Ο Λ Ι Γ Α Τ Ι Ν Α Π Ε Ρ Ι Σ Ε Ι Σ Μ Ω Ν

Ο  Λ  Ι  Γ  Α       Τ  Ι  Ν  Α       Π  Ε  Ρ  Ι       Σ  Ε  Ι  Σ  Μ  Ω  Ν



Σε κάποιο  παλιό βιβλίο σχολικό, πριν από ογδόντα περίπου χρόνια, υπήρχε ο εξής ορισμός  για τον σεισμό :  « Σεισμόν καλούμεν και σεισμόν ονομάζομεν, τας σεισμικάς δονήσεις τας  προκαλουμένας υπό του σεισμού ». Τέλειος ορισμός, δεν βρίσκετε ; Φυσικά, υπήρχε ο κατάλληλος  ορισμός, όμως αυτός  δεν δόθηκε τότε. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν - πάλι μεσω της εγκυκλοπαίδειας - να βρούμε το σωστό ορισμό, πριν προχωρήσουμε παραπέρα.

Σεισμός  λοιπόν, είναι  η απότομη  κίνηση ή  δόνηση μικρών  ή μεγάλων  εκτάσεων  του φλοιού της γής. Αυτός είναι ο επίσημος ορισμός του σεισμού. Αφού λοιπόν μάθαμε - από την εγκυκλοπαίδεια - τον ορισμό, ας δούμε και τις αιτίες που προκαλούν αυτές τις κινήσεις  ή δονήσεις του φλοιού της γής.

Υπάρχουν τρία είδη σεισμών, ανάλογα με την αιτία που τους προκαλεί. Ο  πρώτος τύπος είναι  οι - πάρτε βαθειά  αναπνοή -     ε γ κ α τ α κ ρ η μ ν ι σ ι γ ε ν ε ί ς   σεισμοί. Οφείλονται στην ξαφνική  κατάρρευση της οροφής υπογείων σπηλαίων. Οι σεισμοί  αυτοί είναι μερικές φορές πολύ ισχυροί, όμως γενικά  περιορίζονται σε μικρές  εκτάσεις. Ο δεύτερος τύπος είναι οι ηφαιστειογενείς  σεισμοί που προηγούνται ή συνοδεύουν εκρήξεις  ηφαιστείων, και οφείλονται στις ωθήσεις που προκαλούν τα  αέρια και η λάβα, στην προσπάθειά  τους να διαφύγουν και να βγούν από τον ηφαιστειακό πόρο. Είναι πολύ μικρής έκτασης, αλλά μπορούν να γίνουν καταστρεπτικοί για τους κατοίκους που κατοικούν πολύ κοντά στο ηφαίστειο.

Ο τρίτος και σημαντικότερος τύπος σεισμών είναι οι τεκτονικοί σεισμοί. Οι αιτίες αυτών των σεισμών είναι ποικίλες. Μπορεί να οφείλονται σε αποκαταστάσεις της ισοστατικής  ισορροπίας του γήινου φλοιού, που διαταράχτηκε εξ αιτίας άλλων γεωλογικών φαινομένων. Κυρίως όμως θα πρέπει να οφείλονται σε ελαστικές τάσεις που συσσωρεύτηκαν από αργές και μη αντιληπτές μετακινήσεις κομματιών του γήινου φλοιού, που γίνονται μέχρι  να επέλθη ξαφνική διάρρηξη των κομματιών αυτών. Καταλάβατε τίποτε από αυτόν τον ορισμό της τρίτης κατηγορίας των σεισμών αυτών ; Αν ναι, τότε κερδίζετε ωρολόγιον τσέπης - όπως έλεγαν πάλαι ποτέ οι πωλητές ζαχαρωτών που συνδύαζαν την  πώληση  των ζαχαρωτών  αυτών με κάποια προσφορά, ή πιό συνηθισμένα, τα προσέφεραν στους νικητές  των παιχνιδιών  που υπήρχαν  στα Λούνα - Παρκ.

Πιό απλά, θα πούμε ότι υπάρχει μιά ζώνη που τριγυρίζει όλη τη γή, και στην οποία υπάρχουν ρήγματα, δεν  ξέρω για ποιό  λόγο, ρωτήστε  και κανέναν  γεωλόγο, όλα εγώ  θα σας τα  λέω ; Αυτά λοιπόν τα ρήγματα, δημιουργούν καταστάσεις έλλειψης ισορροπίας, και για να επανέλθει η  ισορροπία  αυτή, γίνονται διαδοχικές μετακινήσεις μαζών, που προκαλούν αρχικά τον κύριο σεισμό, και εν συνεχεία τους πολλούς μετασεισμούς που ακολουθούν, μέχρις ότου ησυχάσει ο φλοιός της γής.

Για να αρχίσουμε από κάπου, ας αρχίσουμε από το μεγαλύτερο ρήγμα που υπάρχει στον κόσμο, αυτό του Αγίου Ανδρέα, που είναι  κοντά στο Σαν Φρανσίσκο  των Ενωμένων Πολι-τειών. Από εκεί, η ζώνη αυτή  κατεβαίνει προς τις  βόρειες χώρες της Νότιας Αμερικής, ( Περού, Κολομβία ) αφού πρώτα περάσει από το Μεξικό. Κατόπιν βγαίνει στον  Ατλαντικό, τον διασχίζει, και  βγαίνει στην Αλγερία. Από εκεί, ανεβαίνει  στην Ιταλία, και  μετά κατεβαίνει στην Βαλκανική, περνά  στην Τουρκία, ύστερα στο Ιράν, ανεβαίνει  στην Κίνα, κατόπιν στην Ιαπωνία, διασχίζει κατόπιν  τον Ειρηνικό, και ξαναγυρίζει  στο Σαν Φρανσίσκο. Ολοι σχεδόν οι σεισμοί συμβαίνουν σ΄αυτή την ζώνη  και στα πλαϊνά της.

Υπάρχουν  δυό κλίμακες  με τις  οποίες μετριούνται  οι σεισμοί ως  προς το μέγεθός τους και ως προς τα αποτελέσματά τους. Για τη μέτρηση του  μ ε γ έ θ ο υ ς   του σεισμού, δηλαδή  για την ποσότητα ενέργειας που εκλύεται κατά τον σεισμό, χρησιμοποιείται η κλίμακα Ρίχτερ, που καθορίστηκε το 1923. Πρέπει να έχουμε υπ΄ όψιν, ότι το νούμερο που μας βγάζει η κλίμακα Ρίχτερ, δεν ανταποκρίνεται  αναγκαστικά και στα αποτελέσματα του σεισμού. Μπορεί να γίνει  ένας σεισμός μεγέθους 7 Ρίχτερ  και οι ζημιές να είναι  λίγες, και τούτο επειδή η απόσταση του  υπόκεντρου είναι πολύ μεγάλη, ή το βάθος του υπόκεντρου είναι πολύ βαθειά στη γή. Αντίθετα, ένας σεισμός  μεγέθους 5 Ρίχτερ, μπορεί να είναι εξαιρετικά  καταστρεπτικός, επειδή το υπόκεντρό  του βρίσκεται  ακριβώς κάτω από μιά  πόλη και σε πολύ μικρό βάθος.

Μιά άλλη κλίμακα μέτρησης των σεισμών, είναι η τροποποιημένη  κλίμακα Μερκάλλι, η οποία δεν ενδιαφέρεται για την ένταση του σεισμού και το ποσόν της  ενέργειας που εκλύεται, αλλά  αποκλειστικά για  τα αποτελέσματα  του σεισμού, τη  βαρύτητα των καταστροφών που επιφέρει. Η κλίμακα αυτή είναι δωδεκάβαθμη, και  στον ίδιο σεισμό  και στο ίδιο μέρος, μπορεί να δίνει διαφορετικά αποτελέσματα, ανάλογα με το έδαφος και άλλα στοιχεία που καθορίζουν τις βλάβες από τον σεισμό.

Αναφέρθηκε ο όρος  « υπόκεντρο » και θα πούμε τι ακριβώς  σημαίνει. Είναι το ακριβές σημείο όπου - βαθειά μέσα στη γή - εκδηλώνεται ο σεισμός. Προέκταση του υποκέντρου προς την  επιφάνεια της γής, αποτελεί το  « επίκεντρο » του σεισμού, από το οποίο  ξεκινούν τα σεισμικά κύματα και απλώνωνται προς διάφορες διευθύνσεις.

Αυτά εν ολίγοις και με εκλαϊκευτικό τρόπο, τα σχετικά με τους σεισμούς. Παρακάτω θα αναφερθούν μερικοί από τους καταστρεπτικότερους σεισμούς που έχουν καταγραφεί.

Ο σεισμός του 526 μ.Χ. που έγινε στη Μεσόγειο, στοίχισε τη ζωή σε 120 έως 200  χιλιάδες ανθρώπους.Ο σεισμός της Σικελίας το 1692, είχε 60 χιλιάδες θύματα. Ο σεισμός της Λισσαβώνας το 1735 είχε  40 χιλιάδες θύματα, τον ίδιο  αριθμό θυμάτων  είχε και ο  σεισμός του Κίτο το 1797. Ο σεισμός του Σαν Φρανσίσκο του 1906, προκάλεσε τεράστια πυρκαιά, και άνοιξε μιά φαρδυά σχισμή στο έδαφος σε μήκος  470 χιλιομέτρων. Ο σεισμός του 1923 που έγινε  στην  Ιαπωνία, προκάλεσε  καταστροφές  σε πολλές  πόλεις και  100 χιλιάδες  θύματα. Στην Χιλή το 1939 είχε 25 χιλιάδες θύματα. Ο πρόσφατος  σεισμός στην  Αρμενία είχε 44 χιλιάδες θύματα. Ο σεισμός  της Μεσσήνης ( Σικελία ) το 1908, προκάλεσε  τεράστιες καταστροφές και  έναν αριθμό  θυμάτων που δεν  κατορθώθηκε ποτέ  να υπολογισθεί, και μάλλον έ-πρεπε να είναι μεταξύ 48 και 82 χιλιαδων.

Γιατί πέφτουν τα σπίτια, γενικά  οι οικοδομές, από  τους σεισμούς με  τόση ευκολία ; Να ένα ερώτημα μεγάλης σημασίας . Οι ειδικοί λένε ότι σε έναν σοβαρό σεισμό θα  πέσουν εκείνες οι οικοδομές που είναι ευάλωτες, κι  αυτές είναι εκείνες που είναι χτισμένες χωρίς σκελετό από τσιμέντο, ενισχυμένο με σίδερο. Οι σύγχρονες κατασκευές που έχουν αυτή την ενίσχυση με μπετόν αρμέ, συμπεριφέρονται πολύ καλά στους μέτριους και αρκετά μεγάλους σεισμούς. Τώρα αν η περιοχή συμβαίνει να είναι σεισμογενής, τότε μεγαλύτερη ενίσχυση επιβάλλεται στο σκελετό και στα θεμέλια των οικοδομών, έτσι ώστε να  μπορέσουν να αντισταθούν  και σε πολύ ισχυρούς σεισμούς.

Χαρακτηριστική  ήταν η συμπεριφορά στον μεγάλο σεισμό  που έπληξε το  Σαν Φρανσίσκο  πριν λίγα χρόνια. Τα πολύ ενισχυμένα κτίρια που έχει τώρα η πόλη, αντιστάθηκαν με            πολλή επιτυχία  και δεν κατέρρευσε σχεδόν  κανένα. Μόνο ένας υπερυψωμένος δρόμος σε έναν κόμβο με επάλληλους δρόμους, κατέρρευσε  και καταπλάκωσε τον δρόμο που ήταν από κάτω του, και  έτσι υπήρξαν θύματα από την πτώση του δρόμου, με την καταστροφή των αυτοκινήτων που κυκλοφορούσαν εκείνη τη στιγμή. Καλύτερη στήριξη του κόμβου αυτού, θα απέτρεπε πιθανώς την κατάρρευση του δρόμου.

Συμπερασματικά, αν θέλει κανείς να αποφύγει τις συνέπειες ενός μεγάλου σεισμού σε μιά  περιοχή με υψηλό δείκτη σεισμικότητας, δεν έχει παρά να  κατασκευάσει τις οικοδομές κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αντέχουν και στον πιό ισχυρό σεισμό. Ολη η  ιστορία είναι ζήτημα δαπάνης. Όμως, αξίζει τον κόπο.