ΚΑΛΛΙΟ ΓΑΪΔΟΥΡΟΔΕΝΕ ........

Κ  Α  Λ  Λ  Ι  Ο     Γ  Α  Ϊ  Δ  Ο  Υ  Ρ  Ο  Δ  Ε  Ν  Ε . . . . . . . .

Είσαι ένας νεαρός  στα σαράντα  σου χρόνια, πάνω  δηλαδή στο  άνθος της  ηλικίας σου. ( Ας μην θυμόμαστε  την αρκετά  αστεία αναφορά  μιάς αθηναϊκής  εφημερίδας στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα που έλεγε τα εξής καταπληκτικά : « Γέρων τεσσαράκοντα ετών, κατεπλακώθη υπό κάρρου ». Η αλήθεια  είναι, ότι οι  σαραντάρηδες της εποχής εκείνης, με τις τεράστιες και στριφτές  μουστάκες τους, τα καπέλλα  των ηλικιωμένων  και τα σοβαρά και επίσημα  ρούχα που  φορούσαν, έμοιαζαν αρκετά με πρόωρα γεροντάκια ). Είσαι λοιπόν  ο νεαρός που  είπαμε, και έχεις μιά  θαυμάσια υγεία, ή  τουλάχιστον νομίζεις ότι  έχεις. Τί πάει να πεί  αυτό το  « νομίζεις ότι έχεις ; ». Αυτό θα  ρωτήσεις  αμέσως, είναι σχεδόν σίγουρο αυτό.

Η απάντηση που  περιμένεις, δεν είναι  και τόσο εύκολο να δοθεί. Όταν βλέπεις έναν ανθρωπο - νεαρό ή κάπως σιτεμένο - και  προσπαθήσεις να  διαπιστώσεις το  πόσο καλή είναι η υγεία του, ακόμα κι αν είσαι γιατρός και μάλιστα έμπειρος, λίγα πράγματα θα μάθεις σχετικά με το ζήτημα  αυτό. Μπορεί η  εξωτερική του  εμφάνιση να  δείχνει άνθρωπο  τελείως άψογο από άποψη υγείας, αλλά στο εσωτερικό του μπορεί να συμβαίνουν διάφορα ανώμαλα πράγματα. Φυσικά, υπάρχουν  περιπτώσεις, στις οποίες ο  άνθρωπος φαίνεται κι από πρώτη ματιά ότι κάτι του συμβαίνει. Ισως δεν μπορείς να εντοπίσεις το τί ακριβώς του συμβαίνει, πάντως καταλαβαίνεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Κι αυτό το  « κάτι », είναι διαφόρων τύπων και ειδών, από το χρώμα του προσώπου, τον τρόπο του βαδίσματος, κάποια αλλαγή στην ομιλία και στη φωνή, μιά οφθαλμοφανής πτώση του βάρους  και μερικά άλλα  εξωτερικά σημάδια που δείχνουν ότι κάτι στραβό υπάρχει.

Ο ιδιος ο άνθρωπος που αναρωτιέται  αν είναι καλά  ή σχετικά καλά  στην υγεία του, δεν είναι πάντοτε σε θέση να  καταλάβει αν υπάρχει κάτι ανώμαλο που δεν το νοιώθει σαν σύμπτωμα, σαν  ενόχληση, σαν  ανωμαλία σε  σχέση με αυτά  που συνήθως  αισθάνεται. Μπορεί πολύ καλά να μην έχει καμμιά απολύτως ανώμαλη αίσθηση, κανένα σύμπτωμα, καμμιά απολύτως ενόχληση. Και όμως, κάτι μπορεί να κρύβεται κάτω από την φυσιολογική αυτή επιφάνεια. Κάτι που μόνο η έρευνα μπορεί να το αποκαλύψει.

Μέχρι πριν από πενήντα  περίπου χρόνια, πηγαίναμε στο γιατρό όταν είχαμε κάποια ενόχληση, κάποιον πόνο ή οποιαδήποτε  ανωμαλία που κρατούσε αρκετό  διάστημα. Και μάλιστα, δεν πήγαιναν  όλοι, πολλοί περίμεναν  να περάσει πολύς  καιρός, έτσι ώστε να υποχρεωθούνε από την ανάγκη  να συμβουλευτούν τον  αρμόδιο για την υγεία. Ηταν ακόμα η λεγόμενη  « θεραπευτική » ιατρική, δεν είχες κανένα σύμπτωμα, δεν πήγαινες στο γιατρό, είχες κάτι που σου προκαλούσε ανησυχία, πήγαινες αναγκαστικά. Ο γιατρός  προσπαθούσε με τα  μέσα που υπήρχαν  τις εποχές εκείνες, να  βρεί τί έχεις, κι αν  μπορούσε να επέμβει  και υπήρχε θεραπεία, σου την έδινε. Αν όχι, τότε στο καλό και να μας γράφεις.

Αυτά ήσαν πριν περίπου πενήντα χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Οχι ότι δεν υπήρχαν και τότε - και αρκετά  πρωτύτερα - κάποια  εργαστηριακά μέσα για να γίνεται έρευνα, αλλά γενικά, οι τότε άνθρωποι δεν συνήθιζαν να τα  χρησιμοποιούν, μόνο  όταν έπεφταν άρρωστοι πήγαιναν να  ζητήσουν τη βοήθειά  τους. Με την πάροδο  όμως του χρόνου, μπήκε και ο όρος τσεκ - απ στο καθημερινό λεξιλόγιο, ένας όρος που  ήταν άγνωστος μέχρι τότε. Κι αυτό το  « τότε », πρέπει να ήταν γύρω στο 1960, ή λίγο αργότερα.

Στην αρχή, λίγοι ήσαν εκείνοι που έκαμναν αυτό το τσεκ - απ συχνά. Σιγά σιγά όμως, κατάντησε να γίνει μόδα, μιά μόδα όμως εξαιρετικά χρήσιμη, σε αντίθεση με τις συνηθισμένες  « μόδες », που δεν αποσκοπούν πουθενά αλλού, παρά στην αλλαγή  ντυσίματος  και άλλων πραγμάτων. Ετσι, φτάσαμε και στην  εποχή, που πλήθος κόσμου  κάμνει συχνά αυτά τα τεστ, μιά ή δυό φορές το χρόνο, ανάλογα με την περίσταση.

Αυτού του  είδους η  εργαστηριακή  έρευνα, αποκαλύπτει  πολύ συχνά, σχεδόν πάντοτε, καταστάσεις που δεν φαίνονται καθόλου σε άτομα που δεν παρουσιαζουν κανένα φανερό σημάδι. Σημάδι που να δείχνει ότι πάσχουν ή  θα πάσχουν στο μέλλον από κάποια νοσηρή κατάσταση. Φυσικά, πολλές φορές οι  εξετάσεις αυτές δεν  δείχνουν τίποτε το  ύποπτο, όμως κι αυτό έχει τη σημασία του, ξέρεις ότι δεν συμβαίνει τίποτε το ανώμαλο, ότι μπορείς να κοιμάσαι - εκτός  απροόπτου γεγονότος  βέβαια - απόλυτα  ήσυχος. Κι αυτό είναι επίσης πολύ σημαντικό πράγμα. Ξέρεις ότι δεν έχεις κάτι κρυφό που εν καιρώ θα γίνει φανερό.

Ας πάρουμε για παραδειγμα τον διαβήτη, αυτόν που στη λαϊκή ορολογία το λένε  « ζάχαρο ». Οσο κι αν φαίνεται απίστευτο, η  πάθηση αυτή που ανήκει στις λεγόμενες  « παθήσεις του πολιτισμού » και οφείλεται σε  ανεπάρκεια του  παγκρέατος να βγάλει την ποσότητα της ινσουλίνης που χρειάζεται ο οργανισμός  για να  « κάψει » το  σάκχαρο, προσβάλλει το δέκα τοις εκατό των Ελλήνων κάποιας ηλικίας, ενώ  παρουσιάζεται και σε βαρύτερη μορφή και σε νεαρά άτομα. Λοιπόν, υπολογίστηκε  ότι οι μισοί  από τους  έχοντες την  ανωμαλία αυτή, δεν γνωρίζουν ότι την έχουν. Και γιατί δεν το ξέρουν ; Απλούστατα, επειδή δεν τους ήλθε ακόμα η μόδα να κάμνουν από καιρό  σε καιρό, ένα  έλεγχο της  κατάστασης, που  περιλαμβάνει και τη μέτρηση του « ζάχαρου ».

Τί μπορεί να συνεπάγεται αυτή η άγνοια ; Όπως ξέρουμε, ο διαβήτης είναι μιά κατάσταση που καταστρέφει τα  αιμοφόρα αγγεία. Συνέπεια της καταστροφής αυτής, είναι οι καρδιακές προσβολές με τη μορφή εμφραγμάτων, τα εγκεφαλικά επεισόδια λόγω φθοράς των αγγείων του εγκεφάλου, και  ακόμα και η τύφλωση που παρουσιάζονταν τα παλιά χρόνια, επίσης λόγω φθοράς των αγγείων των ματιών. Και γιατί να συμβαίνουν αυτά, όταν μπορείς να βρείς την πάθηση με απλούστατα μέσα, και να εμποδίσεις την εμφάνιση αυτών των επιπλοκών ;

Μπορείς να μάθεις αν η λειτουργια των νεφρών σου είναι σε φυσιολογικά επίπεδα ή όχι. Κι αν δεν είναι, να πάρεις τα  κατάλληλα για την περίσταση  μέτρα. Μπορείς με τους απλούς αυτούς τρόπους, να διαπιστώσεις αν έχεις αναιμία, και στην περίπτωση που έχεις, να ψάξουν οι αρμόδιοι να βρούν την αιτία, και αν μπορούν, να τη θεραπεύσουν.

Ολοι ξέρουν απ΄ έξω κι ανακατωτά τώρα, τί είναι  η χοληστερίνη, μάλιστα ξέρουν ποιά είναι η  « κακή »  χοληστερίνη και  ποιά η  « καλή ». Ξέρουν και ποιές  είναι οι συνέπειες της κακής, και ότι πρέπει να της δωσουν ένα γερό ξύλο που να την κάνει να κατέβει αν είναι στα ψηλά της. Και πώς θα ανέβει η « καλή » χοληστερίνη όταν βρίσκεται χαμηλά ; Αυτό θα μας το πεί ο θεράποντας γιατρός  μας, γι αυτό πήγε και  σπούδασε και έφαγε  τα καλύτερα χρόνια της ζωής του, για να μάθει και να μεταδίδει τις γνώσεις τους και σε μάς.

Ο ίδιος ο γιατρός μας, θα μας πεί ότι το κάπνισμα βλάπτει πολύ στην υγεία, ότι μπορεί να προκαλέσει πολύ δυσάρεστα πράγματα, να γίνει με λίγα λόγια καταστροφικό. ( Ασχετα αν ο ίδιος του καπνίζει  σαν φουγάρο, μην  βλέπετε αυτά που  κάνει, να ακούτε  αυτά που λεέι, ξέ-ρουμε ότι και οι γιατροί μπορούν να γίνουν τοξικομανείς, όχι μόνο στο τσιγάρο, αλλά - όπως γινόταν στα πολύ παλιά χρόνια - και στη  μορφίνη και σε άλλα παρόμοια ). Εμείς θα ακολουθήσουμε τις συμβουλές του, όχι το άσχημο παράδειγμά του. Κι αν δεν μπορούμε να κόψουμε το άτιμο το κάπνισμα, τουλάχιστον να κάμνουμε πολύ τακτικά τις απαραίτητες για έναν καπνιστή εξετάσεις, καρδιογραφήματα, τεστ κοπώσεως, και σε ανάγκη  και ένα στεφανιογράφημα. Στα στεφανιαία αγγεία της καρδιάς κουβαλά η νικοτίνη την  « κακή » χοληστερίνη, και τη στοιβάζει μέσα σ΄αυτά.

Ένα πολύ απλό πράγμα, είναι και η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης, που σήμερα την κάνουν μόνοι τους πολλοί  άνθρωποι. Με τον τρόπο αυτό, ξέρουν τί τους γίνεται, κι αν κάτι πηγαίνει στραβά σ΄αυτή την ιστορία, πάλι στο γιατρό θα πάνε για να τους δώσει την κατάλληλη θεραπεία. Κι όταν την κάνουν συστηματικά, θα περιορίσουν στο ελάχιστο τις πιθανότητες να πάθουν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, σε ηλικίες που δεν πρέπει να γίνεται.

Κάθε χρόνο, σημειώνονται πολλά κρούσματα  κακοήθων όγκων, τόσο  στους άντρες, όσο και στις  γυναίκες. Ενας  τόσο μεγάλος  αριθμός  κρουσμάτων, είναι  ασφαλώς  απαράδεκτος στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα. Γιατί να πάθει κανείς ένα τέτοιο πράγμα, και ενδεχομένως να χάσει τζάμπα  και βερεσέ και τη ζωή του  ακόμα, ενώ υπάρχουν πλήθος από ειδικές εξετάσεις, που διαπιστώνουν έγκαιρα την αρρώστεια, και έτσι τη θεραπεύουν ριζικά ; Δεν είναι απαράδεκτη αυτή η κατάσταση σε μιά χώρα ( εννοούμε την Ελλάδα ), που θέλει να λέγεται πολιτισμένη ;

Και υπάρχει και μεγάλη ευκολία στο να κάνει κανείς αυτές τις εξετάσεις, ακόμα και στις μικρές πόλεις. Το αρμόδιο  υπουργείο, στέλνει  ειδικές  κινητές μονάδες, εφοδιασμένες με τα σχετικά εργαστήρια, για να κάνουν στις γυναίκες τις απαραίτητες  μαστογραφίες, κατά συχνά μάλιστα  διαστήματα. Τώρα, αν  δεν πάνε να  εξεταστούν όλες ή  τουλάχιστον οι περισσότερες, δεν είναι ευθύνη των αρμόδιων οργάνων, αυτά  κάμνουν σωστά  τη δουλειά τους. Οσο γι αυτές που αποφεύγουν να προσέλθουν στις κινητές αυτές μονάδες, ο Θεός βοηθός.

Μιά εξέταση που γίνεται και στα μικρά  επαρχιακά κέντρα, είναι  αυτή που ανακάλυψε ο μεγάλος συμπατριώτης μας, ο Παπανικολάου. ( Οχι εδώ  στη χώρα μας, έξω τα καταφερνουν οι Ελληνες, και  είναι γνωστό  το γιατί ). Το  πασίγνωστο  τεστ Παπ, μπορεί πολύ εύκολα να δείξει σε πολύ πρώϊμη φάση, ότι κάτι άσχημο πάει να γίνει σε κάποιο  σημείο του σώματος στις γυναίκες. Το κάμνουν  αυτό αυτές που πρέπει να το κάνουν ; Ως ένα σημείο, ναι. Εχει αποκτήσει  αρκετή  δημοτικότητα. Οχι  όμως σε  όλες τις  γυναίκες, που  είτε αδιαφορούν, είτε φοβούνται. Παρακάτω θα δούμε τι σημαίνει ο όρος  « ιατροφοβία ».

Είναι γνωστό από παλιά χρόνια, ότι υπάρχουν άτομα που νομίζουν ότι πάσχουν από τη μιά ή την άλλη  αρρώστεια. Είναι οι  λεγόμενοι  « κατά φαντασίαν ασθενείς ». Πολύ γνωστό,  είναι ένα έργο  του Μολιέρου με  τον τίτλο  « Ο κατά φαντασίαν ασθενής ». ( Είναι το τελευταίο έργο του, στο οποίο έπαιζε και ο ίδιος, και  στη διάρκεια  της τέταρτης παράστασής του, έπαθε ένα οξύτατο επεισόδιο - μάλλον έμφραγμα καρδιακό - και πέθανε μετά από λίγες ώρες στο σπίτι του ). Οι ανθρωποι που φαντάζονται ότι πάσχουν από κάποια ασθένεια, και που επιμένουν φορτικά ότι όντως πάσχουν, πηγαίνουν  από γιατρό  σε γιατρό, επειδή  νομίζουν ότι  τους κρύβουν την αλήθεια. Παλιότερα, υπήρχαν αρκετοί άνθρωποι που είχαν αυτές τις έμμονες ιδέες, τώρα  μάλλον έχουν  λιγοστέψει πολύ  και ίσως έχουν  εξαφανιστεί. Αυτά  για τους κατά φαντασίαν ασθενείς, που τρέχουν διαρκώς στους γιατρούς.

Κάποιοι όμως από τους  « κατά φαντασίαν  ασθενείς », φαίνεται ότι πάσχουν αληθινά. Ο γιατρός τους μπορεί  να παραπλανηθεί  και να θεωρήσει  ότι άδικα παραπονούνται, με αποτέλεσμα να γίνονται και ιατρικά λάθη, σπανιώτατα βέβαια. Χαρακτηριστικό  είναι και το παλιό ανέκδοτο  με ένα τέτοιο  ασθενή. Ο γιατρός  συναντά στο  δρόμο τον  αδελφό του « αρρώστου ». « Τί κάνεις αγαπητέ ; ». « Πολύ καλά, γιατρέ  μου, ευχαριστώ ». « Και  ο αδελφός σου πώς είναι ; ». « Ο αδελφός μου είναι  άρρωστος ». « Οχι, όχι, ο  αδελφός σου δεν είναι άρρωστος, ν ο μ ί ζ ε ι  ότι είναι άρρωστος ».

Η συνάντηση αυτή ξαναγίνεται μετά από λιγο καιρό. Ρωτά πάλι ο γιατρός τον αδελφό, τί κάμνει ο  « κατά  φαντασίαν  ασθενής ». « Ο  αδελφός μου είναι  άρρωστος, αυτό μου λέει ». « Μα δεν είναι άρρωστος, ν ο μ ί ζ ε ι  ότι  είναι άρρωστος. Τρίτη φορά μετά από κάποιο διάστημα, και  ξανασυναντιούνται στο  δρόμο. « Και πώς είναι  ο αδελφός σου, εξακολουθεί να νομίζει ότι είναι ασθενής ; », ρωτά ο γιατρός. « Οχι, δεν το νομίζει αυτό  πιά, ο αδελφός μου      ν ο μ ί ζ ε ι  ότι πέθανε »

Υπάρχει και το αντίθετο από αυτή την  κατάσταση, οι άνθρωποι  που φοβούνται να πάνε στους γιατρούς. Θα μπορούσαμε  να ονομάσουμε την  κατάστασή τους αυτή, σαν  « ιατροφοβία ». Οχι ότι φοβούνται πραγματικά τους γιατρούς, για ποιό  λογο άλλωστε θα τους φοβόντουσαν ; Εκείνο που φοβούνται στην πραγματικότητα, είναι μήπως ο γιατρός τους βρεί να έχουν κάποια σοβαρή πάθηση, ίσως και θανατηφόρα. Και εξ αιτίας αυτής της φοβίας, αποφεύγουν την επίσκεψη  στα ιατρεία, καλύτερα να μην ξέρω τί έχω - έτσι λένε - παρά να μου πούνε κατάμουτρα την αλήθεια. Και φυσικά, δεν πρέπει να περιμένει κανείς απ΄αυτούς να πηγαίνουν στα βιοχημικά εργαστήρια για να μετρήσουν τη χοληστερίνη, την κρεατινίνη, το ουρικό οξύ, τις εξετάσεις των ούρων και τα υπόλοιπα των εργαστηρίων.

Μιά άλλη κατηγορία ανθρώπων που ενδιαφέρει από ιατρική άποψη, είναι οι αμελείς, αυτοί που δεν δίνουν σημασία στο τί μπορεί να συμβαίνει σχετικά με την κατάσταση της υγείας τους. Ούτε και από αυτούς πρέπει να περιμένουμε να τρέχουν στα εργαστήρια για να μάθουν πού πάνε τα πράγματα, ούτε καν  να μετράνε την αρτηριακή  τους πίεση. Και σ΄αυτούς υπάρχει μεγάλη  πιθανότητα  να έχουν απρόβλεπτα  συμβάντα, εξ αιτίας  της αδιαφορίας που δείχνουν σ΄αυτά τα ζητήματα.

Όμως, σύμφωνα με  ένα ιατρικό γνωμικό, « το προλαμβάνειν είναι προτιμώτερον του θεραπεύειν ». Και με τις σημαρινές δυνατότητες  που υπάρχουν, είναι πολύ εύκολο το να προλαμβάνει κανείς. Και τότε δεν θα είναι τόσο δύσκολο το  « θεραπεύειν ». Γι αυτό το λόγο, ας μην περιμένουμε να αρρωστήσουμε για να πάμε να δούμε  τί μας συμβαίνει, ίσως  να έχουμε τότε καθυστερήσει. Το γοργόν και χάριν έχει, λέει η παροιμία.