ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΛΕΦΤΑ

Ο σύγχρονος δυτικός  άνθρωπος, ο πολιτισμένος, ο υπερκαταναλωτικός άνθρωπος, θέλει να τα έχει όλα. Κι όταν λέμε  όλα, το εννοούμε κυριολεκτικά. Δηλαδή, αυτά τα όλα, είναι το σπίτι  του, η  εξοχική του  παραθαλάσσια  κατοικία, το  αυτοκίνητό  του, οι  συχνές αλλαγές στην επίπλωση του σπιτιού του, αγορές αγαθών από την αγορά, τα οποία αγαθά είναι ρούχα, παπούτσια, τρόφιμα παντός είδους, ποτά επίσης παντός είδους. Επίσης θέλει συχνές  επισκέψεις σε ταβέρνες ή άλλα  κοσμικά κέντρα, όπως τα θρυλικά πλέον  «σκυλάδικα », όπου τραγουδιστές και τραγουδίστριες λαϊκών ασμάτων  θα τον κάνουν να  αισθανθεί την υπέρταρτη ευτυχία που μπορεί να νιώσει  άνθρωπος στη μίζερη κατά τα άλλα αυτή ζωή. Όλα αυτά είναι στο πρόγραμμα του σημερινού Δυτικού ανθρώπου.

Αλλά υπάρχει και ένα  « αλλά  » στην υπόθεση αυτή. Όλα ετούτα τα πολύτιμα  αγαθά που επιθυμεί  διακαώς  να έχει ο  άνθρωπος  της εποχής  μας, αγοράζονται. Και  αγοράζονται  με χρήματα, άλλο  συναλλακτικό μέσο  δεν υπάρχει. Ασχετα  αν τα χρήματα αυτά είναι στερλί-νες, Ελβετικά ή  Γαλλικά  φράγκα, μάρκα, κορώνες, φλορίνια, πεσέτες, λιρέττες  ή δραχμές. Η και Ευρώ από τον άλλο Ιανουάριο, Θεού θέλοντος και καιρού επιτρέποντος.

Όπως όμως ξέρουμε όλοι, τα χρήματα δεν βρίσκονται στο δρόμο, πρέπει να τα αποκτήσεις με κάποιους τρόπους, συνήθως νόμιμους αλλά κάποτε και παράνομους. Θα πρέπει να εργάζεσαι - και μάλιστα σκληρά, τα καλά  κόποις κτώνται - ή  να κάνεις κάποιες  ρεμούλες, απάτες, και σε ανάγκη και μιά ή περισσότερες ληστείες  τραπεζών ή χρηματαποστολών, πράγμα που είναι πολύ  ευκολώτερο και δεν  σε υποχρεώνει να πληρώσεις και στην Εφορία από τα προϊόντα της ληστείας. Βέβαια, υπάρχει και  ένας πολύ μικρός  κίνδυνος να  συλληφθείς κατά τη διάρκεια της ληστείας, αλλά εσύ είσαι πολύ έξυπνος και μεθοδικός, έτσι η  πιθανότητα αυτή, σχεδόν μηδενίζεται.

Με όλα αυτά που αναπτύχθηκαν, γίνεται φανερό, ότι για τη μεγάλη μάζα των πολιτισμένων ανθρώπων για τους οποίους γίνεται λόγος-οι μικροσυνταξιούχοι είναι εκτός προγράμματος σ΄αυτή την υπόθεση, και επί πλέον δεν είναι ικανοί στις ληστείες - η εξεύρεση τόσο πολλών χρημάτων και μάλιστα όλων μαζύ, είναι πράγμα πολύ δύσκολο. Δεν μπορείς να συγκεντρώσεις τόσα  εκατομμύρια δραχμές - ή  πολλές χιλιάδες Ευρώ αν προτιμάτε - σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Βρίσκεσαι λοιπόν σε αληθινό αδιέξοδο.

Αλλά στο ίδιο αληθινό αδιέξοδο βρίσκονται και αυτοί που προσφέρουν αυτά τα αγαθά, οι κατασκευαστές, οι παραγωγοί, οι εργοστασιάρχες.Ολοι αυτοί παράγουν, και παράγουν συνεχώς. Και καθημερινά πρέπει να πληρώνουν  τους εργαζόμενους  στις επιχειρήσεις  τους, μισθούς, ημερομίσθια, φόρους στην Εφορία, πληρωμές στους προμηθευτές τους των πρώτων υλών, και ακόμα έχουν και άλλα έξοδα που δεν χρειάζεται να τα αναφέρουμε.

Πολύ περισσότερο από  τους εργοστασιάρχες και τους μεγαλοεπιχειρηματίες, ανάγκη έχουν να πουλήσουν  οι μαγαζάτορες, οι λιανοπωλητές, αν δεν πουλήσουν πώς θα  πληρώσουν τις επιταγές που δίνουν όταν αγοράζουν τα εμπορεύματά τους ; Και στον τομέα  αυτό αστεία δεν γίνονται, επιταγές είναι, πρέπει να τις εξωφλείς μέσα στις ημερομηνίες τους, αλλοιώς γίνεσαι αναξιόπιστος και κλείνεις το μαγαζί σου.

Και λοιπόν, τί  δέον γενέσθαι μ΄αυτή την  κατάσταση ; Οι μεν  θέλουν να  πουλήσουν, οι δέ, θέλουν να αγοράσουν. Αλλά ρευστό χρήμα στην υπόθεση αυτή  δεν βρίσκεται μαζεμένο. Και μαζεμένα θέλουν να τα αγοράσουν οι καταναλωτές, μαζεμένα θέλουν να τα πουλήσουν και οι πωλητές. Όμως, όπου  υπάρχει  πρόβλημα - έτσι λένε - υπάρχει  και λύση. Και η λύση είναι πολύ  απλή, υπερβολικά  απλή. Θέλεις να  αγοράσεις  και δεν  έχεις χρήματα  αρκετά ; Λοιπόν, θα τα δίνεις λίγα λίγα, αυτό βρέθηκε να δίνει λύση στο πρόβλημα.

Πότε και πού άρχισε να εφαρμοζεται για πρώτη φορά η διά δόσεων αποπληρωμή αγοράς των διαφόρων  « αγαθών » ; Φαίνεται ότι από τις Ενωμένες Πολιτείες  ξεκίνησε αυτός ο τρόπος της δια δόσεων  πληρωμής, που θα μπορούσαμε επίσης να την ονομάσουμε  « εξώφληση τμηματική κατά τακτά διαστήματα ». ( Αλλά βέβαια ένας τέτοιος μακροσκελής ορισμός, δεν είναι καθόλου πρακτικός ).

Ο Δημήτρης Ψαθάς - ένας από  τους σπουδαιότερους Ελληνες ευθυμογράφους -ανέφερε στο βιβλίο  του « Κάτω απ΄ τους ουρανοξύστες », γύρω στο 1950, έναν τρόπο πληρωμής δόσεων που μου  φάνηκε πολύ  πρωτότυπος, και δείχνει  ότι το πρακτικό πνεύμα των Αμερικανών ήταν που ανακάλυψε τις αγορές με  δόσεις. Παίρνει ο Αμερικανός  ένα ψυγείο - έλεγε ο  Ψαθάς. Δεν πληρώνει απολύτως τίποτε στην αγορά του. Το πηγαίνει  και το στήνει στο σπίτι του. Το ψυγείο όμως δεν μπαίνει σε λειτουργία, αν δεν   ρίξει στη χαραμάδα  που υπάρχει σ΄ αυτό, ένα μικρό ποσό, ας πούμε  μισό  δολλάριο της  εποχής. Αμέσως  το  ψυγείο  μπαίνει σε λειτουργία, και  συνεχίζει να  λειτουργεί, μέχρις ότου  σταματά μιά μέρα. Τι συμβαίνει ; Απλώς θέλει να ρίξεις στη χαραμάδα του άλλο μισό δολλάριο. Κι αυτή η υπόθεση τραβά σε μά-κρος. Μετά από ένα μήνα, έρχεται στο σπίτι του ένας υπάλληλος του μαγαζιού που του πού λησε το ψυγείο, ανοίγει με ένα κλειδί το  σύστημα, παίρνει  τα μισοδόλλαρα  που έχουν μα-ζευτεί και φεύγει. Πάλι έρχεται μετά ένα μήνα, κι αυτό συνεχίζεται μέχρις  ότου εξωφληθεί  το σύνολο  της αξίας του ψυγείου. Από εκεί και ύστερα, το ψυγείο σταματά να  « τρώει » μισοδόλλαρα », είναι τώρα δικό του.

Βέβαια, αυτό το σύστημα δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα πράγματα που αγοράζεις. Με τον τρόπο αυτό όμως μπορεί να λειτουργήσει ένα ραδιόφωνο, μιά τηλεόραση, ένα βίντεο και αρκετά άλλα  πράγματα, αρκεί βέβαια  να είναι εφοδιασμένα με τον κατάλληλο μηχανισμό. Από ότι ξέρω πάντως, εδώ δεν έχει  ποτέ χρησιμοποιηθεί κάποιος τέτοιος τρόπος, την είσπραξη των δόσεων  αναλάμβαναν  τα παλιά χρόνια οι  λεγόμενοι « δοσάδες », με πολλή δυσκολία κάποτε, όπως  βλέπουμε στην  Ελληνική ταινία  « Περάστε  την πρώτη  του μηνός ». ( Μερικές φορές μάλιστα, ίσως ο αγοραστής να έλεγε στον υπάλληλο της συλλογής των δόσεων : « Περάστε στις τριανταδύο του μηνός  », όταν δεν είχε να του εξωφλήσει τη δόση ).

Το σύστημα αυτό είναι κατάλληλο για την αγορά και συμφέρει στον αγοραστή. Αλλά είναι ακατάλληλο για τον πωλητή, όταν υπάρχει ανεξέλεγκτος  πληθωρισμός, που δυσκολεύει πολύ τον υπολογισμό των δόσεων. Αν λ.χ. ο  πληθωρισμός τρέχει  με ένα σταθερό  ας πούμε είκοσι τοις εκατό  σε ετήσια βάση, ο  πωλητής θα προσθέσει  με κάποιους  υπολογισμούς τόκων και ανατοκισμών,στο ποσόν της κάθε δόσης. Αν όμως ο πληθωρισμός είναι εκτός  ελέγχου και δεν ξέρεις πού θα βρίσκεται σε λίγους μήνες, είναι  σχεδόν αδύνατο να λειτουργήσει αυτό το σύστημα.

Εδώ και λίγο σχετικά καιρό, ο πληθωρισμός στη χώρα μας έχει σταθεροποιηθεί - με χίλια βάσανα -σε  ένα τόσο χαμηλό  επίπεδο, ώστε να  ευκολύνει κατά πολύ  τις αγορές με δόσεις. Με πολλή απορία  πάντως, βλέπω  διαφημίσεις, που  ούτε λίγο, ούτε  πολύ, προσφέρουν ένα είδος πληρωμής με δόσεις, που όχι μόνο δεν προβλέπει καμμιά  προκαταβολή - όπως γινότανε στο παρελθόν - αλλά ορίζει  την πρώτη δόση μετά ενάμισυ και πλέον χρόνο, και εξώφληση σε άλλα δυό χρόνια. Κι αυτό, σε αντικείμενα που δεν  έχουν  σημαντική  αξία, όπως  λ.χ. ένα βίντεο, μιά τηλεόραση και τα παρόμοια, που  θα μπορούσαν να εξωφληθούν με έναν πιό γρήγορο ρυθμό. Γιατί άραγε να  γίνονται  τόσο μεγάλες διευκολύνσεις, όταν  μάλιστα και με πληρωμή τοις μετρητοίς, δεν  σου γίνεται κάποια  αξιόλογη έκπτωση, όπως γινότανε σε μάλλον πρόσφατες εποχές ;

Λοιπόν, η εξήγηση νομίζω ότι είναι απλή. Πέρα από την  έλλειψη πληθωρισμού - που βέβαια θα ήταν ένα πολύ σοβαρό εμπόδιο στη διαδικασία αυτή αν υπήρχε  - το πιό σπουδαίο από όλα, είναι  ο έντονος  ανταγωνισμός που υπάρχει  ανάμεσα στους  κατασκευαστές, καθώς και ανάμεσα στους επιχειρηματίες. Όταν  ένα  μαγαζί  προσφέρει σημαντικές  διευκολύνσεις στην πελατεία του -όπως  πολλές δόσεις  που αρχίζουν, ας πούμε  μετά τρεις μήνες - σπεύδει το άλλο μαγαζί να προσφέρει τους ίδιους ή και καλύτερους όρους. Αυτό προκαλεί ένα συναγωνισμό στο  ποιός θα δίνει τις  μεγαλύτερες   ευκολίες, και  ιδού φτάσαμε  στο αποτέλεσμα που είπαμε. Όλα αυτά είναι αναπόφευκτα σε μιά καταναλωτική κοινωνία, όπου ο  ανταγωνισμός είναι ελεύθερος, και όποιος επικρατήσει θα είναι ο νικητής. Και αν δεν είναι ο νικητής, δεν θα είναι τουλάχιστον ο ηττημένος.

Κάποτε -πριν από πάρα πολλά χρόνια -είχα διαβάσει ένα ανέκδοτο που αφορούσε τις πολλές δόσεις, και που  μάλλον θα ήταν  αμερικάνικο, εδώ δεν είχαμε τότε τόσο  πολλές δόσεις. Ένας κύριος μπαίνει σ΄ένα μεγάλο  κατάστημα, και  δηλώνει ότι ήλθε να  εξωφλήσει την τελευταία δόση για το καρροτσάκι του  γιού του. « Και πόσο είναι τώρα το μωρό σας ; », ρωτά ο υπάλληλος. «  Μόλις απολύθηκε από το στρατό  ».

Φαίνεται ότι οι δόσεις υπήρχαν και στη χώρα μας πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, παρ΄όλο που  δεν θυμάμαι να τις ανέφερε κανένας. Σ΄αυτό το συμπέρασμα καταλήγω, όταν θυμάμαι το ρεφραίν  ενός φοξ - τροτ που είχε γραφτεί λίγο πριν το 1940, και το ακούγαμε στην κατοχή στο σπίτι  του φίλου Β.Α., τωρινού γιατρού, (με τον οποίο είχα και ένα περιπετειώδες θαλάσσιο ταξείδι από τη Θεσσαλονίκη στην Καβάλα  στη διάρκεια του  εμφύλιου πολέμου ), που είχε γραμμόφωνο. Και το ρεφραίν αυτό έλεγε περίπου τα παρακάτω, όπως τα θυμήθηκε ο ίδιος με πολύ κόπο ύστερα από τόσα χρόνια :

O λ α    με   δ ό σ ε ις,

ό λ α   γ ί ν ο ν τ α ι   μ ε   δ ό σ ε ι ς,

κ α ι   τ α   ξ υ ν ά   μ ε   δ ό σ ε ι ς,

α ρέ σ ο υ ν   τ η ς   μ ι κ ρ ή ς.

Μ ε   δ ό σ ε ι ς   τ α   π ο τ ή ρ ι α

α δ ε ι ά ζ ε ι   ο   μ π ε κ ρ ή ς.

Τ ο   δ ό ν τ ι   σ ο υ   μ ε   δ ό σ ε ι ς

β ο υ λ ώ ν ε ι   ο   γ ι α τ ρ ό ς,

κ α ι   μ ό ν ο   τ ο   μ ι σ θ ό   σ ο υ

μ ε   δ ό σ ε ι ς   δ ε ν   τ ο ν   τ ρ ω ς.

Ό λ α   μ ε   δ ό σ ε ι ς,

ό λ α   γ ί ν ο ν τ α ι   μ ε   δ ό σ ε ι ς,

κ α ι   μ ό ν ο   ο ι   κ α ρ δ ι έ ς   μ α ς

δ ί ν ο ν τ α ι   μ ε τ ρ η τ ο ίς.

Κ ι   α ν   κ α μ μ ι ά   φ ο ρ ά

δ ε ν   έ χ ε ι ς   ν α   π λ η ρ ώ σ ε ι ς,

μ ε   δ ό σ ε ι ς   τ α   σ π α σ μ έ ν α

π λ η ρ ώ ν ε ι   ο   ε γ γ υ η τ ή ς.

 

Οπως βλέπετε, οι  δόσεις υπήρχαν  από τον μακρυνό εκείνο καιρό και στη χώρα  μας, δεν πρόκειται για κανένα καινούργιο, φρούτο.