ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΤΑ ΛΑΧΑΝΑ

Σ  Π  Ο  Υ  Δ  Α  Ι  Α     Τ  Α     Λ  Α  Χ  Α  Ν  Α     !

Τον τελευταίο καιρό, πολύς λόγος  γίνεται για τη  λεγόμενη  « Μεσογειακή δίαιτα » ή αλ λοιώς  « Μεσογειακή διατροφή », και  υποστηρίζεται με  θέρμη η σημαντική  αξία της για τον  οργανισμό και την υγεία γενικά. Και όταν λέμε για τη Μεσογειακή δίαιτα, εννοούμε ένα συνδυασμό φυτικών  τροφών, όπως οσπρίων, οπωροκηπευτικών, πολλών φρούτων,  ελαιόλαδου, προϊόντων θαλασινών  - κυριως ψαριών  - πουλερικών και μέτριας ποσότητας κρέατος, κατά προτίμηση βωδινού και μοσχαρίσιου. Αυτά τα τρώνε γενικά όλοι οι λαοί  της Μεσογείου, και ο κυριώτερος λόγος που τα καταναλίσκουν δεν είναι βέβαια η υγιεινή τους αξία - που απόδείχτηκε μόλις τις τελευταίες δεκαετίες -αλλά το γεγονός ότι τα προϊόντα αυτά, και ειδικά τα φυτικά, είναι άφθονα στις περιοχές αυτές.

Θα ήταν βαρετό να αναπτύξουμε το τί προσφέρει η δίαιτα αυτή, εξ άλλου, λίγο ή πολύ, οι άνθρωποι σήμερα ενημερώνονται για τέτοια θέματα από τις εκπομπές της τηλεόρασης, από ανακοινώσεις ιατρικών συνεδρίων και από διάφορες άλλες πηγές. Αν τα ξαναπούμε αυτά τα ήδη γνωστά πράγματα, θα ήταν  πλεονασμός τον οποίο θα αποφύγουμε. Και θα αχοληθούμε με κάτι εντελώς διαφορετικό, που όμως έχει να κάνει με τα τα οπωρικά, τα όσπρια και γενικά όλα τα σχετικά με τα φυτά. Θα αναφερθούμε σε φράσεις στις οποίες χρησιμοποιούνται αυτά τα προϊόντα, φράσεις που άλλοτε είναι υβριστικές ή μειωτικές για τον άνθρωπο στον οποίο απευθύνονται, είτε έχουν χαρακτήρα παροιμιών, που από πάρα πολύ  καιρό χρησιμοποιεί ο ελληνικός λαός. Και ιδού επί το έργον. Θα βάλουμε  όλα αυτά τα φυτικά προϊόντα με την αλφαβητική τους σειρά, και θα  προσπαθήσουμε να τα συνδέσουμε  με φράσεις της καθημερινότητας και λαϊκά ρητά.

Αγκαθιά : « Πηγαίνει  ξυπόλητος στ΄αγκάθια ». Προχωρεί κάπου χωρίς να πάρει τις προφυλάξεις που χρειάζονται. Πάει κάπου χωρίς να έχει τα προσόντα. Προχωρεί σε κάποιο μέρος που δεν το ξέρει κ.λ.π.

Αγγούρι : « Αυτή η κοπέλλα είναι αγγούρι » ( η « ξυλάγγουρο », αν  και δεν ξέρω αν υπάρχει κάποιο είδος ή ποικιλία ενός τέτοιου αγγουριού ). Φαίνεται να λέγεται για κάποια άχαρη κοπέλλα. « Μόλις ακούσει  αγγούρι, παίρνει το αλάτι και τρέχει ». Με την πιό ακαθόριστη και ανεπιβεβαίωτη φήμη για κάτι,τρέχει αμέσως για να επωφεληθεί της ευκαιρίας.

Απίδια. « Τώρα θα δείς  πόσα απίδια παίρνει ο σάκκος ». Τώρα θα δείς ποιά είναι η πραγματικότητα. Τώρα θα καταλάβεις περί τίνος  πρόκειται. Τώρα  θα αντιληφθείς  τις δυσκολίες. ( Υπάρχει ενδεχομένως  και μιά κρυφή απειλή ). « Πίσω  έχει η αχλάδα  την ουρά ». Περίμενε και θα δείς τα δυσάρεστα ύστερα. ( Ανάλογο με το « στο τέλος ξυρίζουν τον γαμπρό », και το « γελάει καλά, όποιος γελάει τελευταίος ).

Βασιλικός ( το  λουλούδι της γλάστρας ). « Βασιλικός  κι αν μαραθεί, τη  μυρωδιά την έχει ». Μιά γυναίκα που ήταν στα νιάτα της όμορφη, παραμένει όμορφη και στη μεγάλη ηλικία της. Ένα πράγμα  αξίας, διατηρεί  πάντα την  αξία του. « Κοντά στον  βασιλικό, ποτίζεται κι η γλάστρα ». Με την ευκαιρία που  παρουσιάζεται σε κάποιον, επωφελείται  και κάποιος άλλος. Χάριν μιάς ευκολίας ή  εύνοιας που παραχωρείται σε έναν  άνθρωπο, ωφελείται  και κάποιος άλλος. Και άλλες παραπλήσιες ερμηνείες.

Βερίκοκκο. « Τώρα θα  καταλάβεις τι εστί  βερίκοκκο ». Τώρα θα δείς τις δυσκολίες. Τώρα θα δείς τι θα πάθεις. ( Και εδώ διαφαίνεται κάτι σαν απειλή ).

Βλίτο. « Είναι πιό κουτός κι από τα βλίτα ». ( Επί ανθρώπου  ηλιθίου ). « Αντε χάσου απ΄εδώ, βλίτο. » Άντε από εδώ, ηλίθιε . « Είναι πιο κουτός κι από τα βλίτα ». Είναι τελείως ηλίθιος.

Βύσσινο. « Να λείπει το βύσσινο ». Δεν θέλω, αρνούμαι. Παράτα με.

Βελανιδιά. « Δρυός πεσούσης, πάς ανήρ  ξυλεύεται ». Αρχαίο ρητό. Όταν πέσει η βελανιδιά, ο καθένας πηγαίνει και παίρνει  απ΄αυτήν ξύλα. Όταν γκρεμιστεί κάποιος υψηλά ιστάμενος ή κάποιο εμπόδιο ή κάτι που αποτελούσε  φραγμό, ο καθένας κάμνει αυτά που πρωτύτερα δεν μπορούσε να κάνει. Γίνεται πυρκαγιά σε κάποιο κατάστημα και επακολουθεί λεηλασία από το πλήθος.

Γαρύφαλλο. « Του άνοιξαν το κεφάλι γαρύφαλλο ». Τον χτύπησαν στο κεφάλι και το έσχισαν.

Γλιστρίδα. « Εφαγε γλιστρίδα ». Για κάποιον που φλυαρεί ασταμάτητα.

Θυμάρι. « Πάει για τα θυμαράκια ». Είναι βαρειά άρρωστος, ετοιμοθάνατος.

Καλαμιά. « Είμαι σαν την καλαμιά στον κάμπο ». Είμαι μονάχος, ανυπεράσπιστος, χωρίς στήριγμα

Καπνός. ( Το φυτό ). « Ποιός ξέρει τι καπνό φουμάρει ; ». Ποιός ξέρει τι άνθρωπος είναι. Ποιός ξέρει ποιές είναι οι προτιμήσεις του, οι απόψεις του κ.λ.π. « Η υπόθεση αυτή ήταν φούμαρα ». Η υπόθεση ήταν χωρίς καμμιά σημασία. Όλα στην υπόθεση αυτή ήταν ασήμαντα.

Καρπούζι. « Δεν χωράν  δυό καρπούζια σ΄ένα χέρι ». Δεν  μπορείς να  κάνεις συγχρόνως δυό δουλειές.

Καρύδι. « Κάθε καρυδιάς  καρύδια ». Ένα  ανομοιογενές  σύνολο. Σύνολο ανθρώπων.του σχοινιού και του παλουκιού. « Kαρυδότσουφλο ». Πλοίο μικρό.

Κάστανο. « Βγάζω τα κάστανα απ΄τη φωτιά : Κάμνω κάτι δύσκολο. Κάμνω κάτι που δεν το αναλαμβάνει  ευκολα άλλος. « Δεν  χαρίζει κάστανα ». Είναι  ανυποχώρητος. Είναι αδέκαστος

Κολοκύθι. « Κολοκύθια στο πάτερο » : Ανοησίες. « Αυτά που  λες είναι κολοκύθια ». Λες ανοησίες. « Τι θα γίνει, θα παίξουμε τώρα την κολοκυθιά ; ». Όταν σε ερώτηση απαντά άλλος με άλλη ερώτηση.  « Κολοκύθια με  τη ρίγανη ». Ανοησίες, σαχλαμάρες. « Περί  ορέξεως, κολοκυθόπιττα ». Να μη σας νοιάζει για μένα. Δεν σας πέφτει λόγος.

Κεράσι. Όπου ακούς  πολλά κεράσια, πάρε  μικρό καλάθι ». Μην δίνεις  σημασία στις φήμες για σπουδαία πράγματα. Μην  δίνεις σημασία σε  υποσχέσεις. « Το  κερασάκι  στην τούρτα ». Το επιστέγασμα σε μιά επιτυχία.

Κλήμα - Κληματαριά. « Ητανε στραβό το κλήμα, το έφαγε και η κατσίκα ». Ούτως ή άλλως, τα πράγματα δεν ήσαν καλά, τώρα χειροτέρεψαν.

Κουρκούτι. « Οποιος καεί  στο κουρκούτι, φυσά  και το γιαούρτι ». Το  πάθημα σε κάποιο σημαντικό ζήτημα, γίνεται  μάθημα, και για πολύ μικρότερα πράγματα. « Το μυαλό του κουρκούτιασε ». Δεν είναι  τα μυαλά του εν τάξει. Εϊναι  παραζαλισμένος. « Μου ΄κανες το μυαλό κουρκούτι ». Με παραζάλισες.

Κουκιά. « Μετρημένα τα κουκιά ». Ο αριθμός κάποιων  πραγμάτων είναι  περιορισμένος. « Κάποιο λάκκο  έχει η φάβα ». Κάτι άσχημο  κρύβεται. Κάτι δεν  πάει καλά. Κάποια παγίδα μου μυρίζεται. « Καλημέρα Γιάννη -Κουκιά σπέρνω ». Γι αυτούς που απαντούν με άλλα αντ΄ άλλων. « Να τρως κουκιά και να ξερνάς καλαπόδια ». Για κάποια άσχημη γυναίκα.

Κουκούτσι. « Κουκούτσι  μυαλό δεν έχει ». Δεν έχει καθόλου μυαλό. Είναι τελείως άμυαλος.

Κουνουπίδι. « Εγινε κουνουπίδι απ΄το μεθύσι ». Είναι πολύ μεθυσμένος.

Κυπαρίσσι. «  Με βλέπω να με πηγαίνουν στα κυπαρίσσια ». Δεν είμαι καλά, ίσως πεθάνω.

Λάχανο. « Τον φάγανε  λάχανο οι άτιμοι ».Τον νίκησαν. Τον « καθάρισαν ». « Σπουδαία τα λάχανα ». Ασήμαντα πράγματα που τα νομίζουν σημαντικά.

Λιβάνι. « Αποφεύγει αυτό το πράγμα, όπως ο διάβολος το λιβάνι ». Για κάποιον που απόφεύγει με κάθε τρόπο κάτι.

Μαϊντανός. « Ο ρόλος του ήταν στην υπόθεση να είναι μαϊντανός ». Κάτι το δευτερεύον, το ασήμαντο, το διακοσμητικό.

Ντομάτα ( ορθότερο : Τομάτα ). « Πήγε να βγάλει λόγο, και τον πήρανε με τις ντομάτες ». Τον αποδοκίμασαν  όταν πήγε να  εκφωνήσει προεκλογικό  λόγο. Μπορεί να έχει και άλλες εφαρμογές.

Ξύλο. ( κι αυτό  είναι φυτικό ). « Εφαγε πολύ ξύλο ». Τον δείρανε πολύ άσχημα. « Το ξύλο βγήκε  από τον  παράδεισο ». Η παιδαγωγική αξία του ξυλοφορτώματος. « Ανθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο ». Παρομοίωση  του αμόρφωτου ανθρώπου με κομμάτι ξύλου που δεν το έχουν επεξεργαστεί.

Παντζάρι. « Εγινε σαν παντζάρι ». Κοκκίνησε απ΄την ντροπή του.

Πατάτα. « Αυτή η ταινία ήταν πατάτα ». Επί αποτυχημένου πράγματος ή ασήμαντου. « Ένα κάρρο με πατάτες ». Ασήμαντο. Ανάξιο λόγου. Ασχημο. κ.λ.π.

Πεπόνι. « Μας κάνει το βαρύ πεπόνι ». Μας κάνει τον δύσκολο.

Πεύκα. ( Κουκουνάρια ).« Άρες, μάρες, κουκουνάρες ». Ασυναρτησίες. Διάφορα, άσχετα μεταξύ τους πράγματα.

Πιπέρι. ( Το καρύκευμα ). « Μιά  ιστορία  με πιπεράτο  χιούμορ ». Εξυπνο. Δηκτικό. Διαπεραστικό.

Πλάτανος. « Χαιρέτα μας τον πλάτανο ». Επί ατυχούς έκβασης γεγονότος.

Πορτοκάλια. « Εχει κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια ». Δεν χολοσκάω, θα βρώ κάτι παρόμοιο αλλού. « Η χώρα όπου ανθεί φαιδρά πορτοκαλέα ». Η Ελλάδα.

Πουρνάρια. « Δεν αφήνει  το γάμο για να πάει για πουρνάρια ». Δεν αφήνει κάποια σπουδαία υπόθεση για να ασχοληθεί με κάτι ασήμαντο.

Πράσα. « Τους πιάσανε στα πράσα ». Τους έπιασαν επ΄αυτοφώρω.

Ραδίκι. « Δεν αισθάνομαι καθόλου  καλά, νομίζω ότι σε  λίγο θα βλέπω τα ραδίκια ανάποδα ». Είμαι βαρειά άρρωστος. Νομίζω ότι θα πεθάνω, θα με θάψουν.

Ρύζι. « Βράσε ρύζι ». Άστα να πάνε, είναι χάλια.

Σαλάτα. « Τα έκανε σαλάτα ». Τα έκανε  άνω κάτω. Τα έκανε  θάλασσα. Τα μπέρδεψε τα πράγματα. « Τα πράγματα έγιναν Ρωσική σαλάτα ». Τα πράγματα ανακατεύτηκαν πολύ, έγινε μπέρδεμα, ανακάτωμα.

Σκόρδα. « Φτού ! Σκόρδα ! ». Για αποφυγή ματιάσματος.

Σταφύλια. « Όμφακες εισί ». Από το μύθο του Αισώπου, όταν  η αλεπού που δεν μπορεί να φτάσει το τσαμπί με τα σταφύλια, λέει : « Δεν βαρυέσαι, αγουρίδες  είναι ». « Αγάλι αγάλι γίνεται η  αγουρίδα μέλι ». Τα πράγματα  προχωρούν σιγά, σιγά. Χρειάζεται  υπομονή  για να έλθει ένα αποτέλεσμα.

Σιτάρι ( πίτουρα ). « Οποιος ανακατεύεται  με τα πίτουρα, τον τρών οι κότες ». Οποιος ανακατεύεται σε υποθέσεις  που δεν τον  αφορούν, έχει άσχημες  συνέπειες. Οποιος μπλέκει με ιστορίες που είναι επικίνδυνες, βρίσκει τον μπελά του.

Σύκα. « Καλόμαθε η γριά στα σύκα ». ( Που ήσαν μαλακά και  ευκολομάσητα για ιην ασθενική οδοντοστοιχία  της ). Ησαν εύκολα  τα πράγματα, αλλά έχουν δυσκολέψει, είχαμε καλομάθει, αλλά τώρα δυσκολευόμαστε με την αλλαγή των πραγμάτων.

Tριαντάφυλλο. « Του άνοιξε  το κεφάλι  τριαντάφυλλο ». Ιδια  ερμηνεία όπως με το γαρύφαλλο.

Φακή. « Παλληκάρι  της φακής ». Ψευτοπαλληκάρι. Κάμνει τον παλληκαρά. « Το αγόρασε αυτό το σπίτι αντί πινακίου φακής ». Από την πώληση  των πρωτοτόκιων  από τον Ησαύ στον Ιακώβ, για ένα πιάτο φακής, επειδή  δεν μπορούσε να κρατηθεί απ΄την πείνα του. « Ο παπάς ο παχύς, έφαγε παχειά φακή ». Μιά από τις πολλές μπερδεψογλωσσιές.

Φύκια. ( Κι αυτά φυτά είναι ). « Μας πουλάει  φύκια για  μεταξωτές  κορδέλλες ». Πάει να μας εξαπατήσει.

Φυστίκι. « Του ξηγήθηκε αράπικο φυστίκι ». Του τα είπε ντόμπρα, χωρίς  υπεκφυγές ή μισόλογα. ( Ισως δεν είναι ακριβής η έννοια που αναφέρεται ).

Φασόλια. « Φασούλι το φασούλι, γεμίζει το σακκούλι.» « Οι  οικονομίες γίνονται σιγά σι-γά ». Με υπομονή δημιουργούνται κάποια αποθέματα χρημάτων. « Κάθε μέρα φασολάδα, τη βαρυέσαι ». Βαρετό συνεχώς είναι με την ίδια γυναίκα.

Χόρτο. « Εμείς δεν τρώμε κουτόχορτο ». Δεν είμαστε αφελείς. Δεν μπορείτε να μας ξεγελάσετε. « Ο φίλος μας καπνίζει χόρτο ». ( Χασίς ).