Λ Α Ϊ Κ Η Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η, Π Ο Υ Ε Γ Ι Ν Ε Α Λ Η Θ Ε Ι Α
Πριν δυό περίπου χρόνια, έγινε σε μιά μικρή επαρχιακή πόλη της χώρας μας, μιά έρευνα στατιστικού χαρακτήρα, που έδειξε μερικά αξιοσημείωτα πράγματα. Συγκεκριμμένα, βρέθηκε ότι στην περιοχή εκείνη, ο αριθμός των διαζυγίων είχε διπλασιαστεί ή και τριπλασιαστεί - δεν θυμάμαι ακριβως τις αναλογίες - και ότι ο αριθμός των « επίσημων » γάμων, είχε πέσει πολύ κάτω από τις προηγούμενες εποχές, δεν θυμάμαι όμως μέχρι πόσο χαμηλά. Η στατιστική αυτή, μάλλον διέφυγε της προσοχής μεγάλου μέρους του κοινού, δεν είδα πολλούς να ασχολούνται μ΄αυτήν και να τη σχολιάζουν.
Αν τα διαζύγια σε μιά τόσο μικρή πόλη, περίπου είκοσι χιλιάδων κατοίκων - ίσως λίγο πιό πάνω, ίσως λίγο πιό κάτω - είναι τόσο πολλά, θα έπρεπε να σκεφτούμε ως ποιό σημείο μπορεί να έχει φτάσει η κατάσταση στα μεγάλα κέντρα. Οπου οι ρυθμοί της ζωής και τα προβλήματα, είναι τελείως διαφορετικά, οι πιέσεις πολύ μεγαλύτερες, οι δυσκολίες προσαρμογής των ανθρώπων μεταξύ τους πολύ μεγαλύτερες. Νομίζω ότι θα έπρεπε να έχουμε κάποια στοιχεία, που να αφορούν όλο τον πληθυσμό, να γίνονται έρευνες για όλα αυτά, να βλέπουν το φώς της δημοσιότητας και να σχολιάζονται κατάλληλα.
Τί έλεγε ο Οσκαρ Ουάϊλντ στην εποχή του ; Το έχουμε πεί και άλλη φορά, θα το ξαναπούμε και τώρα μ΄αυτή την αφορμή. Ότι « όλες οι γυναίκες πρέπει να παντρεύονται, κανένας όμως άνδρας ». Πρακτικά αυτό δεν μπορούσε να γίνει, οι λόγοι είναι προφανείς. Φτάσαμε όμως σε μιά εποχή, όπου στις αναπτυγμενες χώρες της Δύσης - και ορισμένες της Ανατολής - πρέπει να ισχύει ένας κανόνας με αντίστροφη έννοια από αυτή που είχε σκεφτεί ο Ιρλανδός συγγραφέας. Ότι όλοι οι ανδρες πρέπει να παντρεύονται, καμμιά όμως γυναίκα. Αυτά λέει η σημερινή κατάσταση, όπως έχει διαμορφωθεί στις χώρες που έχουν τα καινούργια πρότυπα.
Θα το επαναλάβουμε για μιά ακόμα φορά. Αυτός που έχει ανάγκη - σχετική βέβαια - από έναν γάμο, είναι ο άντρας. Η γυναίκα η σημερινή, με τα εισοδήματα και τη σύνταξη από την εργασία της, δεν έχει καμμιά απολύτως ανάγκη να δεσμευτεί με έναν και μοναδικό άντρα, όπως γινότανε τις παλιές εποχές. Στις οποίες οι γυναίκες ήσαν κατά το πλείστον ανεπάγγελτες και εξαρτώμενες αποκλειστικά σχεδόν από το εισόδημα του άντρα. Και τότε μεν ήταν αναγκαίο για τη γυναίκα να παντρεύεται, τώρα όμως είναι τελείως περιτττό. Περιττό να φορτώνεται μαζύ με τη δουλειά της, και το ισόβιο φορτίο ενός άντρα, με όλα τα συνεπακόλουθα, τα γηρατειά του, τις φροντίδες που πρέπει να του παρέχει, τις αρρώστειές του.
Αφού όμως δεν υπάρχει καμμιά ανάγκη στη γυναίκα να παντρεύεται και να κάμνει οικογένεια διαρκείας, με όλες τις βαρειές υποχρεωσεις που αυτά συνεπάγονται, ποιός ο λόγος που ακόμα - δεν ξέρουμε για πόσο ακόμα - εξακολουθούν να παντρεύονται ; Και αφού παντρευτούν έναν άντρα και τον χωρίσουν μετά από λίγο ή μεγαλύτερο διάστημα, ξαναπέφτουν σε δεύτερο γάμο, και ίσως και σε τρίτο κάποτε ; Το πράγμα δεν έχει καμμιά λογική, πρέπει να το παραδεχτούμε αυτό. Ισως είναι συνέπεια της μακράς παράδοσης, των εθίμων χιλιετιών, της οικογενειακής παράδοσης και κάποιων άλλων παραγόντων, που αρμόδιοι να τα μελετήσουν και να αποφανθούν, είναι οι κοινωνιολόγοι.
Και καλά, δεν πρέπει να παντρεύονται και όμως προχωρούν σ΄αυτό το ας το πούμε « απονενοημένο » διάβημα. Αλλά προς τί το πολύ εύκολο και βιαστικό διαζύγιο ; Δεν είναι κι αυτό μιά ένδειξη δεύτερης αποτυχίας, μετά την πρώτη αποτυχημένη απόφαση να πάρουν σώνει και καλά έναν άντρα στη ράχη τους ; Σημαίνει ίσως, ότι και στις δυό περιπτώσεις, έκαναν λάθος εκτίμηση, πίστεψαν αφ΄ενός ότι χρειάζεται ένας άντρας ( που δεν χρειάζεται καθόλου ), και κατόπιν βρήκαν κάποιον άντρα, που πάλι πίστεψαν ότι είναι ο καταλληλότερος από όσους μπορούσαν να βρούνε, να διαλέξουν ανάμεσα από χιλιάδες αλλους αντρες. Πράγμα που δείχνει ελαττωματική κριτική ικανότητα, και δείχνει ακόμα το πόσο εύκολα παρασύρεται κανείς από τα φαινόμενα, και ποσο επιπόλαιος μπορεί να γίνει μερικές φορές.
Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, ένα είναι το ολοφάνερο : Ότι όσο πάει, ο αριθμός των διαζυγίων θα αυξάνεται συνεχώς. Με το παραμικρό, με ψύλλου πήδημα θα λεγαμε, τρέχουν στους δικηγόρους και τα δικαστήρια, βγαίνουν στο πί και φί οι αποφάσεις, κι από εδώ και πέρα, ούτε σε ξέρω ούτε με ξέρεις. Χωρίζουν τα τσανάκια τους με την ίδια ευκολία που τα ενώσανε. Και καλά, αν δεν έχουν αφήσει πίσω τους καμμιά εκκρεμότητα. Αλλά συχνά, βρίσκεται και ένας αθώος, ένα παιδί που δεν χρωστούσε τίποτε γι αυτά που του συμβαίνουν. Που υποχρεωτικά θα μείνει χωρίς οικογένεια, που ενδεχομένως θα παρει τον κακό δρόμο, επειδή έτσι αποφάσισαν οι απερίσκεπτοι από πρώτη αρχή γονείς τους. Που είναι για ξύλο, και μάλιστα πολύ άγριο ξύλο.
Θα μου το θυμηθείτε. Μετά από κάποιο διάστημα, μιά εποχή που δεν είναι πολύ μακρυά από τη σημερινή, θα ψάχνετε για ανθρώπους - άντρες και γυναίκες a l i k e - που να μην έχουν χωρίσει τουλάχιστον μιά φορά, και ίσως και δυό, τρεις και περισσότερες. Και δεν θα τους βρίσκετε. Αλλά τί λέει η αρχαία ρήση ; « Το δις εξαμαρτείν, ουκ ανδρός σοφού ». Και βέβαια - θα προσθέσουμε - και ού γυναικός σοφής. Αν και οι σοφοί, είναι μάλλον πολύ σπάνιοι είναι αλήθεια, πού και πού θα βρείς έναν σοφό ή μία σοφή στον περίγυρό σου.
Αυτά για τις σοφές γυναίκες, γι αυτές είναι το θέμα μας. Οσο για τις άσοφες, αυτό που τις αρέσει, είναι να αναφέρουν τους τέως άντρες τους με πολύ χάρη και περηφάνεια : Λοιπόν, « ο δεύτερος πρώην μου », « ο τρίτος πρώην μου ». Όπως έλεγε στην κωμωδία εκείνη η παλιά μας ηθοποιός για τους προηγούμενους άντρες της με νοσταλγία και καμάρι. Όταν έχεις μιά συλλογή διαφόρων αντικειμένων, είσαι πάντα έτοιμος να την εκθειάσεις, να θέλεις μάλιστα και να την παρουσιάσεις. « Ο πρώην μου », πόσο ωραία ακούγεται !
Ελεγαν από παλιά για τους κάμνοντες άστοχες ενέργειες και γκάφες : « Παρ’ τον και στο γάμο σου, να σου πεί και του χρόνου ». Λοιπόν, έτσι μου έρχεται καμμιά φορά, όταν συγχαίρω κάποιους νιόπαντρους μετά το γάμο τους, να τους ευχηθώ αυτή την ευχή που ήταν κάποτε δείγμα αστοχίας. Να τους πώ « Και του χρόνου ». Αλλά που θα είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται σήμερα. Κι αν δεν το κάνω αυτό, είναι γιατί καταλαβαίνω το τί σκάνδαλο θα ξεσπάσει σε βάρος μου.
Αλλά μπορεί κάποιος που θα είναι παρών σ΄ένα γάμο, να ξεχαστεί - απίθανο αλλά μπορεί να γίνει - και να ευχηθεί στους νεόνυμφους « και του χρόνου ». Λοιπόν, δεν θα πρέπει να το παρεξηγήσουμε και τόσο το πράγμα, είναι κάτι που μπορεί να επαληθευτεί, αν όχι « και του χρόνου », αλλά κάποια χρονιά αργότερα. Πάντως, καλά είναι να προσέχουμε, θα μας πάρουν στο ψιλό οι παρευρισκόμενοι αν κάνουμε μιά τέτοια γκάφα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου