S I C T R A N S I T G L O R I A M U N D I
Πάλι το γύρισα στα λατινικά. Μπορεί να μην γνωρίζω σχεδόν καθόλου τη γλώσσα των αρχαίων Ρωμαίων, εκτός από κάποια αποφθέγματα που έχω αποστηθίσει και μερικά που τα έχω κάπου καταχωρημένα για να βρίσκονται. Αλλά - πρέπει να το ομολογήσω, δεν μπορώ να το κρύψω πιά - είμαι πολύ φιγουρατζής, θέλω πάντα να κάμνω εντύπωση με γνώσεις που έχω και που δεν έχω, το δεύτερο είναι και το πιό συχνό. Και το απόφθευγμα που είναι στον τίτλο, σημαίνει « Ετσι περνά η δόξα του κόσμου », κάτι αντίστοιχο με το Εβραϊκό « Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα μάταιότης ».
Γνωστό είναι ένα άλλο ρητό που λέει : « Το χρήμα πολλοί εμίσησαν, την δόξαν ουδείς ». ( Στην εποχή μας, πιστεύω και το επαναλαμβάνω πάλι, ότι το ρητό αυτό πρέπει να το λεμε ανάποδα ). Ολοι λοιπόν επιζητούν τη δόξα, και κάποιοι - λέει το ρητό - την προτιμούν από το χρήμα, αν και πολλές φορές η δόξα συνοδεύεται και από το χρήμα. Νομίζω ότι ίσως δεν θα έχρηζε διευκρίνησης ότι όταν μιλάμε για « δόξα », εννοούμε τη φήμη, το να γνωρίζουν πολλοί ή οι περισσότεροι άνθρωποι ότι είμαστε κάτι το ξεχωριστό από τους λεγόμενους « κοινούς » ανθρώπους.
Είναι γνωστο, ότι κανένας δεν έρχεται σ΄αυτό τον κόσμο φορτωμένος με της δόξας ή της φήμης τα φτερά, αργότερα, πολύ αργότερα θα έλθει - αν έλθει - η δόξα, η φήμη. Σε κάποια ηλικία που δεν είναι πάντα η ίδια - μπορεί να διαφέρει κατά δεκαετίες - θα γίνει ο άνθρωπος ονομαστός ανά τα πέρατα του κόσμου, ή της χώρας του, ή έστω της πόλης του, καθώς δεν είναι απαραιτητο η δόξα του να είναι παγκόσμιας εμβέλειας. Μπορεί να είναι αναγνωρισμένος και σε έναν μικρό κύκλο, χωρίς όμως να παύει να είναι κατά κάποιο τρόπο ένδοξος ή φημισμένος, έστω και σε έναν περιωρισμένο κύκλο μόνο.
Από αυτό τον κόσμο, έχουν περάσει πάρα πολλοί που απόχτησαν δόξα και φήμη, είναι τόσο μεγάλος ο αριθμός τους, ώστε αναγκάστηκαν οι άνθρωποι να τυπώσουν χοντρές εγκυκλοπαίδειες για να καταχωρήσουν σ΄αυτές τα ονόματα και τη δράση τους, τόσο πολλοί είναι. Και λοιπόν ; Υπάρχουν τόσο πολλοί φημισμένοι άνθρωποι και δεν τους ξέρουμε ; Μάλιστα, μπορεί να είναι πολλές χιλιάδες, και στο περασμα του χρόνου θα γίνουν ακόμα περισσότεροι.
Τους ανθρώπους αυτούς θα τους βρείς σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, σε όλες τις επιστήμες, στις καλές τέχνες, στις εφευρέσεις, στους πολεμαρχους, στους θαλασσοπόρους, στους εξερευνητές, στους ανθρώπους των γραμμάτων και σεπολλούς άλλους τομείς. Ολοι αυτοί οι διάσημοι, έχουν διαγράψει μιά εντυπωσιακή συνήθως τροχιά μέσα στην παγκόσμια ιστορία. Αλλά αυτό που λέει το λατινικό ρητό, αυτό που καθαρά εννοεί, είναι ότι μικρής διάρκειας είναι η δόξα και η φήμη που κρατά, τουλάχιστον στις περισσότερες φορές. Οι πιό παλιοί που θυμάμαι από αυτούς, είναι τρεις Αιγύπτιοι Φαραώ, ο Χέοπας, ο Χεφρήν και ο Μυκερίνος. ( Τώρα, αν απορείτε πώς γίνεται να υπάρχουν Φαραώ με ελληνικά ονόματα - ίσως και Ελληνες - πρέπει να δοθεί μιά εξήγηση : Οι αρχαίοι Ελληνες συγγραφείς, με πρώτο τον Ηρόδοτο, είχαν τη συνήθεια να μετατρέπουν τα ξενικά ονόματα σε ελληνικά, να τα εξελληνίζουν όπως λέγεται. Ετσι βλέπουμε τον Ασσύριο βασιλιά Ασσουρμπανιπάλ να γίνεται Σαρδαναπαλος, τους τέσσερις Αιγύπτιους Φαραώ με το όνομα Αμενχοτέπ, να γίνονται Ελληνες με το τριτόκλιτο όνομα Αμένωφις, του Αμενώφεως και ούτω καθεξής ).
Αυτοί που λέτε οι τρεις Φαραώ, έμειναν στις εγκυκλοπαίδειες από τι νομίζετε ; Από τις τρεις πυραμίδες που έχτισαν οι ίδιοι - ο όρος οι « ίδιοι », δεν σημαίνει βέβαια ότι μονάχοι τους, με τα χέρια τους τις έχτισαν. Κάθε άλλο, δεκάδες χιλιάδες εργάτες - δούλοι μάλλον - τις έχτισαν, και χιλιάδες από αυτούς πέθαναν απ΄τη σκληρή αυτή εργασία μέσα στην έρημο, και εξ αιτίας και ασθενειών που τους τσάκιζαν. Και γιατί παρακαλώ να χτίσουν τα τεράστια αυτά κατασκευάσματα, από τα οποία το πιό ψηλό, η πυραμίδα του Χέοπα, έχει ύψος εκατόν σαραντα επτά μέτρων ; Λοιπόν, για να τους χρησιμέψουν σαν τάφοι, μάλιστα, μ΄αυτό το σκοπό τα έχτισαν αυτοί οι τρεις μασκαράδες, όσο κι αν αυτό φαίνεται παράξενο. Αλλά ας έχουμε υπ΄όψιν, ότι αν δεν είχαν αυτοί οι τύποι χτίσει τις πυραμίδες αυτές, κανένας - εκτός από τους Αιγυπτιολόγους - δεν θα τους γνώριζε, ούτε κατ΄όνομα.
Ο επόμενος που μου έρχεται στο νού, είναι ο Χαμμουραμπί. Τον ξέρετε αυτόν τον Χαμμουραμπί, έτσι δεν είναι ; Μη μου πείτε ότι δεν έχετε τουλάχιστον ακουστά το όνομά του. Το έχετε βέβαια. Λοιπόν, αυτός ο Χαμμουραμπί, ήταν ένας πολύ σπουδαίος βασιλιάς στη Μεσοποταμία, εκεί που είναι το σημερινό Ιράκ του Σαντάμ Χουσεϊν. Αυτός ο βασιλιάς έμεινε διάσημος από τη νομοθεσία του, τον πρώτο επίσημο νομικό κώδικα, που γράφτηκε γύρω στο έτος 1740 π.Χ., δηλαδή δυό χιλιάδες χρόνια περίπου πριν από τους Ρωμαϊκούς νομικούς κώδικες και χίλια διακόσια χρόνια πριν από τις νομοθεσίες του Λυκούργου και του Σόλωνα. Και σίγουρα αυτός ο κώδικας θα είχε χαθεί, αν δεν τον γράφανε πάνω σε μιά στήλη από γρανίτη που βρέθηκε σχετικά πρόσφατα, είχε τύχη στο σημείο αυτό ο Χαμμουραμπί, αν δεν τον έγραφε πάνω στον γρανίτη και δεν τον βρίσκανε, ποιός θα ήξερε σήμερα αυτό το σοφό βασιλιά με τους πολύ σοφούς νόμους του ;
Φαίνεται από αυτά που αναφέρθηκαν μέχρι τώρα, ότι για να μείνει κανείς στις εγκυκλοπαίδειες και στη μνήμη, είναι πολύ σημαντικό να είναι νομοθέτης. Οπως είδαμε, ξέρουμε και θυμόμαστε τον Χαμμουραμπί, το Σόλωνα, τον Λυκούργο, κι ακόμα τον μεγάλο Μωϋσή και τον Ιουστινιανό. Βέβαια, ο καθένας δεν μπορεί να γίνει ένας μεγάλος νομοθέτης, άλλωστε οι καινούργιοι νομοθέτες δεν είναι πρόσωπα, τα κοινοβούλια φτιάχνουν σήμερα τους νόμους. Αλλά ακόμα πιό δύσκολο θα ήταν να έφτιαχνε κάποιος σήμερα πυραμίδες, αυτό είναι μάλλον αδύνατο. Ετσι, αν δεν κατασκευάζεις πυραμίδες και νομικούς κώδικες, πώς θα μπορέσεις να κρατήσεις τη δόξα σου στους αιώνες ;
Στο νού μου έρχονται τώρα διάφορα ονόματα μεγάλων πολέμαρχων. Ποιός δεν ξέρει τον Αλέξανδρο τον Μακεδόνα, τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Ταμερλάνο, τον Αττίλα, τον Ναπολέοντα, τον Τζέγκις Χαν, τον Αννίβα ; Ολοι αυτοί - και άλλοι που τους παραλείπω - έκαναν μεγάλες εκστρατείες, νίκησαν μεγάλους στρατούς, κυρίεψαν μεγάλες εκτάσεις γής, μεγάλες χώρες. Αλλά κάθομαι και σκέφτομαι. Και λέω. Τι απόμεινε από όλα αυτά τα πολεμικά τους κατορθώματα ; Μάλλον τίποτε, για τις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις. Οι ίδιες οι δικές τους χώρες διαλύθηκαν γρήγορα ή αργά, από τις εκστρατείες τους δεν απόμεινε σχεδόν τίποτε που να αξίζει να το θυμάται κανείς.
Πού λοιπόν μπορεί να βρίσκεται η αξία τους, πού βρίσκεται η δόξα και η φήμη τους ύστερα από τους αιώνες που πέρασαν ; Οι μεγάλοι αυτοί, το μόνο που άφησαν πίσω τους, ήσαν τα εκατομμύρια θύματα των πολεμικών τους επιχειρήσεων, των κατακτητικών επιδρομών τους σε ξένες χώρες. Νομίζω ότι οι μεγάλοι στρατηλάτες δεν πρέπει να έχουν την αξίωση να διατηρούν καμμιά δόξα, δεν τους « πάει » καθόλου η υπόθεση.
Δίπλα στους στρατιωτικούς ηγέτες, ας βάλουμε και τους μεγάλους πολιτικούς του παρελθόντος. Πόσο είναι γνωστοί στο πολύ κοινό, ο Κικέρωνας, ο Κλέωνας - από την αρχαιότητα - ή ο Κλεμανσώ, ο Ντισραέλι, οι δυό Ουϊλλιαμ Πίτ, ο Πάλμερστον, ο Λίνκολν, ο Γαμβέττας ο Καβούρ, ο Μέττερνιχ, ο Μπίσμαρκ και οι άλλοι σύγχρονοι πολιτικοί ; Ποιός θυμάται τον Ταλλεϋράνδο, τον διαβόητο υπουργό πολλών Γαλλικών κυβερνήσεων, μοναρχικών, επαναστατικών και αυτοκρατορικών, αυτόν που έλεγε το γνωστό απόφθευγμά του : « Συκοφαντείτε, συκοφαντείτε, πάντοτε κάτι θα μείνει » ; Λίγοι, ελάχιστοι τούς έχουν υπ΄όψιν τους, χωρίς ίσως και αυτοί να γνωρίζουν και τίποτε αξιόλογο για τη δράση τους στο πολιτικό πεδίο.
Τώρα θα αναφερθούμε στους φιλόσοφους. Κάτι θυμόμαστε από τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη από τους αρχαίους, πάντως όχι πολλά πράγματα. Από τους καινούργιους ; Ξέρουμε τον Κάντ, τον Σοπενάουερ, τον Μπερξόν, τον Χέγκελ, τον Νίτσε ; Προσωπικά, ομολογώ ότι σχεδόν τίποτε δεν ξέρω από αυτούς, μόλις και μετά βίας θυμήθηκα μερικά ονόματα από τους σύγχρονους φιλόσοφους, όσο για τις θεωρίες τους, σχεδόν τίποτε ή ελάχιστα πράγματα. Μήπως θυμάται τίποτε ο αναγνώστης ; Αν ναί, τότε είναι αξιέπαινος, αν και δεν το πολυφαντάζομαι. Βάλ΄τους στην πάντα κι αυτούς λοιπόν, ασ΄ τους να πάνε στο καλό και με τη νίκη.
Αλλά αν δεν κράτησε και τόσο πολύ η δόξα γι αυτούς που αναφέρθηκαν, υπάρχουν όμως άλλοι που διατηρούν ανέπαφη τη φήμη τους και την αξία τους, παρά τα λεγόμενα από το λατινικό ρητό. Ποιοί είναι αυτοί ; Πολλοί και διάφοροι. Και θα αρχίσω από δυό πάρα πολύ σημαντικούς : Τους εφευρέτες του τροχού και του αργαλειού. Πρέπει να τονισθεί εδώ, ότι τόσο ο εφευρέτης του τροχού, όσο και αυτός του αργαλειού, μπορεί να είναι περισσότερροι από ένας για την κατηγορία του, μπορεί ο τροχός και ο αργαλειός να βρέθηκαν από διαφορετικούς ανθρώπους σε διαφορετικά μέρη του κόσμου και σε διάφορες εποχές για τον κάθε τόπο, όμως είναι μεγάλη αδικία που δεν γνωρίζουμε τους άγνωστους αυτούς ανθρώπους που ανακάλυψαν αυτά τα πράγματα, και όμως δεν τους έχουμε καταχωρημένους σε κανένα βιβλίο, ούτε σε κάποια εγκυκλοπαίδεια, ενώ έχουμε καταχωρημένους ένα σωρό άλλους δευτερεύοντες και τριτεύοντες. Και σας ρωτώ, υπάρχουν σημαντικότερες εφευρέσεις από τον τροχό, που έκανε δυνατή τη μεταφορά μεγάλων φορτίων και συνέτεινε αφάνταστα στην πρόοδο του ανθρώπου και τη διευκόλυνσή του σε ένα πλήθος από εργασίες ; Υπάρχει μεγαλύτερη εφεύρεση από τον αργαλειό, που δημιούργησε ρούχα για τους ανθρώπους, με τα οποία αντικαταστήσανε τα δέρματα των ζώων που μέχρι τότε φορούσανε ;
Αλλά αν αυτοί οι μεγάλοι εφευρέτες είναι ανώνυμοι, υπάρχουν πολλοί άλλοι που είναι επώνυμοι. Ακούμε ότι το ρεύμα έχει τάση τόσων β ο λ τ, και πρέπει να θυμόμαστε απ΄αυτό το όνομα τον Γερμανό φυσικό, όπως και τον Σκωτσέζο Γουάττ, από τα Βαττ και τα κιλοβάττ και τις κιλοβατόρες. Το όνομα του Τόμας Έντισον πρέπει να είναι γνωστό, ο άνθρωπος πήρε διπλώματα ευρεσιτεχνίας για χίλιες οκτακόσιες εφευρέσεις του, αυτό θα πεί εφευρέτης. Ακόμα πιο γνωστό είναι το όνομα του Μαρκόνι, ως και οι ασυρματιστές των εμπορικών πλοίων ονομάζονται « Μαρκονιστές ».
Ποιός δεν ξέρει τον Χριστόφορο Κολόμβο, τον Γενοβέζο που ανακάλυψε την Αμερική, έστω και κατά λάθος ; Τον Λίβιγκστον που διέσχισε ολόκληρη την άγνωστη Αφρική τον δέκατο ένατο αιώνα ; Τον Μαγγελάνο τον θυμόσαστε, τον πλοίαρχο Κουκ, τον Βάσκο ντα Γκάμα, τον Βαρθολομαίο Ντιάζ ; Μπορεί να μην θυμόσαστε πού ακριβώς πήγαν, πάντως κάτι θα θυμάστε απ΄ αυτά τα ονόματα. Τους εξερευνητές των πόλων, όπως τον πλοίαρχο Σκωττ, τον Αμούντσεν, τον Πήρυ ; Κάποιος από αυτούς ίσως σας διαφεύγει, όμως δεν πειράζει. Εχουν όλοι τους αυτοί βρεί την καταξίωσή τους, είναι πολύ δικαίως καταχωρημένοι σε πάρα πολλά βιβλία και στις εγκυκλοπαίδειες.
Όμως δεν είναι μόνο αυτοί που ξεφεύγουν από το λατινικό ρητό. Θα πρέπει να προσθέσουμε εκείνους που υπηρετούν το πνεύμα, τους συγγραφείς, τους ποιητές και τους μεγάλους μουσουργούς. Γίνεται να ξεχαστεί ο Όμηρος, όσες χιλιάδες χρόνια κι αν περάσουν ; Μπορούν να πέσουν στη λήθη ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Σαίξπηρ ; Οσος καιρός κι αν περάσει, αυτοί παραμένουν εκείνοι που ήσαν στην εποχή τους κι ακόμα παραπάνω. Μπορούν να ξεχαστούν ο Γκαίτε, ο Ουγκώ, ο Τολστόη, ο Ντοστογιέφσκυ, ο Ίψεν, ο Ντίκενς,ο Τσέχωφ, ο Μαρκ Τουαίν, ο Θερβάντες ; Οχι, όσο υπάρχει άνθρωπος, αυτοί θα μείνουν ακλόνητοι στις θέσεις τους, κανενας δεν μπορεί να τους κουνήσει ρούπι απ΄τη θέση που βρίσκονται.
Ποιός θα μπορούσε να διαγράψει ποτέ απ΄τα βιβλία και τις εγκυκλοπαίδεις τον Πραξιτέλη, τον Μιχαήλ Αγγελο, τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Ρέμπραντ, τον Ντύρερ, τον Ρούμπενς ; Υπάρχει περίπτωση να ξεχαστούν ποτέ ο Μπετόβεν, ο Μότσαρτ, ο Βέρντι ; Και ανάφερα μόνο λίγα από τα πολλά ονόματα των ανθρώπων της τέχνης και των γραμμάτων, θα μπορούσε να γίνει παράθεση πολλών ονομάτων αλλά δεν κρίθηκε αναγκαίο.
Αλλά εκτός από αυτούς που έχουν γραφτεί και δεν ξεγράφονται εξ αιτίας της θετικής επιρροής που ασκήσανε πάνω στην πορεία του πολιτισμού, υπάρχουν και μερικοί που το όνομά τους έμεινε στην ιστορία, αλλά με την αρνητική εικόνα τους. Δεν ξεχνάμε με καμμιά κυβέρνηση τον Νέρωνα, τον Ηρόστρατο, και τον Αλ Καπόνε. ( Και κάποιους άλλους βέβαια ).Τον Νέρωνα, το γνωστό και μη εξαιρεταίο αυτοκράτορα με τις γνωστές ιστορίες του. Σχετικά με για τον Αλφόνσο Καπόνε, τον διαβόητο Ιταλό γκάνγκστερ των Ενωμένων Πολιτειών, υπάρχει άραγε κανένας άνθρωπος του Δυτικού κοσμου που να μην έχει ακούσει το όνομά του και κάποια πράγματα από τη δράση του ; Οσο για τον Ηρόστρατο, αυτός πέτυχε αυτό που ήθελε - να τον γράψει η ιστορία - με τον πιό ανορθόδοξο τρόπο, την πυρπόληση του ναού της Εφέσιας Αρτέμιδας, ενός από τα επτά « θαύματα » του αρχαίου κόσμου.
Ο μασκαράς αυτός, ήξερε ότι ήταν αδύνατο να γραφτεί στις δέλτους της ιστορίας με βάση της ικανότητές του και την επίδραση που έπρεπε να έχει πάνω στα πράγματα της εποχής του. Τι κάνει λοιπόν ο άνθρωπος ; Βάζει φωτιά στο ναό. Και όταν τον πιάνουν - καθώς δεν φρόντισε επίτηδες να μείνει κρυφό ότι αυτός τον έκαψε - λέει στους προύχοντες της Εφέσου ότι έκανε αυτή τη βδελυρή πράξη του, μόνο και μόνο για να μείνει στην ιστορία. Αμ έτσι και εγώ θα μπορούσα να μείνω στην ιστορία, είναι μήπως δύσκολο ;
Λοιπόν, είναι στ΄ αλήθεια δύσκολο στις μέρες μας, πάρα πολύ δύσκολο να μείνεις στη ιστορία σαν ένας καινούργιος Ηρόστρατος. Για να το πετύχεις αυτό, πρέπει να ανατινάξεις τον Πύργο του Άϊφφελ ή το Εμπάϊαρ Σταίητ Μπίλντινγκ της Νέας Υόρκης με τους εκατό δύο ορόφους τους και τα τετρακόσια μέτρα ύψος του.Και για να το καταφέρεις αυτό, πρέπει να διαθέσεις εκατοντάδες τόννους δυναμίτιδας ή νιτρογλυκερίνης - πρόκειται για οικοδομικά θηρία που δεν πέφτουν με ένα κιλό εκρηκτικά - πράγμα καθόλου εύκολο, με τί θα τα κουβαλήσεις και πώς θα τοποθετήσεις τόσους τόννους χωρίς να σε πάρουνε χαμπάρι ; Και για να μην υπάρξουν και ανθρώπινα θύματα, θα πρέπει να τα βρείς αυτά άδεια από κόσμο. Αλλά ούτε ο Πύργος, ούτε το Εμπάϊαρ μένουν ποτέ άδεια, αυτές είναι οι πληροφορίες που έχω. Οπότε το όλο σχέδιο πάει περίπατο. Και δεύτερος Ηρόστρατος δεν γίνεσαι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου