Ντρέπομαι που το ομολογώ, αλλά νόμιζα μέχρι τώρα, ότι οι εφημερίδες - οι έντυπες διευκρινίζω - είχαν την αρχή τους στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα, δηλαδή γύρω στο 1820. Αλλά πριν από λίγο, με μεγάλη μου έκπληξη πληροφορήθηκα από την συνήθη πηγή μου, την εγκυκλοπαίδεια, ότι η πρώτη εφημερίδα - που δεν ήταν καθημερινή - κυκλοφόρησε στην Αμβέρσα το 1605, μάλιστα τόσο νωρίς. Κaι από το 1630 και μετά, άρχισε να διαδίδεται στη Δυτική Ευρώπη ο νέος αυτός τρόπος μεταφοράς των ειδήσεων από τόπο σε τόπο. Kαι η πρώτη καθημερινή εφημερίδα, κυκλοφόρησε στη Γαλλία το 1777, και ήταν η « Εφημερίδα του Παρισιού ». Πάντως, λέγεται ότι στην Κίνα είχε πρωτοεμφανιστεί εφημερίδα - χωρίς να έχω απτές αποδείξεις περί τούτου- γύρω στο έτος 1,000 μ.Χ. Είναι γνωστό ότι πρώτοι οι Κινέζοι ανακάλυψαν την τυπογραφία και το χαρτί, επομένως κάτι αληθινό πρέπει να κρύβεται πίσω από αυτή την πληροφορία που είχα πριν από δεκαετίες.
Τα πρώτα διακόσια πενήντα περίπου χρόνια, οι ειδήσεις έφταναν στις εφημερίδες μέσω του ταχυδρομείου, δεν υπήρχε κανένας άλλος τρόπος μετάδοσής τους. Στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, κοντά στο ταχυδρομείο προστέθηκε και ο τηλέγραφος. Και στην αρχή της δεκαετίας του 1910, ο Ιταλός Μαρκόνι επινόησε την ασύρματη τηλεγραφία, που έκανε τη δουλειά των εφημερίδων πολύ πιό γρήγορη και εύκολη. Συνέπεια της ανακάλυψης της ασύρματης τηλεγραφίας μέσω των ερτζιανών κυμάτων, υπήρξε και η εφαρμογή της ραδιοφωνίας από τις αρχές της δεκαετίας του 1920, και μετά από εικοσιπέντε χρόνια, και της τηλεόρασης.αι μ΄αυτούς τους τρόπους, αναπτύχθηκαν πλήρως αυτά που ονομάζουμε σήμερα ΜΜΕ, δηλαδή - όπως τα έχει πεί κάποιος - Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης.
Αυτά τα μέσα, με τον καιρό , έγιναν εμπορικές επιχειρήσεις. ( Φυσικά όταν δεν επρόκειτο για μέσα που λειτουργούσαν με έξοδα του κράτους, οπότε το εμπορικό στοιχείο δεν είχε καμμιά σχεδόν θέση ). Λοιπόν, οι εμπορικές επιχειρήσεις παντός τύπου, πρέπει να έχουν κέρδη για να μπορούν να σταθούν, όχι ζημίες που θα τα οδηγήσουν μιά μέρα σε πτώχευση, όπως συμβαίνει με όλα τα είδη του εμπορίου.
Λοιπόν, ποιό είναι το εμπόριο που κάμνουν οι εφημερίδες και τα άλλα πιό μοντέρνα μέσα ενημέρωσης ; Οι ειδήσεις, αυτό είναι το εμπόριό τους. Αν εχουμε πολλές και ενδιαφέρουσες για το κοινό ειδήσεις, πουλάμε πολλά φύλλα της εφημερίδας μας ή έχουμε μεγάλη ακροαματικότητα ή τηλεθέαση. Αν δεν έχουμε αποκλειστικότητες σε ειδήσεις, συνεντεύξεις και τα παρόμοια, δεν θα έχουμε ούτε μεγάλη κυκλοφορία, ουτε ακροαματικότητα. Και τί πρέπει να κάνουμε για να τα αποκτήσουμε αυτά ; Το είπαμε παραπάνω, να φροντίσουμε και ειδήσεις να έχουμε που να ενδιαφέρουν το μεγάλο πλήθος των αναγνωστών, και ότι άλλο ενδιαφέρει το πολύ κοινό. Και επί πλέον - και το πολύ πιό σπουδαιότερο - να έχουμε πολλές γαργαλιστικές ιστορίες της επικαιρότητας, πολλά σκανδαλοθηρικά θέματα, που να τα αναπαράγουμε διαρκώς και ακαταπαύστως.
Ολοι μας βομβαρδιζόμαστε καθημερινά τα τελευταία χρόνια - κυρίως από την εποχή που εμφανίστηκε η ιδιωτική τηλεόραση -με ειδήσεις, σχόλια και αναλύσεις παντός τύπου και επί παντός επιστητού. Από το πρωϊ μέχρι τα μεσάνυχτα, οι τηλεοπτικοί πομποί δεν κάνουν τίποτε άλλο από να παρουσιάζουν εναρκτήριες πομπώδεις εισαγωγές των ειδήσεων που πρόκειται να ακουστούν από τους παρουσιαστές των καναλιών. Και ακολουθεί η λεπτομερειακή παρουσίαση του δελτίου, που αρχίζει συνήθως με την πιό « συνταρακτική » είδηση της ημέρας, ή την εξέλιξη μιάς ιστορίας που έχει αρχίσει από χθές ή τις τελευταίες μέρες, και παρουσιάζει καινούργια στοιχεία ή λεπτομέρειες που ανάβουν το εδιαφέρον του τηλεακροατή.
Όλα αυτά είναι πολύ ωραία. Αλλά βλέπουμε και το γνωστό παράδοξο και όμως συγχρόνως απόλυτα φυσικό. Συμβαίνει κάποιο συνταρακτικό γεγονός, και αναγγέλεται στις ειδήσεις με πάμπολλες λεπτομέρειες. Είναι θέμα πολύ μεγάλου ενδιαφέροντος, και επί πολλές ημέρες και εβδομάδες διεγείρει την περιέργεια και το ενδιαφέρον του κοινού που διψά για λεπτομέρειες σχετικές με το γεγονός. Και ενώ οι συζητήσεις και οι διαξιφισμοί από τα παράθυρα των πομπών συνεχίζονται αμείωτοι, έρχεται την άλλη μέρα ένα άλλο γεγονός, που κάμνει το προηγούμενο να εξαφανιστεί εντελώς από την ειδησεογραφία, ούτε λέξη πιά γι αυτό. Σαν να μην είχε συμβεί ποτέ τίποτε. Και το καινούργιο γεγονός, γίνεται το θέμα ατέλειωτων συζητήσεων και σχολίων και αντιπαραθέσεων επί πολλές ημέρες. Γίνεται πάλι μεγάλος θόρυβος, όλοι μιλούν γι αυτό και για τίποτε άλλο. Για να να έλθει ένα άλλο θέμα που θα το εκτοπίσει ολωσδιόλου, κι αυτό το γαϊτανάκι συνεχίζεται επ΄άπειρον.
Τώρα θα έχετε καταλάβει βέβαια, τί ακριβώς εννοώ, τα έχετε ακούσει, τα έχετε δεί και οι ίδιοι πολλές φορές. Αλλά δεν ξέρω αν παρατηρήσατε, αν σκεφτήκατε γιατί οι ειδήσεις διαδέχονται μ΄ αυτό τον τρόπο η μιά την άλλη. Γιατί όταν προκύψει κάτι καινούργιο, το προηγούμενο που ήταν εξ ίσου σημαντικό, διαγράφεται ολοκληρωτικά από την ειδησεογραφία, πηγαίνει περίπατο ; Μήπως το προηγούμενο θέμα έχει εξαντληθεί τελείως ; Μήπως δεν άξιζε τόσο μεγάλης προβολής επί τόσο μεγάλο διάστημα ; Αλλά αν δεν ήταν τόσο σημαντικό, για ποιό λόγο το τραινάρανε επί τόσο πολλές μέρες, επί εβδομάδες ; Ιδού τα ερωτήματα, στα οποία καλούμαστε να βρούμε απαντήσεις. Και δεν θα χρειαστεί να ψάξουμε πολύ για να τις βρούμε.
Και νά ποιά είναι η πρώτη σκέψη που κάμνω σχετικά με το ζήτημα. Το θέμα που απασχολούσε επί μέρες τα ΜΜΕ, ήταν κάποιας - ίσως αρκετής - σημασίας, αλλά το τραβούσαν σε μάκρος, επειδή δεν είχαν με τι άλλο τόσο ενδιαφέρον να το αντικαταστήσουν, οι καθημερινές ειδήσεις της ρουτίνας δεν ήσαν κατάλληλες για μιά τέτοια αντικατάσταση. Και οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι είχαν σκυλοβαρεθεί με την αναμόχλευση των ίδιων και πάλι των ίδιων πραγμάτων που σχετιζόντουσαν με το εν λόγω θέμα, ήθελαν και επιθυμούσαν διακαώς να συμβεί την άλλη μέρα κάτι τρανταχτό, έστω και ένα ναυάγιο με πολλά θύματα. Η δημοσιογραφία είναι ένα αδηφάγο τέρας που δεν έχει αναστολές, πρέπει να έχει στα χέρια της κάτι που να πουλάει, και μάλιστα να πουλάει πολύ. Ένας μάλιστα δημοσιογράφος - του οποίου το όνομα για ευνόητους λόγους δεν αναφέρω - είχε πεί δημόσια σε τηλεοπτική συζήτηση, ότι ο καλύτερος δημοσιογράφος είναι αυτός που έχει σκοτώσει τη μάνα του. Καταλάβατε τώρα τι πράγμα είναι η δημοσιογραφία, έτσι δεν είναι ;
Ο δημοσιογράφος πρέπει να βρεί είδηση και εκεί που δεν υπάρχει, ή υπάρχει απλώς σε υποψίες και φήμες. Αλλωστε, πολλές φορές, αυτή καθ΄εαυτή η είδηση μπορεί να είναι μιά απλή φήμη που πλανάται στον αέρα. Αν δεν μπορεί να την αξιοποιήσει ο καλός δημοσιογράφος και να βγάλει απ΄αυτήν μιά τρανταχτή είδηση, τότε δεν είναι καθόλου δημοσιογράφος, ας πάει να κάνει κάποια άλλη δουλειά. Η αξιοποίηση και του παραμικρού μουρμουρητού, είναι το άλφα και το ωμέγα στο έργο του δημοσιογράφου, υπό τον όρο η πληροφορία που θα αξιοποιήσει και θα την παρουσιάσει στο κοινό, να μην επισύρει κάποια ποινική δίωξη για δυσφήμηση και τα τοιαύτα.
Η σκανδαλοθηρία είναι η ειδικότητα την οποία κατέχουν ορισμένοι δημοσιογράφοι, που έχουν και τις κατάλληλες προσβάσεις για την άντληση των πληροφοριών που χρειάζονται. Τα σκάνδαλα πάντα υπήρχαν -χιλιάδες χρόνια πριν από την εμφάνιση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος - και θα εξακολουθήσουν πάντα να υπάρχουν. Οι άνθρωποι διψούν για σκάνδαλα και διάφορα κρυμμένα που θέλουν να τα δούνε να αποκαλύπτονται, άλλοτε από απλή περιέργεια, άλλοτε από κακεντρέχεια και άλλοτε από άλλους λόγους. Και εδώ έρχεται η δημοσιογραφία να καλύψει ένα κενό. Ο απλός άνθρωπος δεν είναι σε θέση να βγάλει τα « άπλυτα » ενός ανθρώπου ή μιάς κατάστασης στη φόρα, του λείπουν οι ειδικές ικανότητες αλλά και οι προσβάσεις για κάτι τέτοιο. Και την υπόθεση αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας ο ειδικός. Ο οποίος εισδύει στα άδυτα των αδύτων, και ξετρυπώνει το « λαυράκι », όπως λέγεται στη δημοσιογραφική γλώσσα.
Οι σκανδαλοθήρες είναι μιά μειονότητα ανάμεσα στους δημοσιογράφους, ο καθένας δεν είναι σε θέση να παίξει αυτό το ρόλο. Χρειάζονται ειδικές ικανότητες, χρειάζονται πηγές που δεν είναι στην υπηρεσία του καθενός, χρειάζονται « πράκτορες » που να μπορούν να εισδύουν εκεί που δεν είναι καθόλου εύκολη η πρόσβαση. Ο ειδικευμένος στην αποκάλυψη των σκανδάλων δημοσιογράφος, και το ταλέντο διαθέτει, και τις πηγές και τους πράκτορες είναι ικανός να βρεί και να αξιοποιήσει δεόντως. Είναι αυτός που συγκεντρώνει την προσοχή της κοινής γνώμης, που όπως αναφέρθηκε, διψά για αποκαλύψεις, αρκεί αυτές οι αποκαλύψεις να αφορούν ανθρώπους επώνυμους - όσο γίνεται πιό επώνυμους - και όχι ανθρωπάκια του λαουτζίκου, για τα οποία κανένας δεν δείχνει το παραμικρό ενδιαφέρον.
Εν ολίγοις και συμπερασματικά, η δημοσιογραφία είναι ένα αναγκαίο κακό στις σημερινές εποχές. Σκεφθείτε τι θα γινόμασταν χωρίς τους δημοσιογράφους, ποιά ανία και ποιά πλήξη θα μας καταλάμβανε. Ας είναι καλά οι άνθρωποι, φροντίζουν για το εύ ζήν των συνανθρώπων τους. Και κάτι άλλο ακόμα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι χιλιάδες άνθρωποι ασχολούνται με το επάγγελμα αυτό, μπορούν να συντηρούν οικογένειες, να σπουδάζουν παιδιά, και γενικά να συμβάλλουν σε κάποιο βαθμό στον περιορισμό της ανεργίας. Και επί λέον, να τροφοδοτούν τα κρατικα ταμεία- τις οικονομικές εφορίες δηλαδή -με τους φόρους που τακτικά καταβάλλουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου