ΤΑ ΛΕΦΤΑ, ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΤΙ ΘΑ ΤΑ ΚΑΝΕΙΣ ;

Τ Α Λ Ε Φ Τ Α, Τ Α Λ Ε Φ Τ Α Τ Ι Θ Α Τ Α Κ Α Ν Ε Ι Σ ;

Τους βλέπω αυτούς τους ανθρώπους και τους λυπάμαι εκ βάθους καρδίας. Ολες της ώρες της ημέρας, όλες τις μέρες, όλο το χρόνο και όλα τα χρόνια της ζωής τους, δεν σκέφτονται τίποτε άλλο, από το να μαζεύουν χρήματα, πολλά χρήματα, αν είναι δυνατόν όλα τα χρήματα που υπάρχουν σ΄αυτόν τον μάταιο κόσμο. Γι αυτούς τους άνθρώπους, η συλλογή χρημάτων είναι μιά αληθινή αρρώστεια, μιά αρρώστεια που δεν γιατρεύεται με κανένα θεραπευτικό μέσο. Ισως να πρόκειται για μιά μορφή τοξικομανίας, κάτι σαν εξάρτηση από κάποιο ναρκωτικό, κάποια ουσία από αυτές που ακούγονται πολύ τελευταία. Που όμως είναι εξάρτηση, χωρίς καμμιά εξαρτησιογόνο ουσία.
Είναι απόλυτα φυσιολογικό, ότι ο κάθε άνθρωπος έχει την τάση - φυσικά με εξαιρέσεις - να αποκτήσει κάποια πράγματα που θα τον βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που του παρουσιάζονται καθημερινά. Πολλά από τα προβλήματα αυτά, έχουν άμεσα ή έμμεσα, οικονομικό χαρακτήρα. Αν έχεις στη διάθεσή σου κάποια επί πλέον χρήματα, μπορείς να ξεπεράσεις αρκετά από τα εμπόδια που σου παρουσιάζονται, αυτό πρέπει να το παραδεχτούμε. Και για να έχεις αυτά τα χρήματα, είναι νόμιμο να θέλεις να τα αποκτήσεις. Το πώς θα τα απόκτήσεις, είναι μιά υπόθεση που έχει πολλές παραμέτρους. Μπορείς να κερδίσεις χρήματα με νόμιμο, ημινόμιμο ή και παράνομο τρόπο, αυτό εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τη δομή των αρχών και του χαρακτήρα σου.
Ηταν πάντοτε έτσι τα πράγματα ; Από τον πρώτο κι όλας καιρό που πάτησε ο άνθρωπος το πόδι του στη γή ; Ακόμα και τις μεγάλες χρονικές περιόδους στις οποίες το χρήμα ήταν μιά εντελώς άγνωστη έννοια ; Ας κάνουμε μιά προσπάθεια να προσεγγίσουμε τα πράγματα, όπως μπορούμε καλύτερα, και με τη βοήθεια πληροφοριών που θα αντλήσουμε από αξιόπιστες πηγές.
Λοιπόν, το χρήμα στη μορφή που το ξέρουμε σήμερα, είναι μιά σχετικά καινούργια επινόηση. Επί χιλιάδες χρόνια, μέχρι πριν από την ανακάλυψη των μετάλλων, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι αγόραζαν και πουλούσαν τα διάφορα πράγματα, ήταν ο λεγόμενος στα ελληνικά « αντιπραγματισμός », δηλαδή η ανταλλαγή προϊόντων. Ο τρόπος αυτός εμπορίου, είναι γνωστός διεθνώς με τον αγγλόφωνο όρο « B a r t e r s y s t e m », κι αυτό το B a r t e r, προέρχεται από το γαλλλικό ρήμα B a r e t e r, που σημαίνει « ανταλάσσω ».
Για να γίνει πιό κατανοητό το πράγμα, θα πούμε ότι η ανταλλαγή αυτή γινότανε με τον εξής περίπου τρόπο. Εχω στην κατοχή μου μιά ποσότητα σιτάρι που μου περισσεύει, και μου χρειάζονται ας πούμε, φρούτα. Ερχομαι σε επαφή με κάποιον που έχει φρούτα, του λέω ότι διαθέτω σιτάρι, και παζαρεύοντας βρίσκουμε πόσο σιτάρι πρέπει να του δώσω, για να μου δώσει την τάδε ποσότητα φρούτων. Αυτό μπορεί να αποτελεί ένα παράδειγμα για πλήθος από τέτοιου είδους ανταλλαγές προϊόντων. Τον τρόπο αυτό χρησιμοποιούσαν μέχρι και πρόσφατα, πρωτόγονες φυλές που δεν είχαν άλλο ανταλλακτικό μέσο. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε εκτάκτως, και σε περιπτώσεις που το χρήμα σε μιά χώρα είχε χάσει τελείως την αξία του, σε περίπτωση δηλαδή καλπάζοντος πληθωρισμού.
Κάποτε όμως ανακαλύφθηκαν τα μέταλλα. Το πρώτο από αυτά ήταν ο χαλκός, και η εποχή που άρχισε με την ανακάλυψή του, ονομάστηκε χαλκολιθική, καθώς συνυπήρχαν και πολλά στοιχεία της νεολιθικής περιόδου ταυτόχρονα. Ακολούθησε η καθαρά εποχή του χαλκού και ύστερα του μπρούντζου, που ήλθε σαν συνέχεια της περιόδου του χαλκού. Και με την ανακάλυψη του χαλκού και του παράγωγού του, του μπρούντζου, εμφανίστηκε και το πρώτο χρήμα, υπό μεταλλική μορφή.
Τώρα, όταν μιλάμε για μεταλλικό χρήμα, δεν πρέπει να φανταζόμαστε ότι επρόκειτο για νομίσματα από μέταλλο, όχι δεν ήσαν τέτοια πράγματα. Απλώς οι άνθρωποι έδιναν κομμάτια από χαλκό, κομμένα άτσαλα και όπως όπως, με κατά προσέγγιση υπολογισμό του βάρους τους, και με αυτά έπαιρναν ότι ήταν διαθέσιμο. Αλλά δεν πέρασε πολύς καιρός, και τα κομμάτια αυτά πήραν κάποιο σχήμα, τετράγωνο μάλλον, και βρέθηκε τρόπος να υπολογίζεται το βάρος τους, ίσως με ένα είδος πρωτόγονης ζυγαριάς. Και πρέπει να τονιστεί, ότι αυτή η χρήση του χαλκού, ( και αργότερα και του αργύρου ), δεν έγινε αμέσως σε μεγάλες περιοχές της γής, το πιό πιθανό είναι ότι μόνο στη Μέση Ανατολή, στην Αίγυπτο και στην Κίνα - ίσως και στην Ινδία - έγινε χρήση των μετάλλων τους πρώτους καιρούς.. Στον υπόλοιπο κόσμο, περιλαμβανομένης της σημερινής πολιτισμένης Ευρώπης, τα πράγματα άργησαν να πάνε εκεί.
Είναι σχεδόν βέβαιο, ότι τα πρώτα « κανονικά » μεταλλικά νομίσματα, φτιάχτηκαν στην Αίγυπτο, λίγο πριν από το έτος 700 π.Χ. Από την Αίγυπτο διαδόθηκαν με μεγάλη ταχύτητα στη Μέση Ανατολή, και από εκεί, με τη συνδρομή των Φοίνίκων εμπόρων που όργωναν τη Μεσόγειο, απλώθηκαν στην Ελλάδα και στη νότια Ιταλία, αυτές οι περιοχές ήσαν οι μόνες πολιτισμένες σ΄ολόκληρη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα, τα πρώτα νομίσματα θα πρέπει να κόπηκαν δυό ή τρεις δεκαετίες μετά την πρώτη εμφάνισή τους στην Αίγυπτο.
Θα έχετε ίσως προσέξει, ότι πολύ πριν από την κοπή των πρώτων νομισμάτων, αναφέρονται « νομίσματα » σε πολλά αρχαία γραπτά. Διαβάζουμε λ.χ. στο βιβλίο της Γένεσης της Παλαιάς Διαθήκης, ότι ο Ιωσήφ πουλήθηκε στην Αίγυπτο για είκοσι αργύρια. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα αργύρια αυτά ήσαν κομμένα νομίσματα σε στρογγυλό σχήμα, απλώς ήσαν κομμάτια από ασήμι, με κάποιο υπολογισμένο βάρος. Αλλωστε, όλα τα χρήματα της εποχής πριν από την εμφάνιση των καθεαυτού νομισμάτων, αφορούν μόνο ποσότητες σε βάρος. Η δραχμή, η μνά, το σέκελ και τα άλλα « νομίσματα » των εποχών εκείνων, συνιστούν απλώς βάρη. Υπάρχουν και κατάλογοι που δείχνουν πόσο βάρος είχαν αυτά τα νομίσματα. Σημειωτέον, ότι η μνά δεν ήταν ελληνικό νόμισμα, ήταν μέτρο βάρους της Μέσης Ανατολής. ( Η ίδια η λέξη μνά, προέρχεται από το ρήμα « μ α ν ά », που σημαίνει « μετρώ », και ανάλογη είναι και η σημασία της σαν ουσιαστικό ).
Στην αρχαιότητα, όλα τα νομίσματα, είτε πρόχειρα κομμένα ή σε σχήμα κανονικό, τα « επίσημα » νομίσματα δηλαδή όπως τα ξέρουμε σήμερα, ήσαν δεκτά σε όλους τους λαούς της περιοχής, δεν υπήρχαν νομίσματα μιάς χώρας που έπρεπε να αλλάχτούν όταν πήγαινες σε άλλη χώρα, ήσαν κάτι σαν το « Ευρώ » της σημερινής εποχής, που θα ισχύει σε όλη την Ευρώπη. Όταν είχες στα χέρια σου μία μνά, μπορούσες να τη χρησιμοποιήσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή και στην Αίγυπτο, το ίδιο και αν είχες ελληνικές δραχμές. Το όλο ζήτημα ήταν στο είδος του μετάλλου - χαλκός ή ασήμι - και στο βάρος του μετάλλου αυτού.
Λοιπόν, από τον καιρό που βρέθηκαν τα μέταλλα, εμφανίστηκε και η μανία για τη συλλογή τους από μερικούς ή πολλούς άνθρώπους, αυτή είναι τουλάχιστον η γνώμη του γράφοντος. Οσο επικρατουσε η ανταλλαγή προϊόντων, ήταν σχεδόν αδύνατη η συγκέντρωση πλούτου από έναν άνθρωπο. Τι να μαζέψει ο άνθρωπος, τα σιτάρια, τα ψάρια, τα φρούτα ; Όλα αυτά, είτε χαλούνε σε λίγες μέρες - ίσως δεν το ξέρετε, αλλά σας αποκαλύπτω τώρα, τις εποχές εκείνες, δεν υπήρχαν ηλεκτρικά ψυγεία - είτε δεν είχε αποθήκες να τα βάλει μέσα. Με τα μέταλλα, το πράγμα άρχισε να αλλάζει, μπορούσε να μαζεύει τα μπακίρια και να τα κρύβει σε κάποια γωνιά. Κι αν δεν ερχόταν κάποιος κλέφτης να τα μαζέψει, γινόταν με τον καιρό πλούσιος, είχε πολλά κομμάτια χαλκού και αργότερα ασημιού.
Βέβαια, το να μαζεύει κανείς μεγάλα κομμάτια από μέταλλο, δεν είναι και τόσο πρακτικό. Πολύ πιό εύκολη έγινε η υπόθεση όταν φτιάχτηκαν τα κανονικά νομίσματα, κάτι σαν τα σημερινά κέρματα. Ολοι θα έχετε δεί - τουλάχιστον σε εικόνες - νομίσματα των αρχαίων εποχών, με το κεφάλι του βασιλιά από τη μιά μεριά, και από την άλλη μεριά κάποια γράμματα, ακριβώς όπως είναι τα σημερινά κέρματα.
Κάποιοι λοιπόν μάζευαν τέτοια κέρματα, και ένας που είχε ανάγκη από δαύτα και του ελειπαν, πήγαινε σε έναν από αυτούς. « Πατριώτη, έχω ανάγκη από πέντε ασημένια για να πάρω ένα γάϊδαρο και μιά αγελάδα, μπορείς να μου τα δώσεις ; Εμαθα πως έχεις κάμποσα τέτοια, αν σου περισσεύουνε θα μου δώσεις ; ». « Μάλιστα, θα σου τα δώσω, αλλά να ξέρεις. Σε έξι φεγγάρια θα μου τα φέρεις πίσω, και μαζύ μ΄αυτά, κι άλλα δυό, είμαστε σύμφωνοι ; ». « Θα σου τα φερω, μάλιστα, στα έξι φεγγάρια απάνω ». « Αλλά για να μην χάσω τα όβολα, θα μου δώσεις ένα ενέχυρο. Ετσι που αν δεν μπορέσεις να μου τα δώσεις στην προθεσμία που συμφωνήσαμε, θα κρατήσω το ενέχυρο ».
Η συμφωνία έχει κλείσει. Ο άνθρωπός μας παίρνει τα πέντε ασημένια νομίσματα και πηγαίνει να αγοράσει τον γάϊδαρο και την αγελάδα. Στην κανονισμένη προθεσμία, πρέπει να του τα επιστρέψει, αλλοιώς θα του κρατήσει το ενέχυρο, το αμανάτι τουρκιστί. Αυτό είναι ένα είδος δανείου, από αυτά που προσφέρουν με τυμπανοκρουσίες οι σημερινές τράπεζες. Και δεν κρατούν κανένα μικρό ενέχυρο, σου παίρνουν το σπίτι και το βγάζουν μιά μέρα, μιά Τετάρτη, στο σφυρί.
Ετσι, μ΄αυτόν τον τρόπο και μερικούς άλλους τρόπους, άρχισαν οι άνθρωποι που είχαν πολλά χρήματα, να ξεχωρίζουν από τους άλλους, τους πολλούς, που δεν είχαν. Αυτοί που είχαν τα πολλά, ήθελαν πάντα να τα κάνουν περισσότερα, αυτοί που δεν είχαν, προσπαθούσαν να αποκτήσουν μερικά, κι όταν τα αποκτούσαν, ήθελαν κι αυτοί με τη σειρά τους, να τα κάνουν περισσότερα. Και έτσι πήγε αυτή η ιστορία μέσα από τους αιώνες, και έτσι είναι και τη
σημερινή εποχή.
Τώρα, αν ρωτήσεις αυτούς που τα έχουν πολλά, γιατί συνεχίζουν να τα μαζεύουν με αμείωτη προσπάθεια, θα σου δώσουν πολλές και ποικίλες εξηγήσεις. Εξηγήσεις που θα ήσαν για γέλια, αν δεν ήσαν για κλάμματα. Ξέρεις, ότι όλα αυτά γίνονται από καθαρή ματαιοδοξία και τίποτε άλλο. Ο άνθρωπος έχει ορισμένες ανάγκες, και πρέπει να έχει και τα ανάλογα χρήματα για να τις καλύψει. Κι ακόμα, να έχει και κάποιο περίσσεμα για κάποιες περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Τα υπόλοιπα τι θα τα κάνει ; Το λέει το παλιό αλλά σοφό ρεμπέτικο, ένα πολύ γνωστό ζεϊμπέκικο, που το ρεφραίν του έλεγε :

T α λ ε φ τ ά, τ α λ ε φ τ ά τ ι θ α τ α κ ά ν ε ι ς ;
Κ ά π ο ι α μ έ - κ ά π ο ι α μ έ ρ α θ α π ε θ ά ν ε ι ς.

Αλλά οσο κι αν του λές αυτά τα λόγια, ο άνθρωπος με τα πολλά λεφτά, νομίζει ότι είναι αθάνατος. Και όταν φτάσει η ώρα που θα εννοήσει ότι δεν είναι, θα αναρωτιέται γιατί έφαγε όλη του τη ζωή κυνηγώντας συνεχώς και αδιαλείπτως τα φράγκα. Αλλά τότε θα είναι πολύ αργά. Τα χάνει όλα και μονομιάς, και ησυχάζει άπαξ δια παντός.
Γι αυτό σας λέω : Μην τρέχετε πίσω από αυτά τα πράγματα. Τον καιρό σας χάνετε, και τίποτε στο τέλος δεν θα σας μείνει, εκτός από τους αμέτρητους κόπους που κάνατε για μαζέψετε τα πολλά που δεν σας χρειάζονταν. Ενώ θα περνούσατε πολύ όμορφα και ωραία, θα κάμνατε τουρισμό όσο θα θέλατε, Θα τρώγατε και θα πίνατε από όλα τα καλά και ωφέλιμα για σας και τους δικούς σας. Θα κάμνατε και κάποια αγαθοεργία - μικρή η μεγαλύτερη - σε ανθρώπους που θα είχαν μεγάλη ανάγκη αλλά καθόλου χρήματα. Κι όταν θα φεύγατε από αυτόν τον κόσμο, θα λέγατε στον εαυτό σας ότι περάσατε καλά και όμορφα.