Ο Τ Α Ν Κ Α Π Ν Ι Ζ Ε Ι Ο Λ Ο Υ Λ Α Σ

Σκεφτήκατε ποτέ τι να έκαμνε άραγε ο πρωτόγονος άνθρωπος όταν τον έπιανε ένας δυνατός πόνος, ας πούμε ένας κολικός του νεφρού, ένας κολικός του ήπατος ή ένας πόνος σε ένα χαλασμένο δόντι ; Οχι, βάζω στοίχημα τρία δολλάρια ( ή τρία Ευρώ αν προτιμάτε ), ότι δεν το έχετε σκεφτεί. Η, αν το σκεφτήκατε θα είπατε : « Βέβαια, θα πήγαινε στο ασφαλιστικό του ταμείο και εκεί θα του δίνανε κάποια θεραπεία και ένα ισχυρό παυσίπονο », αυτό ίσως σκεφτήκατε.
Στοίχημα χαμένο. Ξέρετε καλά ότι ούτε και σήμερα τα ασφαλιστικά ταμεία δεν τα πολυκαταφέρνουν σ΄ αυτά τα πράγματα. Η επί του προκειμένου αλήθεια είναι άλλη : Ο πονεμένος αυτός παλαιότατος πρόγονός μας, θα καλούσε τον προσωπικό του γιατρό - μάλιστα, υπήρχαν τότε προσωπικοί, οικογενειακοί γιατροί, ή μάλλον γιατροί της φυλής ή του πρωτόγονου χωριού, φτιαγμένου από αχυροκαλύβες - και αυτός, αφού θα τον εξέταζε επισταμένως, θα του έδινε να πιεί ένα ποτό φτιαγμένο από βότανα, απαγγέλλοντας συγχρόνως και κάποιες μαγικές φράσεις, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο τότε γιατρός ήταν συγχρόνως και ο μάγος της φυλής, όπως συμβαίνει άλλωστε και τώρα με τους γιατρούς των απομονωμένων αφρικανικών χωριών. Και σε λίγη ώρα, ο πόνος του θα περνούσε, τουλάχιστον προσωρινά.
Μην υποτιμάτε την αξία των πρωτόγονων αυτών γιατρών. Μπορεί να μην πήγαιναν σε κάποιο Πανεπιστήμιο για να μάθουν την ιατρική επιστήμη, όμως γνώριζαν πολύ καλά τις θεραπευτικές ιδιότητες πολλών φυτικών φαρμάκων. Και ήσαν σε έναν τομέα τουλάχιστον καλύτεροι από πολλούς σημερινούς γιατρούς - τουλάχιστον τους Ελληνες. Δεν έπιναν το αίμα των ασθενών τους σαν να ήσαν νυχτερίδες βαμπίρ, για να τους προσφέρουν τις ιατρικές υπηρεσίες τους - όποιες κι αν ήσαν αυτές.
Τα παυσίπονα φάρμακά τους τα εύρισκαν κυρίως ανάμεσα στα διάφορα είδη παπαρούνας, ειδικά στην μήκωνα την υπνοφόρο - είναι αυτή από την οποία προέρχεται το όπιο. Τα βότανα αυτά τα έβραζαν, έβγαζαν ένα ποτό - που στην ιατρική ονομάζεται αφέψημα - και το έδιναν στον ασθενή τους να το πιεί. Και για ένα πράγμα να είστε βέβαιοι : Η αμοιβή τους ήταν ελάχιστη ή και καμμία. Πόσο αλλάξαν οι εποχές !
Μιά άλλη, διαφορετική περίπτωση τώρα : Ο παλιός αυτός πρόγονός μας, ήταν μιά μέρα πολύ κακόκεφος, ήταν όπως λένε στα αγγλικά « ντάουν », ίσως να είχε μαλλώσει με κάποιον γείτονα ή με τη γυναίκα του - και τότε γινόντουσαν τέτοια πράγματα, δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία. Τι έκαμνε τότε ; Πάλι δεν το ξέρετε, πώς μπορούσατε να το ξέρετε, δεν ζούσατε την εποχή εκείνη. Λοιπόν, αυτή τη φορά δεν καλούσε τον γιατρό του, δεν τον χρειαζότανε, ήξερε από μόνος του τι έπρεπε να κάνει. Τραβούσε προς τα χωράφια - όχι δεν ήσαν χωράφια, ήσαν χερσότοποι - και έψαχνε να βρεί μόνος του το κατάλληλο φυτό. Και δεν ήταν και πολύ δύσκολο. Κάπου εκεί κοντά ή λίγο μακρύτερα, έβρισκε ένα χαμηλό δεντράκι, έπαιρνε μερικά φύλλα του, τα μασσούσε, και ιδού, σε λίγο η διάθεσή του ερχότανε πάλι - και μάλιστα πολύ πιό ζωηρή - και όλα ήσαν ανθηρά και ωραία.
Βέβαια, αν υπήρχαν τότε τα λεγόμενα « όργανα της τάξεως », βλέποντάς τον να μασσάει τα φύλλα που πήρε από το δενδρύλλιο, θα τον αρπάζανε αυθωρεί και παραχρήμα για να τον οδηγήσουν στον εισαγγελέα για κατοχή - και ίσως και διακίνηση - ινδικής κάνναβης, που ειρήσθω εν παρόδω, δεν φυτρώνει αυτοφυώς μόνο στην Ινδία, αλλά και σε πολλά άλλα σημεία του πλανήτη.
Από τόσο παλιά ήταν λοιπόν η χρήση των « ουσιών » αυτών ; Ετσι φαίνεται πως ήταν. Από την εποχή που βρέθηκε ο άνθρωπος πάνω στη γή, υπήρχαν ήδη στη φύση τα φαρμακευτικά βότανα που θα τον βοηθούσαν σε περιπτώσεις ανάγκης, μιάς και φαρμακεία δεν υπήρχαν τότε απ΄ ότι ξέρουμε. Εφ΄ όσον υπήρχαν πόνοι, έπρεπε να υπάρχουν και τα μέσα αντιμετώπισής τους, κι όταν η στενοχώρια τον έπνιγε για διάφορους λόγους - μεταξύ των οποίων δεν ήταν η Οικονομική Εφορία και τα αντικειμενικά κριτήρια - υπήρχαν και γι αυτήν τα κατάλληλα μέσα για να « φτιάχνεται », σύμφωνα με την σύγχρονη λαϊκή ορολογία.
Πέρασαν χρόνια και ζαμάνια από τότε, ( η λέξη « ζεμάν » είναι σημιτική - εβραική, αραμαϊκή και ίσως και αραβική, και σημαίνει : χρόνος, καιρός, εποχή ) και φτάσαμε στην σύγχρονη εποχή. Πολλά βότανα χρησιμοποιήθηκαν στη φαρμακευτική, μεταξύ αυτών και η
ινδική κάναββις, το γνωστότατο χασίς ή μαριχουάνα - σε παλαιότερη εποχή αυτό για τη νόσο του Πάρκινσον - και πολύ ευρύτερα το όπιο, που προέρχεται όπως είπαμε από ένα ειδος παπαρούνας, την μήκωνα την υπνοφόρο - λατινικά papaver somniferum -και από το όπιο, μεταξύ άλλων, απομονώνεται η μορφίνη, ισχυρότατο παυσίπονο. Από τη μορφίνη, με κατάλληλη χημική επεξεργασία, παράγεται η ηρωϊνη, τρεις φορές πιό δυνατή από τη μορφίνη ως προς την παυσίπονη ενέργεια.
Η μορφίνη συνεχίζει να χρησιμοποιείται σαν παυσίπονο, κυρίως σε κολικούς, ενώ η η-ρωϊνη έπαψε να χρησιμοποιείται γι αυτόν τον σκοπό, γιατί αμέσως σχεδόν έγινε αντιληπτό ότι με την πρώτη κι όλας δόση μπορεί να δημιουργήσει εθισμό και έντονη εξάρτηση. Και σε λίγο, η φαρμακολογία ανέλαβε να προσδιορίσει τις λεγόμενες « ναρκωτικές ουσίες », δίνοντας και τον ορισμό του τί είναι ναρκωτική ουσία. Λοιπόν, για να χαρακτηρισθεί μιά ουσία σαν ναρκωτική, πρέπει να έχει τις παρακάτω ιδιότητες : Πρώτον, να προκαλεί καταστολή στο κεντρικό νευρικό σύστημα, δηλαδή ένα βαθμό νάρκωσης. Δεύτερον, να προκαλεί εθισμό, δηλαδή την ανάγκη να την ξαναπαίρνει κανείς κατά συχνά χρονικά διαστήματα και όταν δεν την παίρνει να προκαλούνται στερητικά φαινόμενα στον οργανισμό. Και τρίτον, να χρειάζεται αύξηση της δόσης της με την πάροδο του χρόνου, για να έχει το ίδιο αποτέλεσμα.
Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό, ναρκωτικές ουσίες είναι η μορφίνη, η ηρωϊνη, η πεθιδίνη- που είναι συγγενής της μορφίνης - και το όπιο, από το οποίο εξάγονται οι ουσίες αυτές. Η κοκαϊνη - σύμφωνα με τον ορισμό που είπαμε - δεν είναι ναρκωτικό, καθώς δεν προκαλεί καταστολή στο κεντρικό νευρικό σύστημα, αλλά αντιθέτως προκαλεί διέγερση, όμως επειδή προκαλεί εθισμό και εξάρτηση, την κατατάσσουν κι αυτήν στα ναρκωτικά. Το χασίς και η μαριχουάνα δεν είναι - σύμφωνα με τον ίδιο ορισμό- ναρκωτικά, επειδή, ναι μεν προκαλούν καταστολή στο κεντρικό νευρικό σύστημα,όμως δεν χρειάζονται αύξηση της δόσης τους, ούτε προκαλούν εθισμό και εξάρτηση - τουλάχιστον σε κάποιο σημαντικό βαθμό. Όμως, και αυτά κατατάχθηκαν τελικά στα ναρκωτικά, κρίθηκε ότι και αυτά μπορούν να βλάψουν την υγεία.
Εκτός από αυτές τις « κλασσικές » ουσίες - στις οποίες πρέπει να συμπεριληφθεί και το αλκοόλ - υπάρχουν και κάποιες καινούργιες ουσίες συνθετικές, που μπαίνουν κι αυτές στον χώρο των εξαρτησιογόνων ουσιών. Αυτές είναι το L.S.D., οι αμφεταμίνες, το « έκσταση », και μερικές άλλες παραμφερείς. Οι ουσίες αυτές δεν είναι ναρκωτικά αλλά παραισθησιογόνα, δηλαδή προκαλούν - όπως λέει και η λέξη - παραισθήσεις. Βεβαίως, παραισθήσεις προκαλούν και η κοκαϊνη, το χασίς και ελαφρώς και η μαριχουάνα, που βγαίνει από το ίδιο δέντρο, την ινδική κάνναβη, αλλά από άλλο σημείο του φύλλου της, και είναι πέντε φορές πιό ελαφριά από το κλασσικό χασίς.
Είπαμε νωρίτερα, ότι τα φυτικά ναρκωτικά - όπιο κυρίως - έχουν έναν προορισμό, να ανακουφίζουν από τους δυνατούς πόνους, και φαίνεται ότι όχι μόνο ο άνθρωπος από νωρίς τα έμαθε, αλλά ότι και είναι πιθανό να είναι γνωστά και σε μερικά ανώτερα ζώα, που κι αυτά εξ ενστίκτου αναζητούν σε περιόδους έντονου πόνου να βρούν κάτι που θα τα ανακουφίσει, ομως αυτό είναι μάλλον υποθετικό, δεν έχω στοιχεία που να το τεκμηριώνουν.
Τα παλιά χρόνια - μέχρι πριν τα τέλη του προηγούμενου αιώνα - η τοξικομανία περιοριζότανε μόνο στην μορφίνη και το αλκοόλ, και βέβαια και στη νικοτίνη. Τη μορφίνη την χρησιμοποιούσανε σχεδόν αποκλειστικά άτομα που είχαν σχέση με την ιατρική και τη
φαρμακευτική επιστήμη, δηλαδή γιατροί, φαρμακοποιοί, νοσοκόμοι και άλλοι σχετικοί.
Υπάρχουν κάποιοι ειδικοί λόγοι, κάποιοι ψυχολογικοί παράγοντες που σπρώχνουν ωρισμένα άτομα στα ναρκωτικά ; Υπάρχει ειδικό έδαφος, κατάλληλο για το λόγο αυτό ; Η απάντηση σ΄ αυτά τα ερωτήματα είναι αρνητική, όχι δεν υπάρχουν ειδικοί λόγοι για να αρχίσει
κανείς τη χρήση των ουσιών αυτών. Η περιέργεια, η « μόδα », οι συναναστροφές, μάλιστα, αυτά παίζουν κυρίαρχο λόγο για την έναρξη της χρήσης τους. Κατά κανόνα, κάποιος φίλος προσφέρει την πρώτη δόση, παλαιότερα για το κάπνισμα, τώρα για να εξοικονομηθεί κάποιο μικροποσό που θα μειώσει την δική του δαπάνη για το ναρκωτικό που είναι πολύ ακριβό. Σχετικά με το κάπνισμα, δεν γνωρίζω καμμιά περίπτωση που να πήγε κάποιος μη καπνιστής στο περίπτερο και να ζήτησε να αγοράσει ένα κουτί τσιγάρα, πάντα κάποιος φίλος θα τον εισαγάγει στη συνήθεια αυτή.Το ίδιο συμβαίνει και με τις υπόλοιπες εξαρτησιογόνες ουσίες, κάποιος φίλος ή ένας μικροπωλητής που εμφανίζεται κάτω από κάποιο προσωπείο- λ.χ. σερβιτόρου - θα προσφέρει την πρώτη δόση. Από εκεί και πέρα, τα πράγματα ακολουθούν τον δρόμο τους από μόνα τους.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι « χρήστες » των ουσιών αυτών, αρχίζουν τη χρήση τους από μικρές ηλικίες, δεν θα δεί κανείς έναν μεγάλης ηλικίας άνθρωπο να αρχίζει τα ναρκωτικά, έστω κι αν έχει σημαντικά ψυχολογικά, οικονομικά κ.λ.π. προβλήματα, κι αυτο, επειδή ξέρει ότι αυτά δεν θα του λύσουν τα προβλήματά του αλλά θα τα επιδεινώσουν ακόμα περισσότερο.
Κάτι που πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα, είναι το ότι οι λεγόμενες θεραπευτικές κοινότητες ή οι κλινικές αποτοξίνωσης, παρά τη βοήθεια που προσφέρουν σε ένα μικρό ποσοστό τοξικομανών, δεν μπορούν να θεραπέυσουν τη μεγάλη μάζα των ατόμων, που παρά την θεραπεία τους επί πολύ διάστημα και την διακοπή της χρήσης της ουσίας, υποτροπιάζουν μετά από κάποιο διάστημα, επιστρέφουν στην ίδια συνήθεια που είχαν εγκαταλείψει. Με την πρώτη δυσκολία που θα αντιμετωπίσουν, ασυναίσθητα στρέφονται προς την παλιά παρηγοριά τους, τη φυγή απ΄την πραγματικότητα σ΄ έναν κόσμο που τους απομακρύνει απ΄τις σκληρές συνθήκες της καθημερινής ζωής.
Επειδή λοιπόν οι καινούργιοι χρήστες δημιουργούνται κατά κανόνα - που μπορεί να έχει και τις εξαιρέσεις του - από τους παλαιότερους χρήστες, ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος που ταλανίζει τις σύγχρονες « πολιτισμένες » κοινωνίες, είναι η πρόληψη και ταυτόχρονα η διακοπή πρόσβασης στις τοξικές ουσίες. Τον Οκτώβριο του 1981 -όταν ο αριθμός των χρηστών ηρωϊνης στην Ελλάδα ήταν μόλις οκτώ χιλιάδες - μιά επιστημονική επιτροπή αποτελούμενη από γιατρούς κοινωνιολόγους, ψυχολόγους και άλλους ειδικούς, που εργάστηκε πάνω στο θέμα αυτό, πρότεινε μιά λύση που θα σταματούσε σχεδόν ολοκληρωτικά την αύξηση του αριθμού των τοξικομανών. Η λύση αυτή απορρίφθηκε από τους αρμόδιους κυβερνητικούς παράγοντες, άγνωστο για ποιούς λόγους. Και να ποιά ήταν η λύση αυτή.
Επειδή όπως αναφέρθηκε, οι καινούργιοι χρήστες δημιουργούνται από φίλους- « βαποράκια » - προτάθηκε από την επιτροπή των εμπειρογνωμόνων η δημιουργία μιάς υπηρεσίας που θα λειτουργούσε σε κάθε επαρχιακό και σε μερικά νοσοκομεία της Αθήνας και της
Θεσσαλονίκης, και που θα χορηγούσε στους επίσημους χρήστες τις δόσεις ηρωϊνης που θα χρειάζονταν για ολόκληρη τη εβδομάδα - σήμερα θα μπορούσε να αντικατασταθεί η ηρωϊνη με μεθαδόνη - έναντι ενός μικρού ποσού για τα έξοδα λειτουργίας της υπηρεσίας. Πρέπει να έχουμε υπ΄όψιν ότι το αληθινό κόστος της ηρωϊνης είναι εξευτελιστικά χαμηλό, έτσι το κράτος όχι μόνο δεν θα έχανε από το έξοδο της χημικής παρασκευής της, αλλά θα κέρδιζε και τα έξοδα που θα έκαμνε γι αυτόν τον σκοπό. Το σχέδιο προέβλεπε - για την τήρηση μυστικότητας της διαδικασίας, και για να μην εκτίθενται οι χρήστες - να λειτουργεί το σχετικό ιατρείο του Νοσοκομείου τις νυχτερινές ώρες, και οι προσερχόμενοι να μπαίνουν από ειδικές εισόδους αθέατοι .Ο χρήστης θα παρελάμβανε τις δόσεις του υπογράφοντας σε ειδικό βιβλίο που θα τηρούσε και το ιατρικό απόρρητο. Ετσι, δεν θα υπήρχε πιά λόγος να κάμνει μικρεμπόριο ηρωϊνης, δηλαδή θα έπαυε να είναι « βαποράκι », και δεν θα δημιουργούσε νέους τοξικομανείς. Η φιλοσοφία του μέτρου φαίνεται αμέσως ότι θα περιόριζε τη δράση των μεγαλεμπόρων της ηρωϊνης - και το όλο πρόβλημα των ναρκωτικών είναι ακριβώς οι έμποροι που έχουν τεράστια οικονομικά συμφέροντα, τέτοια, που τους κάμνουν ικανούς να εξαγοράζουν υψηλά ιστάμενα πρόσωπα, και να μπλοκάρουν ακόμα και τη λήψη μέτρων εναντίον τους. Με τούτο δεν πρέπει να νομισθεί ότι οι έμποροι εμπόδισαν την εφαρμογή του μέτρου, μέτρησαν οι αντιδράσεις που συνήθως εμφανίζονται από μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης σε τέτοιες περιπτώσεις.
Και τώρα σχετικά με τη χρήση του χασίς, της ινδικής κάνναβης στα παλιά εκείνα χρόνια στην πόλη μας. Κάποιοι λιγοστοί συμπολίτες έκαμναν τότε χρήση αυτού του φυτού, και λίγο πολύ τους ξέρανε όλοι. Ακίνδυνοι και ήσυχοι εντελώς ήσαν, δεν πείραζαν κανέναν. Και ήταν η εποχή που πλήθος από χασισοτράγουδα της παλιάς ρεμπέτικης σχολής, τραγουδιόντουσαν από πολλούς, παρ΄όλο που ήταν απαγορευμένη η χρήση της κάνναβης. ( Οχι όμως και το άδειν τα τραγούδια αυτά κατ΄ιδίαν ). Και ένα απ΄ αυτά, από το οποίο δανείστηκα τον τίτλο αυτού του χρονικού, έλεγε τα παρακάτω :

Ο τ α ν κ α π ν ί ζ ε ι ο λ ο υ λ ά ς,
ε σ ύ δ ε ν π ρ έ π ε ι ν α μ ι λ ά ς.
Κ ο ί τ α ξ ε , τ ρ ι γ ύ ρ ω ο ι μ ά γ κ ε ς
κ ά ν ο υ ν ό - κ ά ν ο υ ν ό λ ο ι τ ο υ μ π ε κ ί.
------------------------

Κ α ν έ ν α μ ά τ ι μ ή μ α ς δ ε ί,
κ α ι μ α ς μ π λ ο κ ά ρ ο υ ν τ η ν α υγ ή,
γ ι α τ η χ α σ ι σ ο π ο τ ί α
κ α ι μ α ς κ λ ε ί - κ α ι μ α ς κ λ ε ί σ ο υ ν φ υ λ α κ ή.

Αυτά για το αθώο - σχετικά τουλάχιστον - εκείνο χασισάκι. Που αλλοίμονο, το αντικαταστήσανε άλλα πολύ πιό βλαβερά ναρκωτικά, που όσο πόλεμο κι αν τα κάμνουμε σήμερα, αυτά είναι που πάντοτε θα θριαμβεύουν.