθούμε το γνωστό « b a b y b o o m » των Ενωμένων Πολιτειών, αρχές της δεκαετίας του εξήντα, που αύξησε αλματωδώς τον πληθυσμό της χώρας. Που ενώ είχε εκατόν εβδομήντα εννιά εκατομμύρια κατοίκους, έφτασε σήμερα αισίως τα διακόσια ογδόντα τρία εκατομμύρια.
Aυτά για τις εποχές εκείνες. Αλλά τί γίνεται αυτούς τους καιρούς ; Νά τί ανακοινώθηκε πριν από λίγες μέρες όσον αφορά την κατάσταση. Λοιπόν, σε όλες σχεδόν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, ο συντελεστής του δύο και ένα δέκατο, δεν βρίσκεται πιά στην σημερινή εποχή, και συγκεκριμένα, ιδού πώς εμφανίζονται τα νούμερα σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες. Ιρλανδία, πρώτη με δυό παιδιά για κάθε γυναίκα, η Γαλλία ένα και εννιά δέκατα ( υπάρχουν κάμποσα εκατομμύρια Μουσουλμάνοι στη χώρα αυτή, που έχουν μεγάλες οικογένειες και καθόλου διαζύγια ), οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης κάπου στο ενάμισυ. Η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ελλαδα στο ένα και τρία δέκατα. Για άλλες ευρωπαίκές χώρες δεν αναφέρθηκαν στοιχεία, παντως γύρω σ΄αυτούς τους αριθμούς κυμαίνεται η παραγωγικότητα, έτσι δείχνουν τα πράγματα. Τα ίδια περίπου πρέπει να συμβαίνουν και στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όμως νούμερα δεν αναφέρθηκαν.
Ποιές μπορούν να είναι οι αιτίες γι αυτή την κατάσταση, που οδηγεί σε ελάττωση των πληθυσμών, και μάλιστα μεγάλη και γρήγορη. Θα τις εξετάσουμε χωριστά την καθεμιά, χωρίς βέβαια να λέμε ότι τις θα τις έχουμε βρεί όλες. Είναι δύσκολο, ακόμα και για τους ειδικούς κοινωνιολόγους να ανακαλύψιυν όλους τους λόγους της κάθετης αυτής πορείας, που έτσι και συνεχιστεί - που θα συνεχιστεί οπωσδήποτε - θα φερει μεγάλη πτώση των πληθυσμών.
Ενας λόγος, μπορεί να είναι η μεγάλη χαλάρωση των οικογενειακών σχέσεων. Πλήθος μέγα τα διαζύγια, κι αυτό δεν προδιαθέτει στη δημιουργία σταθερής οικογένειας με ένα ή περισσότερα παιδιά. Πώς να κάνεις παιδιά, όταν είναι πολύ πιθανό, ότι τελικά θα μείνουν μονάχα με ένα γονιό, πράγμα που θα δυσκολέψει πολύ την κατάσταση ; Να πάρει η μητέρα έναν δεύτερο - ή και τρίτο - σύζυγο, δεν θα κάνει τίποτε άλλο, παρά να χειροτερέψει την κατάσταση. Αντί λοιπόν τη δημιουργία οικογένειας με απόγονους, προτιμάται η λύση της ανεπίσημης συμβίωσης για κάποιο διάστημα, μικρό ή κάπως πιό μεγαλο - χωρίς την απόκτηση κανενός παιδιού, έχει γίνει πολύ μόδα αυτού του είδους η συνύπαρξη ανδρών και γυναικών τις τελευταίες δεκαετίες. Το πράγμα έχει πολλά καλά, ανάμεσα στα οποία και το ότι δεν χρειάζονται δικηγόροι και λοιπές διαδικασίες για να βγεί ένα διαζύγιο, δεν χρειάζονται χρήματα για διατροφή συζύγου ή και παιδιών, που έτσι κι αλλοιώς; δεν είναι πιθανό να έλθουν.
Η εργασία της γυναίκας που αποβλέπει συχνά σε μιά σημαντική καρριέρα, παραμερίζει για πολλά χρόνια τη σκέψη για δημιουργία οικογένειας. Κι όταν φτάσει κάποτε και η ώρα να γίνει η οικογένεια, υπάρχει μεγάλη δυσκολία στο να αποκτηθούν απόγονοι - εδώ μεγάλο ρόλο παίζουν και οι πολλές εκτρώσεις που γίνονται - τα συστήματα αναπαραγωγής έχουν πέσει σε σχετική αχρηστία, και μένουν τα πράγματα στην τεχνητή γονιμοποίηση με τις εγγενείς δυσκολίες που αυτή έχει. Κι αν επιτύχει βέβαια.
Στις χώρες όπου υπάρχει έντονο το πρόβλημα της ανεργίας, το πράγμα γίνεται ακόμα πιό δύσκολο, σκέφτεσαι τί θα απογίνουν τα παιδιά χωρίς εργασία όταν μεγαλώσουν, σκέφτεσαι ακόμα ότι μπορεί να αυξηθεί πολύ περισσότερο η ανεργία, εκεί δείχνουν να πηγαίνουν τα πράγματα. Η ανατροφή των παιδιών πάλι, στοιχίζει πολύ περισσότερο απ΄ότι στα παλιά χρόνια, ο προϋπολογισμός δεν βγαίνει πέρα, είναι κι αυτό ένα εμπόδιο.
Ένα ακόμα εμπόδιο της εποχής. Ενας « μπονβιβερισμός » που έχει κυριεύσει πολλούς ανθρώπους των προηγμένων κοινωνιών, η καλοπέραση δηλαδή και γαία πυρί μιχθήτω, είναι κι αυτό ένα μεγάλο πρόβλημα στο σχηματισμό οικογένειας και την έλευση απογόνων. Η μόδα της υπερκατανάλωσης σε όλα τα επίπεδα, παραμερίζει τέτοιου είδους συνήθειες του παρελθόντος, όπως ο σχηματισμός της οικογένειας, βρε τί θέλουμε τώρα να μπλέξουμε και να μην μπορούμε κατόπιν να ξεμπλέξουμε !
Ποιά θα είναι η πορεία των πραγμάτων αυτών σε κάποια επόμενη εποχή ; Μετά ας πούμε είκοσι ή τριάντα, ή και πενήντα χρόνια ; Οι στατιστικολόγοι είναι εξαιρετικά απαισιόδοξοι. Για τη χώρα μας λόγου χάριν, λένε ότι μετά από καμμιά εικοσιπενταριά χρόνια, και με αυτό τον ρυθμό που έχουμε σήμερα στον τομέα του δημογραφικού, η Ελλάδα θα έχει εφτά πάνω κάτω εκατομμύρια κατοίκους. Σε πενήντα περίπου χρόνια, υπολογίζεται ότι ο αριθμός των γηγενών κατοίκων, μπορεί να πέσει και στα τέσσερα ακόμα εκατομμύρια. Το πού θα βρίσκεται στο τέλος του αιώνα, δεν είναι καθόλου προβλέψιμο, ίσως να υπάρχουν καναδυό εκατομμύρια στη χώρα. Που βέβαια, δεν θα αδειάσει από κατοίκους, θα έλθουν άνθρωποι από άλλες χωρες να καλύψουν το κενό που θα έχει δημιουργηθεί. Μιά ιστορία που ήδη έχει αρχίσει από τώρα. Το αν θα λέγεται το καινούργιο κατασκεύασμα « ελληνικό » κράτος, είναι άγνωστο, ίσως οι νεοφερμένοι να πάρουν και την υπηκοότητα, αλλα και την εθνικότητα των τωρινών κατοίκων της χώρας.
Και ενώ αυτά συμβαίνουν στις Δυτικές χώρες και γενικά στην Ευρώπη, άλλα, τελείως διαφορετικά συμβαίνουν σε μερικές χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Ηταν μιά εποχή στην Ινδία - πριν από τριανταριά και πλέον χρόνια - που η τότε πρωθυπουργός Ίντιρα Γκάντι, έκαμνε δώρο σε κάθε γυναίκα που θα προχωρούσε σε στείρωση, ένα τρανζίστορ, μάλιστα αυτή ήταν η προσφορά της Ινδής πρωθυπουργού, που δολοφονήθηκε ύστερα από δυό σωματοφύλακές της, που ανήκαν σε μιά άλλη θρησκευτική ομάδα, τους Σίχ, εκείνους με τα μεγάλα τουρμπάνια. Όμως, πολύ λίγο αντίκτυπο είχε αυτή η προσφορά, δεν ήθελαν οι Ινδές να προβούν σε μιά τέτοια επέμβαση με κανένα λόγο, όχι με ένα τρανζίστορ. Αποτέλεσμα : Μετά από πολύ λίγα χρόνια, το κράτος της Ινδίας, έφτασε το ένα δισεκατομμύριο κατοίκους
Το τί συμβαίνει στην Κίνα, το ξέραμε πάνω κάτω εδώ και αρκετό καιρό. Αλλά δεν ξέραμε λεπτομερειακά, όλα όσα συμβαίνουν σ΄αυτή την τεράστιου πληθυσμού χώρα, μόνο μερικά από τα αυτά ήσαν γνωστά στο ευρύ κοινό. Μπορούμε με αδρές γραμμές,να αναφερθούμε σε μερικά από αυτά, τα μάλλον περίεργα για τα δικά μας δεδομένα πράγματα.
Από αρκετό καιρό πριν, είχε γίνει - ανεπίσημα βέβαια - γνωστό, ότι η χώρα αυτή είχε ένα δισεκατομμύριο κατοίκους. Και ήλθε η εποχή τότε, να επιβληθούν τα πρώτα μέτρα για να μην αυξηθεί πιό πολύ ο πραγματικά υπερβολικά μεγάλος αυτός πληθυσμός. Και το πρώτο ίσως μέτρο, ήταν το παρακάτω : Οταν μιά κινέζικη οικογένεια αποκτούσε ένα παιδί, έπαιρνε γι αυτό το παιδί ένα επίδομα, μιά ενίσχυση οικονομική δηλαδή. Αλλά αν η οικογένεια αποκτούσε και δεύτερο παιδί, τότε τα πράγματα έπαιρναν μιά αντίστροφη πορεία. Οχι μόνο το δεύτερο παδί δεν είχε καμμιά επιδότηση από το κράτος, αλλά σταματούσε και η επιδότηση και για το πρώτο παιδί. Και όχι μόνο αυτό, αλλά οι γονείς των παιδιών αυτών, υποχρεώνονταν να δώσουν πίσω στο κράτος - με δόσεις βέβαια που τις κρατούσαν από τους μισθούς των γονιών τους - και τα επιδόματα που είχαν δοθεί πρωτύτερα για το πρώτο παιδί.
Ποιό ήταν το αποτέλεσμα αυτών των μέτρων ; Στις μεν αστικές περιοχές, όντως περιορίστηκαν οι Κινέζοι στο ένα παιδί, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις. Στις αγροτικές όμως περιοχές, όπου υπάρχει παραδοσιακά η προγονολατρεία - και συνεπώς όσοι έχουν πολλούς απογόνους, θα έχουν και προστασία από τους πολλούς μετέπειτα προγόνους τους - οι Κινέζοι εξακολουθούσαν να κάμνουν περισσότερα από ένα παιδί. Δυό, τρία και περισσότερα. Μ΄αυτόν τον τρόπο, ο πληθυσμός της χώρας - πάντοτε ανεπίσημα - έφτασε το ένα δισεκατομμύριο και διακόσια πενήντα εκατομμύρια. Και πρόσφατος υπολογισμός, αναφέρει ότι ήδη έπιασαν τον αριθμό του ενός δισεκατομμυρίου και τριακοσίων εκατομμυρίων.
Kαι εσχάτως, μας ήλθαν και άλλες πληροφορίες σχετικά με τα πρόσθετα μέτρα που παίρνονται από τις κρατικές αρχές για την αντιμετώπιση του πολύ σημαντικού για τους Κινέζους προβλήματος. Και τί λένε αυτές οι πληροφορίες, που σημειωτέον έρχονται από επίσημη και θετική πηγή. Που λένε πράγματα άνω ποταμών και κάτω λιμνών, έτσι το λέμε παραλλαγμένα και λαϊκά, που σε κάνουν να απορείς για το πού μπορεί να φτάσει μιά τέτοια κατάσταση.
Γίνεται σχεδόν αποκλειστικά σε αγροτικές περιοχές, και ο λόγος που γίνεται σ΄αυτές, έ-χει αναφερθεί πιό πάνω, είναι η προγονολατρεία. Λοιπόν, εκεί που κάθεται στο σπίτι της η Κινέζα αγρότισσα που συμβαίνει να είναι και έγκυος σε πολύ μάλιστα προχωρημένη εγκυμοσύνη, νά ΄σου και εισβάλλουν απροειδοποίητα κάποιοι κρατικοί υπάλληλοι. Που είναι εντεταλμένοι για τέτοιου είδους επιδρομές. Βγάζουν λοιπόν οι εξαιρετικοί αυτοί άνθρωποι από την τσάντα τους μιά σύριγγα, τη γεμίζουν με ένα υγρό, και βυθίζουν τη βελόνα στο πάνω μέρος της κοιλιάς της εν λόγω Κινέζας. Εκεί, μέσα στην κοιλιά της γυναίκας, βρίσκεται το έμβρυο, που πρόκειται να γεννηθεί μέσα σε λίγες βδομάδες ή και μέρες. Αλλά με την εισαγωγή της βελόνας και του φαρμάκου, η όλη ιστορία της εγκυμοσύνης τερματίζεται σε ελάχιστα λεπτά, σε λίγο διάστημα, βλέπουν το έμβρυο να βγαίνει από τη μητέρα του άψυχο.. Απίστευτο, αλλά σ΄αυτό τον κόσμο, πάρα πολλά είναι τα απίστευτα που συμβαίνουν καθημερινά.
Μ΄αυτό τον τρόπο, ελπίζουν οι κρατούτες στη χώρα αυτή ότι θα περιορίσουν την άκρατη αύξηση του πληθυσμού, ότι θα λύσουν το πληθυσμιακό πρόβλημα, που όντως είναι εξαιρετικά μεγάλο. Και που μένει ανεξέλεγκτο επί πολλές δεκαετίες, παρά τα μέτρα που αναφέρθηκαν. Τώρα, το κατά πόσον και αυτά τα μέτρα θα μείνουν χωρίς αποτέλεσμα ή το αν θα περιορίσουν την αύξηση του πληθυσμού ή και θα πετύχουν ακόμα και την ελάττωσή του, είναι κάτι που ο προσεχής κοντινός καιρός θα το δείξει.
Είναι μιά εικόνα τέλειας αντίθεσης με εκείνη που βλέπουμε στις Δυτικές χώρες. Στις οποίες, χωρίς καμμιά κρατική οδηγία ή παρέμβαση, οι πληθυσμοί συνεχώς ελαττώνονται, χωρίς να ξέρουμε πότε και αν θα σταματήσει αυτή η μείωση των πληθυσμών. Σε πλήρη αντίθεση είναι αυτό που συμβαίνει σε κάποιες χώρες της Ασίας και της Αφρικής.
Aπό πολλές δεκαετίες και εδώ, γνωρίζαμε ότι για να παραμένει στον ίδιο αριθμό κατοίκων ένας πληθυσμός μιάς χώρας, μιάς επαρχίας, μιάς πόλης, η και ολόκληρης ηπείρου, ήταν αναγκαίο να κάμνει μιά γυναίκα - γιατί αυτή τα κάμνει - δυό παιδιά και ένα δέκατο του παιδιού. Μάλιστα, αυτή ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για να μένει ο πληθυσμός σταθερός, να μην ελαττώνεται. Βέβαια, αυτό το ένα δέκατο του παιδιού, παίρνεται εδώ σαν μαθηματικός όρος, δεν μπορεί να υπάρχει ένα τόσο μικρό κομμάτι ανθρώπου, αυτό είναι φυσικό.
Αλλά γιατί ακριβώς αυτό το νούμερο, δεν θα μπορούσε να είναι ακριβώς η αντιστοιχία μιάς γυναίκας - δυό παιδιών, στρογγυλός αριθμός, που θα μπορούσε να απλουστεύσει τα πράγματα ; Οχι, αυτό δεν μπορούσε να γίνει, είναι φανερό, ότι κάποιες γυναίκες δεν κάμνουν παιδιά, όχι πάντα από δική τους υπαιτιότητα αλλά του άντρα. Άλλες πάλι, δεν έπαιρναν και δεν θέλουν και τώρα κανέναν άντρα. Στα λίγο παλιά χρόνια, είτε διότι δεν τις ήθελε κανείς, είτε διότι δεν ήθελαν αυτές κανένα, ήθελαν να μείνουν όπως ελέγετο τότε « στο ράφι », ετσι ώστε, δεν είχαν τη δυνατότητα ή την επιθυμία να έχουν ένα παιδί. Στα καινούργια χρόνια, επίσης μένουν ανύπαντρες - όχι όμως στο ράφι - επειδή έτσι το γουστάρουν το πράγμα. Αυτές οι εξαιρέσεις, που μάλλον ήσαν - και είναι και τώρα - πολλές, ανάγκασαν τους τότε στατιστικολόγους, να φτάσουν σ΄αυτόν τον μικτό αριθμό, ακέραιο και δεκαδικό.
Οι παλιοί αριθμοί, έδειχναν όχι δύο και ένα δέκατο παιδιά, αλλά πολλά, τρία, τέσερα και περίσσότερα. Και με τους ρυθμούς των εποχών εκείνων, μεγάλη αύξηση των πληθυσμών προέκυπτε. Οχι μόνο στις υποανάπτυκτες περιοχές του πλανήτη, αλλά και σε ημιαναπτυγμένες, και ακόμα και σε πολύ αναπτυγμένες. Να θυμηθούμε το γνωστό « b a b y b o o m » των Ενωμένων Πολιτειών, αρχές της δεκαετίας του εξήντα, που αύξησε αλματωδώς τον πληθυσμό της χώρας. Που ενώ είχε εκατόν εβδομήντα εννιά εκατομμύρια κατοίκους, έφτασε σήμερα αισίως τα διακόσια ογδόντα τρία εκατομμύρια.
Aυτά για τις εποχές εκείνες. Αλλά τί γίνεται αυτούς τους καιρούς ; Νά τί ανακοινώθηκε πριν από λίγες μέρες όσον αφορά την κατάσταση. Λοιπόν, σε όλες σχεδόν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, ο συντελεστής του δύο και ένα δέκατο, δεν βρίσκεται πιά στην σημερινή εποχή, και συγκεκριμένα, ιδού πώς εμφανίζονται τα νούμερα σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες. Ιρλανδία, πρώτη με δυό παιδιά για κάθε γυναίκα, η Γαλλία ένα και εννιά δέκατα ( υπάρχουν κάμποσα εκατομμύρια Μουσουλμάνοι στη χώρα αυτή, που έχουν μεγάλες οικογένειες και καθόλου διαζύγια ), οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης κάπου στο ενάμισυ. Η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ελλαδα στο ένα και τρία δέκατα. Για άλλες ευρωπαίκές χώρες δεν αναφέρθηκαν στοιχεία, παντως γύρω σ΄αυτούς τους αριθμούς κυμαίνεται η παραγωγικότητα, έτσι δείχνουν τα πράγματα. Τα ίδια περίπου πρέπει να συμβαίνουν και στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όμως νούμερα δεν αναφέρθηκαν.
Ποιές μπορούν να είναι οι αιτίες γι αυτή την κατάσταση, που οδηγεί σε ελάττωση των πληθυσμών, και μάλιστα μεγάλη και γρήγορη. Θα τις εξετάσουμε χωριστά την καθεμιά, χωρίς βέβαια να λέμε ότι τις θα τις έχουμε βρεί όλες. Είναι δύσκολο, ακόμα και για τους ειδικούς κοινωνιολόγους να ανακαλύψιυν όλους τους λόγους της κάθετης αυτής πορείας, που έτσι και συνεχιστεί - που θα συνεχιστεί οπωσδήποτε - θα φερει μεγάλη πτώση των πληθυσμών.
Ενας λόγος, μπορεί να είναι η μεγάλη χαλάρωση των οικογενειακών σχέσεων. Πλήθος μέγα τα διαζύγια, κι αυτό δεν προδιαθέτει στη δημιουργία σταθερής οικογένειας με ένα ή περισσότερα παιδιά. Πώς να κάνεις παιδιά, όταν είναι πολύ πιθανό, ότι τελικά θα μείνουν μονάχα με ένα γονιό, πράγμα που θα δυσκολέψει πολύ την κατάσταση ; Να πάρει η μητέρα έναν δεύτερο - ή και τρίτο - σύζυγο, δεν θα κάνει τίποτε άλλο, παρά να χειροτερέψει την κατάσταση. Αντί λοιπόν τη δημιουργία οικογένειας με απόγονους, προτιμάται η λύση της ανεπίσημης συμβίωσης για κάποιο διάστημα, μικρό ή κάπως πιό μεγαλο - χωρίς την απόκτηση κανενός παιδιού, έχει γίνει πολύ μόδα αυτού του είδους η συνύπαρξη ανδρών και γυναικών τις τελευταίες δεκαετίες. Το πράγμα έχει πολλά καλά, ανάμεσα στα οποία και το ότι δεν χρειάζονται δικηγόροι και λοιπές διαδικασίες για να βγεί ένα διαζύγιο, δεν χρειάζονται χρήματα για διατροφή συζύγου ή και παιδιών, που έτσι κι αλλοιώς; δεν είναι πιθανό να έλθουν.
Η εργασία της γυναίκας που αποβλέπει συχνά σε μιά σημαντική καρριέρα, παραμερίζει για πολλά χρόνια τη σκέψη για δημιουργία οικογένειας. Κι όταν φτάσει κάποτε και η ώρα να γίνει η οικογένεια, υπάρχει μεγάλη δυσκολία στο να αποκτηθούν απόγονοι - εδώ μεγάλο ρόλο παίζουν και οι πολλές εκτρώσεις που γίνονται - τα συστήματα αναπαραγωγής έχουν πέσει σε σχετική αχρηστία, και μένουν τα πράγματα στην τεχνητή γονιμοποίηση με τις εγγενείς δυσκολίες που αυτή έχει. Κι αν επιτύχει βέβαια.
Στις χώρες όπου υπάρχει έντονο το πρόβλημα της ανεργίας, το πράγμα γίνεται ακόμα πιό δύσκολο, σκέφτεσαι τί θα απογίνουν τα παιδιά χωρίς εργασία όταν μεγαλώσουν, σκέφτεσαι ακόμα ότι μπορεί να αυξηθεί πολύ περισσότερο η ανεργία, εκεί δείχνουν να πηγαίνουν τα πράγματα. Η ανατροφή των παιδιών πάλι, στοιχίζει πολύ περισσότερο απ΄ότι στα παλιά χρόνια, ο προϋπολογισμός δεν βγαίνει πέρα, είναι κι αυτό ένα εμπόδιο.
Ένα ακόμα εμπόδιο της εποχής. Ενας « μπονβιβερισμός » που έχει κυριεύσει πολλούς ανθρώπους των προηγμένων κοινωνιών, η καλοπέραση δηλαδή και γαία πυρί μιχθήτω, είναι κι αυτό ένα μεγάλο πρόβλημα στο σχηματισμό οικογένειας και την έλευση απογόνων. Η μόδα της υπερκατανάλωσης σε όλα τα επίπεδα, παραμερίζει τέτοιου είδους συνήθειες του παρελθόντος, όπως ο σχηματισμός της οικογένειας, βρε τί θέλουμε τώρα να μπλέξουμε και να μην μπορούμε κατόπιν να ξεμπλέξουμε !
Ποιά θα είναι η πορεία των πραγμάτων αυτών σε κάποια επόμενη εποχή ; Μετά ας πούμε είκοσι ή τριάντα, ή και πενήντα χρόνια ; Οι στατιστικολόγοι είναι εξαιρετικά απαισιόδοξοι. Για τη χώρα μας λόγου χάριν, λένε ότι μετά από καμμιά εικοσιπενταριά χρόνια, και με αυτό τον ρυθμό που έχουμε σήμερα στον τομέα του δημογραφικού, η Ελλάδα θα έχει εφτά πάνω κάτω εκατομμύρια κατοίκους. Σε πενήντα περίπου χρόνια, υπολογίζεται ότι ο αριθμός των γηγενών κατοίκων, μπορεί να πέσει και στα τέσσερα ακόμα εκατομμύρια. Το πού θα βρίσκεται στο τέλος του αιώνα, δεν είναι καθόλου προβλέψιμο, ίσως να υπάρχουν καναδυό εκατομμύρια στη χώρα. Που βέβαια, δεν θα αδειάσει από κατοίκους, θα έλθουν άνθρωποι από άλλες χωρες να καλύψουν το κενό που θα έχει δημιουργηθεί. Μιά ιστορία που ήδη έχει αρχίσει από τώρα. Το αν θα λέγεται το καινούργιο κατασκεύασμα « ελληνικό » κράτος, είναι άγνωστο, ίσως οι νεοφερμένοι να πάρουν και την υπηκοότητα, αλλα και την εθνικότητα των τωρινών κατοίκων της χώρας.
Και ενώ αυτά συμβαίνουν στις Δυτικές χώρες και γενικά στην Ευρώπη, άλλα, τελείως διαφορετικά συμβαίνουν σε μερικές χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Ηταν μιά εποχή στην Ινδία - πριν από τριανταριά και πλέον χρόνια - που η τότε πρωθυπουργός Ίντιρα Γκάντι, έκαμνε δώρο σε κάθε γυναίκα που θα προχωρούσε σε στείρωση, ένα τρανζίστορ, μάλιστα αυτή ήταν η προσφορά της Ινδής πρωθυπουργού, που δολοφονήθηκε ύστερα από δυό σωματοφύλακές της, που ανήκαν σε μιά άλλη θρησκευτική ομάδα, τους Σίχ, εκείνους με τα μεγάλα τουρμπάνια. Όμως, πολύ λίγο αντίκτυπο είχε αυτή η προσφορά, δεν ήθελαν οι Ινδές να προβούν σε μιά τέτοια επέμβαση με κανένα λόγο, όχι με ένα τρανζίστορ. Αποτέλεσμα : Μετά από πολύ λίγα χρόνια, το κράτος της Ινδίας, έφτασε το ένα δισεκατομμύριο κατοίκους
Το τί συμβαίνει στην Κίνα, το ξέραμε πάνω κάτω εδώ και αρκετό καιρό. Αλλά δεν ξέραμε λεπτομερειακά, όλα όσα συμβαίνουν σ΄αυτή την τεράστιου πληθυσμού χώρα, μόνο μερικά από τα αυτά ήσαν γνωστά στο ευρύ κοινό. Μπορούμε με αδρές γραμμές,να αναφερθούμε σε μερικά από αυτά, τα μάλλον περίεργα για τα δικά μας δεδομένα πράγματα.
Από αρκετό καιρό πριν, είχε γίνει - ανεπίσημα βέβαια - γνωστό, ότι η χώρα αυτή είχε ένα δισεκατομμύριο κατοίκους. Και ήλθε η εποχή τότε, να επιβληθούν τα πρώτα μέτρα για να μην αυξηθεί πιό πολύ ο πραγματικά υπερβολικά μεγάλος αυτός πληθυσμός. Και το πρώτο ίσως μέτρο, ήταν το παρακάτω : Οταν μιά κινέζικη οικογένεια αποκτούσε ένα παιδί, έπαιρνε γι αυτό το παιδί ένα επίδομα, μιά ενίσχυση οικονομική δηλαδή. Αλλά αν η οικογένεια αποκτούσε και δεύτερο παιδί, τότε τα πράγματα έπαιρναν μιά αντίστροφη πορεία. Οχι μόνο το δεύτερο παδί δεν είχε καμμιά επιδότηση από το κράτος, αλλά σταματούσε και η επιδότηση και για το πρώτο παιδί. Και όχι μόνο αυτό, αλλά οι γονείς των παιδιών αυτών, υποχρεώνονταν να δώσουν πίσω στο κράτος - με δόσεις βέβαια που τις κρατούσαν από τους μισθούς των γονιών τους - και τα επιδόματα που είχαν δοθεί πρωτύτερα για το πρώτο παιδί.
Ποιό ήταν το αποτέλεσμα αυτών των μέτρων ; Στις μεν αστικές περιοχές, όντως περιορίστηκαν οι Κινέζοι στο ένα παιδί, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις. Στις αγροτικές όμως περιοχές, όπου υπάρχει παραδοσιακά η προγονολατρεία - και συνεπώς όσοι έχουν πολλούς απογόνους, θα έχουν και προστασία από τους πολλούς μετέπειτα προγόνους τους - οι Κινέζοι εξακολουθούσαν να κάμνουν περισσότερα από ένα παιδί. Δυό, τρία και περισσότερα. Μ΄αυτόν τον τρόπο, ο πληθυσμός της χώρας - πάντοτε ανεπίσημα - έφτασε το ένα δισεκατομμύριο και διακόσια πενήντα εκατομμύρια. Και πρόσφατος υπολογισμός, αναφέρει ότι ήδη έπιασαν τον αριθμό του ενός δισεκατομμυρίου και τριακοσίων εκατομμυρίων.
Kαι εσχάτως, μας ήλθαν και άλλες πληροφορίες σχετικά με τα πρόσθετα μέτρα που παίρνονται από τις κρατικές αρχές για την αντιμετώπιση του πολύ σημαντικού για τους Κινέζους προβλήματος. Και τί λένε αυτές οι πληροφορίες, που σημειωτέον έρχονται από επίσημη και θετική πηγή. Που λένε πράγματα άνω ποταμών και κάτω λιμνών, έτσι το λέμε παραλλαγμένα και λαϊκά, που σε κάνουν να απορείς για το πού μπορεί να φτάσει μιά τέτοια κατάσταση.
Γίνεται σχεδόν αποκλειστικά σε αγροτικές περιοχές, και ο λόγος που γίνεται σ΄αυτές, έ-χει αναφερθεί πιό πάνω, είναι η προγονολατρεία. Λοιπόν, εκεί που κάθεται στο σπίτι της η Κινέζα αγρότισσα που συμβαίνει να είναι και έγκυος σε πολύ μάλιστα προχωρημένη εγκυμοσύνη, νά ΄σου και εισβάλλουν απροειδοποίητα κάποιοι κρατικοί υπάλληλοι. Που είναι εντεταλμένοι για τέτοιου είδους επιδρομές. Βγάζουν λοιπόν οι εξαιρετικοί αυτοί άνθρωποι από την τσάντα τους μιά σύριγγα, τη γεμίζουν με ένα υγρό, και βυθίζουν τη βελόνα στο πάνω μέρος της κοιλιάς της εν λόγω Κινέζας. Εκεί, μέσα στην κοιλιά της γυναίκας, βρίσκεται το έμβρυο, που πρόκειται να γεννηθεί μέσα σε λίγες βδομάδες ή και μέρες. Αλλά με την εισαγωγή της βελόνας και του φαρμάκου, η όλη ιστορία της εγκυμοσύνης τερματίζεται σε ελάχιστα λεπτά, σε λίγο διάστημα, βλέπουν το έμβρυο να βγαίνει από τη μητέρα του άψυχο.. Απίστευτο, αλλά σ΄αυτό τον κόσμο, πάρα πολλά είναι τα απίστευτα που συμβαίνουν καθημερινά.
Μ΄αυτό τον τρόπο, ελπίζουν οι κρατούτες στη χώρα αυτή ότι θα περιορίσουν την άκρατη αύξηση του πληθυσμού, ότι θα λύσουν το πληθυσμιακό πρόβλημα, που όντως είναι εξαιρετικά μεγάλο. Και που μένει ανεξέλεγκτο επί πολλές δεκαετίες, παρά τα μέτρα που αναφέρθηκαν. Τώρα, το κατά πόσον και αυτά τα μέτρα θα μείνουν χωρίς αποτέλεσμα ή το αν θα περιορίσουν την αύξηση του πληθυσμού ή και θα πετύχουν ακόμα και την ελάττωσή του, είναι κάτι που ο προσεχής κοντινός καιρός θα το δείξει.
Είναι μιά εικόνα τέλειας αντίθεσης με εκείνη που βλέπουμε στις Δυτικές χώρες. Στις οποίες, χωρίς καμμιά κρατική οδηγία ή παρέμβαση, οι πληθυσμοί συνεχώς ελαττώνονται, χωρίς να ξέρουμε πότε και αν θα σταματήσει αυτή η μείωση των πληθυσμών. Σε πλήρη αντίθεση είναι αυτό που συμβαίνει σε κάποιες χώρες της Ασίας και της Αφρικής.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΓΟΡΑ
Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α Μ Ε Τ Η Ν Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Η Α Γ Ο Ρ Α
Πολλά λέγονται και ακούγονται τελευταία, για κάποια λεγόμενη « ελεύθερη αγορά.». Τί υπονοεί αυτός ο νεολογισμός, αυτή η καινούργια λέξη. Είχαμε τάχα παλιότερα, αγορές που ήσαν σκλαβωμένες και τώρα αποχτήσανε την ελευθερία τους ; Και βέβαια, τέτοιες υπόδουλες αγορές δεν υπήρχαν ποτέ με την απόλυτη σημασία της λέξης. Αλλά γιατί τότε αυτός ο όρος της ελεύθερης αγοράς, από πού και ως πού προέκυψε αυτό το καινούργιο φρούτο στην ορολογία της οικονομίας ;
Ας πάμε πίσω, πολύ πίσω. Σε κάποιες ξεχασμένες παλιές εποχές, στις οποίες εποχές, ναυτικοί των πολιτισμένων περιοχών, φόρτωναν τα καράβια τους με διάφορα προϊόντα σε κάποιο λιμάνι, και ξεκινόύσαν να πάνε και να τα ξεφορτώσουν σε κάποια άλλη περιοχή, κοντινή ή μακρυνή. Να τα πουλήσουν στην ξένη εκείνη χώρα, να πάρουν το ασήμι - ασημένια ήσαν τα νομίσματα αξίας τις εποχές εκείνες και μέχρι πρόσφατα - και να το φέρουν πίσω στις πατρίδες τους. Η πιό γνωστή τέτοια ιστορία, γινόταν στη Μεσόγειο θάλασσα, τριγύρω από την οποία, άνθιζαν διάφοροι πολιτισμοί, ο Αιγυπτιακός, ο πολιτισμός των περιοχών του Λιβάνου και της Παλαιστίνης, και οι πολιτισμοί της Ελλάδας και της Ρώμης. Ησαν περιοχές της Μεσογείου, που είχαν στενή επικοινωνία μεταξύ τους σε πολλά επίπεδα, ανάμεσα σ΄αυτά και το εμπόριο. Που στις πρώτες αρχές, το έκαμναν οι ναυτικοί από τη Φοινίκη, κυρίως από την Τύρο και τη Σιδώνα.
Καμμιά πληροφορία δεν έχω για το αν υπήρχαν τις παλιές εκείνες εποχές - αλλά και κατοπινές - δασμοί που να πληρωνόντουσαν στα τελωνεία, εκεί που ξεφόρτωναν οι ναυτικοί τα εμπορεύματα που κουβαλούσαν. Μάλλον δεν πρέπει να υπήρχαν τέτοιου είδους νομικές διαδικασίες, δεν μπορώ να φανταστώ να υπήρχαν στο λιμάνι φερ΄ειπείν του Πειραιά της αρχαιότητας, κάποιοι υπάλληλοι τελωνειακοί, που να εισπράττουν φόρους για τα εισαγόμενα από τη Μέση Ανατολή προϊόντα, όχι, δεν μου φαίνεται κάτι τέτοιο πιθανό.
Όμως, κάθε πράγμα στον καιρό του, πρέπει να έλθει η εποχή που θα εμφανιστεί μιά καινούργια κατάσταση. Ετσι λοιπόν, ήλθε κάποτε και ο καιρός των τελωνείων, σε λίγες χώρες αρχικά, και σιγά σιγά και με την πάροδο αιώνων, και σε πολλές άλλες χώρες. Φαίνεται, ότι τα πρώτα τελωνεία εμφανίστηκαν στην αρχαία αυτοκρατορική Ρώμη, Δεν έχω υπ΄όψιν μου κανένα άλλο μέρος του κόσμου όπου να υπήρχαν -αν και μπορεί να υπήρχαν βέβαια - κάποια τέτοια τελωνεία. Και μιά διευκρίνηση εδώ με την ευκαιρία. Στη Καινή Διαθήκη, διαβάζουμε για κάποιους τελώνες, και ένας από αυτούς ήταν ο ευαγγελιστής Ματθαίος. Δεν είχαν όμως αυτοί τη σημασία των σημερινών τελωνειακών υπαλλήλων, ήσαν απλώς φοροεισπράκτορες, που πληρώνανε στους κατακτητές Ρωμαίους τους φόρους των πολιτών σαν προκαταβολές. Και κατόπιν, σαν εργολάβοι, εισέπρατταν από το λαό - με ληστρικό συνήθως τρόπο και πάνω από την κανονική φορολογία - τους φόρους που ώφειλαν προς τον αυτοκράτορα.
Πριν από λίγους μόνο αιώνες, φαίνεται ότι δημιουργήθηκαν τελωνεία σε μερικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Και λίγο αργότερα, όλες οι χώρες αποχτήσανε αυτό τον φράχτη στα σύνορά τους, που φύλαγε αυτά που έμπαιναν, κι αυτά που έβγαιναν. Σ΄αυτά τα τελωνεία, έβαζαν φόρους στα προϊόντα που έμπαιναν από τα σύνορα - χερσαία ή θαλάσσια - μεσα στη χώρα. Αυτό γινόταν όπως φαίνεται, για να κερδίζει το κράτος κάποια ποσά από τις εισαγωγές αυτές, και απ΄την άλλη μεριά, για να προστατεύονται τα ντόπια ομοειδή προϊόντα απ΄τον ανταγωνισμό που θα έφερναν οι χαμηλές τιμές των προϊόντων από χώρες όπου το κόστος παραγωγής ήταν πολύ μικρό. Μ΄αυτόν τον τρόπο, δημιουργήθηκε ο λεγόμενος στην οικονομία « προστατευτισμός »
Και ήλθε κάποτε - και συγκεκριμένα το 1947 - η διεθνής συμφωνία που όριζε τους κανόνες της φορολογίας των εισαγόμενων προϊόντων, πάνω σε μιά διεθνώς αναγνωρισμένη βάση. Και στην αρχή, κάπου καμμιά εξηνταριά χώρες υπογράψανε τη συμφωνία αυτή, που νομίζω ότι έγινε στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης, κι αν δεν έγινε εκεί την πρώτη φορά, μάλλον θα έγινε σε μιά από τις κατοπινές επαναδιατυπώσεις της συμφωνίας αυτής με καινούργιους όρους. Καθώς η συμφωνία, φαίνεται ότι τροποιήθηκε μερικές ακόμα φορές μέχρι τα τώρα.
Αυτή η συμφωνία που καθόριζε τους όρους διακίνησης και φορολογίας των εμπορευμάτων από χώρα σε χώρα, πήρε το όνομα G. A.T.T. Πήγα να μάθω τί να σημαίνουν τάχατες αυτά τα αρχικά, τα διάβασα επιτροχάδην και αμέσως τα ξέχασα. Αυτό συμβαινει όταν δεν είμαστε συγκεντρωμένοι, αλλά πώς μπορούμε να είμαστε πάντοτε συγκεντρωμένοι μέσα σ΄αυτή τη σύγχιση στην οποία ζούμε και κινούμαστε ; Πάντως, φαίνεται ότι το γράμμα G, πρέπει να σημαίνει κάτι σαν G e n e r a l, όχι βέβαια το στρατηγό, αλλά τη « Γενική ». Το Α πάλι, μπορεί να είναι το αγγλικό A g r e e m e n t, που σημαίνει « συμφωνία », έτσι το υπέθεσα. Οσο για τα δυό G, ίσως μπορώ να δώσω μιά ερμηνεία για το ένα, που ίσως είναι το T a x ή T a x a t i o n, που σημαίνει « φόρος », ή « φορολογία ». Όταν δεν ξέρεις κάτι αλαμπουρνέζικο, προσπαθείς να συναρμολογήσεις τα ασυναρμολόγητα κατά το δοκούν.
Πάντως, όποια κι αν είναι η ερμηνεία των γραμμάτων, ένα είναι το γεγονός, ότι με τις τελευταίες αυτές αναθεωρήσεις της πρώτης συμφωνίας, μπήκε στο λεξιλόγιο ένας σύνθετος όρος που δεν τον είχαμε ποτέ ακούσει : « H ελεύθερη αγορά ». Που όπως την έχουμε δεί αυτούς τους τελευταίους καιρούς, θα μπορούσε να διατυπωθεί καλύτερα με τα ελληνικά αρχικά M . Σ . A . K . A . M . Δ . Μπά, και τί να σημαίνουν άραγε αυτά τα αρχικά, που εντελώς αυθαίρετα - αλλά όχι αδικαιολόγητα - έβαλα ; Απλούστατα : « Mπάτε Σκύλοι Aλέστε, Kαι Aλεστικά Mή Δώστε »
Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, ακριβώς δεν ξέρω πόσο καιρό πρωτύτερα, υπήρχε στη χώρα μας, αλλά και σε άλλες χώρες, αυτό που αναφέραμε νωρίτερα, ο προστατευτισμός. Οι παλιοί άνθρωποι της χώρας μας, που τους λέμε έτσι χωρίς να υπονοούμε ότι ήσαν παλιάνθρωποι, μπορεί να θυμηθούν ένα πολύ αξιοπρόσεκτο γεγονός που έλαβε χώρα λίγα χρόνια πριν τον πόλεμο στην Ελλάδα. Η χώρα, δεν ήταν αυτάρκης σε σιτάρι, μεγάλες ποσότητες έφερνε κάθε χρόνο απ΄το εξωτερικό, καθώς οι τοτινοί άνθρωποι έτρωγαν πολύ αυτόν τον λεγόμενο « άρτον τον επιούσιον ». Και συχνά, το έφερναν το σιτάρι από τον Καναδά. Αλλά μίαν των ημερών, ένας πρωθυπουργός που δεν ήταν εκλεγμένος από το λαό, είχε από μόνος του αναλάβει να γίνει κυβερνήτης - γινόντουσαν τότε τέτοια πράγματα - είπε στους αγρότες της χώρας να σπείρουν σ΄όλη τη γή τους σιτάρι, που θα το πλήρωνε η κυβέρνηση προς τέσσερις δραχμές την οκά. ( Που εν παρόδω, είχε ένα κιλό και διακόσια ογδόντα γραμμάρια ).
Στα υπ΄όψιν, ότι οι Καναδοί, πουλούσαν στην Ελλάδα το σιτάρι τους - μαζύ με τα μεταφορικά μέχρι το λιμάνι του Πειραιά, « τσιφ », όπως λέγεται - στην τιμή της μιάς δραχμής και είκοσι λεπτών την οκά. Εδινε δηλαδή η τότε κυβέρνηση, πάνω από τριπλάσια χρήματα στους αγρότες, για να μην αγοράζει σιτάρι από το εξωτερικό. Και γιατί αυτό ; Για δυό κυρίως λόγους. Ο ένας ήταν για να είναι η χώρα αυτάρκης σε σιτάρι και να κερδίζουν οι αγρότες, και ο άλλος, για να μην φεύγει έξω άσκοπα το συνάλλαγμα, μιάς και μπορούσε να γίνει αυτό. Βέβαια, η ιστορία αυτή είχε σαν αποτέλεσμα, να γίνει η φραντζόλα λίγο ακριβώτερη, όμως αυτό είχε μάλλον μικρό αντίκτυπο, και ο κόσμος δεν έδωσε και πολλή σημασία σ΄αυτή τη μικρή σχετικά αύξηση στην τιμή του ψωμιού.
Αυτά για την « ανελεύθερη » αγορά. Όμως, ήδη σε πολλές προηγμένες χώρες, κυρίως στις Πολιτείες, είχε από πολλές δεκαετίες νωρίτερα, αναπτύχθεί η κατάργηση των μονοπωλίων, και είχε εδραιωθεί ο ελεύθερος ανταγωνισμός ανάμεσα στους παραγωγούς. Και υπήρχε νομοθεσία πολύ αυστηρή, που απαγόρευε τις συννενοησεις μεταξύ παραγωγών, που θα κρατούσαν τις τιμές ψηλά. Το σύστημα των νόμων αυτών, ονομάστηκε « αντιτραστ » νομοθεσία, κι όποιος παρέβαινε αυτή τη νομοθεσία, είχε μπερδέματα με τη δικαιοσύνη, δεν μπορείς να κάνεις συμμαχίες για να πουλάς χωρίς ανταγωνισμό όσο ακριβά θέλεις τα προϊόντα σου.
Το σύστημα αυτό του ελεύθερου ανταγωνισμού και της απαγόρευσης σχηματισμού των « τραστ » για χειραγώγηση της αγοράς από κάποιους επιτήδειους, είχε ένα καλό και ένα κακό. Όπως έλεγαν οι σοφοί ημών πρόγονοι, « ουδέν καλόν αμιγές κακού, και ουδέν κακόν αμιγές καλού », δεν μπορεί να είναι όλα καλά ή όλα κακά, έτσι δεν είναι ; Και εν πρώτοις, το καλό ήταν αυτό που ήδη αναφέρθηκε, το σταμάτημα της εκμετάλλευσης του αγοραστικού κοινού με συνωμοτικές συμφωνίες του τύπου : « Ελάτε ρε παιδιά, να βάλουμε κάποιες ψηλές τιμές όλοι μαζύ και να κερδίσουμε έτσι πολλά, κανείς να μην παραβεί αυτή τη συμφωνία, εν τάξει βρε παιδιά ; »
Το κακό που υπήρχε - και μπορεί να υπάρχει ακόμα - σ΄αυτή την ελεύθερη αγορά, τον ελεύθερο ανταγωνισμό, είναι ότι κάποιοι ισχυροί οικονομικά, μπορούν να πουλάνε σε πολύ χαμηλές τιμές, ακόμα και σε τιμές κόστους, πράγμα που δεν μπορούν να κάνουν οι μικροί παραγωγοί, δεν αντέχουν σε τέτοιους - έστω προσωρινούς - ανταγωνισμούς. Κι αυτός ο ανταγωνισμός με τους μεγάλους, μπορεί να εξαναγκάσει κάποιους μικρούς να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους, ίσως και να βαρέσουν και κανένα κανόνι, κατά το κοινώς λεγόμενο Αλλά μάλλον και γι αυτή την περίπτωση θα πρέπει να είχαν ληφθεί μέτρα, όπως η απαγόρευση ε-ός τέτοιου αθέμιτου ανταγωνισμού με τέτοιες μεγάλες εκπτώσεις, κάτω του κανονικού.
Με την πάροδο του χρόνου και φτάνοντας στα τελευταία χρόνια, μάθαμε και τον πολύ καινούργιο όρο « παγκοσμιοποίηση ». Που είναι μιά περίπου κατάργηση των οικονομικών συνόρων ανάμεσα σε χώρες και ανάμεσα σε ηπείρους. Αλλαξαν τελείως τα σχετικά με τους δασμούς και τα τελωνεία, άλλαξαν και πολλά άλλα σχετικά με την παραγωγή και τη διακίνηση των προϊόντων, αγροτικών, βιομηχανικών και λοιπών. Και βλέπουμε τώρα να γίνονται πράγματα που κανένας δεν τα φανταζότανε πρωτύτερα.
Εδώ στην περιοχή μας στα Βαλκάνια, είδαμε πριν από όχι πολλά χρόνια, επιχειρήσεις που απασχολούσαν χιλιάδες εργάτες στη Βόρεια Ελλάδα, να κλείνουν τα στόρια τους και να μετακινούνται σε διπλανές ή κοντινές χώρες, όπου το μεροκάματο ήταν εξαιρετικά ισχνό. Πέντε και δέκα φορές μικρότερο από εκείνο που πλήρωναν εδώ, πράγμα που έκαμνε τα προϊόντα τους να βγαίνουν με πολύ χαμηλό κόστος, και μ΄αυτό τον τρόπο να προωθούνται και να πουλιούνται εξαιρετικά φτηνά σε άλλες χώρες, όπου ζητούσαν προϊόντα χαμηλής τιμής, έστω και κατώτερης ποιότητας. Το ίδιο πράγμα απλώθηκε σε όλα τα πλάτη και μήκη της γής, οι εταιρίες ζητούσαν να βρούνε περιοχές όπου θα μπορούσαν να κατασκευάζουν τα προϊόντα τους σε χαμηλές, και επομένως ανταγωνιστικές τιμές.
Nα πάνε λοιπόν στην Κίνα, όπου τα μεροκάματα είναι χαμηλά σε σχέση με εκείνα των προηγμένων χωρών ; Και γιατί παρακαλώ να πάνε στην Κίνα και όχι στην Ινδία, όπου οι αμοιβές είναι σχεδον αστείες ; Να στήσουν λοιπόν εκεί τα εργοστάσιά τους, να πάρουν βιομηχανικούς εργάτες Ινδούς, να τους εκπαιδεύσουν κατάλληλα, και να παράγουν τα βιομηχανικά και άλλα προϊόντα τους σε πολύ χαμηλές τιμές. Και ύστερα, να τα φέρνουν στις αναπτυγμένες χώρες και να τα πουλάνε πιό φτηνά μεν από τους αντιπάλους τους, αλλά με πολύ μεγάλο κέρδος που θα μπεί στα ταμεία τους.
Βέβαια, πρέπει και οι φτωχές χώρες να έχουν περισσότερα έσοδα, πρέπει και οι φτωχοί σ΄αυτόν τον άθλιο πλανήτη να ζήσουν, κανένας δεν πρέπει να έχει αντίρρηση σ΄αυτό. Αλλά είναι δύσκολο να βρεί κανείς ισορροπίες με αυτού του είδους τα καμώματα. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλά εκατομμύρια στις πλούσιες λεγόμενες χώρες, μένουν άνεργοι, είναι φυσική συνέπεια της μετακίνησης των βιομηχανιών και βιοτεχνιών σε χώρες με χαμηλά αμειβόμενους εργάτες. Κι αυτοί οι πολλοί άνεργοι, επιβαρύνουν πολύ άσχημα τα ασφαλιστικά τους ταμεία, που δυσκολεύονται πολύ να δίνουν συντάξεις και επιδόματα ανεργίας. Σε ανθρώπους μάλιστα που είναι και καλομαθημένοι. Αυτό λοιπόν που ωφελεί τον έναν, βλάπτει σοβαρά τον άλλο, και άντε να βρείς τώρα έναν τρόπο, που να αφήνει και την πίττα σωστή, και το σκύλο χορτάτο. Μπέρδεμα μέγα λοιπόν.
Βέβαια, θα έλθει - ίσως γρήγορα - η εποχή, που και στις φτωχές χώρες με τους πάμφτωχους κατοίκους τους, θα αναγκαστούν οι μετακινηθέντες προς τα εκεί βιομήχανοι, να αυξήσουν τα μεροκάματά τους. Αυτό είναι νόμος, το έχουμε δεί και πρωτύτερα, θα το δούμε να γίνεται και στο μέλλον. Τί θα γίνει τότε ; Αν οι Ινδοί πρέπει να έχουν με την πάροδο του χρόνου κάποια αύξηση των αποδοχών τους, υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια. Παίρνουμε λοιπόν τις μονάδες τις βιομηχανικές, και τις πάμε στην Κένυα, στην Ουγκάντα, στο Τσαντ, στη Ζάμπια. Εκεί θα βρούμε πλήθος από εργάτες που θα δουλέψουν με ένα και δυό Ευρώ τη μέρα, έχουν πείνα μεγάλη και δεν μπορούν να κάνουν κι αλλοιώς. Και έτσι θα γίνεται για μεγάλο, πολύ μεγάλο διάστημα.
Ένα από τα χαρακτηριστικά της ελεύθερης αγοράς, είναι και το ότι ο κάθε παραγωγός του οποιουδήποτε προίόντος, μπορεί να βάλει αυθαίρετα όποια τιμή του γουστάρει. Αν βέβαια βρίσκονται κορόϊδα να πληρώνουν τις όποιες αυξήσεις που τους βάζουν - παράδειγμα τα μεγάλα κορόϊδα, οι Ελληνες - όλα πάνε κατ΄ευχήν για τους παραγωγούς αυτούς της αγοράς. Με την προύπόθεση βέβαια, ότι έρχονται σε συμφωνίες με τους παραγωγούς ομοειδών προϊόντων, δημιουργώντας έτσι ένα τραστ, ένα μονοπώλιο ή ένα ολιγοπώλιο. Και ελλείψει ανταγωνισμού, και καταργηθείσης ουσιαστικά της πάλαι ποτέ αγορανομίας, να εισπράττουν τα όσα επιθυμούν εν αγαστή συνεργασία μεταξύ τους.
Όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι οι αγοραστές δεν ξέρουν τίποτε από αυτό που ονομάστηκε τον δέκατο ένατο αιώνα « μποϋκοτάζ ». Γιατί, αν ξέραμε να κάνουμε διαδοδικά μποϋκοτάζ σε διάφορα προϊόντα και τα αφήναμε να στέκονται απούλητα στα ράφια, όχι για δυό μήνες, μόνο για δυό βδομάδες, αλλοιώς θα ήσαν τα πράγματα. Είναι γνωστό άλλωστε, ότι για κάθε δηλητήριο, υπάρχει και το σχετικό αντίδοτο με το οποίο το αντιμετωπίζεις.
Η Ευρωπαϊκή αγορά, έχει κατακλυστεί εσχάτως από προϊόντα βιοτεχνιών που έρχονται από την Κίνα, και αγροτικά προϊόντα που έρχονται από Αφρικανικές χώρες και από τη Νότια Αμερική. Τα οποία έχουν δημιουργήσει μέγα πρόβλημα στις εγχώριες βιοτεχνίες και στα μαγαζιά λιανικής πώλησης. Βέβαια, τα φτηνά, πάμφθηνα αυτά προιόντα, είναι συχνά πολύ χαμηλής ποιότητας, βρίσκουν πάντως αγοραστές, ανάμεσα κυρίως στα στρώματα των πληθυσμών με χαμηλά εισοδήμάτα, που παραβλέπουν - ξέροντας βέβαια την αλήθεια – το παλιό εκείνο λαϊκό γνωμικό : « Το φτηνό είναι ακριβό, και το ακριβό είναι φτηνό ».
Θα μπορούσε κανείς να γράψει τόμους ολόκληρους πάνω στο θέμα της ελεύθερης οικονομίας, της ελεύθερης αγοράς και της παγκοσμιοποίησης, όποιος έχει τις γνώσεις και το κουράγιο, ας το κάνει.
Πολλά λέγονται και ακούγονται τελευταία, για κάποια λεγόμενη « ελεύθερη αγορά.». Τί υπονοεί αυτός ο νεολογισμός, αυτή η καινούργια λέξη. Είχαμε τάχα παλιότερα, αγορές που ήσαν σκλαβωμένες και τώρα αποχτήσανε την ελευθερία τους ; Και βέβαια, τέτοιες υπόδουλες αγορές δεν υπήρχαν ποτέ με την απόλυτη σημασία της λέξης. Αλλά γιατί τότε αυτός ο όρος της ελεύθερης αγοράς, από πού και ως πού προέκυψε αυτό το καινούργιο φρούτο στην ορολογία της οικονομίας ;
Ας πάμε πίσω, πολύ πίσω. Σε κάποιες ξεχασμένες παλιές εποχές, στις οποίες εποχές, ναυτικοί των πολιτισμένων περιοχών, φόρτωναν τα καράβια τους με διάφορα προϊόντα σε κάποιο λιμάνι, και ξεκινόύσαν να πάνε και να τα ξεφορτώσουν σε κάποια άλλη περιοχή, κοντινή ή μακρυνή. Να τα πουλήσουν στην ξένη εκείνη χώρα, να πάρουν το ασήμι - ασημένια ήσαν τα νομίσματα αξίας τις εποχές εκείνες και μέχρι πρόσφατα - και να το φέρουν πίσω στις πατρίδες τους. Η πιό γνωστή τέτοια ιστορία, γινόταν στη Μεσόγειο θάλασσα, τριγύρω από την οποία, άνθιζαν διάφοροι πολιτισμοί, ο Αιγυπτιακός, ο πολιτισμός των περιοχών του Λιβάνου και της Παλαιστίνης, και οι πολιτισμοί της Ελλάδας και της Ρώμης. Ησαν περιοχές της Μεσογείου, που είχαν στενή επικοινωνία μεταξύ τους σε πολλά επίπεδα, ανάμεσα σ΄αυτά και το εμπόριο. Που στις πρώτες αρχές, το έκαμναν οι ναυτικοί από τη Φοινίκη, κυρίως από την Τύρο και τη Σιδώνα.
Καμμιά πληροφορία δεν έχω για το αν υπήρχαν τις παλιές εκείνες εποχές - αλλά και κατοπινές - δασμοί που να πληρωνόντουσαν στα τελωνεία, εκεί που ξεφόρτωναν οι ναυτικοί τα εμπορεύματα που κουβαλούσαν. Μάλλον δεν πρέπει να υπήρχαν τέτοιου είδους νομικές διαδικασίες, δεν μπορώ να φανταστώ να υπήρχαν στο λιμάνι φερ΄ειπείν του Πειραιά της αρχαιότητας, κάποιοι υπάλληλοι τελωνειακοί, που να εισπράττουν φόρους για τα εισαγόμενα από τη Μέση Ανατολή προϊόντα, όχι, δεν μου φαίνεται κάτι τέτοιο πιθανό.
Όμως, κάθε πράγμα στον καιρό του, πρέπει να έλθει η εποχή που θα εμφανιστεί μιά καινούργια κατάσταση. Ετσι λοιπόν, ήλθε κάποτε και ο καιρός των τελωνείων, σε λίγες χώρες αρχικά, και σιγά σιγά και με την πάροδο αιώνων, και σε πολλές άλλες χώρες. Φαίνεται, ότι τα πρώτα τελωνεία εμφανίστηκαν στην αρχαία αυτοκρατορική Ρώμη, Δεν έχω υπ΄όψιν μου κανένα άλλο μέρος του κόσμου όπου να υπήρχαν -αν και μπορεί να υπήρχαν βέβαια - κάποια τέτοια τελωνεία. Και μιά διευκρίνηση εδώ με την ευκαιρία. Στη Καινή Διαθήκη, διαβάζουμε για κάποιους τελώνες, και ένας από αυτούς ήταν ο ευαγγελιστής Ματθαίος. Δεν είχαν όμως αυτοί τη σημασία των σημερινών τελωνειακών υπαλλήλων, ήσαν απλώς φοροεισπράκτορες, που πληρώνανε στους κατακτητές Ρωμαίους τους φόρους των πολιτών σαν προκαταβολές. Και κατόπιν, σαν εργολάβοι, εισέπρατταν από το λαό - με ληστρικό συνήθως τρόπο και πάνω από την κανονική φορολογία - τους φόρους που ώφειλαν προς τον αυτοκράτορα.
Πριν από λίγους μόνο αιώνες, φαίνεται ότι δημιουργήθηκαν τελωνεία σε μερικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Και λίγο αργότερα, όλες οι χώρες αποχτήσανε αυτό τον φράχτη στα σύνορά τους, που φύλαγε αυτά που έμπαιναν, κι αυτά που έβγαιναν. Σ΄αυτά τα τελωνεία, έβαζαν φόρους στα προϊόντα που έμπαιναν από τα σύνορα - χερσαία ή θαλάσσια - μεσα στη χώρα. Αυτό γινόταν όπως φαίνεται, για να κερδίζει το κράτος κάποια ποσά από τις εισαγωγές αυτές, και απ΄την άλλη μεριά, για να προστατεύονται τα ντόπια ομοειδή προϊόντα απ΄τον ανταγωνισμό που θα έφερναν οι χαμηλές τιμές των προϊόντων από χώρες όπου το κόστος παραγωγής ήταν πολύ μικρό. Μ΄αυτόν τον τρόπο, δημιουργήθηκε ο λεγόμενος στην οικονομία « προστατευτισμός »
Και ήλθε κάποτε - και συγκεκριμένα το 1947 - η διεθνής συμφωνία που όριζε τους κανόνες της φορολογίας των εισαγόμενων προϊόντων, πάνω σε μιά διεθνώς αναγνωρισμένη βάση. Και στην αρχή, κάπου καμμιά εξηνταριά χώρες υπογράψανε τη συμφωνία αυτή, που νομίζω ότι έγινε στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης, κι αν δεν έγινε εκεί την πρώτη φορά, μάλλον θα έγινε σε μιά από τις κατοπινές επαναδιατυπώσεις της συμφωνίας αυτής με καινούργιους όρους. Καθώς η συμφωνία, φαίνεται ότι τροποιήθηκε μερικές ακόμα φορές μέχρι τα τώρα.
Αυτή η συμφωνία που καθόριζε τους όρους διακίνησης και φορολογίας των εμπορευμάτων από χώρα σε χώρα, πήρε το όνομα G. A.T.T. Πήγα να μάθω τί να σημαίνουν τάχατες αυτά τα αρχικά, τα διάβασα επιτροχάδην και αμέσως τα ξέχασα. Αυτό συμβαινει όταν δεν είμαστε συγκεντρωμένοι, αλλά πώς μπορούμε να είμαστε πάντοτε συγκεντρωμένοι μέσα σ΄αυτή τη σύγχιση στην οποία ζούμε και κινούμαστε ; Πάντως, φαίνεται ότι το γράμμα G, πρέπει να σημαίνει κάτι σαν G e n e r a l, όχι βέβαια το στρατηγό, αλλά τη « Γενική ». Το Α πάλι, μπορεί να είναι το αγγλικό A g r e e m e n t, που σημαίνει « συμφωνία », έτσι το υπέθεσα. Οσο για τα δυό G, ίσως μπορώ να δώσω μιά ερμηνεία για το ένα, που ίσως είναι το T a x ή T a x a t i o n, που σημαίνει « φόρος », ή « φορολογία ». Όταν δεν ξέρεις κάτι αλαμπουρνέζικο, προσπαθείς να συναρμολογήσεις τα ασυναρμολόγητα κατά το δοκούν.
Πάντως, όποια κι αν είναι η ερμηνεία των γραμμάτων, ένα είναι το γεγονός, ότι με τις τελευταίες αυτές αναθεωρήσεις της πρώτης συμφωνίας, μπήκε στο λεξιλόγιο ένας σύνθετος όρος που δεν τον είχαμε ποτέ ακούσει : « H ελεύθερη αγορά ». Που όπως την έχουμε δεί αυτούς τους τελευταίους καιρούς, θα μπορούσε να διατυπωθεί καλύτερα με τα ελληνικά αρχικά M . Σ . A . K . A . M . Δ . Μπά, και τί να σημαίνουν άραγε αυτά τα αρχικά, που εντελώς αυθαίρετα - αλλά όχι αδικαιολόγητα - έβαλα ; Απλούστατα : « Mπάτε Σκύλοι Aλέστε, Kαι Aλεστικά Mή Δώστε »
Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, ακριβώς δεν ξέρω πόσο καιρό πρωτύτερα, υπήρχε στη χώρα μας, αλλά και σε άλλες χώρες, αυτό που αναφέραμε νωρίτερα, ο προστατευτισμός. Οι παλιοί άνθρωποι της χώρας μας, που τους λέμε έτσι χωρίς να υπονοούμε ότι ήσαν παλιάνθρωποι, μπορεί να θυμηθούν ένα πολύ αξιοπρόσεκτο γεγονός που έλαβε χώρα λίγα χρόνια πριν τον πόλεμο στην Ελλάδα. Η χώρα, δεν ήταν αυτάρκης σε σιτάρι, μεγάλες ποσότητες έφερνε κάθε χρόνο απ΄το εξωτερικό, καθώς οι τοτινοί άνθρωποι έτρωγαν πολύ αυτόν τον λεγόμενο « άρτον τον επιούσιον ». Και συχνά, το έφερναν το σιτάρι από τον Καναδά. Αλλά μίαν των ημερών, ένας πρωθυπουργός που δεν ήταν εκλεγμένος από το λαό, είχε από μόνος του αναλάβει να γίνει κυβερνήτης - γινόντουσαν τότε τέτοια πράγματα - είπε στους αγρότες της χώρας να σπείρουν σ΄όλη τη γή τους σιτάρι, που θα το πλήρωνε η κυβέρνηση προς τέσσερις δραχμές την οκά. ( Που εν παρόδω, είχε ένα κιλό και διακόσια ογδόντα γραμμάρια ).
Στα υπ΄όψιν, ότι οι Καναδοί, πουλούσαν στην Ελλάδα το σιτάρι τους - μαζύ με τα μεταφορικά μέχρι το λιμάνι του Πειραιά, « τσιφ », όπως λέγεται - στην τιμή της μιάς δραχμής και είκοσι λεπτών την οκά. Εδινε δηλαδή η τότε κυβέρνηση, πάνω από τριπλάσια χρήματα στους αγρότες, για να μην αγοράζει σιτάρι από το εξωτερικό. Και γιατί αυτό ; Για δυό κυρίως λόγους. Ο ένας ήταν για να είναι η χώρα αυτάρκης σε σιτάρι και να κερδίζουν οι αγρότες, και ο άλλος, για να μην φεύγει έξω άσκοπα το συνάλλαγμα, μιάς και μπορούσε να γίνει αυτό. Βέβαια, η ιστορία αυτή είχε σαν αποτέλεσμα, να γίνει η φραντζόλα λίγο ακριβώτερη, όμως αυτό είχε μάλλον μικρό αντίκτυπο, και ο κόσμος δεν έδωσε και πολλή σημασία σ΄αυτή τη μικρή σχετικά αύξηση στην τιμή του ψωμιού.
Αυτά για την « ανελεύθερη » αγορά. Όμως, ήδη σε πολλές προηγμένες χώρες, κυρίως στις Πολιτείες, είχε από πολλές δεκαετίες νωρίτερα, αναπτύχθεί η κατάργηση των μονοπωλίων, και είχε εδραιωθεί ο ελεύθερος ανταγωνισμός ανάμεσα στους παραγωγούς. Και υπήρχε νομοθεσία πολύ αυστηρή, που απαγόρευε τις συννενοησεις μεταξύ παραγωγών, που θα κρατούσαν τις τιμές ψηλά. Το σύστημα των νόμων αυτών, ονομάστηκε « αντιτραστ » νομοθεσία, κι όποιος παρέβαινε αυτή τη νομοθεσία, είχε μπερδέματα με τη δικαιοσύνη, δεν μπορείς να κάνεις συμμαχίες για να πουλάς χωρίς ανταγωνισμό όσο ακριβά θέλεις τα προϊόντα σου.
Το σύστημα αυτό του ελεύθερου ανταγωνισμού και της απαγόρευσης σχηματισμού των « τραστ » για χειραγώγηση της αγοράς από κάποιους επιτήδειους, είχε ένα καλό και ένα κακό. Όπως έλεγαν οι σοφοί ημών πρόγονοι, « ουδέν καλόν αμιγές κακού, και ουδέν κακόν αμιγές καλού », δεν μπορεί να είναι όλα καλά ή όλα κακά, έτσι δεν είναι ; Και εν πρώτοις, το καλό ήταν αυτό που ήδη αναφέρθηκε, το σταμάτημα της εκμετάλλευσης του αγοραστικού κοινού με συνωμοτικές συμφωνίες του τύπου : « Ελάτε ρε παιδιά, να βάλουμε κάποιες ψηλές τιμές όλοι μαζύ και να κερδίσουμε έτσι πολλά, κανείς να μην παραβεί αυτή τη συμφωνία, εν τάξει βρε παιδιά ; »
Το κακό που υπήρχε - και μπορεί να υπάρχει ακόμα - σ΄αυτή την ελεύθερη αγορά, τον ελεύθερο ανταγωνισμό, είναι ότι κάποιοι ισχυροί οικονομικά, μπορούν να πουλάνε σε πολύ χαμηλές τιμές, ακόμα και σε τιμές κόστους, πράγμα που δεν μπορούν να κάνουν οι μικροί παραγωγοί, δεν αντέχουν σε τέτοιους - έστω προσωρινούς - ανταγωνισμούς. Κι αυτός ο ανταγωνισμός με τους μεγάλους, μπορεί να εξαναγκάσει κάποιους μικρούς να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους, ίσως και να βαρέσουν και κανένα κανόνι, κατά το κοινώς λεγόμενο Αλλά μάλλον και γι αυτή την περίπτωση θα πρέπει να είχαν ληφθεί μέτρα, όπως η απαγόρευση ε-ός τέτοιου αθέμιτου ανταγωνισμού με τέτοιες μεγάλες εκπτώσεις, κάτω του κανονικού.
Με την πάροδο του χρόνου και φτάνοντας στα τελευταία χρόνια, μάθαμε και τον πολύ καινούργιο όρο « παγκοσμιοποίηση ». Που είναι μιά περίπου κατάργηση των οικονομικών συνόρων ανάμεσα σε χώρες και ανάμεσα σε ηπείρους. Αλλαξαν τελείως τα σχετικά με τους δασμούς και τα τελωνεία, άλλαξαν και πολλά άλλα σχετικά με την παραγωγή και τη διακίνηση των προϊόντων, αγροτικών, βιομηχανικών και λοιπών. Και βλέπουμε τώρα να γίνονται πράγματα που κανένας δεν τα φανταζότανε πρωτύτερα.
Εδώ στην περιοχή μας στα Βαλκάνια, είδαμε πριν από όχι πολλά χρόνια, επιχειρήσεις που απασχολούσαν χιλιάδες εργάτες στη Βόρεια Ελλάδα, να κλείνουν τα στόρια τους και να μετακινούνται σε διπλανές ή κοντινές χώρες, όπου το μεροκάματο ήταν εξαιρετικά ισχνό. Πέντε και δέκα φορές μικρότερο από εκείνο που πλήρωναν εδώ, πράγμα που έκαμνε τα προϊόντα τους να βγαίνουν με πολύ χαμηλό κόστος, και μ΄αυτό τον τρόπο να προωθούνται και να πουλιούνται εξαιρετικά φτηνά σε άλλες χώρες, όπου ζητούσαν προϊόντα χαμηλής τιμής, έστω και κατώτερης ποιότητας. Το ίδιο πράγμα απλώθηκε σε όλα τα πλάτη και μήκη της γής, οι εταιρίες ζητούσαν να βρούνε περιοχές όπου θα μπορούσαν να κατασκευάζουν τα προϊόντα τους σε χαμηλές, και επομένως ανταγωνιστικές τιμές.
Nα πάνε λοιπόν στην Κίνα, όπου τα μεροκάματα είναι χαμηλά σε σχέση με εκείνα των προηγμένων χωρών ; Και γιατί παρακαλώ να πάνε στην Κίνα και όχι στην Ινδία, όπου οι αμοιβές είναι σχεδον αστείες ; Να στήσουν λοιπόν εκεί τα εργοστάσιά τους, να πάρουν βιομηχανικούς εργάτες Ινδούς, να τους εκπαιδεύσουν κατάλληλα, και να παράγουν τα βιομηχανικά και άλλα προϊόντα τους σε πολύ χαμηλές τιμές. Και ύστερα, να τα φέρνουν στις αναπτυγμένες χώρες και να τα πουλάνε πιό φτηνά μεν από τους αντιπάλους τους, αλλά με πολύ μεγάλο κέρδος που θα μπεί στα ταμεία τους.
Βέβαια, πρέπει και οι φτωχές χώρες να έχουν περισσότερα έσοδα, πρέπει και οι φτωχοί σ΄αυτόν τον άθλιο πλανήτη να ζήσουν, κανένας δεν πρέπει να έχει αντίρρηση σ΄αυτό. Αλλά είναι δύσκολο να βρεί κανείς ισορροπίες με αυτού του είδους τα καμώματα. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλά εκατομμύρια στις πλούσιες λεγόμενες χώρες, μένουν άνεργοι, είναι φυσική συνέπεια της μετακίνησης των βιομηχανιών και βιοτεχνιών σε χώρες με χαμηλά αμειβόμενους εργάτες. Κι αυτοί οι πολλοί άνεργοι, επιβαρύνουν πολύ άσχημα τα ασφαλιστικά τους ταμεία, που δυσκολεύονται πολύ να δίνουν συντάξεις και επιδόματα ανεργίας. Σε ανθρώπους μάλιστα που είναι και καλομαθημένοι. Αυτό λοιπόν που ωφελεί τον έναν, βλάπτει σοβαρά τον άλλο, και άντε να βρείς τώρα έναν τρόπο, που να αφήνει και την πίττα σωστή, και το σκύλο χορτάτο. Μπέρδεμα μέγα λοιπόν.
Βέβαια, θα έλθει - ίσως γρήγορα - η εποχή, που και στις φτωχές χώρες με τους πάμφτωχους κατοίκους τους, θα αναγκαστούν οι μετακινηθέντες προς τα εκεί βιομήχανοι, να αυξήσουν τα μεροκάματά τους. Αυτό είναι νόμος, το έχουμε δεί και πρωτύτερα, θα το δούμε να γίνεται και στο μέλλον. Τί θα γίνει τότε ; Αν οι Ινδοί πρέπει να έχουν με την πάροδο του χρόνου κάποια αύξηση των αποδοχών τους, υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια. Παίρνουμε λοιπόν τις μονάδες τις βιομηχανικές, και τις πάμε στην Κένυα, στην Ουγκάντα, στο Τσαντ, στη Ζάμπια. Εκεί θα βρούμε πλήθος από εργάτες που θα δουλέψουν με ένα και δυό Ευρώ τη μέρα, έχουν πείνα μεγάλη και δεν μπορούν να κάνουν κι αλλοιώς. Και έτσι θα γίνεται για μεγάλο, πολύ μεγάλο διάστημα.
Ένα από τα χαρακτηριστικά της ελεύθερης αγοράς, είναι και το ότι ο κάθε παραγωγός του οποιουδήποτε προίόντος, μπορεί να βάλει αυθαίρετα όποια τιμή του γουστάρει. Αν βέβαια βρίσκονται κορόϊδα να πληρώνουν τις όποιες αυξήσεις που τους βάζουν - παράδειγμα τα μεγάλα κορόϊδα, οι Ελληνες - όλα πάνε κατ΄ευχήν για τους παραγωγούς αυτούς της αγοράς. Με την προύπόθεση βέβαια, ότι έρχονται σε συμφωνίες με τους παραγωγούς ομοειδών προϊόντων, δημιουργώντας έτσι ένα τραστ, ένα μονοπώλιο ή ένα ολιγοπώλιο. Και ελλείψει ανταγωνισμού, και καταργηθείσης ουσιαστικά της πάλαι ποτέ αγορανομίας, να εισπράττουν τα όσα επιθυμούν εν αγαστή συνεργασία μεταξύ τους.
Όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι οι αγοραστές δεν ξέρουν τίποτε από αυτό που ονομάστηκε τον δέκατο ένατο αιώνα « μποϋκοτάζ ». Γιατί, αν ξέραμε να κάνουμε διαδοδικά μποϋκοτάζ σε διάφορα προϊόντα και τα αφήναμε να στέκονται απούλητα στα ράφια, όχι για δυό μήνες, μόνο για δυό βδομάδες, αλλοιώς θα ήσαν τα πράγματα. Είναι γνωστό άλλωστε, ότι για κάθε δηλητήριο, υπάρχει και το σχετικό αντίδοτο με το οποίο το αντιμετωπίζεις.
Η Ευρωπαϊκή αγορά, έχει κατακλυστεί εσχάτως από προϊόντα βιοτεχνιών που έρχονται από την Κίνα, και αγροτικά προϊόντα που έρχονται από Αφρικανικές χώρες και από τη Νότια Αμερική. Τα οποία έχουν δημιουργήσει μέγα πρόβλημα στις εγχώριες βιοτεχνίες και στα μαγαζιά λιανικής πώλησης. Βέβαια, τα φτηνά, πάμφθηνα αυτά προιόντα, είναι συχνά πολύ χαμηλής ποιότητας, βρίσκουν πάντως αγοραστές, ανάμεσα κυρίως στα στρώματα των πληθυσμών με χαμηλά εισοδήμάτα, που παραβλέπουν - ξέροντας βέβαια την αλήθεια – το παλιό εκείνο λαϊκό γνωμικό : « Το φτηνό είναι ακριβό, και το ακριβό είναι φτηνό ».
Θα μπορούσε κανείς να γράψει τόμους ολόκληρους πάνω στο θέμα της ελεύθερης οικονομίας, της ελεύθερης αγοράς και της παγκοσμιοποίησης, όποιος έχει τις γνώσεις και το κουράγιο, ας το κάνει.
ΚΟΜΗΣ ΝΤΡΑΚΟΥΛΑ ΚΑΙ Δρ. ΒΑΝ ΧΕΛΣΙΝΓΚ
Κ Ο Μ Η Σ Ν Τ Ρ Α Κ Ο Υ Λ Α Κ Α Ι Δρ Β Α Ν Χ Ε Λ Σ Ι Ν Γ Κ
Ετος 1891. Ο Βρεττανός συγγραφέας Μπραμ (΄Εϊμπραχαμ ) Στόουκερ, γράφει ένα μυθιστόρημα τρόμου στο Λονδίνο, που θα μείνει κλασσικό και το ανώτερο στο είδος ιστοριών τρόμου. Πρόκειται για τον « Κόμητα Ντρακιουλα », γνωστό με την ελληνική προφορά του ονόματος « Δράκουλας ». Είναι ένας τύπος βρυκόλακα, μιάς οντότητας που συναντιέται σε θρύλους πολλών λαών, και δηλώνει κάποιον άνθρωπο που έχει μεν πεθάνει, αλλά που δεν έχει αποχωρήσει από τη γή. Οι « συνηθισμένοι » βρυκόλακες, υποτίθεται ότι βγαίνουν από τους τάφους τους τη νύχτα και προκαλούν διάφορα κακά στους ανθρώπους, συνήθως πίνουν το αίμα τους, και επιστρέφουν στο νεκροταφείο πριν ξημερώσει. Ο εν προκειμένω κόμης Δράκουλας, « κοιμάται » στο διάστημα της ημέρας στον πύργο του, που βρίσκεται σε μιά περιοχή των Καρπάθιων βουνών, ανάμεσα στη Ρουμανία και την Ουγγαρία. Μόλις δύσει ο ήλιος και πέσει το σκοτάδι πάνω στη γή, σηκώνεται από το φέρετρο όπου αναπαύεται ολόκληρη τη μέρα, και βγαίνει έξω στο σκοτάδι, ψάχνοντας να βρεί κάποιον άνθρωπο και να του επιτεθεί. Με μοναδικό σκοπό, να τον δαγκάσει στο λαιμό και να πιεί το αίμα του, αυτό το αίμα που τον διατηρεί σε κάποιο είδος « ζωής » εδώ και πολλούς αιώνες.
Ο κόμης αυτός στο μυθιστόρημα του Στόουκερ είναι παλιός Ούγγρος άρχοντας, που έζησε πριν από αιώνες στον πύργο του στα Καρπάθια. Λέγεται, ότι όντως υπάρχει στα βουνά αυτά ένας τέτοιος πύργος, που από τους Ρουμάνους κατοίκους της περιοχής - και για τουριστικούς και διαφημιστικούς ίσως λόγους - λεγονται πολλά και τρομερά για τη δράση του την εποχή της Τουρκοκρατίας. Για τη μεγάλη σκληρότητα και την αγριότητά του και πολλα άλλα, όμως τίποτε για την υποτιθέμενη δράση του σαν βρυκόλακα, όχι, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στις αφηγήσεις τους. Φαίνεται, ότι όντως υπήρξε ένας τέτοιος άνθρωπος, και ότι ήταν μάλλον Ούγγρος στην καταγωγή, στα Καρπάθια υπάρχουν πληθυσμοί Ρουμανικοί, Ουγγρικοί και Γερμανικοί. Αν κάποιος από τους αναγνώστες πάει στη Ρουμανία, είναι γι αυτόν μιά ευκαιρία να κανει μιά επίσκεψη στην περιοχή όπου αναφέρεται ότι βρίσκεται αυτός ο πύργος, και να ακούσει τα θρυλούμενα γύρω από τον άνθρωπο αυτό. Ισως να είχε πάει και ο ίδιος ο Στόουκερ εκεί, και να είχε ακούσει κάποια πράγματα, που του έδωσαν την αφορμη να γράψει το μυθιστόρημά του. Στο οποίο, μεταμόρφωσε τον άγριο και σκληρό κόμητα σε βρυκόλακα, μιά φιγούρα δηλαδή που βρίσκεται στους θρύλους όλων σχεδόν των λαών.
Προκειμένου για ιστορίες τρόμου - φανταστικές κατά το πλείστον - τις λέγόμενες αγγλιστί « h o r r o r s t o r i e s », είναι γνωστό, ότι προκαλούν αρκετό ενδιαφέρον όταν τις διαβάζεις, αλλά διαφορετικό τελείως πράγμα είναι να τις βλέπεις σε κινηματογραφικές ταινίες, όπου ένας κατάλληλος για τέτοια θέματα σκηνοθέτης, σε κάνει να σηκώνονται οι τρίχες του κεφαλιού σου. Τέτοιες ιστορίες, άρχισαν από νωρίς να βγαίνουν στις οθόνες των κινηματογράφων. Μετά από μιά πρώτη έκδοση το 1910 του « Δόκτορα Φρανκεστάϊν », κι αφού ακολούθησαν αρκετές ταινίες πάνω στο είδος, ήλθε η σειρά των Γερμανών σξπρεσσιονιστών Βίνε με το « Εργαστήρι του δόκτορα Καλιγκάρι » και Μουρνάου με τον « Νοσφεράτου », που ήσαν τα πρώτα σημαντικά έργα πάνω σ΄αυτά τα θέματα. Και το 1931, ήλθε και η σειρά της πρώτης ταινίας με θέμα τον κόμητα Δράκουλα, που ακολουθήθηκε από πολλές ταινίες πάνω στην ίδια ιστορία. Με σχεδόν αποκλειστικό πρωταγωνιστή, τον επιβλητικό για τέτοιους ρόλους, Αγγλοϊταλό Κρίστοφερ Λή. Ολες ταινίες αυτές, ήσαν σχεδόν πάντοτε, προϊόντα του Βρεττανικού σινεμά και του Χόλλυγουντ.
Δεν ξέρω αν γράφοντας το μυθιστόρημά του ο Στόουκερ, είχε υπ΄όψιν του να κάνει κάποιο παραλληλισμό, ανάμεσα στους δυό ήρωες του, τον κόμητα Δράκουλα και τον καθηγητή Αβραάμ Φαν Χέλσινγκ, τον ειδικό Ολλανδό επιστήμονα, που είναι ειδικευμένος στο να εξουδετερώνει τους βρυκόλακες, καρφώνοντας με μιά σφήνα την καρδιά τους με τη βοήθεια ενός σφυριού. Αν είχε προ οφθαλμού να δείξει με αυτούς τους δύο πρωταγωνιστές του, την αιώνια πάλη ανάμεσα στο απόλυτο Καλό και το απόλυτο Κακό, που λέγεται ότι κυριαρχούν σε θεολογική βάση στο σύμπαν. Επειδή ο Κόμης έχει μείνει στην κατάσταση του βαμπίρ όλους αυτούς τους αιώνες για να εκδικείται για το θάνατο της συζύγου του που υπεραγαπούσε, δεν φαίνεται να είχε ο συγγραφέας αυτή την άποψη για τον τρομακτικό ήρωα του μυθιστορήματός του. Όμως, στις περισσότερες ταινίες που γυρίστηκαν μ΄αυτό το θέμα, φαίνεται αυτή η αντιπαλότητα. Βλέπουμε λόγου χάριν τον Κόμητα, να αποστρέφεται τον σταυρό, γυρίζοντας αλλού τη ματιά του και οπισθοχωρώντας, κάτι που τον παρυσιάζει ταυτισμένο με το αιώνιο και παγκόσμιο πνεύμα του απόλυτου Κακού, τον Εβραϊστί ονομαζόμενο Σατάν, και τον ελληνιστί λεγόμενο Διάβολο.
Από πανάρχαιες εποχές, οι άνθρωποι είχαν την αντίληψη, ότι στον κόσμο κυκλοφορούν καλά και κακά πνεύματα, αυτό το έχουμε πεί και άλλες φορές. Τα πνεύματα αυτά, υπήρχαν σε όλους σχεδόν τους λαούς, από τους εντελώς πρωτόγονους, μέχρι τους κατοπινούς πολιτισμένους. Το αν είχαν κάποιον επικεφαλής τους, τόσο τα πονηρά, όσο και τα αγαθοποιά πνεύματα, δεν ξέρουμε πότε θεωρήθηκε σαν δόγμα από τους ανθρώπους. Η πρώτη πάντως γραπτή πληροφορία - της οποίας βέβαια προηγήθηκε μακραίωνη προφορική που δεν την ξέρουμε - βρίσκεται στην αρχαία Περσική θρησκεία, που αργότερα, τον έβδομο αιωνα π.Χ. ονομάστη-κε Ζωροαστρισμός, από το όνομα του αρχηγού της την εποχή εκείνη, του Ζωροάστρη, εξελληνισμένη μορφή του Περσικού ονοματος του Ζαρατούστρα.
Σύμφωνα με την περσική άποψη για τη μάχη ανάμεσα στο Καλό και το Κακό, υπάρχει ένας δυϊσμός, δυό θεοί που είναι διαμετρικά αντίθετοι σε όλα. Πιθανόν να προέρχονται από έναν θεό - πατέρα, και ο καθένας από τους δυό, επέλεξε μόνος του τον δρόμο που θα πάρει. Το πνεύμα του απόλυτου Καλού, είναι ο Αχούρα - Μάζντα, το πνεύμα του απόλυτου Κακού, είναι ο Άνγκρα Μαϊνιού, σε πιό απλή μορφή, ο Αριμάν. Υπάρχει μιά μακραίωνη πάλη ανάμεσα στους δύο αυτούς, αλλά νικητής θα αναδειχτεί ο Αχούρα - Μάζντα, ύστερα από δώδεκα χιλιετίες. Νούμερο υπερβολικά μικρό, που όμως για τους αρχαίους Πέρσες, θεωρήθηκε μεγάλο. Στο τέλος αυτής της πάλης και μετά την ήττα του Ανγκρα Μαϊνιού ή Αριμάν, οι μεν καλοί και ευσεβείς άνθρωπο, θα ζήσουν μιά αιώνια όμορφη ζωή, ενώ οι κακοί και ασεβείς, θα καταδικαστούν σε βαρειές τιμωρίες, που όμως δεν θα είναι αιώνιες. Θα υπάρξουν διαβαθμίσεις στην τιμωρία τους, κάτι σαν το Ρωμαιοκαθολικό Καθαρτήριο, το P u r g a t o r i u m.
Η θεωρούμενη από όλες τις Χριστιανικές εκκλησίες αναφορά στον Εβραϊκό Σατάν, στο βιβλίο του Ησαϊα, είναι λανθασμένη. Στο βιβλίο του, ο μεγάλος Εβραίος προφήτης, ο μεγαλύτερος από όλους, αναφέρεται στο κεφάλαιο 14, αλληγορικά στην πτώση του βασιλιά της Βαβυλώνας, σαν πτώση του αστέρα Εωσφόρου, δηλαδή του πλανήτη Αφροδίτη, όπως τον ονόμαζαν στα αρχαία χρόνια, καθώς είναι το λαμπερό άστρο της αυγής ( καθώς και των βραδυνών πρώτων ωρών, οπότε εκεί του έδιναν το όνομα Εσπερος, χωρίς ίσως να καταλαβαίνουν ότι επρόκειτο για το ίδιο αστέρι ). Για το λόγο αυτό, με την εσφαλμένη ερμηνεία του δέκατου τέταρτου κεφαλαίου του Ησαϊα, πήρε ο Σατάν και το όνομα του Εωσφόρου σε κατοπινές εποχές. Από το ίδιο κείμενο του Ησαϊα, βγήκε και το συμπέρασμα, ότι πρόκειται για εκπεσόντα άγγελο, αρχηγό πλήθους εκπεσόντων επίσης αγγέλων.
Στην Παλαιά Διαθήκη, υπάρχουν δυό αληθινές αναφορές του Σατάν. Η πρώτη βρίσκεται στο βιβλιό του Ιώβ, και είναι στην εισαγωγή του βιβλίου μόνο. Επειδή το βιβλίο του Ιώβ δεν είναι εβραϊκής προέλευσης αλλά Εδωμίτικης - από την ορεινή χώρα του Εδώμ στα νότια της Παλαιστίνης - και όπως φαίνεται, η εισαγωγή του βιβλίου έχει γίνει από Ισραηλίτες σε χρονική περίοδο άγνωστη - δεν θα πρέπει να λαμβάνεται και τόσο υπ΄όψιν η αναφορά αυτή. Αντιθέτως, η αναφορά του Σατάν στο τρίτο κεφάλαιο του προφήτη Ζαχαρία γύρω στο 450 έτος π.Χ. και μετά από την επιστροφή από τη Βαβυλωνιακή εξορία, είναι απόλυτα σίγουρο ότι είναι γνήσια. Πάντως για τους Εβραίους, ο Σατάν είναι μάλλον μιά φολκλορική φιγούρα, όχι αυτό που δείχνεται στην Καινή Διαθήκη,
Σημασία έχει το γεγονός, ότι ο Ιησούς αναγνωρίζει ότι τον έχει αντίπαλό του, και ότι δηλώνει ότι ήλθε στη γή για να « εξουδετερώσει τις μεθοδίες του Διαβόλου », όπως το λέει ο ίδιος. Φαίνεται, ότι το πνεύμα αυτό του υπέρτατου Κακού, ίσως όντως να υπάρχει. Και ο μεν Ζωροαστρισμός δέχεται ότι θα εκμηδενιστεί μετά από δώδεκα χιλιάδες χρόνια -που είναι μηδαμινά και λανθασμένα αν πράγματι τα θεωρεί έτσι και δεν πρόκειται για αριθμητικό λάθος - ο δε Ιουδαϊσμός, θεωρεί ότι η ύπαρξη αυτή του Σατάν δεν είναι αιώνια, έχει ημερομηνία λήξης που όμως δεν την ξέρουμε.
Και κάτι ακόμα, που μπορέι να αναφερθεί : Ο Ζωροαστρισμός είναι θρησκεία μάλλον Μανιχαϊστική, χωρίζει - όπως ο μεταγενέστερος Μανιχαϊσμός - τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς, μετανοημένος κακός δεν είναι παραδεκτός. Αντίθετα, ο Χριστιανισμός - και ο Εβραϊσμός και το Ισλάμ - πιστεύουν, ότι όσο κακός κι αν είναι κάποιος άνθρωπος, μπορεί να απαλλαγεί από όλα τα κακά που έχει κάνει. Εστω και την τελευταία στιγμή. Και μόνο λέγοντας μέσα του : « Βρε τί κάθαρμα ήμουν σ΄όλη μου τη ζωή. Εκανα του κόσμου τις κακές πράξεις, εξαπάτησα, έκλεψα, σκότωσα και μερικούς ανθρώπους. Είμαι ένα χαμένο κορμί, άξιο κάθε τιμωρίας ». Αυτά και μόνο φτάνουν, έστω κι αν δεν τα πεί φωναχτά εις επήκοον άλλων ή μπροστά σε ιερέα, ή σε στάση προσευχής. Η συγχώρηση θα του έλθει για όλα όσα έκανε.
Ετος 1891. Ο Βρεττανός συγγραφέας Μπραμ (΄Εϊμπραχαμ ) Στόουκερ, γράφει ένα μυθιστόρημα τρόμου στο Λονδίνο, που θα μείνει κλασσικό και το ανώτερο στο είδος ιστοριών τρόμου. Πρόκειται για τον « Κόμητα Ντρακιουλα », γνωστό με την ελληνική προφορά του ονόματος « Δράκουλας ». Είναι ένας τύπος βρυκόλακα, μιάς οντότητας που συναντιέται σε θρύλους πολλών λαών, και δηλώνει κάποιον άνθρωπο που έχει μεν πεθάνει, αλλά που δεν έχει αποχωρήσει από τη γή. Οι « συνηθισμένοι » βρυκόλακες, υποτίθεται ότι βγαίνουν από τους τάφους τους τη νύχτα και προκαλούν διάφορα κακά στους ανθρώπους, συνήθως πίνουν το αίμα τους, και επιστρέφουν στο νεκροταφείο πριν ξημερώσει. Ο εν προκειμένω κόμης Δράκουλας, « κοιμάται » στο διάστημα της ημέρας στον πύργο του, που βρίσκεται σε μιά περιοχή των Καρπάθιων βουνών, ανάμεσα στη Ρουμανία και την Ουγγαρία. Μόλις δύσει ο ήλιος και πέσει το σκοτάδι πάνω στη γή, σηκώνεται από το φέρετρο όπου αναπαύεται ολόκληρη τη μέρα, και βγαίνει έξω στο σκοτάδι, ψάχνοντας να βρεί κάποιον άνθρωπο και να του επιτεθεί. Με μοναδικό σκοπό, να τον δαγκάσει στο λαιμό και να πιεί το αίμα του, αυτό το αίμα που τον διατηρεί σε κάποιο είδος « ζωής » εδώ και πολλούς αιώνες.
Ο κόμης αυτός στο μυθιστόρημα του Στόουκερ είναι παλιός Ούγγρος άρχοντας, που έζησε πριν από αιώνες στον πύργο του στα Καρπάθια. Λέγεται, ότι όντως υπάρχει στα βουνά αυτά ένας τέτοιος πύργος, που από τους Ρουμάνους κατοίκους της περιοχής - και για τουριστικούς και διαφημιστικούς ίσως λόγους - λεγονται πολλά και τρομερά για τη δράση του την εποχή της Τουρκοκρατίας. Για τη μεγάλη σκληρότητα και την αγριότητά του και πολλα άλλα, όμως τίποτε για την υποτιθέμενη δράση του σαν βρυκόλακα, όχι, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στις αφηγήσεις τους. Φαίνεται, ότι όντως υπήρξε ένας τέτοιος άνθρωπος, και ότι ήταν μάλλον Ούγγρος στην καταγωγή, στα Καρπάθια υπάρχουν πληθυσμοί Ρουμανικοί, Ουγγρικοί και Γερμανικοί. Αν κάποιος από τους αναγνώστες πάει στη Ρουμανία, είναι γι αυτόν μιά ευκαιρία να κανει μιά επίσκεψη στην περιοχή όπου αναφέρεται ότι βρίσκεται αυτός ο πύργος, και να ακούσει τα θρυλούμενα γύρω από τον άνθρωπο αυτό. Ισως να είχε πάει και ο ίδιος ο Στόουκερ εκεί, και να είχε ακούσει κάποια πράγματα, που του έδωσαν την αφορμη να γράψει το μυθιστόρημά του. Στο οποίο, μεταμόρφωσε τον άγριο και σκληρό κόμητα σε βρυκόλακα, μιά φιγούρα δηλαδή που βρίσκεται στους θρύλους όλων σχεδόν των λαών.
Προκειμένου για ιστορίες τρόμου - φανταστικές κατά το πλείστον - τις λέγόμενες αγγλιστί « h o r r o r s t o r i e s », είναι γνωστό, ότι προκαλούν αρκετό ενδιαφέρον όταν τις διαβάζεις, αλλά διαφορετικό τελείως πράγμα είναι να τις βλέπεις σε κινηματογραφικές ταινίες, όπου ένας κατάλληλος για τέτοια θέματα σκηνοθέτης, σε κάνει να σηκώνονται οι τρίχες του κεφαλιού σου. Τέτοιες ιστορίες, άρχισαν από νωρίς να βγαίνουν στις οθόνες των κινηματογράφων. Μετά από μιά πρώτη έκδοση το 1910 του « Δόκτορα Φρανκεστάϊν », κι αφού ακολούθησαν αρκετές ταινίες πάνω στο είδος, ήλθε η σειρά των Γερμανών σξπρεσσιονιστών Βίνε με το « Εργαστήρι του δόκτορα Καλιγκάρι » και Μουρνάου με τον « Νοσφεράτου », που ήσαν τα πρώτα σημαντικά έργα πάνω σ΄αυτά τα θέματα. Και το 1931, ήλθε και η σειρά της πρώτης ταινίας με θέμα τον κόμητα Δράκουλα, που ακολουθήθηκε από πολλές ταινίες πάνω στην ίδια ιστορία. Με σχεδόν αποκλειστικό πρωταγωνιστή, τον επιβλητικό για τέτοιους ρόλους, Αγγλοϊταλό Κρίστοφερ Λή. Ολες ταινίες αυτές, ήσαν σχεδόν πάντοτε, προϊόντα του Βρεττανικού σινεμά και του Χόλλυγουντ.
Δεν ξέρω αν γράφοντας το μυθιστόρημά του ο Στόουκερ, είχε υπ΄όψιν του να κάνει κάποιο παραλληλισμό, ανάμεσα στους δυό ήρωες του, τον κόμητα Δράκουλα και τον καθηγητή Αβραάμ Φαν Χέλσινγκ, τον ειδικό Ολλανδό επιστήμονα, που είναι ειδικευμένος στο να εξουδετερώνει τους βρυκόλακες, καρφώνοντας με μιά σφήνα την καρδιά τους με τη βοήθεια ενός σφυριού. Αν είχε προ οφθαλμού να δείξει με αυτούς τους δύο πρωταγωνιστές του, την αιώνια πάλη ανάμεσα στο απόλυτο Καλό και το απόλυτο Κακό, που λέγεται ότι κυριαρχούν σε θεολογική βάση στο σύμπαν. Επειδή ο Κόμης έχει μείνει στην κατάσταση του βαμπίρ όλους αυτούς τους αιώνες για να εκδικείται για το θάνατο της συζύγου του που υπεραγαπούσε, δεν φαίνεται να είχε ο συγγραφέας αυτή την άποψη για τον τρομακτικό ήρωα του μυθιστορήματός του. Όμως, στις περισσότερες ταινίες που γυρίστηκαν μ΄αυτό το θέμα, φαίνεται αυτή η αντιπαλότητα. Βλέπουμε λόγου χάριν τον Κόμητα, να αποστρέφεται τον σταυρό, γυρίζοντας αλλού τη ματιά του και οπισθοχωρώντας, κάτι που τον παρυσιάζει ταυτισμένο με το αιώνιο και παγκόσμιο πνεύμα του απόλυτου Κακού, τον Εβραϊστί ονομαζόμενο Σατάν, και τον ελληνιστί λεγόμενο Διάβολο.
Από πανάρχαιες εποχές, οι άνθρωποι είχαν την αντίληψη, ότι στον κόσμο κυκλοφορούν καλά και κακά πνεύματα, αυτό το έχουμε πεί και άλλες φορές. Τα πνεύματα αυτά, υπήρχαν σε όλους σχεδόν τους λαούς, από τους εντελώς πρωτόγονους, μέχρι τους κατοπινούς πολιτισμένους. Το αν είχαν κάποιον επικεφαλής τους, τόσο τα πονηρά, όσο και τα αγαθοποιά πνεύματα, δεν ξέρουμε πότε θεωρήθηκε σαν δόγμα από τους ανθρώπους. Η πρώτη πάντως γραπτή πληροφορία - της οποίας βέβαια προηγήθηκε μακραίωνη προφορική που δεν την ξέρουμε - βρίσκεται στην αρχαία Περσική θρησκεία, που αργότερα, τον έβδομο αιωνα π.Χ. ονομάστη-κε Ζωροαστρισμός, από το όνομα του αρχηγού της την εποχή εκείνη, του Ζωροάστρη, εξελληνισμένη μορφή του Περσικού ονοματος του Ζαρατούστρα.
Σύμφωνα με την περσική άποψη για τη μάχη ανάμεσα στο Καλό και το Κακό, υπάρχει ένας δυϊσμός, δυό θεοί που είναι διαμετρικά αντίθετοι σε όλα. Πιθανόν να προέρχονται από έναν θεό - πατέρα, και ο καθένας από τους δυό, επέλεξε μόνος του τον δρόμο που θα πάρει. Το πνεύμα του απόλυτου Καλού, είναι ο Αχούρα - Μάζντα, το πνεύμα του απόλυτου Κακού, είναι ο Άνγκρα Μαϊνιού, σε πιό απλή μορφή, ο Αριμάν. Υπάρχει μιά μακραίωνη πάλη ανάμεσα στους δύο αυτούς, αλλά νικητής θα αναδειχτεί ο Αχούρα - Μάζντα, ύστερα από δώδεκα χιλιετίες. Νούμερο υπερβολικά μικρό, που όμως για τους αρχαίους Πέρσες, θεωρήθηκε μεγάλο. Στο τέλος αυτής της πάλης και μετά την ήττα του Ανγκρα Μαϊνιού ή Αριμάν, οι μεν καλοί και ευσεβείς άνθρωπο, θα ζήσουν μιά αιώνια όμορφη ζωή, ενώ οι κακοί και ασεβείς, θα καταδικαστούν σε βαρειές τιμωρίες, που όμως δεν θα είναι αιώνιες. Θα υπάρξουν διαβαθμίσεις στην τιμωρία τους, κάτι σαν το Ρωμαιοκαθολικό Καθαρτήριο, το P u r g a t o r i u m.
Η θεωρούμενη από όλες τις Χριστιανικές εκκλησίες αναφορά στον Εβραϊκό Σατάν, στο βιβλίο του Ησαϊα, είναι λανθασμένη. Στο βιβλίο του, ο μεγάλος Εβραίος προφήτης, ο μεγαλύτερος από όλους, αναφέρεται στο κεφάλαιο 14, αλληγορικά στην πτώση του βασιλιά της Βαβυλώνας, σαν πτώση του αστέρα Εωσφόρου, δηλαδή του πλανήτη Αφροδίτη, όπως τον ονόμαζαν στα αρχαία χρόνια, καθώς είναι το λαμπερό άστρο της αυγής ( καθώς και των βραδυνών πρώτων ωρών, οπότε εκεί του έδιναν το όνομα Εσπερος, χωρίς ίσως να καταλαβαίνουν ότι επρόκειτο για το ίδιο αστέρι ). Για το λόγο αυτό, με την εσφαλμένη ερμηνεία του δέκατου τέταρτου κεφαλαίου του Ησαϊα, πήρε ο Σατάν και το όνομα του Εωσφόρου σε κατοπινές εποχές. Από το ίδιο κείμενο του Ησαϊα, βγήκε και το συμπέρασμα, ότι πρόκειται για εκπεσόντα άγγελο, αρχηγό πλήθους εκπεσόντων επίσης αγγέλων.
Στην Παλαιά Διαθήκη, υπάρχουν δυό αληθινές αναφορές του Σατάν. Η πρώτη βρίσκεται στο βιβλιό του Ιώβ, και είναι στην εισαγωγή του βιβλίου μόνο. Επειδή το βιβλίο του Ιώβ δεν είναι εβραϊκής προέλευσης αλλά Εδωμίτικης - από την ορεινή χώρα του Εδώμ στα νότια της Παλαιστίνης - και όπως φαίνεται, η εισαγωγή του βιβλίου έχει γίνει από Ισραηλίτες σε χρονική περίοδο άγνωστη - δεν θα πρέπει να λαμβάνεται και τόσο υπ΄όψιν η αναφορά αυτή. Αντιθέτως, η αναφορά του Σατάν στο τρίτο κεφάλαιο του προφήτη Ζαχαρία γύρω στο 450 έτος π.Χ. και μετά από την επιστροφή από τη Βαβυλωνιακή εξορία, είναι απόλυτα σίγουρο ότι είναι γνήσια. Πάντως για τους Εβραίους, ο Σατάν είναι μάλλον μιά φολκλορική φιγούρα, όχι αυτό που δείχνεται στην Καινή Διαθήκη,
Σημασία έχει το γεγονός, ότι ο Ιησούς αναγνωρίζει ότι τον έχει αντίπαλό του, και ότι δηλώνει ότι ήλθε στη γή για να « εξουδετερώσει τις μεθοδίες του Διαβόλου », όπως το λέει ο ίδιος. Φαίνεται, ότι το πνεύμα αυτό του υπέρτατου Κακού, ίσως όντως να υπάρχει. Και ο μεν Ζωροαστρισμός δέχεται ότι θα εκμηδενιστεί μετά από δώδεκα χιλιάδες χρόνια -που είναι μηδαμινά και λανθασμένα αν πράγματι τα θεωρεί έτσι και δεν πρόκειται για αριθμητικό λάθος - ο δε Ιουδαϊσμός, θεωρεί ότι η ύπαρξη αυτή του Σατάν δεν είναι αιώνια, έχει ημερομηνία λήξης που όμως δεν την ξέρουμε.
Και κάτι ακόμα, που μπορέι να αναφερθεί : Ο Ζωροαστρισμός είναι θρησκεία μάλλον Μανιχαϊστική, χωρίζει - όπως ο μεταγενέστερος Μανιχαϊσμός - τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς, μετανοημένος κακός δεν είναι παραδεκτός. Αντίθετα, ο Χριστιανισμός - και ο Εβραϊσμός και το Ισλάμ - πιστεύουν, ότι όσο κακός κι αν είναι κάποιος άνθρωπος, μπορεί να απαλλαγεί από όλα τα κακά που έχει κάνει. Εστω και την τελευταία στιγμή. Και μόνο λέγοντας μέσα του : « Βρε τί κάθαρμα ήμουν σ΄όλη μου τη ζωή. Εκανα του κόσμου τις κακές πράξεις, εξαπάτησα, έκλεψα, σκότωσα και μερικούς ανθρώπους. Είμαι ένα χαμένο κορμί, άξιο κάθε τιμωρίας ». Αυτά και μόνο φτάνουν, έστω κι αν δεν τα πεί φωναχτά εις επήκοον άλλων ή μπροστά σε ιερέα, ή σε στάση προσευχής. Η συγχώρηση θα του έλθει για όλα όσα έκανε.
ΕΝΑ ΔΥΣΤΥΧΙΣΜΕΝΟ ΠΛΑΣΜΑ
Ε Ν Α Δ Υ Σ Τ Υ Χ Ι Σ Μ Ε Ν Ο Π Λ Α Σ Μ Α
Ζούμε όλοι μας μέσα σ΄έναν κόσμο, μέσα στον οποίο ζούνε επίσης και πλήθος από άλλα όντα, φυτά και ζώα. Δεν θα ασχοληθούμε καθόλου επί του παρόντος με τα φυτά, ίσως να πούμε κάτι γι αυτά αργότερα. Οσο για τα ζώα, εκατοντάδες χιλιάδες είδη απ΄αυτά, υπάρχουν πάνω στον πλανήτη αυτό, αν υπολογίσουμε και τις ποικιλίες που έχουν πολλά είδη. Αρχίζοντας από τα μικροσκοπικά, που όπως το λέει και η λέξη τα βλέπουμε μόνο με το μικροσκόπιο, είναι τα πρωτόζωα, κυρίως οι μονοκύτταρες αμοιβάδες. Που ειρήσθω εν παρώδω, είναι και τα μόνα « αθάνατα » πλάσματα, δεν πεθαίνουν ποτέ τους. Καθώς ο πολλαπλασιασμός τους γίνεται ως γνωστόν με διχοτόμηση. Δηλαδή, η μιά αμοιβάδα χωρίζεται στα δύο, οι δυό χωρίζονται στα τέσερα, και αυτή η ιστορία πηγαίνει στο διηνεκές. Συνεπώς, και μετά από χιλιάδες χρόνια, υπάρχουν οι αμοιβάδες που είναι αποτέλεσμα χιλιάδων και εκατομμυρίων διχοτομήσεων, καμμιά τους όμως δεν σβύνεται απ΄το χάρτη κατά το κοινώς λεγόμενο.
Αυτά για τα πρωτόζωα, που είναι τα αντίστοιχα με τα φυτικά μονοκύτταρα, τα μικρόβια. Από εκεί και ύστερα, τα άλλα ζωϊκά όντα, έχουν πλήθος από κύτταρα, χιλιάδες και εκατομμύρια. Από τις πιό ατελείς μορφές, προς τις πιό πολύπλοκες. Είναι γενικά αποδεκτό, ότι όλα τα ζωϊκά είδη, άρχισαν να εμφανίζονται στο θαλάσσιο νερό, και επί εκατομμύρια χρόνια, έμειναν μέσα σ΄αυτό. Τα πρώτα ζώα που φάνηκαν στη στεριά, ήσαν τα ερπετά, που περπατούσαν πάνω στην επιφάνειά της και κολυμπούσαν μέσα στα ποτάμια και τις λίμνες. Ησαν και τα τεράστια ερπετά, τα γνωστά μας δεινοσαύρια, ζώα όντως τεράστια συχνά, με μέγεθος που έφτανε τα τριάντα μέτρα, όπως αυτό που βρέθηκε πριν λίγες δεκαετίες στην Αργεντινή.
Σε μιά επόμενη φάση, φάνηκαν κάποια όντα που πετούσαν στον αέρα, όμως δεν ήσαν τα πουλιά που γνωρίζουμε σήμερα, ήσαν απλούστατα ιπτάμενα ερπετά, όπως ο πτεροδάκτυλος και ο αρχαιοπτέρυγας. Σε επόμενες φάσεις, φάνηκαν και αληθινά πουλιά - που ίσως να είχαν κάποια σχέση με τα ιπτάμενα ερπετά, δεν έχει αποδειχτεί όμως κάτι τέτοιο - και τέλος φάνηκαν και τα θηλαστικά, αυτά μετά την εξαφάνιση των δεινόσαυρων πριν από εκατόν πενήντα περίπου εκατομμύρια χρονια. Τελευταίο πλάσμα που φάνηκε στην επιφάνεια του πλανήτη, ήταν αυτό το δίποδο, ο άνθρωπος, και δεν περιμένει κανένας να εμφανιστεί άλλο, αυτό ήταν το τελικό προϊόν της δημιουργίας.
Πριν λίγες δεκαετίες, ένας παλαιοντολόγος ονόματι Λήκυ - μάλλον Αμερικανός - βρήκε κάποiα κόκκαλα στα σύνορα Αιθιoπίας και Κένυας, που τα συναρμολόγησε και βρήκε ότι πρέπει να ανήκαν σε κάποιο ζώο, που ενδεχομένως μπορούσε να περπατά και όρθιο σε δυό πόδια. Το ονόμασε Αυστραλοπίθηκο ( το όνομα δεν σημαίνει ότι είναι Αυστραλός, αλλά νότιος, από το λατινικό a u s t r a l i s ), και υπολόγισε ότι το ανάστημά του ήταν περίπου στο ένα μέτρο και είκοσι εκατοστά, και επίσης υπολόγισε ότι πρέπει να ζούσε εκεί πρίν από δυό εκατομμύρια επτακόσιες χιλιάδες χρόνια. Τέτοια ευρήματα δεν βρέθηκαν πουθενά άλλού, φαίνεται ότι ο υποτιθέμενος Αυστραλοπίθηκος ήταν ένα νεκρόληκτο είδος, δηλαδη που εξαφανίστηκε χωρίς να αφήσει συγγενείς απογόνους
Στην οροσειρά του΄Ατλαντα της Αλγερίας, βουνό πολύ ψηλό, βρέθηκαν οστά ενός όντος, που το ονόμασαν πιθηκάνθρωπο του Ατλαντα, και δυό τρία κάπως παρόμοια σκελετικά ευρήματα, ανακαλύφτηκαν στην Ιάβα της Ινδονησίας και ένα στη Βόρεια Κίνα. Που κι αυτά πήραν τα ανόματα πιθηκάνθρωποι της Ιάβας και του Πεκίνου. Υπολογίστηκε, ότι κι αυτά τα ευρήματα, είχαν χρονολόγηση περίπου την ίδια με του πιθηκάνθρωπου του Ατλαντα. Είναι σχεδόν αδύνατο να αποδειχτεί, αν αυτοί οι πιθηκάνθρωποι, έχουν κάποια σχέση με το σημερινό ανθρωπο. Υπάρχει και ένα θεωρητικό είδος, ο h o m o e r e c t u s, δηλαδή ο άνθρωπος ο όρθιος, που όμως απομεινάρια του, δεν βρέθηκαν πουθενά, αυτό έχω υπ΄όψιν μου.
Και ερχόμαστε στον κανονικό άνθρωπο, αυτόν που λατινιστί ονομάζεται h o m o s a p i e n s, και στα ελληνικά είναι γνωστός με το όνομα « άνθρωπος ο έμφρων », ή « άνθρωπος ο σοφός ». Ο πρώτος τέτοιος άνθρωπος, είναι σχεδόν ίδιος με το σημερινό, και είναι ο πασίγνωστος άνθρωποςσ του Νεάντερταλ. Ηταν κάπως χαμηλού αναστήματος, καπου στα 1.55 με 1.60, δεν θα μπορούσε να παίξει δηλαδή μπάσκετμπωλ ή τερματοφύλακας σε ποδοσφαιρικό σύλλογο, λόγω του μικρού του αναστήματος. ( Παρεκτός βέβαια, αν τα καλάθια δεν ήσαν στα 3.05 ύψος, και ανάλογα χαμηλή και η εστία του τερματος στο ποδόσφαιρο ). Και ενώ πριν από πολλές δεκαετίες, εθεωρείτο αυτός ο άνθρωπος χαμηλής διανοητικής ικανότητας, οι πρόσφατες έρευνες έδειξαν, ότι ήταν το ίδιο έξυπνος με τους σημερινούς ανθρώπους, μπορούσε να γίνει και ένας Αϊνστάϊν.
Πότε εμφανίστηκε πάνω στη φλούδα αυτού του πλανήτη ο άνθρωπος του Νεάντερταλ ; Μερικοί λένε ότι έκανε την εμφάνιση του πριν από εκατό χιλιάδες χρόνια, τα ευρήματα όμως που έχουν βρεί σε σπήλαια, δεν είναι πιό παλιά από τα πενήντα χιλιάδες χρόνια. Σε σπήλαια, είπαμε ; Μάλιστα κατοικούσε μέσα σε σπηλιές, στην Νότια Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, σ΄αυτές τις περιοχές βρέθηκαν τα σκελετικά ίχνη του. Τα σπήλαια αυτά, όπως ξέρουμε, είναι ζεστά τή χειμωνιάτικη περίοδο, αλλά μάλλον δροσερά το καλοκαίρι, ίσως και κρύα. Οποιος πάει στο κοντινό σπήλαιο του Αγγίτη, θα το διαπιστώσει αυτό. Αν βέβαια έμεναν στα βάθη του σπηλαίου και σε αρκετό βάθος από την επιφάνεια της γής, μάλλον θα τα έβρισκαν κα-ταλληλα για όλες τις εποχές του χρόνου, ειδικά στα εύκρατα κλίματα.
Φαίνεται, ότι ο άνθρωπος αυτός, ήταν ολιγόβιος. Σύμφωνα με το νόμο του Μέτσνικωφ ( θα πούμε παρακάτω γι αυτό το νόμο ), θα έπρεπε να ζεί κάπου εκατόν και πλέον χρόνια. Όμως, δεν φαίνεται να περνούσε τα πενήντα ή κάπως περισσότερα. Ποιές μπορεί να ήσαν οι αιτίες που περιόριζαν το χρόνο επιβίωσής του ; Δεν μπορούμε να τις ξέρουμε εκ του ασφαλούς, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Ένας πολύ σημαντικός λόγος, ίσως ήταν η πολύ τραχειά και κοπιαστική ζωή που έκαμνε, οι αντίξοες καιρικές συνθήκες, το ότι δεν εύρισκε συχνά την κατάλληλη τροφή, δεν είχε γιατρούς και νοσοκομεία, όπου να παίρνει τα αντιβιωτικά του και να κάμνει τις εγχειρήσεις του. Και άλλοι διάφοροι λόγοι, που μόνο να τους εικάσουμε μπορούμε.
Πριν περίπου τριάντα χιλιάδες χρόνια, ένας άλλος τύπος του ανθρώπου του έμφρονος, έκανε την εμφάνισή του στην Ευρώπη, ήταν ο λεγόμενος άνθρωπος του Κρο - Μανιόν. Η ονομασία αυτή, δόθηκε στον τύπο αυτό του ανθρώπου, επειδή στην περιοχή της Γαλλίας με αυτό το όνομα, βρέθηκαν πριν από εκατον σαράντα περίπου χρόνια, οστικά κατάλοιπα που ανήκαν σ΄αυτόν τον τύπο. Ηταν άνθρωπος ψηλός και όχι στο ανάστημα των Νεαντερτάλιων, ήταν λευκού τύπου - έτσι φάνηκε στους παλαιοντολόγους - και υπάρχουν και σήμερα ακόμα λιγοστοί απόγονοί του σε μικρές περιοχές της Δυτικής Ευρώπης και μερικών νησιών.
Λίγο πριν ή μετά από τον Κρο - Μανιόν, υπήρξαν και άλλοι τύποι του ανθρώπου του έμφρονος, όπως λόγου χάριν ο άνθρωπος της Χαϊδελβέργης. Παραλλαγές των τύπων αυτών, είναι όπως φαίνεται, οι κάτοικοι της Αιθιοπίας, της Μέσης Ανατολής, και πιθανώς και της Βόρειας και της Κεντρικής Αφρικής ( που αργότερα πήραν το γνωστό μαύρο χρώμα, την πλατειά μύτη και τα παχειά χείλη, που ήσαν αποτέλεσμα του κλίματος στο οποίο ζούν τα τελευταία δεκαπέντε με είκοσι χιλιάδες χρόνια ). Οσο για τους Νεαντερτάλιους, δεν φαίνεται ότι εξαφανίστηκαν, μάλλον ανακατεύτηκαν με τους Κρο - μανιόν, συμπεθερέψανε δηλαδή μ΄αυτους, δημιουργώντας μίγματα άλλων φυλών
Οι γνωστοί μας Ευρωπαίοι, είναι οι κατοικούντες την ευρωπαϊκή ήπειρο, και οι Ιρανοί, Ινδοί- το εβδομήντα τοις εκατό από αυτούς - Αφγανοί, Πακιστανοί. Οσο για τους κίτρινους, Κινέζους, Γιαπωνέζους, Ινδονήσιους, Φιλιππινέζους, Μογγόλους, Τάταρους, Αμερικανούς Ινδιάνους και υπόλοιπους κίτρινους, δεν έχω ιδέα από πού ξεκίνησαν, δεν έχω κάποια πληροφορία έγκυρη. Το από πού προέκυψαν οι κίτρινοι και γενικά οι Ασιάτες, δεν μπορεσα να το μάθω.
Αφήσουμε τώρα τις διάφορες φυλές, για να επιστρέψουμε στον Ουκρανό Νομπελίστα της Βιολογίας, τον Μέτσνικωφ και το νόμο του. Τί λέει αυτός ο νόμος ; Ότι όλα τα θηλαστικά ανεξαιρέτως - και μάλλον και τα ερπετά και τα πουλιά - ζούνε επτά φορές το χρόνο της ανάπτυξής τους. Αν ένας σκύλος λόγου χάριν, συμπληρώνει τη σωματική του ανάπτυξη - μήκος, ύψος κ.λ.π. - σε δυό χρόνια, ο μέσος όρος ζωής του είναι δεκατέσσερα χρόνια, λίγο πάνω, λίγο κάτω. Σύμφωνα λοιπόν μ΄αυτόν το νόμο, ο άνθρωπος που συμπληρώνει την ανάπτυξή του σε δεκαεφτά ή δεκαοχτώ χρόνια, πρέπει να έχει μέσο όρο ζωής τα εκατόν είκοσι περίπου χρόνια, λίγο πάνω, λίγο κάτω.
Εξήμισυ δισεκατομμυρια είναι σήμερα οι άνθρωποι που κατοικούν στον πλανήτη, και αλλοι μεν από αυτούς είναι πλούσιοι - οι λίγοι βέβαια - άλλοι περνάνε κουτσα στραβά, και οι πολλοί, οι πάρα πολλοί είναι οι φτωχοί και οι πολύ φτωχοί, οι άποροι. Το ερώτημα που μπαίνει τώρα, είναι : Πόσοι από αυτούς τους πλούσιους, τους φτωχούς και του ενδιάμεσους, μπορούν να ισχυριστούν ότι είναι αληθινά ευτυχίσμένοι ; Ότι δεν έχουν πολλές στενοχώριες, θλίψεις, καθημερινές πιέσεις από τα διάφορα προβλήματα που τους ταλαιπωρούν ; Ότι περνάνε αμέριμνοι τα χρόνια της ζωής τους σ΄αυτόν τον κόσμο ;
Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον, να γινόταν μιά παγκόσμιας εμβέλειας δημοσκόπηση, με αυτά τα ερωτήματα, θα είχαν πολύ μεγάλη σημασία τα αποτελέσματα μιάς τέτοιας έρευνας. Αλλά και χωρίς να έχει γίνει μιά τέτοια δημοσκόπηση, η προσωπική μου γνώμη - που έχει βέβαια και κάποια ερείσματα από αυτά που βλέπουν τα μάτια μας στον περίγυρό μας - είναι ότι γενικά οι άνθρωποι, με λίγες εξαιρέσεις κάποιων « καλοπερασάκηδων », αυτών που στα γαλλικά τους ονομάζουν b o n v i v e r, είναι από μέτρια ως πολύ δυστυχισμένοι. Αν όχι συνεχώς, πάντως σε πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, ότι λίγος είναι ο καιρός γενικά, στον οποίο έχουν κάποια ψήγματα ευτυχισμένης ζωής.
Ποιά είναι τα πράγματα και τα γεγονότα, που τους κάνουν λίγο ή πολύ δυστυχισμένους ; Να αναφέρουμε μερικά μόνο και ενδεικτικά από αυτά. Οι προσωπικές σκοτούρες, τα οικογενειακά προβληματα, η απώλεια προσφιλών προσώπων, άσχημες συναισθηματικές καταστάσεις. Προβλήματα της δουλειάς ( δεν εννοώ βέβαια τη δημοσιοϋπαλλική εργασία ), οικονομικές δυσκολίες σε μεγάλα χρονικά διαστήματα, πιεστικές συνθήκες στην πάσης φύσεως εργασία. Σκληρή προετοιμασία πολλών χρόνων στα σχολεία, εξετάσεις και άγχος κατά τη διάρκεια αυτών για το φόβο της αποτυχίας. Και ακόμα, η οικονομική εφορία, είναι κι αυτή ένας σημαντικός πιεστικός παράγοντας.
Υπάρχουν και άλλα που δεν μου έρχονται στο νού, ο καθένας μπορεί να ανακαλύψει κάποια. Και ύστερα από όλα αυτά, σας ερωτώ : « Είναι δυνατόν να επαληθευτεί στον άνθρωπο, μ΄όλα τα καλά που μπορεί να έχει, με τα πολλά χρήματα και την ακίνητη και κινητή περιουσία - και ειδικότερα στον Δυτικό άνθρωπο - είναι δυνατόν να επαληθευτεί ο νόμος του Μέτσνικωφ, που επαληθεύεται όμως σε όλα τα ζώα, και εν προκειμένω στα θηλαστικά ; ». Ξέρω ότι θα απαντήσετε ότι όχι, δεν μπορεί να πετύχει ο άνθρωπος την εφαρμογή του νόμου αυτού. Στα ζώα μάλιστα, είναι πανεύκολο, δεν έχουν καμμιά από τις σκοτούρες αυτές. Και ενώ όλα αυτά τα πλάσματα, μπορούμε να πούμε ότι είναι ευτυχισμένα, σε πλήρη αντίθεση μ΄αυτά, ο άνθρωπος ακολουθεί άλλη εντελώς πορεία.
Τί μάς λέει ο φιλος του Ιώβ, ο Ελιφάζ από τη Θαιμάν ( Κεφ. 5 - στίχος 7 ) ;
« Μ α ο ά ν θ ρ ω π ο ς γ ε ν ν ι έ τ α ι
τ η λ ύ π η γ ι α ν α ν ο ι ώ θ ε ι,
ό π ω ς τ α α ε τ ό π ο υ λ α.,
ψ η λ ά γ ι α ν α π ε τ ο ύ ν ε »
Μπορεί κανένας να αμφισβητήσει την αλήθεια αυτών των λόγων, που γράφτηκαν πριν από εικοσιπέντε πάνω - κάτω αιώνες ; Ιδού το ερώτημα.
Ζούμε όλοι μας μέσα σ΄έναν κόσμο, μέσα στον οποίο ζούνε επίσης και πλήθος από άλλα όντα, φυτά και ζώα. Δεν θα ασχοληθούμε καθόλου επί του παρόντος με τα φυτά, ίσως να πούμε κάτι γι αυτά αργότερα. Οσο για τα ζώα, εκατοντάδες χιλιάδες είδη απ΄αυτά, υπάρχουν πάνω στον πλανήτη αυτό, αν υπολογίσουμε και τις ποικιλίες που έχουν πολλά είδη. Αρχίζοντας από τα μικροσκοπικά, που όπως το λέει και η λέξη τα βλέπουμε μόνο με το μικροσκόπιο, είναι τα πρωτόζωα, κυρίως οι μονοκύτταρες αμοιβάδες. Που ειρήσθω εν παρώδω, είναι και τα μόνα « αθάνατα » πλάσματα, δεν πεθαίνουν ποτέ τους. Καθώς ο πολλαπλασιασμός τους γίνεται ως γνωστόν με διχοτόμηση. Δηλαδή, η μιά αμοιβάδα χωρίζεται στα δύο, οι δυό χωρίζονται στα τέσερα, και αυτή η ιστορία πηγαίνει στο διηνεκές. Συνεπώς, και μετά από χιλιάδες χρόνια, υπάρχουν οι αμοιβάδες που είναι αποτέλεσμα χιλιάδων και εκατομμυρίων διχοτομήσεων, καμμιά τους όμως δεν σβύνεται απ΄το χάρτη κατά το κοινώς λεγόμενο.
Αυτά για τα πρωτόζωα, που είναι τα αντίστοιχα με τα φυτικά μονοκύτταρα, τα μικρόβια. Από εκεί και ύστερα, τα άλλα ζωϊκά όντα, έχουν πλήθος από κύτταρα, χιλιάδες και εκατομμύρια. Από τις πιό ατελείς μορφές, προς τις πιό πολύπλοκες. Είναι γενικά αποδεκτό, ότι όλα τα ζωϊκά είδη, άρχισαν να εμφανίζονται στο θαλάσσιο νερό, και επί εκατομμύρια χρόνια, έμειναν μέσα σ΄αυτό. Τα πρώτα ζώα που φάνηκαν στη στεριά, ήσαν τα ερπετά, που περπατούσαν πάνω στην επιφάνειά της και κολυμπούσαν μέσα στα ποτάμια και τις λίμνες. Ησαν και τα τεράστια ερπετά, τα γνωστά μας δεινοσαύρια, ζώα όντως τεράστια συχνά, με μέγεθος που έφτανε τα τριάντα μέτρα, όπως αυτό που βρέθηκε πριν λίγες δεκαετίες στην Αργεντινή.
Σε μιά επόμενη φάση, φάνηκαν κάποια όντα που πετούσαν στον αέρα, όμως δεν ήσαν τα πουλιά που γνωρίζουμε σήμερα, ήσαν απλούστατα ιπτάμενα ερπετά, όπως ο πτεροδάκτυλος και ο αρχαιοπτέρυγας. Σε επόμενες φάσεις, φάνηκαν και αληθινά πουλιά - που ίσως να είχαν κάποια σχέση με τα ιπτάμενα ερπετά, δεν έχει αποδειχτεί όμως κάτι τέτοιο - και τέλος φάνηκαν και τα θηλαστικά, αυτά μετά την εξαφάνιση των δεινόσαυρων πριν από εκατόν πενήντα περίπου εκατομμύρια χρονια. Τελευταίο πλάσμα που φάνηκε στην επιφάνεια του πλανήτη, ήταν αυτό το δίποδο, ο άνθρωπος, και δεν περιμένει κανένας να εμφανιστεί άλλο, αυτό ήταν το τελικό προϊόν της δημιουργίας.
Πριν λίγες δεκαετίες, ένας παλαιοντολόγος ονόματι Λήκυ - μάλλον Αμερικανός - βρήκε κάποiα κόκκαλα στα σύνορα Αιθιoπίας και Κένυας, που τα συναρμολόγησε και βρήκε ότι πρέπει να ανήκαν σε κάποιο ζώο, που ενδεχομένως μπορούσε να περπατά και όρθιο σε δυό πόδια. Το ονόμασε Αυστραλοπίθηκο ( το όνομα δεν σημαίνει ότι είναι Αυστραλός, αλλά νότιος, από το λατινικό a u s t r a l i s ), και υπολόγισε ότι το ανάστημά του ήταν περίπου στο ένα μέτρο και είκοσι εκατοστά, και επίσης υπολόγισε ότι πρέπει να ζούσε εκεί πρίν από δυό εκατομμύρια επτακόσιες χιλιάδες χρόνια. Τέτοια ευρήματα δεν βρέθηκαν πουθενά άλλού, φαίνεται ότι ο υποτιθέμενος Αυστραλοπίθηκος ήταν ένα νεκρόληκτο είδος, δηλαδη που εξαφανίστηκε χωρίς να αφήσει συγγενείς απογόνους
Στην οροσειρά του΄Ατλαντα της Αλγερίας, βουνό πολύ ψηλό, βρέθηκαν οστά ενός όντος, που το ονόμασαν πιθηκάνθρωπο του Ατλαντα, και δυό τρία κάπως παρόμοια σκελετικά ευρήματα, ανακαλύφτηκαν στην Ιάβα της Ινδονησίας και ένα στη Βόρεια Κίνα. Που κι αυτά πήραν τα ανόματα πιθηκάνθρωποι της Ιάβας και του Πεκίνου. Υπολογίστηκε, ότι κι αυτά τα ευρήματα, είχαν χρονολόγηση περίπου την ίδια με του πιθηκάνθρωπου του Ατλαντα. Είναι σχεδόν αδύνατο να αποδειχτεί, αν αυτοί οι πιθηκάνθρωποι, έχουν κάποια σχέση με το σημερινό ανθρωπο. Υπάρχει και ένα θεωρητικό είδος, ο h o m o e r e c t u s, δηλαδή ο άνθρωπος ο όρθιος, που όμως απομεινάρια του, δεν βρέθηκαν πουθενά, αυτό έχω υπ΄όψιν μου.
Και ερχόμαστε στον κανονικό άνθρωπο, αυτόν που λατινιστί ονομάζεται h o m o s a p i e n s, και στα ελληνικά είναι γνωστός με το όνομα « άνθρωπος ο έμφρων », ή « άνθρωπος ο σοφός ». Ο πρώτος τέτοιος άνθρωπος, είναι σχεδόν ίδιος με το σημερινό, και είναι ο πασίγνωστος άνθρωποςσ του Νεάντερταλ. Ηταν κάπως χαμηλού αναστήματος, καπου στα 1.55 με 1.60, δεν θα μπορούσε να παίξει δηλαδή μπάσκετμπωλ ή τερματοφύλακας σε ποδοσφαιρικό σύλλογο, λόγω του μικρού του αναστήματος. ( Παρεκτός βέβαια, αν τα καλάθια δεν ήσαν στα 3.05 ύψος, και ανάλογα χαμηλή και η εστία του τερματος στο ποδόσφαιρο ). Και ενώ πριν από πολλές δεκαετίες, εθεωρείτο αυτός ο άνθρωπος χαμηλής διανοητικής ικανότητας, οι πρόσφατες έρευνες έδειξαν, ότι ήταν το ίδιο έξυπνος με τους σημερινούς ανθρώπους, μπορούσε να γίνει και ένας Αϊνστάϊν.
Πότε εμφανίστηκε πάνω στη φλούδα αυτού του πλανήτη ο άνθρωπος του Νεάντερταλ ; Μερικοί λένε ότι έκανε την εμφάνιση του πριν από εκατό χιλιάδες χρόνια, τα ευρήματα όμως που έχουν βρεί σε σπήλαια, δεν είναι πιό παλιά από τα πενήντα χιλιάδες χρόνια. Σε σπήλαια, είπαμε ; Μάλιστα κατοικούσε μέσα σε σπηλιές, στην Νότια Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, σ΄αυτές τις περιοχές βρέθηκαν τα σκελετικά ίχνη του. Τα σπήλαια αυτά, όπως ξέρουμε, είναι ζεστά τή χειμωνιάτικη περίοδο, αλλά μάλλον δροσερά το καλοκαίρι, ίσως και κρύα. Οποιος πάει στο κοντινό σπήλαιο του Αγγίτη, θα το διαπιστώσει αυτό. Αν βέβαια έμεναν στα βάθη του σπηλαίου και σε αρκετό βάθος από την επιφάνεια της γής, μάλλον θα τα έβρισκαν κα-ταλληλα για όλες τις εποχές του χρόνου, ειδικά στα εύκρατα κλίματα.
Φαίνεται, ότι ο άνθρωπος αυτός, ήταν ολιγόβιος. Σύμφωνα με το νόμο του Μέτσνικωφ ( θα πούμε παρακάτω γι αυτό το νόμο ), θα έπρεπε να ζεί κάπου εκατόν και πλέον χρόνια. Όμως, δεν φαίνεται να περνούσε τα πενήντα ή κάπως περισσότερα. Ποιές μπορεί να ήσαν οι αιτίες που περιόριζαν το χρόνο επιβίωσής του ; Δεν μπορούμε να τις ξέρουμε εκ του ασφαλούς, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Ένας πολύ σημαντικός λόγος, ίσως ήταν η πολύ τραχειά και κοπιαστική ζωή που έκαμνε, οι αντίξοες καιρικές συνθήκες, το ότι δεν εύρισκε συχνά την κατάλληλη τροφή, δεν είχε γιατρούς και νοσοκομεία, όπου να παίρνει τα αντιβιωτικά του και να κάμνει τις εγχειρήσεις του. Και άλλοι διάφοροι λόγοι, που μόνο να τους εικάσουμε μπορούμε.
Πριν περίπου τριάντα χιλιάδες χρόνια, ένας άλλος τύπος του ανθρώπου του έμφρονος, έκανε την εμφάνισή του στην Ευρώπη, ήταν ο λεγόμενος άνθρωπος του Κρο - Μανιόν. Η ονομασία αυτή, δόθηκε στον τύπο αυτό του ανθρώπου, επειδή στην περιοχή της Γαλλίας με αυτό το όνομα, βρέθηκαν πριν από εκατον σαράντα περίπου χρόνια, οστικά κατάλοιπα που ανήκαν σ΄αυτόν τον τύπο. Ηταν άνθρωπος ψηλός και όχι στο ανάστημα των Νεαντερτάλιων, ήταν λευκού τύπου - έτσι φάνηκε στους παλαιοντολόγους - και υπάρχουν και σήμερα ακόμα λιγοστοί απόγονοί του σε μικρές περιοχές της Δυτικής Ευρώπης και μερικών νησιών.
Λίγο πριν ή μετά από τον Κρο - Μανιόν, υπήρξαν και άλλοι τύποι του ανθρώπου του έμφρονος, όπως λόγου χάριν ο άνθρωπος της Χαϊδελβέργης. Παραλλαγές των τύπων αυτών, είναι όπως φαίνεται, οι κάτοικοι της Αιθιοπίας, της Μέσης Ανατολής, και πιθανώς και της Βόρειας και της Κεντρικής Αφρικής ( που αργότερα πήραν το γνωστό μαύρο χρώμα, την πλατειά μύτη και τα παχειά χείλη, που ήσαν αποτέλεσμα του κλίματος στο οποίο ζούν τα τελευταία δεκαπέντε με είκοσι χιλιάδες χρόνια ). Οσο για τους Νεαντερτάλιους, δεν φαίνεται ότι εξαφανίστηκαν, μάλλον ανακατεύτηκαν με τους Κρο - μανιόν, συμπεθερέψανε δηλαδή μ΄αυτους, δημιουργώντας μίγματα άλλων φυλών
Οι γνωστοί μας Ευρωπαίοι, είναι οι κατοικούντες την ευρωπαϊκή ήπειρο, και οι Ιρανοί, Ινδοί- το εβδομήντα τοις εκατό από αυτούς - Αφγανοί, Πακιστανοί. Οσο για τους κίτρινους, Κινέζους, Γιαπωνέζους, Ινδονήσιους, Φιλιππινέζους, Μογγόλους, Τάταρους, Αμερικανούς Ινδιάνους και υπόλοιπους κίτρινους, δεν έχω ιδέα από πού ξεκίνησαν, δεν έχω κάποια πληροφορία έγκυρη. Το από πού προέκυψαν οι κίτρινοι και γενικά οι Ασιάτες, δεν μπορεσα να το μάθω.
Αφήσουμε τώρα τις διάφορες φυλές, για να επιστρέψουμε στον Ουκρανό Νομπελίστα της Βιολογίας, τον Μέτσνικωφ και το νόμο του. Τί λέει αυτός ο νόμος ; Ότι όλα τα θηλαστικά ανεξαιρέτως - και μάλλον και τα ερπετά και τα πουλιά - ζούνε επτά φορές το χρόνο της ανάπτυξής τους. Αν ένας σκύλος λόγου χάριν, συμπληρώνει τη σωματική του ανάπτυξη - μήκος, ύψος κ.λ.π. - σε δυό χρόνια, ο μέσος όρος ζωής του είναι δεκατέσσερα χρόνια, λίγο πάνω, λίγο κάτω. Σύμφωνα λοιπόν μ΄αυτόν το νόμο, ο άνθρωπος που συμπληρώνει την ανάπτυξή του σε δεκαεφτά ή δεκαοχτώ χρόνια, πρέπει να έχει μέσο όρο ζωής τα εκατόν είκοσι περίπου χρόνια, λίγο πάνω, λίγο κάτω.
Εξήμισυ δισεκατομμυρια είναι σήμερα οι άνθρωποι που κατοικούν στον πλανήτη, και αλλοι μεν από αυτούς είναι πλούσιοι - οι λίγοι βέβαια - άλλοι περνάνε κουτσα στραβά, και οι πολλοί, οι πάρα πολλοί είναι οι φτωχοί και οι πολύ φτωχοί, οι άποροι. Το ερώτημα που μπαίνει τώρα, είναι : Πόσοι από αυτούς τους πλούσιους, τους φτωχούς και του ενδιάμεσους, μπορούν να ισχυριστούν ότι είναι αληθινά ευτυχίσμένοι ; Ότι δεν έχουν πολλές στενοχώριες, θλίψεις, καθημερινές πιέσεις από τα διάφορα προβλήματα που τους ταλαιπωρούν ; Ότι περνάνε αμέριμνοι τα χρόνια της ζωής τους σ΄αυτόν τον κόσμο ;
Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον, να γινόταν μιά παγκόσμιας εμβέλειας δημοσκόπηση, με αυτά τα ερωτήματα, θα είχαν πολύ μεγάλη σημασία τα αποτελέσματα μιάς τέτοιας έρευνας. Αλλά και χωρίς να έχει γίνει μιά τέτοια δημοσκόπηση, η προσωπική μου γνώμη - που έχει βέβαια και κάποια ερείσματα από αυτά που βλέπουν τα μάτια μας στον περίγυρό μας - είναι ότι γενικά οι άνθρωποι, με λίγες εξαιρέσεις κάποιων « καλοπερασάκηδων », αυτών που στα γαλλικά τους ονομάζουν b o n v i v e r, είναι από μέτρια ως πολύ δυστυχισμένοι. Αν όχι συνεχώς, πάντως σε πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, ότι λίγος είναι ο καιρός γενικά, στον οποίο έχουν κάποια ψήγματα ευτυχισμένης ζωής.
Ποιά είναι τα πράγματα και τα γεγονότα, που τους κάνουν λίγο ή πολύ δυστυχισμένους ; Να αναφέρουμε μερικά μόνο και ενδεικτικά από αυτά. Οι προσωπικές σκοτούρες, τα οικογενειακά προβληματα, η απώλεια προσφιλών προσώπων, άσχημες συναισθηματικές καταστάσεις. Προβλήματα της δουλειάς ( δεν εννοώ βέβαια τη δημοσιοϋπαλλική εργασία ), οικονομικές δυσκολίες σε μεγάλα χρονικά διαστήματα, πιεστικές συνθήκες στην πάσης φύσεως εργασία. Σκληρή προετοιμασία πολλών χρόνων στα σχολεία, εξετάσεις και άγχος κατά τη διάρκεια αυτών για το φόβο της αποτυχίας. Και ακόμα, η οικονομική εφορία, είναι κι αυτή ένας σημαντικός πιεστικός παράγοντας.
Υπάρχουν και άλλα που δεν μου έρχονται στο νού, ο καθένας μπορεί να ανακαλύψει κάποια. Και ύστερα από όλα αυτά, σας ερωτώ : « Είναι δυνατόν να επαληθευτεί στον άνθρωπο, μ΄όλα τα καλά που μπορεί να έχει, με τα πολλά χρήματα και την ακίνητη και κινητή περιουσία - και ειδικότερα στον Δυτικό άνθρωπο - είναι δυνατόν να επαληθευτεί ο νόμος του Μέτσνικωφ, που επαληθεύεται όμως σε όλα τα ζώα, και εν προκειμένω στα θηλαστικά ; ». Ξέρω ότι θα απαντήσετε ότι όχι, δεν μπορεί να πετύχει ο άνθρωπος την εφαρμογή του νόμου αυτού. Στα ζώα μάλιστα, είναι πανεύκολο, δεν έχουν καμμιά από τις σκοτούρες αυτές. Και ενώ όλα αυτά τα πλάσματα, μπορούμε να πούμε ότι είναι ευτυχισμένα, σε πλήρη αντίθεση μ΄αυτά, ο άνθρωπος ακολουθεί άλλη εντελώς πορεία.
Τί μάς λέει ο φιλος του Ιώβ, ο Ελιφάζ από τη Θαιμάν ( Κεφ. 5 - στίχος 7 ) ;
« Μ α ο ά ν θ ρ ω π ο ς γ ε ν ν ι έ τ α ι
τ η λ ύ π η γ ι α ν α ν ο ι ώ θ ε ι,
ό π ω ς τ α α ε τ ό π ο υ λ α.,
ψ η λ ά γ ι α ν α π ε τ ο ύ ν ε »
Μπορεί κανένας να αμφισβητήσει την αλήθεια αυτών των λόγων, που γράφτηκαν πριν από εικοσιπέντε πάνω - κάτω αιώνες ; Ιδού το ερώτημα.
EIMAΣTE ΠΟΛΥ ΦΤΩΧΟΙ !
Ε Ι Μ Α Σ Τ Ε Π Ο Λ Υ Φ Τ Ω Χ Ο Ι !
Καθώς κυκλοφορείς στο δρόμο, βλέπεις κάτι που πριν από τρεις μόλις δεκαετίες θα φάνταζε σαν επιστημονική φαντασία. Τα τροχοφόρα που κυκλοφορούν στο κέντρο κυρίως της πόλης και λιγότερο στα πιό απόμερα, στις συνοικιες, είναι αμέτρητα. Και πολύ περίσσότερα, είναι αυτά που βρίσκονται παρακαρισμένα σωρηδόν σε θέσεις που είναι εντελώς απαγορευμένο στις πολιτισμένες χώρες να παρκάρουν, έρχεται αυθωρεί και παραχρήμα ο τροχονόμος και σου κόβει ένα πολύ μεγάλο πρόστιμο για την παράβαση που έκανες. Και που δεν μπορείς να το αποφύγεις, είτε παρακαλώντας τον αστυνομικό να κάνει τα στραβά μάτια, ή προσφέροντά του το σχετικό φακκελάκι, που εδώ μεν μετρά πολύ, αλλού όμως επισύρει και την ποινή της απόπειρας δωροδοκίας.
Όταν βλέπεις από τη μιά μεριά αυτό τον τεράστιο αριθμό « οχτωκίνητων » ( εξηγήσαμε γιατί δεν είναι αυτοκίνητα αλλά οχτωκίνητα, κινούνται με δυό μάτια, δυό χέρια, δυό πόδια και δυό αυτιά ), σκέφτεσαι και λές : « Βρε σύ, για κοίτα πλούτο που έχει αυτός ο τόπος, πόσα χρήματα χρειάστηκαν για να αγοραστούν όλα αυτά τα οχήματα, πόσα έξοδα συντήρησης έ-χουν, πόσα έξοδα επίσης κίνησης και πολλά άλλα που είναι γνωστά στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ! Και λές τότε - ή πρέπει να λές - στο εαυτό σου : « Πολύ πλούσιοι είναι οι ανθρωποι αυτού του τόπου, αυτής της πόλης ». Αυτό θα έπρεπε να λές.
Αυτά για τα αυτοκίνητα ή οχτωκίνητα. Από την άλλη μεριά, βλεπεις πλήθος από μοντέρνες κατοικίες, εξωπλισμένες με ανελκυστήρες και συστήματα θέρμανσης, στις οποίες κατοικίες, μένουν πολλές χιλιάδες άνθρωποι, εκατομμύρια ανθρωποι στις μεγάλες πόλεις, ξοδεύοντας μεγάλα ποσά χρημάτων για να είναι ευχάριστη η διαμονή τους σ΄αυτές. Και πάλι λές στον εαυτό σου : « Βρε, βρε, για κοίτα τί πλούτος υπάρχει σ΄αυτό το μέρος, τα φράγκα πρέπει να τρέχουν απ΄τα μπατζάκια τους ; ».
Η αφθονία του πλούτου, δεν φαίνεται μόνο στα αυτοκίνητα και στα σκάφη αναψυχής. Πλήθη ανθρώπων, κατακλύζουν τα νυχτερινά κέντρα, όπου τραγουδούν ασήμαντιοι κατά το πλείστον καλλιτέχνες - πλουσιοπάροχα όμως αμοιβόμενοι - και πολύς κόσμος πηγαίνει στα λεγόμενα « σκυλάδικα », στα οποία όπως έχουμε πεί σε άλλες περιπτώσεις, δεν πηγαίνουν καθόλου οι σκύλοι. Ακόμα βλέπουμε, πολλούς να κάνουν διακοπές σε κοντινές και μακρινές περιοχές, έχοντας βέβαια μαζύ τους και τα απαραίτητα χρήματα, δεν γίνεται να πάει κάποιος Ελληνας άφραγκος σε μιά περιοχή, και να κοιμάται στους δρόμους, όπως κάνουν κάποιοι φτηνοτουρίστες Ευρωπαίοι. Όλα αυτά και πολλά άλλα, δείχνουν - επιφανειακά ίσως -ένα πολύ υψηλό από οικονομικής πλευράς περιβάλλον, είμαστε λοιπόν, μιά πλούσια χώρα, αυτό θα θεωρήσει σαν δεδομένο, όποιος βλέπει την επιφάνεια των πραγμάτων.
Ετσι είναι όμως τα πράγματα ; Είναι αυτή η αλήθεια ; Το είπαμε ήδη, φαινομενικά έτσι είναι. Όμως, αυτή είναι η προθήκη του καταστήματος, η βιτρίνα του, για να μάθεις τί εμπόρευμα έχει μέσα σ΄αυτό, για να δείς τί πράγματι έχει, πρέπει να μπείς μέσα του. Λοιπον, αυτό θα κάνουμε τώρα, θα μπούμε μέσα στο μαγαζί, και θα δούμε με τα μάτια μας, τί κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα του. Αν αυτό που βλέπουμε στους δρόμους και στα κέντρα διασκέδασης, στα ταξείδια και στις πολυδάπανες διακοπές, στα κόττερα και στα άλλα που φαίνονται απ΄ έξω, δείχνουν την πραγματική κατάσταση.
Ανοίγουμε την πρωϊνή κυρίως τηλεόραση, και βλέπουμε τις πρωϊνές εκπομπές. Που σε μεγάλο βαθμό, ασχολούνται με την ακρίβεια της ζωής και των προίόντων της αγοράς, οι ρεπόρτερς τους τρέχουν από λαϊκή σε λαϊκή αγορά, για να ερευνήσουν την κατάσταση. Και η έρευνα γίνεται κατά αντίστροφο τρόπο από αυτά που εκθέσαμε πρωτύτερα, δηλαδή τα κόττερα, τα αυτοκίνητα, τα ταξείδια αναψυχής και τα λοιπά της καλοπέρασης. Βρίσκουν οι δημοσιογράφοι των αγορών αυτών, τους πολύ φτωχούς, - όχι τους σχετικά εύπορους που οι απόψεις τους δεν « πουλάνε » - και τους απευθύνουν τις ίδιες πάντοτε και στερεότυπες ερωτήσεις. Που αφορούν την ακρίβεια, το καλάθι της νοικοκυράς και τα συναφή. Και βέβαια, τί να ακούσεις από τους φτωχούληδες αυτούς ; Όλα είναι πανάκριβα, έστω κι αν αυτά είναι στις πρώτες εμφανίσεις τους στην αγορά, που πάντοτε ήσαν ακριβά μέχρι να βγεί η κανονική σοδειά στον καιρό της. Φτώχεια απερίγραπτη, η χώρα μας είναι η ακριβώτερη χώρα του κόσμου. Αυτή είναι η εντύπωση που αποκομίζεις.
Βρισκόμαστε σε μιά τέλεια αντίθεση των πραγμάτων. Από τη μιά μεριά, πλούτος και σπατάλη, από την άλλη φτώχεια απερίγραπτη. Τί συμβαίνει λοιπόν στ΄αλήθεια ; Ποιά είναι η αληθινή κατάσταση σ΄αυτήν την υπόθεση ; Είμαστε ταυτόχρονα οι πάρα πολύ πλούσιοι, και συγχρόνως οι πολύ φτωχοί, οι πάμφτωχοι . Τα βλέπει κανείς τα πράγματα αυτά και απορεί, μα τί τέλος πάντων συμβαίνει ;
Τίποτε το ιδιαίτερο στην πραγματικότητα. Είναι αλήθεια, ότι υπάρχει μιά σημαντική ακρίβεια σε πολλά είδη διατροφής, αυτό είναι εκτός πάση ς αμφιβολίας, είναι ακριβά για τους πολύ χαμηλόμισθούς, για την ακρίβεια για τους χαμηλοσυνταξιούχους των λίγων εκατοντάδων Ευρώ. Που αποτελούν ένα περίπου είκοσι τοις εκατό - ίσως και λίγο παραπάνω - του συ-νολικού πληθυσμού. Είναι ολοφάνερο, ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν μικρή αγοραστική δύναμη. Αλλά αυτό γινόταν πάντοτε, πάντα υπήρχαν οι φτωχοί που δεν μπορούσαν να αγοράσουν αυτά που άλλοι αγόραζαν με σχετική ευκολία. Πρόκειται για τον γνωστό διαχωρισμό των τάξεων, όχι όπως ο φίλος Κάρολος το είχε σκεφτεί, προλετάριους και αστούς. Απλώς, τάξεις οικονομικές, που από τότε που ανακαλύφτηκε το άτιμο το χρήμα, χώρισαν τους ανθρώπος σε φτωχούς και πλούσιους, κι αν θέλετε, σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους. Αλλά αυτό υπήρχε πάντοτε.
Υπάρχει και μιά άλλη σύγχρονη οικονομική δυσπραγία, πολύ πιό σημαντική από την αληθινή φτώχεια. Είναι η τάση, ή έντονη τάση, να ζούμε πάνω από τις δυνατότητές μας. Να αντιγράφουμνε πρότυπα, που δεν είναι της κλάσης μας, της οικονομικής μας θέσης. Να προσπαθούμε να αντιγράψουμε τον τρόπο με τον οποίο περνούν οι τάξεις των πλούσιων, να κά-μνουμε ένα είδος υπέρβασης. Αλλά αυτή η υπέρβαση, υπερβαίνει τις οικονομικές δυνατότητες που έχουμε, θέλουμε να ζούμε κάπως σαν πατρίκιοι, ενώ δεν είμαστε τίποτε αλλο από μέτριους πληβείους.
Βρισκομαστε λοιπον σε δυό τελείως αντίθετα άκρα, είμαστε πολύ πλούσιοι ή ευκατάστατοι από μιά μεριά, και συγχρόνως είμαστε και πάμφτωχοι, Είναι φανερό, ότι εδώ υπάρχει μιά έντονη αντινομία, δεν μπορεί ένας λαός να είναι πλούσιος και ταυτόχρονα φτωχός. Λοιπόν, όπως συμβαίνει πάντοτε σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, οι κοινωνίες περιλαμβάνουν πολλές και διαφορετικές τάξεις. Λίγοι είναι οι πολύ πλούσιοι, αρκετοί είναι οι εύποροι που δεν αντιμετωπίζουν καθόλου δυσκολίες, υπάρχουν οι σχετικά εύποροι που δεν στερούνται τίποτε, υπάρχει μιά μεγάλη μάζα από ανθρώπους που μπορούν να τα βγάλουν πέρα, αν κινουνται με σύνεση και χωρίς αδικαιολόγητες σπατάλες. Οι αρκετά φτωχοί, που με κάποιους σωστούς προγραμματισμούς, τα φέρνουν βόλτα κουτσά στραβά, και μιά τελευταία τάξη, που είναι ολωσδιόλου φτωχοί.
Το πόσο είναι το ποσοστό που αναλογεί σε καθεμιά τάξη, δεν μπορούμε να το προσδιορίσουμε, άλλωστε δεν είναι πάντοτε σταθερό, μπορεί να αλλάζει ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν. Και ενώ ανήκουν σε μιά τάξη αρκετά εύπορων, πέφτουν σε μιά πιό χαμηλή τάξη, κι αυτό συνήθως γίνεται από δικό τους φταίξιμο. Παράδειγμα, η πριν από μιά πενταετία περίπου ιστορία με το χρηματιστήριο της Σοφοκλέους. Κυνηγώντας το άπιαστο γι αυτούς πολύ χρήμα, έπεσαν σε μιά πιό χαμηλή βαθμίδα, κάποτε μάλιστα σε δυό βαθμίδες μονομιάς.
Μιά άλλη περίπτωση, είναι η καταχρεώση που γίνεται με τα πάσης φύσεως δάνεια. Φαίνεται ότι ο πολυδιαφημιζόμενος για την εξυπνάδα του και την εφευρετικότητά του Ελληνας, είναι αυτός ακριβώς που πατάει πιό εύκολα την πεπονόφλουδα. Και είναι απόλυτα φυσικό, όταν κανείς πατά μιά πεπονόφλουδα, να πέφτει φαρδύς πλατύς καταγής. Το οποίο καταγής, είναι το κατέβασμα σε μιά πιό κάτω χαμηλά οικονομική τάξη. Και ύστερα παραπονιέται γιατί ο μαϊντανός και οι ντομάτες του φαίνονται ακριβές, πολύ ακριβές. Αυτά λέει, αντί να χτυπήσει το κεφάλι του στον τοιχο με την ξεροκεφαλιά που έχει.
Αυτά για τους σχετικά ευκατάστατους, που κατρακυλάνε στα βάθη, και να ξαναβγούν στην επιφάνεια είναι πιά δύσκολο. Σκέφτονται το πώς ήσαν πρωτύτερα, και το πώς καταντήσανε με το κυνήγι του χρήματος, που μερικούς τους ωφελεί, πολλούς όμως τους ρίχνει στην καταβόθρα. Κι αφού γίνει αυτή η κατάρρευση, λένε το γνωστό « στερνή μου γνώση, να σ΄είχα πρώτα ». Αλλά η στερνή γνώση εις ουδέν ωφελεί, πρέπει να την έχεις από τα πριν, αυτό σημαίνει η παροιμία.
Καθώς κυκλοφορείς στο δρόμο, βλέπεις κάτι που πριν από τρεις μόλις δεκαετίες θα φάνταζε σαν επιστημονική φαντασία. Τα τροχοφόρα που κυκλοφορούν στο κέντρο κυρίως της πόλης και λιγότερο στα πιό απόμερα, στις συνοικιες, είναι αμέτρητα. Και πολύ περίσσότερα, είναι αυτά που βρίσκονται παρακαρισμένα σωρηδόν σε θέσεις που είναι εντελώς απαγορευμένο στις πολιτισμένες χώρες να παρκάρουν, έρχεται αυθωρεί και παραχρήμα ο τροχονόμος και σου κόβει ένα πολύ μεγάλο πρόστιμο για την παράβαση που έκανες. Και που δεν μπορείς να το αποφύγεις, είτε παρακαλώντας τον αστυνομικό να κάνει τα στραβά μάτια, ή προσφέροντά του το σχετικό φακκελάκι, που εδώ μεν μετρά πολύ, αλλού όμως επισύρει και την ποινή της απόπειρας δωροδοκίας.
Όταν βλέπεις από τη μιά μεριά αυτό τον τεράστιο αριθμό « οχτωκίνητων » ( εξηγήσαμε γιατί δεν είναι αυτοκίνητα αλλά οχτωκίνητα, κινούνται με δυό μάτια, δυό χέρια, δυό πόδια και δυό αυτιά ), σκέφτεσαι και λές : « Βρε σύ, για κοίτα πλούτο που έχει αυτός ο τόπος, πόσα χρήματα χρειάστηκαν για να αγοραστούν όλα αυτά τα οχήματα, πόσα έξοδα συντήρησης έ-χουν, πόσα έξοδα επίσης κίνησης και πολλά άλλα που είναι γνωστά στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ! Και λές τότε - ή πρέπει να λές - στο εαυτό σου : « Πολύ πλούσιοι είναι οι ανθρωποι αυτού του τόπου, αυτής της πόλης ». Αυτό θα έπρεπε να λές.
Αυτά για τα αυτοκίνητα ή οχτωκίνητα. Από την άλλη μεριά, βλεπεις πλήθος από μοντέρνες κατοικίες, εξωπλισμένες με ανελκυστήρες και συστήματα θέρμανσης, στις οποίες κατοικίες, μένουν πολλές χιλιάδες άνθρωποι, εκατομμύρια ανθρωποι στις μεγάλες πόλεις, ξοδεύοντας μεγάλα ποσά χρημάτων για να είναι ευχάριστη η διαμονή τους σ΄αυτές. Και πάλι λές στον εαυτό σου : « Βρε, βρε, για κοίτα τί πλούτος υπάρχει σ΄αυτό το μέρος, τα φράγκα πρέπει να τρέχουν απ΄τα μπατζάκια τους ; ».
Η αφθονία του πλούτου, δεν φαίνεται μόνο στα αυτοκίνητα και στα σκάφη αναψυχής. Πλήθη ανθρώπων, κατακλύζουν τα νυχτερινά κέντρα, όπου τραγουδούν ασήμαντιοι κατά το πλείστον καλλιτέχνες - πλουσιοπάροχα όμως αμοιβόμενοι - και πολύς κόσμος πηγαίνει στα λεγόμενα « σκυλάδικα », στα οποία όπως έχουμε πεί σε άλλες περιπτώσεις, δεν πηγαίνουν καθόλου οι σκύλοι. Ακόμα βλέπουμε, πολλούς να κάνουν διακοπές σε κοντινές και μακρινές περιοχές, έχοντας βέβαια μαζύ τους και τα απαραίτητα χρήματα, δεν γίνεται να πάει κάποιος Ελληνας άφραγκος σε μιά περιοχή, και να κοιμάται στους δρόμους, όπως κάνουν κάποιοι φτηνοτουρίστες Ευρωπαίοι. Όλα αυτά και πολλά άλλα, δείχνουν - επιφανειακά ίσως -ένα πολύ υψηλό από οικονομικής πλευράς περιβάλλον, είμαστε λοιπόν, μιά πλούσια χώρα, αυτό θα θεωρήσει σαν δεδομένο, όποιος βλέπει την επιφάνεια των πραγμάτων.
Ετσι είναι όμως τα πράγματα ; Είναι αυτή η αλήθεια ; Το είπαμε ήδη, φαινομενικά έτσι είναι. Όμως, αυτή είναι η προθήκη του καταστήματος, η βιτρίνα του, για να μάθεις τί εμπόρευμα έχει μέσα σ΄αυτό, για να δείς τί πράγματι έχει, πρέπει να μπείς μέσα του. Λοιπον, αυτό θα κάνουμε τώρα, θα μπούμε μέσα στο μαγαζί, και θα δούμε με τα μάτια μας, τί κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα του. Αν αυτό που βλέπουμε στους δρόμους και στα κέντρα διασκέδασης, στα ταξείδια και στις πολυδάπανες διακοπές, στα κόττερα και στα άλλα που φαίνονται απ΄ έξω, δείχνουν την πραγματική κατάσταση.
Ανοίγουμε την πρωϊνή κυρίως τηλεόραση, και βλέπουμε τις πρωϊνές εκπομπές. Που σε μεγάλο βαθμό, ασχολούνται με την ακρίβεια της ζωής και των προίόντων της αγοράς, οι ρεπόρτερς τους τρέχουν από λαϊκή σε λαϊκή αγορά, για να ερευνήσουν την κατάσταση. Και η έρευνα γίνεται κατά αντίστροφο τρόπο από αυτά που εκθέσαμε πρωτύτερα, δηλαδή τα κόττερα, τα αυτοκίνητα, τα ταξείδια αναψυχής και τα λοιπά της καλοπέρασης. Βρίσκουν οι δημοσιογράφοι των αγορών αυτών, τους πολύ φτωχούς, - όχι τους σχετικά εύπορους που οι απόψεις τους δεν « πουλάνε » - και τους απευθύνουν τις ίδιες πάντοτε και στερεότυπες ερωτήσεις. Που αφορούν την ακρίβεια, το καλάθι της νοικοκυράς και τα συναφή. Και βέβαια, τί να ακούσεις από τους φτωχούληδες αυτούς ; Όλα είναι πανάκριβα, έστω κι αν αυτά είναι στις πρώτες εμφανίσεις τους στην αγορά, που πάντοτε ήσαν ακριβά μέχρι να βγεί η κανονική σοδειά στον καιρό της. Φτώχεια απερίγραπτη, η χώρα μας είναι η ακριβώτερη χώρα του κόσμου. Αυτή είναι η εντύπωση που αποκομίζεις.
Βρισκόμαστε σε μιά τέλεια αντίθεση των πραγμάτων. Από τη μιά μεριά, πλούτος και σπατάλη, από την άλλη φτώχεια απερίγραπτη. Τί συμβαίνει λοιπόν στ΄αλήθεια ; Ποιά είναι η αληθινή κατάσταση σ΄αυτήν την υπόθεση ; Είμαστε ταυτόχρονα οι πάρα πολύ πλούσιοι, και συγχρόνως οι πολύ φτωχοί, οι πάμφτωχοι . Τα βλέπει κανείς τα πράγματα αυτά και απορεί, μα τί τέλος πάντων συμβαίνει ;
Τίποτε το ιδιαίτερο στην πραγματικότητα. Είναι αλήθεια, ότι υπάρχει μιά σημαντική ακρίβεια σε πολλά είδη διατροφής, αυτό είναι εκτός πάση ς αμφιβολίας, είναι ακριβά για τους πολύ χαμηλόμισθούς, για την ακρίβεια για τους χαμηλοσυνταξιούχους των λίγων εκατοντάδων Ευρώ. Που αποτελούν ένα περίπου είκοσι τοις εκατό - ίσως και λίγο παραπάνω - του συ-νολικού πληθυσμού. Είναι ολοφάνερο, ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν μικρή αγοραστική δύναμη. Αλλά αυτό γινόταν πάντοτε, πάντα υπήρχαν οι φτωχοί που δεν μπορούσαν να αγοράσουν αυτά που άλλοι αγόραζαν με σχετική ευκολία. Πρόκειται για τον γνωστό διαχωρισμό των τάξεων, όχι όπως ο φίλος Κάρολος το είχε σκεφτεί, προλετάριους και αστούς. Απλώς, τάξεις οικονομικές, που από τότε που ανακαλύφτηκε το άτιμο το χρήμα, χώρισαν τους ανθρώπος σε φτωχούς και πλούσιους, κι αν θέλετε, σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους. Αλλά αυτό υπήρχε πάντοτε.
Υπάρχει και μιά άλλη σύγχρονη οικονομική δυσπραγία, πολύ πιό σημαντική από την αληθινή φτώχεια. Είναι η τάση, ή έντονη τάση, να ζούμε πάνω από τις δυνατότητές μας. Να αντιγράφουμνε πρότυπα, που δεν είναι της κλάσης μας, της οικονομικής μας θέσης. Να προσπαθούμε να αντιγράψουμε τον τρόπο με τον οποίο περνούν οι τάξεις των πλούσιων, να κά-μνουμε ένα είδος υπέρβασης. Αλλά αυτή η υπέρβαση, υπερβαίνει τις οικονομικές δυνατότητες που έχουμε, θέλουμε να ζούμε κάπως σαν πατρίκιοι, ενώ δεν είμαστε τίποτε αλλο από μέτριους πληβείους.
Βρισκομαστε λοιπον σε δυό τελείως αντίθετα άκρα, είμαστε πολύ πλούσιοι ή ευκατάστατοι από μιά μεριά, και συγχρόνως είμαστε και πάμφτωχοι, Είναι φανερό, ότι εδώ υπάρχει μιά έντονη αντινομία, δεν μπορεί ένας λαός να είναι πλούσιος και ταυτόχρονα φτωχός. Λοιπόν, όπως συμβαίνει πάντοτε σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, οι κοινωνίες περιλαμβάνουν πολλές και διαφορετικές τάξεις. Λίγοι είναι οι πολύ πλούσιοι, αρκετοί είναι οι εύποροι που δεν αντιμετωπίζουν καθόλου δυσκολίες, υπάρχουν οι σχετικά εύποροι που δεν στερούνται τίποτε, υπάρχει μιά μεγάλη μάζα από ανθρώπους που μπορούν να τα βγάλουν πέρα, αν κινουνται με σύνεση και χωρίς αδικαιολόγητες σπατάλες. Οι αρκετά φτωχοί, που με κάποιους σωστούς προγραμματισμούς, τα φέρνουν βόλτα κουτσά στραβά, και μιά τελευταία τάξη, που είναι ολωσδιόλου φτωχοί.
Το πόσο είναι το ποσοστό που αναλογεί σε καθεμιά τάξη, δεν μπορούμε να το προσδιορίσουμε, άλλωστε δεν είναι πάντοτε σταθερό, μπορεί να αλλάζει ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν. Και ενώ ανήκουν σε μιά τάξη αρκετά εύπορων, πέφτουν σε μιά πιό χαμηλή τάξη, κι αυτό συνήθως γίνεται από δικό τους φταίξιμο. Παράδειγμα, η πριν από μιά πενταετία περίπου ιστορία με το χρηματιστήριο της Σοφοκλέους. Κυνηγώντας το άπιαστο γι αυτούς πολύ χρήμα, έπεσαν σε μιά πιό χαμηλή βαθμίδα, κάποτε μάλιστα σε δυό βαθμίδες μονομιάς.
Μιά άλλη περίπτωση, είναι η καταχρεώση που γίνεται με τα πάσης φύσεως δάνεια. Φαίνεται ότι ο πολυδιαφημιζόμενος για την εξυπνάδα του και την εφευρετικότητά του Ελληνας, είναι αυτός ακριβώς που πατάει πιό εύκολα την πεπονόφλουδα. Και είναι απόλυτα φυσικό, όταν κανείς πατά μιά πεπονόφλουδα, να πέφτει φαρδύς πλατύς καταγής. Το οποίο καταγής, είναι το κατέβασμα σε μιά πιό κάτω χαμηλά οικονομική τάξη. Και ύστερα παραπονιέται γιατί ο μαϊντανός και οι ντομάτες του φαίνονται ακριβές, πολύ ακριβές. Αυτά λέει, αντί να χτυπήσει το κεφάλι του στον τοιχο με την ξεροκεφαλιά που έχει.
Αυτά για τους σχετικά ευκατάστατους, που κατρακυλάνε στα βάθη, και να ξαναβγούν στην επιφάνεια είναι πιά δύσκολο. Σκέφτονται το πώς ήσαν πρωτύτερα, και το πώς καταντήσανε με το κυνήγι του χρήματος, που μερικούς τους ωφελεί, πολλούς όμως τους ρίχνει στην καταβόθρα. Κι αφού γίνει αυτή η κατάρρευση, λένε το γνωστό « στερνή μου γνώση, να σ΄είχα πρώτα ». Αλλά η στερνή γνώση εις ουδέν ωφελεί, πρέπει να την έχεις από τα πριν, αυτό σημαίνει η παροιμία.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)