ΠΕΡΙ ΚΟΙΝΟΥ ΝΟΟΣ Ο ΛΟΓΟΣ

Π  Ε  Ρ  Ι    «  Κ  Ο  Ι  Ν  Ο  Υ     Ν  Ο  Ο΄ Σ  »    Ο     Λ  Ο  Γ  Ο  Σ

Από τα αρχαία χρόνια, από την εποχή των Ελλήνων φιλόσοφων - αλλά και από άλλες περιοχές του κόσμου, όπως η Κίνα με τους δικούς της φιλόσοφους - πολλοί ασχολήθηκαν με το ανθρωπινο μυαλό, με τον  πολύπλοκο τρόπο  με τον οποίο  σκέπτεται ο άνθρωπος. Τους τρόπους με τους οποίους επεξεργάζεται  τις λέξεις, τις φράσεις, και ότι αυτές εννοούν. Ολη αυτή η έρευνα, γινότανε με βάση εμπειρικούς κανόνες, η λειτουργία  των εγκεφαλικών κέντρων, η μεταξύ τους σύνδεση, και το  τελικό αποτέλεσμα όλης αυτής της σύνδεσης, ήταν εντελώς άγνωστη τότε. Μόνο η σημερινή επιστήμη κατάφερε - ως ένα σημείο βέβαια - να  εισχωρήσει στα απύθμενα βάθη του ανθρώπινου μυαλού, που είναι ίσως το πιό πολύπλοκο σύστημα που υπάρχει, όχι μονάχα  στους ανθρώπους  που κατοικούν σ΄αυτόν τον  πλανήτη, αλλά και σε οποιοδήποτε έλλογο όν  που μπορεί να κατοικεί σε αλλους, άγνωστους τελείως κόσμους.

Η έρευνα της λειτουργίας της σκέψης, που είχε αρχίσει από τα παλιά εκείνα χρόνια, συνεχίστηκε με μεγάλο  ζηλο μέχρι και σήμερα, και όλη αυτή η έρευνα, απασχόλησε μέχρις εσχάτων, μόνο τους φιλόσοφους. Στην έρευνα  αυτή, πρωταθλητες  αναδείχτηκαν οι Γερμανοί φιλόσοφοι, που γέμισαν με τις ιδέες τους εκατοντάδες και χιλιάδες  τόμους. Αν διαβάσει κανείς τα όσα γράφτηκαν  πάνω σ΄αυτό το  θέμα  τους τελευταίους  κυρίως αιώνες, με πρώτα από όλα τα έργα του Χέγκελ, του Γερμανού  φιλόσοφου που  δημιούργησε  ολόκληρο σύστημα φιλοσοφικής σκέψης, αν διαβάσει λοιπόν  όλους αυτούς τους  τόμους, θα χάσει τα αυγά και τα πασχάλια, τόσο μπερδεμένα και ακατανόητα είναι όλα αυτά.

Είναι λοιπόν πολύ μπερδεμένος ο τρόπος με τον οποίο σκέπτεται ο άνθρωπος. Θα περίμενε κανείς, ότι με τον ίδιο αριθμό δεδομένων που δέχεται ο εγκέφαλος από εξωτερικές πληροφορίες, ότι όλοι οι  άνθρωποι που  δέχονται  αυτές τις  πληροφορίες, θα έφταναν  στα ίδια - ή περίπου τα ίδια -συμπεράσματα. Όταν διαφορετικοί άνθρωποι έχουν τα ίδια δεδομένα για μιά συγκεκριμένη κατάσταση, είναι μάλλον φυσικό να φτάνουν στις ίδιες αντιλήψεις πάνω στα δεδομένα αυτά, στα ίδια δηλαδή συμπεράσματα.

Αλλά δεν γίνεται αυτό, γιατί σε διαφορετική επεξεργασία υποβάλλονται τα δεδομένα αυτά. Αποτέλεσμα της διαφορετικής επεξεργασίας αυτής, είναι ότι τα συμπεράσματα στα οποία φτάνουν αυτοί που δέχονται αυτά τα ίδια δεδομένα, είναι πολύ  διαφορετικά  Αυτό συμβαίνει επειδή ο καθένας εκτιμά τα δεδομένα σύμφωνα με μιά αντίληψη, μιά  κοσμοθεωρία  που έχει  πλάσει εντός  του επί πολλά  χρόνια, επί  δεκαετίες. Και  συνεπώς  τα βλέπει με  διαφορετικό  μάτι, υπάρχει δηλαδή  έντονο το υποκειμενικό στοιχείο που θα αξιολογήσει τα πράγματα. Εκτός απ΄αυτό, θέλει να  βλέπει τα δεδομένα  μονοδιάστατα, δεν προσπαθεί ή  δεν θέλει να τα δεί  σφαιρικά. Ετσι, δημιουργούνται  καινούργιες  ιδέες, διαφορετικές  στον ένα από ότι στον άλλο, κι όλα αυτά οφείλονται στο διαφορετικό τρόπο  επεξεργασίας των  δεδομένων, μ΄άλλα λόγια στο διαφορετικό τρόπο σκέψης του καθενός.

Το ζητημα που τίθεται  τώρα, είναι το πόσο  είναι το όφελος  από την επιμελημένη διείσδυση στο βάθος των  πραγμάτων, στην λεπτομεριακή ανάλυση  γεγονότων και  στοιχείων, με τα οποία εφοδιάζεται  το ανθρώπινο μυαλό. Είπαμε, ότι  οι μεγάλοι δάσκαλοι της αναλυτικής σκέψης, είναι οι Γερμανοί. Τα εξετάζουν όλα βαθυστόχαστα και λεπτομεριακά, για να φτάσουν στο σωστό συμπέρασμα. Αλλά υπάρχει κάτι πολύ περίεργο εδώ, που θα προσπαθήσουμε να το αναπτύξουμε ευθύς αμέσως.

Μέσα στον εικοστό  αιώνα, οι Γερμανοί με τη μεγάλη σχολή επιστημονικής σκέψης, που αφορούσε και την  λογική, στην οποία εθεωρούντο  « αυτοκράτορες », ξεκίνησαν δυό παγκόσμιους πολέμους. Πολλή σκέψη πρέπει να είχαν όταν μελετούσαν τα πιθανά ενδεχόμενα πριν ξεκινήσουν τους πολέμους  αυτούς. Όλα όμως  τα θεωρητικά  συστήματα λογικής, κατέρρευσαν στους δύο  αυτούς πολέμους, στους οποίους βγήκαν ητττημένοι και εξευτελισμένοι. Οι μεγάλοι δάσκαλοι  της λογικής, δεν στάθηκαν  ικανοί να κάνουν  τους Γερμανούς να προβλέψουν τις ήττες που  υποχρεωτικά θα  είχαν στα τέλη των  πολέμων αυτών. Ενώ απλοί άνθρωποι ήσαν βέβαιοι για τα αποτελέσματα που η απλή  λογική, όχι η  εμπεριστατωμένη, υπαγόρευε να γίνει ασφαλής πρόβλεψη, άσχετα με τη ροή των επιχειρήσεων τα πρώτα χρόνια.

Τί είναι αυτό που  έλειπε από τους  μεγάλους αυτούς δάσκαλους της λογικής ; Ένα πράγμα μόνο, η ορθή κρίση, ή αυτό που  ονομάζουμε  « κοινός νούς ». Όταν  βρίσκεται ο άνθρωπος κυκλωμένος από πλήθος θεωριών, του ξεφεύγει πάντοτα αυτός ο κοινός νούς. Για τον οποίο ο  καθηγητής  της ιατρικής  Αθανάσιος Μέρμηγκας, διάσημος για τα χιουμοριστικά του σχόλια επί πολλών και διαφόρων ζητημάτων, έλεγε « Αγαπητοί μου φοιτητές, ο κοινός νους, δεν είναι τόσο κοινός, όσο  κ ο ι ν ώ ς  θεωρείται ».

Αυτό που πρέπει να έχει ο άνθρωπος  πάνω απ΄όλα, είναι  αυτός ο κοινός νούς, ο συνηθισμένος και πρακτικός  νούς. Είναι  γνωστό, ότι ο  μεγάλος Ιρλανδός συγγραφέας Μπέρναρντ Σώου, σατίριζε  συνεχώς και ακαταπαύστως τους Αγγλους για τα πολλά  ελαττώματα που έχουν. Ο Σώου δεν συμπαθούσε τους Αγγλους σαν Ιρλανδός που ήταν. Ελεγε όμως γι αυτούς, την εξής ρήση : « Οι Αγγλοι δεν σκέφτονται. Και δεν σκέφτονται, γιατί δεν έχουν ανάγκη να σκεφτούν, έχουν τον κοινό νού κι αυτός τους φτάνει ». Αυτό τον κοινό νού χρειαζόμαστε, όχι τα πολυπλοκα συστήματα σκέψης. Ενας παλιός φίλος γιατρός, που δεν υπάρχει πιά ανάμεσά μας, μου έλεγε κάποτε : « Kαλός δεν  είναι ο γιατρός εκείνος που έχει μόνο τις πάρα πολλές γνώσεις. Είναι αυτός που έχει κρίση, κι ας μην έχει και πάρα πολλές γνώσεις ». Και είναι απόλυτα σωστό αυτό, όχι μόνο για τους γιατρούς, αλλά και για πολλές ακόμα περιπτώσεις.