Μα είναι ερώτηση αυτή ; Ετσι μάλλον θα απαντήσουν όλοι εν χορώ. Ναι, ρωτώ και επαναλαμβάνω ανενδότως, υπάρχει άραγε έρωτας - και εννοώ αληθινός έρωτας - σήμερα που τα πάντα τείνουν να εξευτελιστούν, από τα ήθη, από την καταστροφή της γλώσσας, από το κυνήγι χωρίς ανάπαψη του χρήματος, από ... από... ; Αυτό θα είναι το ζήτημα που θα αποπειραθούμε να εξετάσουμε, αν όχι εμβριθώς, τουλάχιστον ακροθιγώς.
Αλλά για να εξετάσει κανείς ένα ζήτημα - οποιοδήποτε ζήτημα - πρέπει να ξέρει τι πραγματικά είναι το ζήτημα, μ΄άλλα λόγια να γνωρίζει τί πράγμα ψάχνει να ερευνήσει. Επί του προκειμένου όμως, δεν μπορεί να βρεθεί ένας κατάλληλος ορισμός του όρου « έρωτας », επειδή δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των « ειδικών » για το τι είναι ο έρωτας. Εχουν διατυπωθεί τόσο πολλοί ορισμοί, που δεν ξέρει κανείς ποιόν να διαλέξει, έτσι η μελέτη ενός φαινoμένου που δέχεται τόσες πολλές ερμηνείες και ορισμούς, καταντά να είναι πολύ δύσκολη.
Είναι αδύνατον να απαριθμήσουμε όλους τους ορισμούς που έχουν δοθεί στη λέξη αυτή, θα μας έπαιρνε έναν ολόκληρο τόμο, τόσο πολλοί είναι, ο καθένας δίνει τον δικό του ορισμό και όλοι διαφωνούν μεταξύ τους. Φαίνεται ότι το να ορίσουμε τι είναι έρωτας, αγγίζει τα όρια του απίθανου.
Όμως, ψάχνοντας - την εγκυκλοπαίδεια όπως πάντοτε σχεδόν - βρήκα και έναν ορισμό που αν δεν είναι τέλειος και ακριβής, τουλάχιστον φαίνεται να προσεγγίζει αρκετά την αλήθεια. Τον ορισμό αυτό τον έχει διατυπώσει με μεγάλη προσοχή ο Αγγλος φιλόσοφος του δέκατου ένατου αιώνα Χέρμπερτ Σπένσερ, ( δεν ξερω αν ήταν συγγενής του Ουίνστον Τσώρτσιλ, είναι όμως πιθανόν, και ο Γουίννυ ήταν από το σόϊ των Σπένσερ ). Ο Σπένσερ λοιπόν λέει ότι τα στοιχεία που αποτελούν τον σεξουαλικό έρωτα - γιατί γι αυτόν βέβαια μιλάμε, όχι για τον έρωτα προς τις καλές τέχνες και τα παρόμοια - είναι τα παρακάτω : 1) Η στοργή. 2) Ο θαυμασμός. 3) Ο πόθος μας να μάς προτιμήσει το πρόσωπο που αγαπάμε. 4) Η εκτίμησή μας προς το πρόσωπο που αγαπάμε. 5) Το συναίσθημα της χαράς που μας δίνει η κατοχή του προσώπου που αγαπάμε. 6) Η ευχαρίστηση της μεγαλύτερης ελευθερίας δράσης, και 7) η έξαρση της συμπάθειας, δηλαδή το να συμπάσχουμε με το πρόσωπο που αγαπάμε.
Κάποιοι θα παρατηρήσουν ότι ο ορισμός αυτός είναι εξαιρετικά πολύπλοκος. Ισως θα προτιμoύσαν τον πολύ απλό ορισμό που δίνει ένας άλλος φιλόσοφος, ο Γερμανός Σοπενάουερ που λέει : « Ερωτας είναι η παγίδα που στήνει η φύση για τη διαιώνιση του είδους ». Σύμφωνα με τον ορισμό όμως αυτόν, έρωτας είναι και το ζευγάρωμα μιάς μύγας με μιάν άλλη μύγα, κι αυτό δείχνει πόσο άστοχος είναι ο ορισμός αυτός που υπεραπλουστεύει τα πράγματα, ενώ εμείς ξέρουμε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα ζήτημα που δεν έχει σχέση με τις μύγες.
Φαίνεται ότι ο έρωτας είναι ένα μάλλον σπάνιο φαινόμενο, έτσι τουλάχιστον δείχνει η ιστορική έρευνα που ασχολείται με το θέμα. Στην αρχαιότητα - λένε οι αρμόδιοι και αναρμόδιοι ερευνητές που βάζουν τον έρωτα κάτω από το μικροσκόπιο,σαν να επρόκειτο για κάποιο μικρόβιο -η θέση της γυναίκας ήταν τόσο χαμηλή σε όλες τις κοινωνίες του πλανήτη, ώστε ο έρωτας να μην φαίνεται να έχει κάποια θέση στις σχέσεις των δύο φύλων, όπου ο άνδρας κατείχε το ρόλο του « αφέντη », και η γυναίκα τον ρόλο του μέσου με το οποίο θα ερχόντουσαν στον κόσμο τα παιδιά.
Αυτή σε γενικές γραμμές μπορεί να ήταν η πραγματικότητα, πάντως όπως συμβαίνει με όλους τους κανόνες, είναι βέβαιο ότι υπήρχαν εξαιρέσεις, λίγες ή πολλές.Ο Σοφοκλής μας δίνει μιά θαυμάσια εξαίρεση στο πρόσωπο της Αντιγόνης στην ομώνυμη τραγωδία του. Μας λέει μάλιστα ότι ο έρωτας είναι ανίκητος σε όποια μάχη κι αν βρεθεί, και βέβαια ο Σοφοκλής ήξερε καλά τι έλεγε. Στην Ελληνική μυθολογία, έχουμε ένα παράδειγμα έρωτα που έχει μείνει κλασσικό, τον έρωτα του Λέανδρου και της Ηρώς, μιάς ιέρειας της Αρτέμιδας στη Σηστό της Θρακικής πλευράς του Ελλήσποντου. Ο Λέανδρος - που κατοικούσε στην απέναντι από τη Σηστό πόλη της Αβύδου, από τη Μικρασιατική πλευρά του Ελλήσποντου - κολυμπούσε κάθε νύχτα από την΄Αβυδο μέχρι τη Σηστό, περνώντας το στενό των Δαρδανελίων - κάπου ένα χιλιόμετρο πλάτος, ίσως και περισσότερο -για να συναντήσει την Ηρώ. Ο άνθρωπος ήταν παλαβός, έπρεπε να μετακομίσει στη Σηστό αντί να κάμνει προπόνηση για το παγκόσμιο κολυμβητικό πρωτάθλημα κάθε μέρα.Τελικά, μιά νύχτα που φαίνεται ότι η θάλασσα ήταν φουρτουνιασμένη, ο Λέανδρος κουράστηκε και πνίγηκε, κι αυτό έγινε για τα ωραία μάτια της Ηρώς. Δεν σας άρεσε η ιστορία αυτή ; Σας άρεσε βέβαια.
Μεγάλη έξαρση στο φαινόμενο του έρωτα, γνώρισε η Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα και μετά, τον καιρό των ιπποτών. Πάντως και τότε η θέση της γυναίκας δεν είχε και πολύ βελτιωθεί, έτσι θα πρέπει να δεχτούμε ότι ο έρωτας δεν ήταν και πολύ συχνός, παρά τις άφθονες διηγήσεις για τους ιππότες και τις αγαπημένες τους.
Τον δέκατο ένατο αιώνα, κατά τον οποίο κυριάρχησε ο ρωμαντισμός, παρουσιάστηκε - για την Ευρώπη μιλάμε βέβαια - μεγάλη έξαρση στο θέμα έρωτας, που ντύθηκε κι αυτός με το μανδύα του ρωμαντισμού. Οποιος έχει διαβάσει συγγραφείς όπως ο Ουγκώ, ξέρει καλά τι σήμαινε η λέξη έρωτας ολόκληρο τον αιώνα αυτό, και εν τω μεταξύ και η θέση της γυναίκας την εποχή εκείνη είχε αρχίσει να βελτιώνεται,τουλάχιστον στις κοινωνίες της Δυτικής Ευρώπης.
Στον εικοστό αιώνα, η κατάσταση άλλαξε μερικώς, ο ρωμαντισμός άρχισε να υποχωρεί, και ο έρωτας - με την κοινωνική άνοδο της γυναίκας - άλλαξε πάλι μορφή, είναι περίεργο το πώς αλλάζουν τα πράγματα με την πάροδο του χρόνου. Πήρε μιά πιο « ρεαλιστική », όχι όμως και τόσο όμορφη μορφή, όμως - κατά την ταπεινή γνώμη του γράφοντος, που έχει πολύ μεγάλη εμπειρία επί του θέματος - εξακολούθησε να είναι ο έρωτας ένα μάλλον σπάνιο φαινόμενο, μιλάμε πάντα για τον αληθινό έρωτα όπως τον διατυπώνει ο Σπένσερ.
Σήμερα, η κατάσταση δεν φαίνεται να έχει αλλάξει, αυτή είναι η γνώμη του γράφοντος. Και για να μην υπάρξει καμμιά παρανόηση, πρέπει να πούμε ότι είναι πάμπολλες οι φορές που νομίζουμε ότι είμαστε ερωτευμένοι, αλλά απλώς ν ο μ ί ζ ο υ μ ε, γιατί η πραγματικότητα άλλα διδάσκει. Και θα προσπαθήσω - σαν σπεσιαλίστας που είμαι - να κάνω μερικές απα-ραίτητες διευκρινίσεις.
Αυτό που ονομάζουμε « κεραυνοβόλο έρωτα », δεν είναι καθόλου έρωτας, είναι ένα πάθος ορμητικό που θέλει να μας οδηγήσει στην κατάκτηση κάποιου που δεν τον ξέρουμε καθόλου, και που εξατμίζεται ευθύς μόλις επιτύχουμε το σκοπό μας. Πρόκειται για τέλεια παρερμηνεία
του όρου έρωτας. Μπορούμε να παρομοιάσουμε το συναίσθημα αυτό με ένα ηφαίστειο που ξαφνικά εκρήγνυται και αμέσως ησυχάζει, επανέρχεται στην ηρεμία του. Αντίθετα, μπορούμε να παρομοιάσουμε τον γνήσιο έρωτα, με ένα ηφαίστειο που διαρκώς καπνίζει, πετάει και μερικές πέτρες προς τα πάνω, αλλά ποτέ δεν σκάζει, δεν εξακοντίζει λάβα και μετά ησυχάζει.
Ένα χιλιοειπωμένο ρητό λέει ότι ο γάμος σκοτώνει τον έρωτα. Τίποτε πιό αναληθές από αυτό. Εκεί είναι που μπορεί κανείς να διακρίνει τον αληθινό έρωτα από αυτόν που νομίζουμε ότι είναι. Ο αληθινός διαρκεί επί δεκαετίες, εφ΄όρου ζωής μπορώ να πώ, ο ψεύτικος δεν αντέχει αυτό που ονομάζουμε « καθημερινή ρουτίνα ». Και κάτι άλλο ακόμα : Ο έρωτας είναι ένα πολύ ευαίσθητο λουλούδι, που θέλει καθημερινή και πολύ προσεκτική περιποίηση, αλλοιώς κινδυνεύει να μαραθεί.
Μελετήσαμε όσο μπορούσαμε καλύτερα το επίμαχο αυτό θέμα, χωρίς βέβαια να εμβαθύνουμε πάρα πολύ στην ανάλυσή μας - που εκ των πραγμάτων θα ήταν αδύνατη - και πολύ περισσότερο, χωρίς να το εξαντλήσουμε. Ότι αναφέραμε, προέλευση είχε τις γνώμες άλλων,
και επίσης και τη δική μας γνώμη, που όμως δεν πρέπει να θεωρηθεί αμελητέα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου