Η Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Α Π Λ Υ Σ Η Ε Γ Κ Ε Φ Α Λ Ο Υ
Oλοι λίγο ή πολύ, έχουμε ακουστά για τους σοφιστές, τους αρχαίους εκείνους δάσκαλους που ήσαν αντίπαλοι με τους Πλατωνικούς φιλόσοφους, και γενικά με όλους τους φιλόσοφους. Ο Πλάτωνας ο ίδιος, ήταν πύρ και μανία εναντίον τους, όπως φαίνεται από τα έργα του. Τους κατηγορούσε ότι έκαμναν το άσπρο μαύρο, τη μέρα νύχτα και τα παρόμοια. Υπάρχουν και μερικές νόστιμες ιστοριούλες σχετικές με τους σοφιστές. Παράδειγμα. ( μεταφερμένο στην νέοελληνική γλώσσα ). « Ολοι οι Κρητικοί λένε πάντα ψέμματα, κι αυτό το έχει πεί ένας Κρητικός. Αρα αφού το είπε Κρητικός, είναι κι αυτό ψέμμα. Κι αφού είναι ψέμμα, οι Κρητικοί δεν είναι ψεύτες. Αλλά αφού δεν λενε ψέμματα, τότε και αυτό που είπε ο Κρητικός αυτός είναι αλήθεια, άρα οι Κρητικοί λένε πάντα ψέμματα. Και ούτω καθεξής ».
Φαίνεται ότι ο Πλάτωνας και οι φιλικά διακείμενοι προς την Πλατωνική σχολή, είχαν ίσως κάποια προκατάληψη εναντίον των σοφιστών, έτσι τουλάχιστον διατείνεται ένας νεοέλληνας κριτικός της φιλοσοφίας, που δεν μπορώ να θυμηθώ το όνομά του που άλλωστε το ξέχασα μόλις το διάβασα πριν από δεκαετίες. Οι αντιλήψεις των σοφιστών ήσαν διαμετρικά αντίθετες από αυτές που πρέσβευε η Πλατωνική σχολή. Οι σοφιστές, με πρώτο τον Πρωταγόρα τον αρχηγό τους από τα Άβδηρα της Ξάνθης - συντοπίτη του Δημόκριτου- έλεγαν ότι τα πράγματα που βλέπουμε και ακούμε, είναι ανύπαρκτα, εμείς τα βλέπουμε και εμείς τα αντιλαμβανόμαστε έτσι όπως νομίζουμε. Ελεγε ο Πρωταγόρας : « Χρημάτων - δηλαδή πραγμάτων - πάντων, μέτρον άνθρωπος ».( Κατά κάποιο τρόπο, οι αντιλήψεις αυτές περί του κόσμου, ταιριάζουν με τη Βουδιστική φιλοσοφία, που υποστηρίζει ότι αυτός ο κόσμος είναι ψεύτικος, είναι απατηλός, είναι επινόηση των αισθήσεών μας ).
Αυτοί που λέτε οι σοφιστές, θα μπορούσαν να θεωρηθούν κατά κάποιο - αυθαίρετο ίσως - τρόπο, σαν οι πρώτοι διδάξαντες την πλύση εγκεφάλου, την ικανότητα δηλαδή να σε κάνουν να πιστέψεις αυτό που αυτοί ήθελαν να παρουσιάσουν σαν αληθινό, άσχετα αν αυτό προσέκρουε στους στοιχειώδεις κανόνες της λογικής. Και αυτή ακριβώς είναι η επιδίωξη της πλύσης του εγκεφάλου, να καταργήσει την κριτική ικανότητα του ανθρώπου με διάφορους τρόπους, έτσι ώστε να είναι δεκτικός σε οποιοδήποτε ψέμμα που θα το θεωρήσει σαν αλήθεια.
Πέρασαν πολλοί αιώνες χωρίς να ξαναφανεί αυτός ο τρόπος επηρεασμού της ικανότητας του ανθρώπου να έχει δική του αντίληψη των φαινομένων και των πραγμάτων. Είναι αλήθεια, ότι κατά καιρούς έγιναν κάποιες προσπάθειες να πεισθούν οι άνθρωποι ότι κάποια δογματική διδασκαλία που τους προσφερόταν, ήταν η μόνη αληθινή. Και ότι όλες οι άλλες διδασκαλίες πάνω στο ίδιο ζήτημα, ήσαν λαθεμένες, ήσαν « αιρετικές ». Στον θεολογικό τομέα, αυτό το είδαμε τις εποχές της Ιεράς Εξέτασης και των ανθρώπων που τη στήριζαν και προσπαθούσαν -με αρκετή επιτυχία - να πείσουν τις μάζες, ότι οι δικές τους ερμηνείες ήσαν οι μόνες σωστές.
Η « θεολογική » πλύση εγκεφάλου συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Εκτός από τις θεολογικές σχολές των Πανεπιστημίων, η πλύση αυτή γίνεται με τα κηρύγματα που γίνονται από άμβωνος, και στα οποία διατυπώνονται με ακαμψία οι απόψεις της κάθε εκκλησίας και του κάθε δόγματος, και οι απόψεις αυτές λένε ότι όλα τα άλλα δόγματα διδάσκουν ψεύδη, ενώ το δικό μας δόγμα κατέχει την απόλυτη αλήθεια. Το πιό άσχημο στην όλη αυτή παραφιλολογία, είναι ότι οι υποστηρίζοντες αυτά τα πράγματα, λένε ότι ερμηνεύουν με ακρίβεια και χωρίς κανένα λάθος τη Βίβλο. Και αυτό, ενώ είναι γνωστό ότι αλάνθαστη ερμηνεία της Βίβλου είναι πρακτικά αδύνατη, ακριβώς λόγω της πολυμορφίας και των φαινομενικά αλληλοσυγκρουόμενων απόψεών που εκτίθενται σ΄αυτό το ιερό βιβλίο των Χριστιανών, που γράφτηκε για να συνενώνει και οχι να χωρίζει τους πιστούς.
Αλλά η θεολογική πλύση εγκεφάλου δεν είναι τίποτε, μπροστά στις πολιτικές πλύσεις. Και ο πρώτος ουσιαστικά διδάξας αυτόν τον τρόπο παραπλάνησης των λαϊκών μαζών, υπήρξε ένας κουτσός Γερμανός ο Γιόζεφ Γκαίμπελς. Και δεν πρέπει να απορούμε διόλου γιατί ο πρώτος « πλύστης εγκεφάλου », ήταν Γερμανός και απευθυνόταν σε Γερμανούς, ανθρώπους πολύ υψηλής πνευματικής στάθμης, που έβγαλαν τους μεγάλους φιλόσοφους της λογικής, τον Χέγκελ, τον Καντ, τον Σοπενάουερ και πλήθος από άλλους. Ε, λοιπόν, αποδείχτηκε ότι αυτού του είδους οι άνθρωποι, είναι πολύ πιό ευάλωτοι στην πλύση εγκεφάλου, παρά οι « αμόρφωτοι » που όμως συμβαίνει να έχουν κριτική σκεψη.
Το ραδιόφωνο, το πρώτο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αναπτύχθηκε λίγα χρόνια πριν από την εμφάνιση του Εθνικοσοσιαλισμού και του Γκαίμπελς στο προσκήνιο της ιστορίας. Ο κουτσός αυτός Γερμανός, κατάλαβε αμέσως ότι στα χέρια του ειχε βρεθεί ένα τεράστιας δύναμης όπλο για να παρασύρει τις μάζες των Γερμανών όπου αυτός ήθελε. Και το χρησιμοποίησε από πρώτη αρχή και με μεγάλη δραστηριότητα. Τα ψέμματα του Γιόζεφ ήσαν πολύ μεγάλα, αλλά όσο μεγάλα κι αν ήσαν, ο άνθρωπος αυτός κατάφερνε να τα περάσει στους συμπατριώτες του σαν υπέρτατες αλήθειες. Και έλεγε συχνά ένα δικό του απόφθεγμα, που ήταν το παρακάτω : « Όταν πείς ένα ψέμμα δέκα φορές, τότε γίνεται αλήθεια. Όταν το πείς εκατό φορές, τότε γίνεται δόγμα ».
Εκτός από το ραδιόφωνο, ο Γκαίμπελς χρησιμοποίησε εντατικά και τον τύπο, τόσο τον ημερήσιο όσο και τον περιοδικό. Θυμάμαι ότι στη διάρκεια του πολέμου, κυκλοφορούσε ένα περιοδικό προπαγανδιστικό με τον τίτλο S i g n a l ( Σύνθημα ), σε πολλές γλώσσες ευρωπαϊκές, ακόμα και στα ελληνικά, και το οποίο « έβραζε » από προπαγανδιστικά ψέμματα. Και βέβαια, κάποιοι το διάβαζαν αυτό το περιοδικό και πιθανώτατα πίστευαν σ΄αυτά που έγραφε.
Μιά τέλεια αλλά και ανατριχιαστική περιγραφή πλύσης εγκεφάλου διαβάζουμε στο μυθιστόρημα του Τζώρτζ Όργουελλ « 1984 », που γράφτηκε το 1948 ( αν θυμάμαι καλά ). Ο « μεγάλος αδελφός » που κυβερνά τη χώρα, διαθέτει μιά τέλεια προπαγαγανδιστική οργάνωση, που καταφέρνει να πείσει τους κατοίκους της χώρας σε ότι υπάρχει ανάγκη να πεισθεί. Ο μηχανισμός που φαντάστηκε ο Όργουελλ, ήταν βασισμένος πάνω σε Γκαιμπελσικά πρότυπα, μόνο που ηταν απείρως πιό τελειοποιημένος.
Η πλύση εγκεφάλου από τότε και μετά, εφαρμόστηκε από όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, άλλοτε με λίγη, άλλοτε με περισσότερη επιτυχία. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η πλύση εγκεφάλου που εφαρμόστηκε στην Κίνα του Μάο -Τσε -Τουνγκ, που άγγιξε τα όρια του τέλειου, ήταν πολύ μελετημένη και επιστημονική. Οσοι συνέβη να την υποστούν - κυρίως σαν αιχμάλωτοι - έχασαν τελείως την κρίση τους, ειχαν μεταβληθεί σε άβουλα όργανα που μπορούσες να τα χρησιμοποιήσεις σε όποια δουλειά υπήρχε ανάγκη.
Τα ΜΜΕ που υπάρχουν σήμερα υπό μορφή κυρίως τηλεοπτικών σταθμών και δευτερευόντως ραδιοφωνικών, είναι πανεύκολο να χειραγωγηθούν. Η σημερινή κατάσταση της « Νέας τάξης πραγμάτων » που υπάρχει στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, κάμνει πολύ εύκολη την εξαγορά των μέσων αυτών. Εξ άλλου, αυτοί που έχουν τεράστιες περιουσίες, μπορούν μέσω του ανταγωνισμού, να κλείσουν όλους τους σταθμούς - ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς - και να επιβάλουν τους δικούς τους, όποιος έχει τα χρήματα, μπορεί να εξουσιάζει τα πάντα στο σημερινό κόσμο.
Και μιά άλλη όψη της πλύσης εγκεφάλου. Είναι η εμπορική διαφήμιση από έντυπα, ραδιόφωνο και τηλεόραση. Μπά, λες να είναι και η διαφήμιση ένα είδος πλύσης εγκεφάλου ; Μάλιστα, ποιόν άλλο χαρακτηρισμό θα μπορούσαμε να της δώσουμε ; Ολημερίς κι ολονυχτίς, τα ίδια και τα ίδια σου λένε από ραδιοφώνου και τηλεόρασης, και « λέγε λέγε το κοπέλλι, κάνει την κυρά και θέλει ». Πάνω σ΄αυτό το λαϊκό απόφθεγμα στηρίζεται η διαφήμιση. Στο να επαναλαμβάνει ακατάπαυστα τις ίδιες λέξεις, τις ίδιες φράσεις για ένα προϊόν, έτσι ώστε να καρφωθούν στο υποσυνείδητό σου. Και κάμνω μερικές φορές την παρακάτω σκέψη : Αν ζούσε σήμερα ο μακαρίτης και αλήστου μνήμης Γιόζεφ Γκαίμπελς, δεν θα είχε βέβαια σαν ασχολία την προπαγάνδα υπέρ του τρίτου Ράϊχ και της ναζιστικής ιδεολογίας. Αλλά θα ήταν ο κατάπληκτικότερος διαφημιστής, όλα τα βραβεία που δίνονται κάθε χρόνο στον καλύτερο διαφημιστή, σ΄αυτόν θα πήγαιναν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου