ΟΤΑΝ ΦΕΥΓΟΥΝ ΤΑ ΔΑΣΗ

O  T  A  N Φ  Ε  Υ  Γ  Ο  Υ  Ν     Τ  Α     Δ  Α  Σ  Η

Δεν έχουν περάσει από την εποχή εκείνη, παρά μόνο καμμιά  εκατοστή ή λίγο παραπάνω χρόνια. Αν έκαμνες τότε ένα γύρο πάνω από τους ουρανούς, προτιμώτερο πάνω σε ένα αερόστατο ή ένα αεροπλάνο χαμηλών  και όχι μεγάλης  ταχύτητας πτήσεων, και έφερνες βόλτα όλες τις ηπείρους, θα έβλεπες κάτι  που τώρα  δεν πρόκειται να  το δείς με καμμιά κυβέρνηση. Τον πλανήτη ολόκληρο, γεμάτο από δάση, από τεράστιες ζούγκλες, να ξαπλώνεται από κάτω σου η Αφρική  με τις τεράστιας  έκτασης ζούγκλες  της, η Βόρεια και η Νότια Αμερική με τις ζούγκλες του Αμαζόνιου  και τα τεράστια  δάση του Καναδά. Η Ασία με  τις ζούγκλες των Ιμαλαϊων και τα μεγάλα δάση της Σιβηρίας, ακόμα  και πολλά δάση  στη γηραιά  ήπειρο, την Ευρώπη. Παντού πλήθος από δέντρα, παντού τεράστιες εκτάσεις με πράσινο.

Πού είναι τώρα αυτά  τα μεγάλα δάση, τί έγιναν και δεν τα βλέπουμε πιά ; Ηλθε κάποιου είδους ασθένεια των φυτών και τα κατέστρεψε μήπως ; Οχι, δεν τα χτύπησε κάποια επιδημία, κάτι σαν τον περονόσπορο. Κάποια χέρια  απλώθηκαν πάνω  τους, και λίγο λίγο άλλά σταθερά, τα εξαφανίσανε από το χάρτη, και τώρα  θα μπορούμε  να λέμε - κάπως παραλλαγμένα - το γνωστό στίχο του Μαλακάση :

T α   δ ά σ η   π ο υ   λα χ τ ά ρ ι ζ ε ς

π ρ ώ τ α   ν α   τ α   π ε ρ ά σ ε ι ς,

τ ώ ρ α   ν α   τ α   ξ ε χ ά σ ε ι ς

δ ι α β ά τ η   α π ο σ π ε ρ ν έ.

Τα πράγματα έγιναν όπως τα λέει ο ποιητής. Ηρθανε  ξυλοκόποι, τα κόψανε  απ΄την ρίζα τους, και τώρα  στη θέση  τους έγιναν σπίτια, δρόμοι, χωράφια, αμπέλια  και άλλα παρόμοια. Τα πιό πολλά, μ΄αυτόν τον τρόπο εξαφανίστηκαν μέσα σε διάστημα  ενός αιώνα, τόσο μόνο χρειάστηκε για να τα κόψουν και να τα βγάλουν απ΄τη μέση. Εκτός όμως από αυτό τον τρόπο, ήλθαν να συμπληρώσουν  το έργο, και μερικές άλλες μέθοδοι. Οι πυρκαγιές και οι βιομηχανίες, αυτές που δημιούργησαν τη γνωστή και μη εξαιρεταία  « όξινη βροχή ».

Ακούμε αρκετά συχνά ότι κάποια πυρκαγιά είναι αποτέλεσμα εμπρησμού, ότι δηλαδή κάποιοι έβαλαν σκόπιμα  φωτιά σε ένα δάσος, με σκοπό  να το αφανίσουν. Όταν αυτό γίνεται εδώ στη χώρα  μας, ο λόγος είναι  ότι στη θέση του καμμένου  πιά δάσους, θα χτιστούν κατοικίες. Με  κάποιους  μηχανισμούς που  δεν είναι  δύσκολο να  τους φανταστείς, κάποιοι θα γίνουν κάτοχοι των  εκτάσεων που έχουν καεί, και ύστερα απ΄αυτό θα πάρουν άδεια από τις υπηρεσίες να χτίσουν πάνω  στα αποκαϊδια. Αυτό  γίνεται βέβαια σε  περιοχές όπου η γη είναι δυσεύρετη, ή όπου χρειάζονται οικόπεδα για  χτίσιμο εξοχικών  κατοικιών. Τέτοιες περιοχές, είναι σχεδόν πάντα οι γύρω από τις μεγάλες πόλεις, εκεί υπάρχει η μεγάλη ζήτηση.

Εμπρησμοί όμως μπορεί να γίνουν και σε άλλες χώρες και για άλλους σκοπούς. Καινούργιες εκτάσεις θα δημιουργηθούν για  καλλιέργειες, αυτό  μπορεί να  γίνει σε  υποανάπτυκτες χώρες κυρίως. Οι πυρκαγιές  πάλι για δημιουργία  κατοικιών, υπάρχουν εκτός από τα καθ΄ημάς, και σε άλλες χώρες του κόσμου, δεν μπορούμε  να έχουμε εμείς το  απόλυτο μονοπώλιο σε μιά τέτοιου είδους επιχειρηση.

Η ζούγκλα της Αφρικής που ήταν η μεγαλύτερη μάλλον στον κόσμο, πήρε των ομματιών της και έφυγε, εξ αιτίας των αναγκών που είχαν οι πληθυσμοί της « μαύρης » ηπείρου. Ανάγκες που αφορούσαν αφ΄ενός τις κατοικίες που  έπρεπε να φτιαχτούν για  τους ολοένα και αυ-ξανόμενους πληθυσμούς, και αφ΄ετέρου για τη δημιουργία εκτάσεων κατάλληλων για καλλιέργιες. Κάπου  έπρεπε να  φυτεύουν  τα κακαόδεντρα  και τα  άλλα φυτά  τους οι  άνθρωποι. Και πού θα τα φύτευαν όταν δεν είχαν διαθέσιμη  γή ; Σε μιά καινούργια έκταση, που θα φαινότανε με την εξαφάνιση των δέντρων. Βουρ λοιπόν επάνω στη  ζούγκλα, και ιδού μας ήλθε  και η γή που αναζητούσαμε.

Τα ίδια περίπου συνέβησαν και στην Ινδία, όπου στους πρόποδες των Ιμαλαϊων υπήρχαν μεγάλα δάση. Ο πληθυσμός  της χώρας  αυξανότανε  με έντονο  ρυθμό, και  κάπου έπρεπε να στεγαστούν  οι άνθρωποι  αυτοί. Κόψε  δέντρα λοιπόν, και  ιδού ο χώρος για να  χτίσουμε τα σπίτια μας. Και φυσικά, υπήρχε και εκεί ανάγκη για εκτάσεις γής για καλλιέργιες, κόψε πάλι - αλλοιώς δεν γινότανε - τα δέντρα για να βρούμε τα χωράφια μας.

Άλλη ήταν η πορεία  των πραγμάτων  στη Βραζιλία. Ολόκληρη σχεδόν η ενδοχώρα - εκτός από τα παράλια  του Ατλαντικού - ήταν χωμένη μέσα σε μιά πολύ μεγάλη και άγρια βλάστηση, που τη διέσχιζαν ο Αμαζόνιος και  το πλήθος των  παραποτάμων του. Ανάγκη λοιπόν να γίνει εκμετάλλευση της τεράστιας αυτής έκτασης, και οι Βραζιλιάνοι προχώρησαν με αρκετά γρήγορο  ρυθμό σε ένα τέτοιο  σχέδιο. Μπήκαν μέσα στις απέραντες ζούγκλες, και στο πολύ γνωστό Μάτου Γκρόσου ( είπαμε σε  άλλη περίπτωση ότι στα  πορτογαλικά που μιλούν οι Βραζιλιάνοι, το φωνήεν  « ο » προφέρεται σαν  « ου » όταν δεν τονίζεται ). Και σε μερικές δεκαετίες, η ζούγκλα της Βραζιλίας  έγινε πολύ μικρή. Και όση  έχει απομείνει, θα μικρύνει σε λίγο καιρό ακόμα περισσότερο.

Η ίδια ιστορία με τη εξαφάνιση δασών, έγινε και σε άλλες περιοχές. Κάθε καλοκαίρι, και σε περιόδους που  πνέουν ισχυροί  άνεμοι, σφοδρές  πυρκαγιές εκδηλώνονται  στη χώρα μας, και ειδικά γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα. Ο σκοπός είναι αυτός που αναφέρθηκε ήδη, η δημιουργία εδάφους για το χτίσιμο  σπιτιών. Οι περιοχές που  καίγονται, δεν μπορούν να ξαναγίνουν  δάση, χρειάζεται  πολύς καιρός  για να γίνει  αναδάσωση. Και  μέχρι να γίνει αυτή - που δεν γίνεται σχεδόν ποτέ - να΄ σου  και φυτρώνουν ολόκληροι οικισμοί από σπίτια και βίλλες. Με τα κατάλληλα  « φακελάκια » που δίνονται στους αρμόδιους, μιά ιστορία που την έμαθαν κι οι πέτρες τις τελευταίες δεκαετίες, ιστορία που να σταματήσει δεν γίνεται.

Τί συμβαίνει όταν  φεύγουν απ ΄τη μέση τα δάση και μένει ξερή γή στη θέση τους ; Πολλά και διάφορα πράγματα που έχουν γίνει ως τα τώρα, και που θα εξακολουθήσουν να γίνονται και στο μελλον. Και που  δεν είναι καθόλου καλά, το ακούμε να το λένε ειδικοί και μή ειδικοί σε κάθε περίσταση εδώ και κάμποσο καιρό.

Όταν ο άνθρωπος βγάζει απ΄τη μέση τα δάση, χαλάει σιγά σιγά το κλίμα. Το πράγμα δεν γίνεται αμέσως, έτσι ώστε δεν παίρνεις χαμπάρι τις κλιματολογικές  άλλαγές. Μακροπρόθεσμες είναι οι  συνέπειες, και μόνο οι ειδικοί επι του κλίματος μπορούν να  παρατηρήσουν τις αργές αλλά σίγουρες αλλαγές που έρχονται. Κάποτε ίσως φανταζόμασταν, ότι τα δάση και οι ζούγκλες υπήρχαν έτσι για φιγούρα, δεν καταλαβαίναμε  ότι κάποιο ρόλο - και μάλιστα πολύ σοβαρό - είχαν να παίξουν. Το καταλάβαμε όταν ήταν πιά αργά.

Όλα φαίνεται ότι έχουν σχέση άμεση με την ατμόσφαιρα. Τον ποιό ρόλο είχε η ατμόσφαιρα, τον ξέραμε από  τα παλιά. Είχαμε στα  υπ΄όψιν μας, ότι το  πάχος της ατμόσφαιρας δεν ήταν μεγαλο, δεν ήταν εκατό χιλιόμετρα. Μόλις και ανέβεις στις κορφές  των ψηλών βουνών, Ιμαλαϊων, Ανδεων, Κιλιμάντζαρο και άλλων παρόμοιων σε ύψος βουνών, καταλαβαίνεις ότι δύσκολη πολύ γίνεται η αναπνοή σου. Και γιατί να γίνεται δύσκολη στα πέντε και έξι χιλιάδες μέτρα, τόσο λεπτούτσικη είναι η  ατμόσφαιρα που μας  περιβάλλει ; Ετσι είναι, κι αν κάνεις μιά υποθετική βόλτα στα δεκαπέντε χιλιάδες μέτρα,, θα δείς ότι καθόλου δεν θα μπορείς να πάρεις ανάσα.

Εδώ στα χαμηλά, η σύνθεση της ατμόσφαιρας, είναι περίπου  η εξής. Είναι το άζωτο - αυτό που όπως το λέει ο όρος, δεν προσφέρει ζωή - που  αποτελεί το εβδομήντα  οκτώ και κάτι ψιλά τοις εκατό. Είναι το οξυγόνο που βρίσκεται  σε ποσοστό εικοσιένα  στα εκατό. Τα υπόλοιπα ψιλά, λιγότερο  από το μισό στα  εκατό, είναι κάποια  αέρια που δουλειά καμμιά δεν έχουν, το αργό, το κρυπτό - που δεν ξέρω γιατί  το λένε έτσι, κρυμμένο  δεν είναι πάντως - και το νέον, που τα  ονομάζουμε αδρανή αέρια, μιάς και δεν κάνουν τίποτε απ΄ ότι γνωρίζω. Φαίνεται να βρίσκονται  έτσι για μόστρα  και φιγούρα, μπορεί  ίσως να παίζουν  και κάποιο ρόλο που τον αγνοώ παντάπασιν. Εκτός από το ότι χρησιμοποιούμε τις λάμπες με νέον, που καίνε πολύ λίγο  ηλεκτρικό  ρεύμα ( ιδέα μου είναι αυτή ), και φωτίζουν ζωηρά  τους δρόμους και κυρίως τα μαγαζιά.

Θα μπορούσε  να υπάρχει  μονάχα το  οξυγόνο, αυτό που είναι  το χρήσιμο ; Οχι βέβαια, αν δοκιμάσει κανείς να  εισπνεύσει σκέτο οξυγόνο, δεν θα του βγεί καθόλου σε καλό, θα πάρουν φωτιά  τα πνευμόνια  του. Γι αυτό ίσως, είναι  ανακατεμένο με  το άχρηστο άζωτο, έτσι για να έχει τις σωστές αναλογίες και  να μπορούν τα επί της γής πλάσματα να το χρησιμοποιούν ακίνδυνα το μίγμα αυτό και να μην καίγονται.

Πάνω στη γή αυτή, καίγονται ένα σωρό πράγματα. Και τότε ένα καινούργιο στοιχείο δημιουργείται, το διοξείδιο  του άνθρακα, και  λιγότερο κατά πολύ το μονοξείδιο, κι αυτό του άνθρακα. Το δεύτερο είναι πολύ ασταθές μίγμα, και διασπάται εύκολα και ξαναδίνει οξυγόνο και άνθρακα, από τα οποία και δημιουργήθηκε. Το άλλο και  πολύ συχνό, είναι  το διοξείδιο, που για να  αλλάξει και να ξαναγίνει  όπως ήταν, πρέπει  να μπούνε  στη διαδικασία αυτή τα δέντρα. Τα οποία  δεντρα έχουν φύλλα, κι αυτά τα φύλλα περιέχουν χλωροφύλλη, κι αυτή είναι που σπάει το  διοξείδιο και  δίνει πάλι οξυγόνο  και άνθρακα, αν δεν  είναι αυτή η χλωροφύλλη, ζήτω που καήκαμε.

Τί γίνεται λοιπόν όταν δεν έχουμε δέντρα και συνεπώς δεν έχουμε και χλωροφύλλη ; Πολύ απλά, το διοξείδιο του άνθρακα, στέκει ακλόνητο στη θέση του. Κι όταν αυτό περισσεύει από τις διάφορες  καύσεις, γεμίζει η  ατμοσφαιρα απ΄αυτό. Που δεν κάνει  να το αναπνέουμε, ούτε οι άνθρωποι, ούτε και τα υπόλοιπα  πλάσματα. Κόβουμε λοιπόν τα δέντρα και τα υπόλοιπα φυτά ; Γεμίζουμε τότε τα γύρω μας μ΄αυτό το διοξείδιο, και αναπνοή δεν μπορουμε να πάρουμε. Οποιος έχει μπεί σε σπήλαιο στο οποίο υπάρχει μεγάλο  στρώμα από διοξείδιο, δεν προλαβαίνει να πάρει μιά  ανάσα, πέφτει κάτω και δεν ανασηκώνεται πιά. Και να ήταν μονάχα αυτό το αέριο, το διοξείδιο του άνθρακα ; Βάλε και  τα πολλά άλλα  οξείδια που βγαίνουν από τις πολλες  και διάφορες μηχανές, που και χλωροφύλλη να έχεις δεν μπορεί να τα αλλάξει. Και τότε θα δείς το τί πράγματα γεμίζουν την ατμόσφαιρα.

Όπως είναι επίσης γνωστό, από τον ουρανό πάνω, κατεβαίνει πολύ  συχνά νερό. Είναι οι βροχές, που άλλοτε είναι μέτριες, άλλοτε μεγάλες και  άλλοτε καταρρακτώδεις. Λοιπόν, ένα μεγάλο μέρος από  τα νερά αυτά που πέφτουν από τον ουρανό, το κρατάνε τα δέντρα, τα πιάνουν οι ρίζες τους και τα χρησιμοποιούν για να τρέφεται το δέντρο και να μην μαραίνεται, το ίδιο όπως γίνεται και με τις γλάστρες που έχουμε στα μπαλκόνια μας. ¨Όμως, τα δέντρα τα έχουμε κόψει, έχουν μείνει πολύ λίγα σε πολλά μέρη. Και τί γίνεται τότε ; Μιάς και δεν υπάρχουν  δέντρα που θα  κρατούσαν το  νερό με τις  ρίζες τους, αυτό  τρέχει  κάτω στα  χαμηλά, στους κάμπους, και προσπαθεί να ανοίξει δρόμο και να πάει στη θάλασσα, αυτό απαιτεί ο νόμος της βαρύτητας.

Από χιλιάδες και μιλιούνια χρόνια,  τα νερά αυτά της βροχής, έχουν ανοίξει δρόμους και μονοπάτια, που  μέσα απ΄αυτά πηγαίνουν  σε ποταμάκια, σε  ποτάμια κι από εκεί στη θάλασσα. Χρειάστηκε να φαγωθεί  πολύ χώμα για να  ανοιχτούν αυτοί οι διάδρομοι, και πολύς καιρός πέρασε για να γίνουν όλα αυτά. Κι έτσι, γίνεται αυτος ο κύκλος πάντοτε, βρέχει, χιονίζει, και τα νερά τραβάνε το δρόμο που τα πηγαίνει στα πέλαγα.

Κάπου τα πράγματα φαίνεται να έχουν αλλάξει τώρα τελευταία. Τα νερά έχουν γίνει πολλά, μιάς και δέντρα πλήθος όπως ήσαν πάντοτε, δεν υπάρχουν τώρα. Και μιάς και έχουν πληθύνει τόσο πολύ, γεμίζουν κάμπους και ισιώματα, κι όλη αυτή η ιστορία, και πλημμύρες προκαλεί, αλλά και μεγάλη αναστάτωση στον κύκλο που κάνει το νερό. Έναν κύκλο, που αρχίζει ας πούμε με την εξάτμιση των νερών της θαλασσας και της ξηράς, που ανεβάζει τους ατμούς στον αέρα, γίνονται  εκεί σύννεφα, γίνονται  κατόπιν βροχή και πέφτει το νερό ξανά στη γή. Ομως και οι ατμοί είναι  περισσότεροι απ΄όσο ήσαν άλλοτε. ( επειδή η εξάτμιση του παραπανίσιου νερού που δεν το κρατάνε τα δέντρα, έχει γίνει μεγαλύτερη, και επομενως και οι βροχές κατεβάζουν πιό πολύ νερό. Που δεν απορροφάται από τα δέντρα που λείπουν, και μ΄αυτό τον τρόπο δημιουργείται μιά ανωμαλία στο κλίμα που δεν ξέρω πώς να τη δικαιολογήσω, δεν είναι καθόλου κλιματολόγος ή φυσικός της ατμόσφαιρας, έτσι τους λένε τώρα τους ειδικούς..

Είπαμε για πλημμύρες. Όταν συμβαίνει  να γίνονται τέτοιες σε  περιοχές όπου τα ρέματα που κατεβάζουν το νερό στη θάλασσα έχουν κλειστεί, έχουν μεταβληθεί σε οικόπεδα, τότε οι πλημμύρες αυτές γίνονται πολύ μεγάλες. Δεν μπορεί το νερό να περάσει  από τα ανοίγματα που είχε  δημιουργήσει μέσα σε εκατομμύρια χρόνια, αλλά πρέπει να βρεί κάποιο τρόπο να περάσει τα  εμπόδια που του έβαλαν οι  άνθρωποι. Και  τί κάνει  τότε ; Μπαίνει μέσα στους  δρόμους της πόλης, μπαίνει  και μέσα στις  αυλές και στα  σπίτια. Δουλειά που χρειάστηκε άπειρο χρόνο να γίνει, τη χαλάει ο ίδιος ο άνθρωπος. Και φυσική συνέπεια  είναι να  πληρώνει τα σπασμένα ο ίδιος, αυτός είναι ο νόμος που δεν μπορείς να τον παραβιάζεις ατιμώρητα.

Τέτοια κλεισίματα των ρεμάτων, έχουν γίνει σε πολλές περιοχές και σε πολλές χώρες. Εμείς βλέπουμε αυτά που έχουμε κάνει στη δική μας περιοχή, στη δική μας χώρα. Και βλέπουμε έτσι και τις πλημμύρες που γίνονται  στις πόλεις μας - και  ειδικά τις μεγάλες - όπου έχουν κλειστεί σχεδόν όλα τα ρέματα, και γίνεται αυτό που είπαμε, μπαίνει  το νερό στους δρόμους και στα σπίτια, μπαίνει κάτω από τα θεμέλια των σπιτιών που έτσι σιγά  σιγά φαγώνονται. Κι ύστερα, βλέπουμε τις πλημμύρες στις οθόνες  της τηλεόρασης και  απορούμε για το λόγο που έγιναν. Θα έπρεπε όμως να απορούμε ;