ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ : ΠΡΟΣ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ;

Σ  Υ  Ν  Τ  Α  Ξ  Ε  Ι  Σ : Π  Ρ  Ο  Σ     Α  Δ  Ι  Ε  Ξ  Ο  Δ  Ο    ;



Μέγας είναι εσχάτως ο σαματάς που γίνεται  σε όλη την Ευρώπη για  το μέλλον των κοινωνικών ασφαλίσεων, που  περιλαμβάνει και  τις συντάξεις πάσης κατηγορίας, γήρατος, αναπηρίας και  λοιπές. Επίσης, τις  διάφορες  παροχές, όπως  τα επιδόματα  ανεργίας, την  ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Και γύρω  από όλη αυτή  την ιστορία, μπορούμε να κάνουμε μερικές σκεψεις, που τις έχουμε ξανακάνει και σε άλλη περίπτωση, και  που και άλλοι πολλοί τις κάμνουν βέβαια. Είναι ένα καυτό θέμα αυτούς τους τελευταίους καιρούς, και είναι λογικό να απασχολεί όλους, καθώς είναι όλοι - λίγο ή πολύ - άμεσα ενδιαφερόμενοι.

Δεν ήξερα πότε ακριβώς άρχισε  να εμφανίζεται  η κοινωνική ασφάλιση με όλα όσα αναφέρθηκαν πιό  πάνω, μέχρις ότου  διάβασα - πού  αλλού ; - στην  εγκυκλοπαίδεια, και  έμαθα πράγματα που αγνοούσα. Λοιπόν, μέχρι τα τέλη του δέκατου  ένατου αιώνα, τίποτε από αυτά δεν υπήρχε, ούτε  συντάξεις, ούτε  ιατροφαρμακευτική  περίθαλψη. Η πρώτη χώρα που δημιούργησε ένα ασφαλιστικό σύστημα, ήταν η Γερμανία. Και πρωθυπουργός, που στη Γερμανία ονομάζεται  καγκελλάριος ( δεν  ξέρω αν  έχει καμμιά  σχέση με  κάγκελλα, που  μάλλον δεν φαίνεται να έχει ), ήταν ο πολύ γνωστός Οττο φον Μπίσμαρκ, ο επονομαζόμενος και  « σιδηρούς καγκελλάριος ». Ο οποίος έκανε τα πρώτα ασφαλιστικά  συστήματα, με συντάξεις - αρχικά πολεμικές - και  κατόπιν  και τα  υπόλοιπα. Ηταν  η περίοδος μεταξύ 1881 και 1883, που άρχισε στη Γερμανία αυτή η ιστορία.

Η υπόλοιπη Ευρώπη, άρχισε πολύ αργότερα, δεκαετίες ύστερα από τους Γερμανούς. Στη δική μας χώρα, υπήρχαν πριν το 1920 - δεν είμαι και πολύ σίγουρος γι αυτό - συντάξεις πενιχρές για δημόσιους  υπάλληλους, γιατρούς, δικηγόρους  και κάποιους  άλλους λίγους  εκλεκτούς. Με νόμο του 1934, δημιουργήθηκε το Ι.Κ.Α., αλλά δεν θυμάμαι να λειτούργησε πραγματικά πριν από  τον πόλεμο. Στα μέσα  της δεκαετίας  του 1930 πάντως, δημιουργήθηκε το Τ.Α.Κ. που ήταν το ταμείο ασφάλισης καπνεργατών, που περιέθαλπε πλήθος εργαζόμενων.

Γιατροί και νοσοκομεία, φαίνεται ότι  δεν λειτουργούσαν  στην Ελλάδα για όλο τον πληθυσμό. Οι κάπως  ευκατάσταστοι  ή και οι κοινοί  πολίτες, πλήρωναν  τα νοσοκομεία, ενώ οι λεγόμενοι  « άποροι », έπαιρναν πιστοποιητικό  απορίας από  την αρμόδια  υπηρεσία και δεν πλήρωναν τίποτε. Οσο για  τους γιατρούς, οι  πάντες - φτωχοί τε και πλούσιοι - τους  πλήρωναν κανονικά και ακανόνιστα στα ιατρεία τους. Και φυσικά και τα φάρμακα που έγραφαν.

Μετά από τον πόλεμο, μπήκαν  όλα, το ένα μετά το άλλο, σε λειτουργία. Ολοι οι εργαζόμενοι  όλων των  επαγγελμάτων, μπήκαν  σε ασφαλιστικούς  οργανισμούς. Ολοι  απόχτησαν πρόσβαση στα  κρατικά νοσηλευτικά ιδρύματα, όλοι έπαιρναν - εκτός από  τους αγρότες που άργησαν αρκετά - τα φάρμακά  τους από τα  φαρμακεία. Και  με την  εξαίρεση  των αγροτών - που καθυστέρησαν λιγάκι - βρεθήκαμε  να είμαστε  στην ίδια προνομιούχο  κατάσταση - σε σχέση πάντα με τις  υποανάπτυκτες  χώρες - μαζύ με τους  υπόλοιπους  Ευρωπαίους. Οσο για τις χώρες της Αμερικανικής ηπείρου, το μόνο που ξέρω, είναι ότι ασφαλίσεις τύπου ευρωπαϊκού δεν υπάρχουν  στις Πολιτείες, μόνο οι ασφαλιστικές εταιρείες που είναι ιδιωτικές, σε καλύπτουν για πάσης φύσεως πράγματα. Για τη Νότια Αμερική, δεν ξέρω απολύτως τίποτε.

Ας προχωρήσουμε τώρα  στο θέμα μας. Χωρίς  προκαταλήψεις  και ιδέες, που μας τις έχουν σερβίρει άλλοι. Να δούμε  αντικειμενικά τα  πράγματα, όπως  το υπαγορεύει  η λογική των αριθμών, προπαντός  αυτών, που παίζουν  κυριαρχικό ρόλο σ΄αυτή την υπόθεση. Δεν ισχυριζόμαστε  βέβαια ότι  πρωτοτυπούμε σε  τίποτε, μας  τα έχουν πεί και άλλοι πολλοί, ο καθένας με τον τρόπο του, και μάλλον  με τον τρόπο που του συμφέρει. Γι αυτό το λόγο, θα κάνουμε μιά προσπάθεια  να αποφύγουμε  ακραίες θέσεις, θα  προσπαθήσουμε  να είμαστε όσο γίνεται πιό αντικειμενικοί. Αν και εδώ που τα λέμε, ο τελείως αντικειμενικός άνθρωπος και η εντελώς αντικειμενική άποψη, ίσως δεν υπήρξαν ποτέ, ούτε θα υπάρξουν, Τουλάχιστον  όταν αναφέρονται σε θέματα της εποχής  τους, αν έχουν  περάσει δεκαετίες ή  αιώνες, τότε μπορεί να βγεί μιά αντικειμενική γνώμη, σε απόσταση μεγάλη από τα ιστορικά και άλλα γεγονότα.

Κατά πρώτο λοιπόν λόγο, το όλο ζήτημα των παροχών από έναν ασφαλιστικό φορέα προς τους ασφαλισμένους  του, είναι θέμα  ανταποδοτικότητας. Ο ασφαλισμένος δίνει  στο ταμείο του όσο καιρό εργάζεται, κάποια χρήματα, και όταν έλθει κάποτε η ανάγκη ή υποχρέωση του ταμείου, αυτό του δινει τα όσα του χρειάζονται, είτε είναι για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, είτε για  συντάξεις πάσης  φύσεως, ή  και για άλλες  υποθέσεις. Μ΄άλλα λόγια, πρόκειται για ένα πλήρως  ανταποδοτικό  σύστημα, μου δίνεις για φύλαξη - και για  εκμετάλλευση βέβαια - τα φράγκα σου, και σου τα δίνω πίσω όταν τα χρειαστείς, αυτή είναι η όλη η ιστορία.

Επειδή συχνά, πολύ  συχνά, δεν φτάνουν  τα χρήματα  που δίνεις υπό  μορφήν εισφορών στο ασφαλιστικό  σου ταμείο, αυτό φροντίζει  να παίρνει χρήματα  και από άλλες πηγές. Από τα πρόστιμα που επιβάλλει σε  εργαδότες που δεν  πληρώνουν κι αυτοί  τις εισφορές τους για τους εργαζόμενους στη  δούλεψή τους - τη γνωστή εισφοροδιαφυγή - από  το κράτος που καλύπτει κάποια κενά. Και από άλλες πηγές που δεν τις ξέρω καθόλου.

Όταν πρωτοεφαρμόστηκε  το σύστημα αυτό, πριν από αρκετές δεκαετίες, οι νομοθέτες έπαιρναν υπ΄όψιν τους τα δεδομένα των εποχών εκείνων. Πόσα χρόνια ζούσαν τω καιρώ εκείνω οι άνθρωποι, πόσες ήσαν  οι τότε αποδοχές  τους από την εργασία  τους, ποιά μπορούσαν να είναι τα έξοδα τους σε  περίπτωση ασθένειας  και νοσηλείας τους σε νοσηλευτικά ιδρύματα, και πολλά άλλα στοιχεία, με βάση  τα οποία κανόνιζαν το πότε και πόσα θα έπαιρναν σαν ανταπόδοση των όσων θα είχαν καταθέσει στα ταμεία τους.

Για να βάλουν λόγου χάριν την ηλικία συνταξιοδιότησης, λογάριαζαν το χρόνο που ζούσαν τότε οι  άνθρωποι. Αν το  μέσο προσδόκιμο  ζωής ήταν τότε  τα εξηνταεφτά - τόσα ήσαν τότε- χρόνια, κανόνιζαν να παίρνει ο εργαζόμενος τη σύνταξή του στα εξήντα χρόνια. Να πάρει τώρα τη  σύνταξή του, να  περάσει ( πάνω  κάτω ) τα εφτά  ή εννιά χρόνια  με τη σύνταξή του αυτή, και ύστερα να του δίνει δρόμο, να πηγαίνει στον αγύριστο. Και τη δική του σύνταξη - που όμως θα έμενε η μισή - θα συνέχιζε να την παίρνει η  σύζυγός του, για άλλα εννιά περίπου χρόνια, τόσο  ξεπερνούσαν  συνήθως οι  γυναικες τους  άντρες  στο μέσο  όρο ζωής. Πήγαινε εννιά χρόνια παραπάνω από τους άντρες. Αυτά με τα μέτρα της εποχής εκείνης.

Και τα ασφαλιστικά ταμεία τα έβγαζαν κουτσά στραβά πέρα, μ΄αυτό το σχεδιασμό. Εξοδα νοσηλείας ήσαν περιορισμένα τις εποχές εκείνες, λίγα μέσα διάθετε η ιατρική τότε. Θεραπεία στο νοσοκομείο για μιά ασθένεια, κάποια εγχείριση, και τέλος του προγράμματος. Αντε και καμμιά ακτινογραφία θώρακος, άντε και μερικες - λίγες - βιοχημικές και μικροβιολογικές εξετάσεις. Εξοδα αρκετά περιορισμένα για τα ασφαλιστικά ταμεία.

Οσο για τις συντάξεις, αυτές  ήσαν  μικρές, ενώ των  ισχυρών ταμείων ήσαν  κάπως υποφερτές. Για να περνούν άριστα οι ηλικιωμένοι συνταξιούχοι, ούτε λογος. Αλλά τί εννούμε με τη λέξη  « άριστα » ; Αυτά που θεωρούνε σήμερα  « άριστα », δηλαδή διακοπές, ταξείδια και διασκεδάσεις  πάσης  φύσεως. Για τις τότε όμως  συνθήκες ζωής, οι  συνταξιούχοι με τα λίγα  φράγκα των συντάξεων, δεν  αντιμετώπιζαν  στερήσεις, άλλες  εποχές ήσαν  τότε, άλλος τρόπος ζωής. Περνούσαν κουτσά στραβά καλούτσικα.

Σιγά σιγά  όμως - και  ανεπαίσθητα  ως συνηθως - τα  πράγματα άλλαζαν με την πάροδο των καιρών. Με τις προόδους της  επιστήμης, ανέβαινε  όλο και πιό πολύ  ο μέσος όρος ζωής των ανθρώπων. Εφταναν σε  μεγαλύτερες ηλικίες, ενώ τα χρόνια εργασίας τους δεν αυξάνονταν ανάλογα. Το πράγμα  έγινε αντιληπτό  κάποτε, και θεσπίστηκαν  καινούργια όρια ηλικίας για τις συντάξεις, και  καινούργιες προϋποθέσεις για  να πάρει κανείς τη σύνταξη, περισσότερα χρόνια εργασίας και επομένως και εισφορών.

Αυτόν τον τελευταίο καιρό, χτυπά ο  κώδωνας του κινδύνου για  μιά ακόμα φορά. Με τα σημερινά δεδομένα  της ακόμα  μεγαλύτερης  ανόδου του χρόνου ζωής, τις πολύ μεγάλες δαπάνες που χρειαζονται  οι γερασμένοι πληθυσμοί. Με τα  μεγάλα έξοδα  στην τεχνολογική επάνδρωση των  νοσοκομείων ( Λέίζερ, τομογράφοι και αξονικοί τομογράφοι, και ειδικές βιοχήμικές εξετάσεις ). Και με τις ίδιες προϋποθέσεις που υπήρχαν πρωτύτερα ως προς τα έσοδα των ταμείων, τα ταμεία  των ταμείων αδειάζουν με μεγάλη ταχύτητα. Πολύ  μεγαλύτερη από άλλοτε. Και άρχισαν  έτσι να ακούγονται  δειλά δειλά, φωνές  για αύξηση της ηλικίας συντα-ξιοδότησης, με παράλληλη αύξηση των εισφορών από εργαζόμενους και εργοδότες.

Αλλά προσοχή. Οι συνδικαλιστές αγρυπνούν, φροντίζουν  ιδιαίτερα για  τα προνόμια και τις κατακτήσεις μετά από πολλούς αγώνες των εργαζόμενων.  « Και τί είναι αυτά που μας λέτε εσείς οι εχθροί  της εργατικής τάξης ; Να πάμε δυό χρόνια πιό πάνω την ηλικία της συνταξιοδότησης ; Να δίνουμε μεγαλύτερες εισφορές από αυτές που δίνουμε τώρα, για να πάρουμε μεγαλύτερες συντάξεις ; Δεν είσαστε καλά, αυτά  τα προνόμια τα κέρδισαν οι εργαζόμενοι ύστερα από αγώνες πολλών δεκαετιών, αγώνες που ποτίστηκαν  με το αίμα των εργαζόμενων, με απεργίες στις  οποίες, όχι μόνο  ξύλο της χρονιάς τους έφαγαν, αλλά και θύματα πολλά είχαν στην πάλη  ενάντια στους  κεφαλαιοκράτες ». Αυτά λένε, τα έλεγε και ο εξαιρετικός Κάρολος Μαρξ. Εξ άλλου, αυτή είναι η δουλειά τους, γι αυτό φρόντισαν να βρίσκονται στα ψηλότερα σκαλιά της συνδικαλιστικής ιεραρχίας.

Ας υποθέσουμε τώρα, ότι και  δίκαιο απόλυτο  έχουν οι ενδιαφερόμενοι, και ότι παραμένουν τα  πράγματα  ως έχουν. Μένουν όπως είναι οι  ηλικίες συνταξιοδότησης, μένουν όπως είναι οι εισφορές εργαζόμενων και εργοδοτών. ( Πολλοί από τους οποίους εργοδότες, μαζεύουν τα μπογαλάκια  τους αυτούς  τους τελευταίους  καιρούς, και βάζουν ρότα σε φτωχές χώρες, όπου το μεροκάματο είναι δέκα και είκοσι φορές ποιό χαμηλό, όποιος κι αν είναι στη θέση τους αυτό θα κάνει, ακόμα κι οι συνδικαλιστές αν  τους έκαμναν  επιχειρηματίες, αυτό θα έκαμναν ). Και να δούμε ποιά θα είναι τα αποτελέσματα της οικονομικής αυτής πολιτικής.

Πάμε μερικά χρόνια με την κατάσταση που  έχουμε. Αλλά μίαν ωραίαν πρωϊαν - που δεν θα είναι καθόλου ωραία για όλους τους εργαζόμενους και απόμαχους  της εργασίας - έρχεται το ασφαλιστικό τους ταμείο, και τους ανακοινώνει  με όλους τους  κανόνες της ευγένειας και του ευπρεπώς φέρεσθαι : « Αγαπητοί μας και εγκάρδιοι μας φίλοι. Βρισκόμαστε στην όχι και πολύ ευχάριστη θέση, να  σας ανακοινώσουμε, ότι από τον άλλο μήνα, δεν θα δοθούν συντάξεις, δεν θα παρέχεται  ιατροφαρμακετική  περίθαλψη σε εργαζόμενους και συνταξιούχους. Και ο πολύ απλός λόγος είναι, ότι το ταμείον είναι μείον ».

Απίθανη αυτή η  ιστορία, έτσι θα πούνε  πολλοί όταν τους το λένε από τώρα, πολλά χρόνια πριν από  τα γεγονότα  αυτά. « Δεν βαριέσαι, αυτά μας σερβίρουν κάθε τόσο και λιγάκι, για να μας εκβιάζουν, τους έχουμε μάθει εδώ και πολύ καιρό. Δεν θα  περάσουν αυτά τα παραμύθια σε μας. Είμαστε ξύπνιοι, είμαστε τσακάλια, και αυτά δεν περνάνε σ΄εμάς. Νομίζουν ότι θα πιστέψουμε ότι εκεί θα  φτάσουν κάποτε τα  πράγματα, αλλά  πλανώνται πλάνην οικτράν ». Και τώρα τα λένε σε άπάντηση των προβλέψεων αυτών, και θα τα λένε και επί μερικά χρόνια ακόμα. Μέχρις ότου σκάσει το κανόνι, όπως λέγεται στην απλή γλώσσα η χρεωκοπία, το ιταλιστί λεγόμενο  « φαλλιμέντο ».

Αμέσως μετά από την  ανακοίνωση  αυτή των ασφαλιστικών  ταμείων, μεγάλος σαματάς επακολουθεί. Συλλαλητήρια  με  συγκρούσεις αστυνομικών και  διαδηλώτών, ξύλο  από τους αστυνομικούς των ειδικών  δυνάμεων πάνω  στους διαδηλωτές, πετροβολισμός των διαδηλωτών προς τις αστυνομικές δυνάμεις, τραυματισμοί από τις συμπλοκές αυτές, και συλλήψεις εκατοντάδων διαδηλωτών. Απεργίες αόριστης  διάρκειας σε όλη  τη χώρα, που  παραλύουν τα πάντα. Αυτά υποτίθεται ότι θα γίνουν σε κάποιο κοντινό ή κάπως μακρινό μέλλον.

Φυσικά, πρόκειται για  σενάριο επιστημονικής  ή λογοτεχνικής φαντασίας, δεν πρόκειται να φτασει ποτέ η κατάσταση σε τέτοιο σημείο. Κατάσταση στην οποία θα είναι τα ταμεία εντελώς άδεια. Το πολύ  πιό πιθανό σενάριο, είναι ότι προτού φτάσουν εκεί τα πράγματα, θα έχουν ληφθεί μέτρα για  να αποτραπεί η πλήρης κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος. Όταν το μαχαίρι κοντεύει να φτάσει στο κόκκαλο, τότε βρίσκονται και οι λύσεις, που πρωτύτερα δεν φαινόντουσαν στον ορίζοντα.

Η μαύρη αλήθεια πάντως, είναι ότι υπάρχει έντονο και δυσεπίλυτο προβλημα. Οι άνθρωποι στο κοντινό μέλλον θα φτάνουν σε μεγαλύτερες ηλικίες, ίσως σε πολύ μεγαλύτερες. Η ανεργία θα στερεί από τα ταμεία πολλούς πόρους, η ιδανική αναλογία ένας συνταξιούχος προς τέσσερις ή έστω τρεις εργαζόμενους, ακόμα και τώρα  δεν υπάρχει. Και όπως το είπαμε, λίγα δίνεις, λίγα παίρνεις. Για να πάρεις περισσότερα, πρέπει να δώσεις περισσότερα, αυτή είναι η πάσα αλήθεια πάνω στο ζήτημα αυτό.