Α Θ Υ Ρ Ο Σ Τ Ο Μ Ι Ε Σ Κ Α Ι Υ Β Ρ Ε Ο Λ Ο Γ Ι Ο
Όταν ένα σπίτι δεν έχει πόρτα - θύρα στα Ελληνικά, η « πόρτα » είναι λέξη λατινική -μπορούμε να την πούμε « άθυρη », έτσι λέει το λεξικό. Και όταν ένα στόμα δεν έχει « θύρα », τότε το λέμε κι αυτό « άθυρο ». Και ότι βγαίνει από ένα τέτοιο στόμα χωρίς να λογαριάζεται από τα πριν τί θα πεί, ονομάζεται « αθυροστομία ». Βλέπετε πώς βγαίνει η ετυμολογία μιάς σύνθετης λέξης στην ελληνική γλώσσα, μιά γλώσσα με αφάνταστο γλωσσικό και εκφραστικό πλούτο ; Πηγαίνοντας από τη « σύνθεση » στην « ανάλυση » της λέξης.
Ποιός είναι αθυρόστομος ; Σύμφωνα με τον ορισμό, είναι αυτός που εκστομίζει φράσεις ή λέξεις που δεν πρέπει να λέγονται, πρέπει να τις κρατά κλειδωμένες μια ύποθετική και θεωρητική « θύρα » που θα βρίσκεται στο στόμα του ομιλούντος. Και ποιές μπορεί να είναι οι λεξεις ή φράσεις που δεν πρέπει να λέγονται ; Αυτές που δεν κρατούν τα προσχήματα, οι βωμολοχίες, οι ύβρεις, έτσι τουλάχιστον λέει το λεξικό. Αυτές οι φράσεις, που για να τις αποφύγουμε, πρέπει να λέμε τη γνωστή από τους Ψαλμούς της Παλαιάς Διαθήκης φράση : « Θού Κύριε, φυλακήν τω στοματί μου », δηλαδή, « Βάλε Κύριε, έναν φραγμό στο στόμα μου ». Και έτσι βάλαμε τα πράγματα στη θέση τους.
Οι αθυρόστομοι είναι γενικά « προφορικοί », δηλαδή λένε τις αθυροστομίες τους διά στόματος, δεν τις γράφουν κάπου για να τις δημοσιεύσουν. Είτε λένε ανέκδοτα τσουχτερά, τα αγγλιστί λεγόμενα « s h o c k i n g », είτε βρίζουν, είτε βωμολοχούν, είτε προσβάλλουν κάποιον με τις φράσεις τους. Σε ορισμένους λαούς, όπως ο Ελληνικός, ο Σερβικός και ο Ιταλικός, ίσως και σε άλλους που δεν τους ξέρω, η βρισιά είναι καθημερινό και πολλές φορές την ημέρα φαινόμενο. Βρίζουν με το παραμικρό, ακόμα κι όταν δεν υπάρχει καμμιά ανάγκη γι αυτό, έτσι χάριν συνήθειας. Τελευταίως, τα πρωτεία τα πήραν οι Αμερικανοί - απ΄ ότι ακούμε στις κινηματογραφικές ταινίες τους - όπου κάθε δέκα δευτερόλεπτα, εκστομίζουν και μιά βρισιά, που είναι βαρειά αν την πάρεις τοις μετρητοίς, αλλά που εμφανώς δεν λέγεται πάντοτε με τέτοια πρόθεση. Ποιές είναι αυτές οι βρισιές ; Οσοι ξέρουν αγγλικά τις ξέρουν, γι αυτούς που δεν τα ξέρουν, καλύτερα είναι να μην τις μεταφράσουμε.
Κάτι το διαφορετικό, είναι η εξύβριση των θείων. Ειδικοί σ΄αυτό το είδος, είναι οι Ελληνες, οι Ιταλοί και οι Σέρβοι, αυτοί δηλαδή που κρατούν γενικα τα πρωτεία σε όλων των ειδών τις βρισιές. Στα φοιτητικά μου χρόνια, έβλεπα και άκουγα έναν γνωστό στο φοιτητικό καφενείο όπου συμπλήρωνα τις « σπουδές » μου, που έβριζε ακατάπαυστα και με βαρύτατες εκφράσεις - μόνο όταν έπαιζε χαρτιά - την μητέρα του Χριστού, την οποία μάλιστα αποκαλούσε « πόρνη » στη λαϊκή γλώσσα. Δεν εχω ακούσει ποτέ μιά τέτοια προσαγόρευση από άλλον ανθρωπο. Και την Κυριακή, τον έβλεπα στην εκκλησία να στέκεται ευλαβικά και να προσεύχεται. Καταλαβαίνετε τίποτε από αυτή τη συμπεριφορά ;
Γνωστός προπονητής ομάδων μπάσκετμπωλ - όνομα και μή χωριό - βρίζει ακατάπαυστα με τον ίδιο σχεδόν τρόπο τα θεία. ( Ισως θα μπορέσετε να μαντέψετε ποιός είναι ο άνθρωπος αυτός, επειδή είναι γνωστό ότι φορά για γούρι πάντα τα ίδια ρούχα στα παιχνίδια ). Και όταν έλθει ο Δεκαπενταύγουστος, πηγαίνει για προσκύνημα στην Τήνο. Πώς σας φαίνεται αυτή η επίσης περίεργη συμπεριφορά ;
Στις ευρωπαϊκές γλώσσες, δεν ξέρω καμμιά στην οποία να υπάρχει εξύβριση των θείων. Αν κανένας ξέρει τίποτε σχετικό, παρακαλείται να το γνωστοποιήσει γιά να το μάθουν όλοι οι άλλοι. Στα αγγλικά υπάρχει η φράση « G o d d a m n y o u », ήτοι, « Ο Θεός να σε καταδικάσει », που όμως δεν αποτελεί κατά κανένα τρόπο εξύβριση των θείων. Άλλη φράση δεν ξέρω, και νομίζω ότι δεν υπάρχει στο αγγλικό λεξιλόγιο.
Υπάρχουν και οι άνθρωποι - τουλάχιστον στη χώρα μας - που εξακοντίζουν ακατανόμαστες ύβρεις όταν βρίσκονται σε αθλητικούς χώρους. Πρόκειται μάλλον για άτομα που βρίζουν και σε άλλες περιστάσεις, μόνο που συνήθως ο κόσμος τους ακούει στα γήπεδα. Αλλοι πάλι κατεχονται από μιά ακατανίκητη ώθηση να βωμολοχούν, όταν βρίσκονται μέσα σε εκκλησίες, πρόκειται για μιά ψυχασθενική συμπεριφορά, έτσι τουλάχιστον μας λένε οι αρμόδιοι επί του θέματος, οι ψυχίατροι.
Υπάρχουν μερικές φράσεις που λέγονται στην καθημερινή ομιλία και που είναι μεν « βωμολοχίες », αλλά ο τρόπος που λέγονται δεν « σοκάρει » τους ακούοντες, δεν έχουν σκοπό να προσβάλουν κανέναν και μάλιστα λέγονται σαν « καρυκεύματα » του λόγου, ή σαν να θέλουν να δώσουν έναν τόνο στο λόγο. Σε μιά πρόσφατη Ολυμπιάδα, ακούστηκε μιά τέτοια φράση, που όχι μόνο δεν σόκαρε, αλλά προκάλεσε και κάποια ιλαρότητα. Επίσης υπάρχει και η γνωστή λέξη - προσφώνηση, που αποτελείται από τρεις συλλαβές με το ίδιο φωνήεν « άλφα » και τρία διαφορετικά σύμφωνα. Η λέξη - προσφώνηση αυτή, θεωρείται άλλοτε μεν σαν προσβλητική, άλλοτε όμως - κυρίως μεταξύ των νεαρών - σαν υποκατάστατο του ονόματός τους, που εσχάτως έχει πέσει σε αχρηστία, καθώς έχει αντικατασταθεί από τη λέξη που αναφέραμε, χωρίς να την πούμε « ανοιχτά ». Η ίδια λέξη - όνομα, είναι που μπερδεύει τους ξένους που επισκέπτονται τη χώρα μας, και που νομίζουν ότι όλοι ή οι περισσότεροι Ελληνες έχουν αυτό το « όνομα », όπως συμβαίνει με το όνομα « Κιμ » στην Κορέα.
Υβριστικά ονόματα ή χαρακτηρισμοί υβριστικοί, υπάρχουν σε όλες τις γλώσσες και σε όλους τους λαούς. Δεν θα αναφέρω ελληνικούς, δεν χρειάζεται. Ξέρω κάμποσους τέτοιους σε άλλες γλώσσες, κυρίως την τουρκική. Οι Τούρκοι χρησιμοποιούν κάμποσους τέτοιους, κυρίως προερχόμενους από το ζωϊκό βασίλειο. Λόγου χάριν, ο όρος « σερσέμ », δηλώνει τον χαζό, τον ανόητο, τον σαχλαμάρα. Ο « κιοπέογλου κιοπέκ », είναι ο γιός του σκύλου, ο σκύλου γιός. ( Στην Αμερική λέγεται S o n o f a b i t c h , τουτέστιν « σκύλας γιός », αλλά η φράση αυτή χρησιμοποιείται και σαν « ημιαθώα » βρισιά ). Ο « εσέογλου εσέκ », είναι ο γαϊδάρου γιός. Ο « σερσερή » πρέπει να είναι συνώνυμος με τον σερσέμη. Ο « κερχανετζή », είναι ο άνθρωπος των κακόφημων σπιτιών, ο προστάτης των γυναικών που « εργάζονται » σ΄ αυτά τα σπίτια. Η φράση « Αλλάχ μπελασινί βερσίν », σημαίνει « Ο Αλλάχ μπελάδες να σου δίνει ». « Κιόρ Σεϊτάν ! », είναι αναφώνηση σημαίνουσα : « Στραβούλιακα διάβολε ! ». Ξέρω και άλλες βρισιές στα τουρκικά, που δεν μπορούν όμως να γραφτούν για ευνόητους λόγους. Όπως μπορεί να παρατηρήσει ο αναγνώστης, γνωρίζω άριστα την τουρκική γλώσσα, όποιος ξέρει να βρίζει σε μιά γλώσσα, σημαίνει ότι την κατέχει καλά, έτσι τουλάχιστον λένε.
Στα αγγλικά χρησιμοποιείται ο όρος « a s s », που σημαίνει « γάϊδαρος ». Στα ιταλικά, συχνότατος χαρακτηρισμός του ηλίθιου ανθρώπου είναι ο « c r e t i n o », o κρετίνος. Πάλι στα ιταλικά, η αναφώνηση « s t r a m a l e d e t t o ! », σημαίνει « τρισκατάρατε ! », ενώ η επίσης αναφώνηση- και επίθετο - « m a s c a l z o n e ! », σημαίνει : « παλιάνθρωπε ! » « Κατεργάρη ! » « Μασκαρά ! ». Ξανά στα Ιταλικά. Μιά συχνή φράση που εκφράζει αγανάκτηση, oργή, ανυπομονησία, απελπισία, απόγνωση και άλλα τινά, είναι « P o r c a m i s e r i a ». Μιά αναφώνηση έκπληξης που δεν είναι βρισιά -πάλι στα ιταλικά-είναι « d i a m i n e ! », που σημαίνει « διάβολε, και Κύριε », Περίεργη αναφώνηση που αναφερεται και στο διάβολο και στον Θεό ταυρόχρονα. Η ίδια αναφώνηση στα ισπανικά, είναι το « c a r a m b a ! », και που δεν έχει επίσης καμμιά προσβλητική έννοια. Υστερα από αυτές τις δηλώσεις, αποδεικνύεται ότι κατέχω και τα ιταλικά και τα ισπανικά στην εντέλεια.
Αυτά σχετικά με τους « προφορικούς » αθυρόστομους. Υπάρχουν όμως και οι « γραπτοί » αθυρόστομοι. Ο πιό παλιός από αυτούς, είναι χωρίς καμμιά αμφιβολία ο Αριστοφάνης. Οι κωμωδίες του είναι γεμάτες απ΄ την αρχή ως το τέλος από αθυροστομίες και μάλιστα πολύ « χοντρές ». Αλλά, αντί να σοκάρουν, αυτές προκαλούν ιλαρότητα, όποιοι έχουν παρακολουθήσει Αριστοφάνη το ξέρουν αυτό πολύ καλά.
Στην εποχή μας, τέτοιοι « γραπτοί » αθυρόστομοι, νόμιζα ότι είναι οι συγγραφείς των μουσικών επιθεωρήσεων. Αλλά πριν από λίγες μέρες, πληροφορήθηκα ότι τις αθυροστομίες των επιθεωρήσεων τις λένε από μόνοι τους οι ηθοποοοί, οι συγγραφείς τις αποφεύγουν επιμελώς. Στα παλιά χρόνια, οι συγγραφείς αυτού του θεατρικού είδους, έλεγαν τις s h o c k i n g ατάκες τους, κάτω από ευκόλως κατανοητά υπονοούμενα, κι αυτό τα έκαμνε να είναι αληθινά « νόστιμα » και να μην σοκάρουν. Τα τελευταία όμως χρόνια, το πράγμα ξέπεσε σε πολύ χοντρή χυδαιολογία, που προκαλεί μάλλον αηδία, και κάμνει πολλούς θεατρόφιλους να αποφεύγουν την επιθεώρηση. Πάντως, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, αυτή η βωμολοχία είναι αποκλειστικά έργο των ηθοποιών και όχι των συγγραφέων. Κι αυτό γίνεται, επειδή το κοινό του θε-άτρου αυτού, έχει πολύ χαμηλό καλλιτεχνικό γούστο. ( Αν έχει κάποιο, πράγμα για το οποίο ζωηρώς αμφιβάλλω ).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου