ΑΠΛΗΣΤΟΝ ΤΟ ΚΕΡΔΟΣ

Α   Π   Λ   Η   Σ   Τ   Ο   Ν      Τ   Ο      Κ   Ε   Ρ   Δ   Ο   Σ



Σηκωνόμαστε πρωϊ  πρωϊ και πηγαίνουμε  στις δουλειές μας, άλλος στην επιχείρησή του, άλλος στο μαγαζί του, άλλος στην υπηρεσία του, και τέλος πάντων, ο καθένας εκεί που εργάζεται. Και γιατί πρέπει να εργάζεται, και μάλιστα πολλές φορές εντατικά ; Μα ασφαλώς για να κερδίζει τα προς το ζήν, γι αυτό που  ονομάζουμε  « άρτον τον επιούσιον ». Αν δεν εργάζεσαι, δεν πρέπει και  να τρώς, έτσι τουλάχιστον  λέει ο Παύλος σε μιά  επιστολή του που απευθύνεται στους Θεσσαλονικείς, μερικοί από τους οποίους φαίνεται ότι το είχαν ρίξει στο ραχάτι και δεν ήθελαν να δουλέψουν, ακόμα κι αν τους έδιναν μισθό διευθυντή τράπεζας.

Το λοιπόν, καλό είναι  το κέρδος, αν δεν κερδίζεις απ΄τη δουλειά που κάνεις αλλά ζημιώνεις,  τότε τί  σόϊ δουλειά είναι αυτή ; Αλλά τότε, γιατί ο θείος μου ο Θαλής ο Μιλήσιος, ( δεν το ξέρατε βέβαια, αλλά έχω μιά πολύ μακρυνή  συγγένεια με αυτό το  σοφό, τον ένα από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας ), γιατί  λοιπόν ο Θαλής λέει το ρητό που βρίσκεται επάνω στον τίτλο ; Τι θέλει  να μας πεί μ΄ αυτά τα  λόγια ; Ότι αυτός  που κυνηγά το κέρδος, είναι αχόρταγος ; Ας καθήσουμε να το σκεφτούμε το  ζήτημα, να δούμε τι ακριβώς υπονοούσε με το ρητό του αυτό ο σοφός αυτός άνθρωπος από τη Μίλητο.

Λοιπόν, ο Θαλής είπε  χωρίς κανένα ενδοιασμό, ότι όταν  θέλεις να αποκομίσεις κέρδος από μιά δουλειά, προσπαθείς  να κερδίσεις όσο γίνεται και περισσότερο. Περισσότερο ; Με οποιοδήποτε τρόπο θείε Θαλή, αυτό θέλεις να πείς ; Ξέρεις πώς λέγεται αυτό στην εφαρμογή του ; Λέγεται κερδοσκοπία και διώκεται από την Αγορανομία, και  πρόστιμο  θα πληρώσεις και φυλακή μπορεί να πάς. Αλλά ίσως στην εποχή σου, δεν υπήρχε κάποια τέτοια υπηρεσία.

Τώρα όμως είναι καιρός να ασχοληθούμε σοβαρά με το θέμα, αυτή η μικρή εισαγωγή είχε μάλλον χιουμοριστικό χαρακτήρα. Και θα αρχίσουμε με το τί εννούμε κέρδος. Θα μπορούσαμε να το καθορίσουμε σαν συνώνυμο σχεδόν με το όφελος. Ότι  είναι ωφέλιμο, ότι προσπορίζει κάποιο όφελος, θα μπορούσε να ονομασθεί  και κέρδος, και ωφελούμαι θα μπορούσε να σημαίνει κερδίζω. Φαίνεται - αν δεν κάνω λάθος - ότι έτσι πρέπει να καθορίσουμε τον ορισμό του κέρδους, και πάνω σ΄αυτή τη βάση να κάνουμε τις σκέψεις μας.

Είναι απ΄την αρχή φανερό, ότι δεν κάμνουμε κάτι, με  σκοπό να προκαλέσουμε στον εαυτό μας  ζημία. ( Ασχετα αν  οι ενέργειές μας  προκαλόυν  τελικά  ζημία για λόγους  ποικίλους, σφαλματα, εσφαλμένες εκτιμήσεις, εσφαλμένους  χειρισμούς και απρόβλεπτες συνθήκες στην πορεία ). Το κέρδος είναι το ακριβώς αντίθετο προς τη ζημία. Εδώ όμως  δεν θα ασχοληθούμε με τη ζημία, αλλά μόνο και αποκλειστικά με το κέρδος.

Όταν ο Θαλής μιλούσε για το κέρδος, δεν έκαμνε καμμιά  διάκριση ανάμεσα στο θεμιτό κέρδος και το άνομο ή αθέμιτο. Αλλά ένας τόσο σοφός σαν το Θαλή, θα ήξερε βέβαια ότι άλλο πράγμα είναι  το ένα και άλλο το  άλλο. Ετσι, μπορούμε να συμπεράνουμε αβίαστα, ότι όταν μιλούσε για κέρδος, ή εννούσε το αθέμιτο κέρδος, ή ίσως  την απληστία που καταλαμβάνει τον άνθρωπο που θέλει σώνει και καλά  να κερδίσει με οποιοδήποτε τρόπο, αυτό το τελευταίο φαίνεται μάλλον ότι εννοούσε ο θείος μου  εκείνος ο πολύ  μακρυνός, τόσο ως προς την αρχαιότητα, όσο και ως προς το βαθμό  συγγένειας. ( Βλέπω - νοερώς βέβαια - ότι γελάτε κάτω από τα μουστάκια σας - όσοι έχετε - όταν ακούτε για διάσημους προγόνους μου, που εκτός από τον Θαλή, περιλαμβάνουν ως γνωστόν και τον Ναπολέοντα ).

Λοιπόν, υπάρχει το καλώς εννοούμενο κέρδος, και θα πούμε  μερικά πολύ χρήσιμα - έτσι νομίζω - πράγματα σχετικά με αυτό. Αναφέρθηκε πιό πάνω, ότι εργαζόμαστε για να αποκομίσουμε κάποιο κέρδος που θα μας επιτρέψει να συντηρηθούμε, και ίσως και να έχουμε και κάποιο αποθεματικό για κάποιο έκτακτο  έξοδο. Αν δεν υπάρχει  κανένα απολύτως κέρδος από την εργασία μας, είναι φανερό ότι δεν επρόκειτο να την κάνουμε, γιατί να ξοδεύουμε τον καιρό μας τζάμπα και πώς αλλοιώς θα τα βγάλουμε πέρα, μήπως  ληστεύοντας τράπεζες, μιά πολύ προσοδοφόρο ενασχόληση, που  κι αυτή όμως είναι  ένα είδος  « εργασίας »  που αποφέρει πολύ κέρδος, και μάλιστα αθέμιτο ;

Καλό λοιπόν το κέρδος, αλλά  όλα τα πράγματα έχουν τα όριά τους. Υπάρχει σημαντικώτατο ενδιαφέρον στο  να επιδιώκεται το  κέρδος, κι ας έχει  ο Μαρξ τις  αντιρρήσεις του πάνω σ΄αυτό. Ο Γερμανός κοινωνιόλόγος και επαναστάτης που αναστάτωσε  τον κόσμο και τα έφερε όλα τα πάνω κάτω, δεν σκέφτηκε ότι και το να  κερδίζει κανείς από τη δουλειά, έχει και τις ωφέλιμες πλευρές του. Πρώτα  πρώτα, δίνει ένα κίνητρο για να αυξηθεί η παραγωγή προϊόντων πάσης φύσεως, και  αυτά τα προϊόντα θα εξυπηρετήσουν τον άνθρωπο με διάφορούς τρόπους. Αν δεν υπάρχει καθόλου το κίνητρο του κέρδους, είναι φυσικό ο άνθρωπος  να πέσει σε τεμπελιά, πράγμα που φάνηκε έντονα  στις χώρες όπου εφαρμόστηκε - όπως εφαρμόστηκε - ο υπαρκτός σοσιαλισμός, χωρίς να υπάρχει σ΄ αυτόν καμμιά  έννοια κέρδους. Είναι επομένως η επιδίωξη του κέρδους, ένας σημαντικός παράγοντας παραγωγικότητας.

Όμως, όπως είπαμε, υπάρχει πάντοτε ο απόλυτα  ορατός κίνδυνος να  γίνει η επιδίωξη του κέρδους, λόγος καταπίεσης των ανθρώπων, και σ΄αυτό το σημείο ο Κάρολος Μαρξ έχει απόλυτο δίκαιο. Αν μάλιστα ζούσε στην εποχή μας την υπερκαταναλωτική, θα έβλεπε πόσο πολύ δίκαιο είχε όταν μιλούσε και έγραφε για την εκμετάλλευση των πολλών από τους λίγους, που καρπούνται την υπεραξία  των εργαζόμενων, για  να αποκομίσουν κέρδη, ή  μάλλον τα υπερκέρδη τους.

Όταν όμως υπάρχει τάση να δημιουργούνται αυτά τα υπερκέρδη, τότε η υπόθεση είναι χαλασμένη, δεν πρόκειται  πιά για κίνητρα παραγωγικότητας, αλλά για κίνητρα εκμετάλλευσης των αδύνατων από τους ισχυρούς. Το όλο πράγμα συνοψίζεται τότε στη φράση : « Όλα για το κέρδος ! ».

Στη σημερινή εποχή, που χαρακτηρίζεται όπως είπαμε από την  υπερκατανάλωση υλικών πράγμάτων, η ανάγκη να αποκομίζει ο  άνθρωπος όσο  γίνεται πιό μεγάλα  κέρδη από τη δουλειά του ή από  « δουλειές » που δεν είναι και τόσο νόμιμες, είναι μεγαλύτερη απ΄ ότι ήταν σε παλιότερες εποχές. Επειδή τρώγοντας έρχεται η όρεξη, όσο περισσότερα κέρδη έχει, τόσο περισσότερο ζητά να τα περισσέψει. Είναι άλλωστε γνωστό ότι η δίψα για χρήμα δεν ικανοποιείται ποτέ, και ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, επιθυμεί να αυξήσει τον πλούτο του, παρ΄όλο ότι δεν υπάρχει καμμιά ανάγκη γι αυτό. Αυτή την απληστία φαίνεται να εννοεί και ο Θαλής, λέγοντας ότι « άπληστον το κέρδος ». Στην πραγματικότητα μας λέει ότι άπληστος είναι ο άνθρωπος που επιδιώκει συνεχώς και ακαταπαύστως το κέρδος, ακόμη και από τα πιό ασήμαντα πράγματα.

Και καταλήγουμε  σε μιά άλλη  παρατήρηση : Υπάρχει ένα είδος ανθρώπων - που ίσως είναι αρκετοί ή και πολλοί - που αρέσκονται στη συγκέντρωση χρήματος, χωρίς να έχουν κανένα καταναλωτικό σκοπό, το κάνουν  σαν αυτοσκοπό, αντίθετα από τους άλλους που μαζεύουν χρήμα για να μπορούν να ξοδεύουν αφειδώς. Οι εραστές  του αποθηκεμένου χρήματος, δεν νοιάζονται για τίποτε άλλο παρά μόνο στη συγκέντρωση χρημάτων, κάτι ανάλογο με τη συλλεκτική μανία που έχουν άλλοι για  γραμματόσημα, αντίκες και τα παρόμοια. Και μαζεύουν, μαζεύουν τα όβολα, που καμμιά απολύτως χρησιμότητα δεν έχουν για τους ίδιους. Θαρρείς ότι τους έχει καταλάβει  ένα είδος  τοξικομανίας  ή εξάρτησης, έτσι δείχνει το πράγμα. Και πιστεύουν - έτσι φαίνεται - ότι θα ζήσουν αν όχι αιώνια, τουλάχιστον χίλια χρόνια.

Αλλά φυσικά αυτό είναι αδύνατο, πρόκειται περί αυταπάτης  που δεν έχει  καμμιά βάση. Ετσι, μίαν ωραίαν πρωϊαν ( ωραίαν για κάποιους άλλους, τους κληρονόμους βέβαια, όχι όμως για τον ίδιο ), ο  άνθρωπός μας τινάζει τα πέταλα και αποδημεί εις Κύριον, αλλά μάλλον όχι εις Κύριον, αλλά εις κάποιον  « άλλον »  που  δεν θέλω να τον κατονομάσω. Και έπεται η μεγάλη ευωχία. Οι κληρονόμοι  αρχίζουν να τραγανίζουν  την περιουσία που με τόσο κόπο απόκτήθηκε, και για  την οποία καμάρωνε  ο κάτοχός της. Και  ξοδεύουν με  μεγάλη ευκολία - τα χρήματα για τα  οποία δεν κόπιασες να τα κερδίσεις, ξοδεύονται εύκολα - όλη αυτή την περιουσία σε διάφορες παραγωγικές επιχειρήσεις, όπως στο χαρτοπαίγνιο, στη ρουλέττα και προπαντός στις γυναίκες, γι αυτό  άλλωστε δεν υπάρχει  και κάποια ειδική  κατηγορία γυναικών ; Και αναφωνούν όλοι μαζύ εν χορώ  « Εις υγείαν το κορόϊδο ! ». Μόνο, που  το κορόϊδο έχει παύσει προ πολλού να έχει υγεία, ψέμματα ;