D Ο L C E F A R N I E N T E

D O L C E F A R N I E N T E

Εκατοντάδες χιλιάδες ζωϊκά όντα – δεν θα το πίστευα ποτέ, ότι ήσαν τόσο πολλά αν δεν το μάθαινα από επίσημη πηγή –κατοικούν πάνω στην επιφάνεια αυτού του πλανήτη εδώ και αμέτρητα χρόνια, με τελευταίο τον άνθρωπο τον σοφό, όπως λέγεται επίσημα, που δεν βρ-σκεται πάνω στην επιφάνεια της γής, παρά μόνο μερικές δεκάδες χιλιάδες – άντε να πούμε χονδρικά πεντακόσιες χιλιάδες – χρόνια. Από αυτά τα ζωϊκά όντα, εξαιρώ εδώ τα φυτικά, άλλα είναι μικροσκοπικά, όπως οι αμοιβάδες, άλλα ορατά δια γυμνού οφθαλμού αλλά μικρά σε μέγεθος, και άλλα είναι μεγάλα ως πολύ μεγάλα. Οσο για τον άνθρωπο, αυτός πρέπει να καταταγεί στα μεγάλα, αν και δεν έχει το μέγεθος μιάς στρουθοκαμήλου, ενός ρινόκερου ή ενός ελέφαντα.
Από αυτά τα μεγάλα, εμείς βλέπουμε κυρίως τα λεγόμενα οικιακά ζώα, δηλαδή τους σκύλους, τις γάτες, τα πρόβατα, τα βοοειδή, τους όνους – ας μην τους προσβάλουμε με το όνομα « γαϊδούρια », με το οποίο χαρακτηρίζουμε άδικα όμως, κάποιους ανθρώπους – τα μουλάρια, τα άλογα, τα κατσίκια και λιγοστά άλλα που είναι και μικρότερα, Σχεδόν όλα αυτά ήσαν μιά φορά κι έναν καιρό σε άγρια κατάσταση, και εξημερώθηκαν από τον άνθρωπο και έμειναν κοντά του. Με φωτεινή εξαίρεση τον σκύλο, που ήλθε μοναχός του και χωρίς πρόσκληση στον άνθρωπο, επειδή τον συμπάθησε πολύ.
Μιά ερώτηση θα κάνω τώρα : Πιστεύετε ότι κάποιο από αυτά τα ζώα που είπαμε, ήμερα ή άγρια – εξαιρουμένου του ανθρώπου – μπορεί κάποια στιγμή να αισθάνεται δυστυχισμένο ή στενοχωρημένο, εκτός από τις περιπτώσεις που θα είναι άρρωστο ή πεινασμένο ; Ότι η γάτα, ο σκύλος, ο ημίονος – ας τον πούμε κι αυτόν με το επίσημο όνομά του, επειδή λέμε κάπο-τε « μουλάρι », υβριστικά και κάποιον άνθρωπο – η κατσίκα, η αγελάδα, το γουρουνι – ο χοίρος για να μην τον βαλουμε σαν βρισιά κι αυτόν – το άλογο, το βουβάλι και τα άλλα θηλαστικά που είναι κοντά μας ή μακρυά μας, μπορεί να είναι στεναχωρημένο για κάποια άλλη αιτία, εκτός από την αρρώστεια και την πείνα που αναφέραμε ; Ξέρω ότι θα απαντήσετε αρνητικά, δεν έχετε δεί ποτέ σας σκύλο δυστυχισμένο, αυτή είναι η αλήθεια, αν και συχνά συμβαίνει να είναι θυμωμένος. Ομως, άλλο πράγμα ο θυμός κι άλλο η κατάσταση δυστυχίας, έτσι δεν είναι ;
Φυσικά και δεν πιστεύετε ότι ένα ζώο μπορεί να αισθάνεται τέτοιου είδους δυσάρεστα πράγματα. Να στεναχωριέται όπως ο άνθρωπος, που και με ψύλλου πήδημα, κατεβάζει τα μούτρα του κάτω, σαν να έχει έλθει η συντέλεια του κόσμου. Θα μπορούσε βέβαια κανείς να πεί, ότι τα ζώα δεν έχουν την ευχαρίστηση να χαίρονται για διάφορα όμορφα που τους συμβαίνουν, αυτό δεν μπορούμε να το αμφισβητήσουμε. Αλλά σας ρωτώ, αυτό που ρώτησαν κάποτε τον Γκαίτε στα γεράματά του : « Μπορείτε να μας πείτε χερρ Γκαίτε, πόσες χρονικές στιγμές, πόσα χρόνια, πόσες δεκαετίες, ήσασταν χαρούμενος, αισθανόσασταν ευτυχής ; » Και ο Γκαίτε, αφού σκέφτηκε για λίγο, αποκρίθηκε : « Μα δεν νομίζω ότι αν μαζέψω όλες τις στιγμές χαράς και ευτυχίας, θα μπορούσαν να ήσαν πάνω από μιά ώρα ». Σας το ρωτώ λοιπόν κι εγώ, όπως ρώτησαν τότε τον Γκαίτε, και σκεφτείτε καλά πριν απαντήσετε. Και δεν νομίζω ότι θα βρείτε μήνες και χρόνια χαράς και ευτυχίας, κάποια διαστήματα μάλιστα, αυτό δεν το αμφισβητώ, όπως θεωρώ ότι και ο χερρ Γκαίτε, μάλλον το είπε αυτό που είπε, με κάποια δόση πικρού χιούμορ. Πάντως, τα διαστήματα χαράς και ευτυχίας, είναι μάλλον μικρά, είναι λιγοστά στην πραγματικότητα, αυτό είνα ανάγκη να το παραδεχτούμε.
Θα ξαναγυρίσουμε πάλι στα ζώα. Κανένα από αυτά, δεν έχει μιά ορισμένη εργασία, το μόνο για το οποίο ενδιαφέρονται, είναι η ανεύρεση της τροφής. Πεινασμένα δεν μπορούν να είναι, εκεί είναι το πιό σοβαρό από τα προβλήματα που έχουν, τροφή και νερό που είναι τα απαραίτητα στοιχεία για να μένουν ικανοποιημένα από την κατάσταση. Επιδιώξεις για αποθεματοποίηση τροφών – εκτός από τα μυρμήγκια – δεν έχουν, αν βρούνε τροφή, τρώνε μετά βουλιμίας, αν δεν βρούνε, μένουν πεινασμένα για κάποιο διάστημα. Πρόνοια για το τί θα γίνει αύριο, το τί πρέπει να αποθηκεύσουνε, δεν υπάρχει σ΄ αυτά. Κι αυτό το πράγμα, είναι κάτι που διώχνει το άγχος για το αύριο, για το πού και πόση τροφή θα ψάξουνε να εξασφαλίσουν. Και επειδή δεν νοιάζονται για τέτοια πράγματα της αυριανής και της μεθαυριανής μέρας, δεν έχουν καμμιά στενοχώρια, καμμιά ψυχολογική πίεση.
Και ας έλθουμετώρα στον άνθρωπο. Σ΄αυτόν, είναι συχνά φαινόμενα η στενοχώρια, η λύπη, ο στεναγμός, η κατάπτωση του ηθικού, η έν- έντονη ανησυχία για το πως θα ξημερώσει το αύριο. Και έρχεται κά- ποτε – ή και αρκετά συχνά – και η μελαγχολία για όλα αυτά που του έρχονται καταπάνω του και δεν μπορεί να τα αποφύγει. Μ΄άλλα λό- για, είναι ένα δυστυχισμέ-νο πλάσμα, και οι στενοχώριες του, έρχονται μετά από τις κάποιες στιγμές ικανοποίησης και καλής διάθεσης. Η δια- φορά ανάμεσα στο ζώο και στον άνθρωπο, είναι τεράστια ως προς τον ψυχολογικό τομέα, την κατάσταση ηρεμίας, που τα μεν ζώα βιώνουν συνέχεια, και που ο αν-θρωπος την έχει ανακατωμένη με το πνεύμα της ανησυχίας που του πλανάται πάντοτε προ των πυλών.
Και τώρα μπαίνει το ερώτημα : Για ποιό λόγο άραγε, να υποφέρει τόσο πολύ ο άνθρωπος και σχεδόν καθόλου τα ζώα ; Η βασική απάν- τηση είναι, ότι ο άνθρωπος έχει πολύπλοκο νευροψυχικό σύστημα, πολύ ευαίσθητο σε εξωτερικές επιδράσεις, και στο σημείο αυτό δεν μπορεί να γίνει καμμιά σύγκριση ακόμα και με το πιό συναισθηματικό ζώο, τον σκύλο. Ο ανθρωπος έχει να αντιμετωπίσει μιά πληθώρα δυ- σάρεστων καταστάσεων, που τον επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό, τα ζώα δεν έχουν σχεδόν καμμιά τέτοια επίδραση πάνω τους, συνεπώς και οι αντιδράσεις του ανθρώπου έχουν μία τεράστια διαφορά σε σχέση με εκείνες των ζώων. Αντιδράσεις, που τον άνθρωπο μπορούν να τον οδηγήσουν και στην παραφροσύνη, ενώ τρελλό ζώο θα ήταν αστείο και να το φανταστούμε.
Και υπάρχει και μιά τεράστια ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στον άν- ρωπο και τα ζώα. Οπως ξέρουμε όλοι μας, κανένα ζώο δεν εργάζεται, ακόμα και τα ζώα που σε παλιές εποχές έκαμναν διάφορες αγροτικές εργασίες βοηθώντας – χωρίς τη θέλησή τους βέβαια – τον άνθρωπο. Στο όργωμα τα βοοειδή και άλλα ζώα, στις μεταφορές φορτίων τα άλογα, τα μουλάρια και τα – μετά συγχωρήσεως όπως λέει ο λαός – τα γαϊδούρια. Στον αλωνισμό των σιτηρών, τα ίδια ζώα. Στην ακούσια προμήθεια γάλακτος από τις αγελάδες, τα κατσίκια και τα πρόβατα. Και σε άλλες μικρές εργασίες, τις οποίες τα υποχρέωνε ο άνθρωπος να κάμνουν. Αλλά προσέξτε, τις δουλειές αυτές τα ζώα τις εκαμναν κατά κάποιο μηχανικό τρόπο, δεν ήταν επαγγελματική εργασία που ήθελε σχεδιασμό, εκτέλεση, προσφορά στο εμπόριο και τα παρόμοια.
Αντίθετα όμως, ο άνθρωπος είναι ένα σκληρά πολλές φορές ερ- γαζόμενο όν. Σχεδον όλοι οι άνθρωποι, έχουν κάποια εργασία, καθη- μερινή συνήθως, που και πολλές δυσκολίες μπορεί να τους προκαλεί, και πολλές επαγγελματικές στενοχώριες να τους δίνει. Με χρηματικές υποχρεώσεις αγορών και πωλήσεων, με δάνεια από τράπεζες για να τα βάζουν στις επιχειρήσεις τους, με βερεσέδια στα παλιά κυρίως χρόνια, με δυσκολία στην αποπληρωμή χρωστόύμενων από τις αγορές των πρώτων υλών και τραπεζικών δανείων. Με εργασίες γραφείων που και δυσκολίες μπορεί να τους φέρνουν, και σε λάθη μπορούν να τους οδηγούν, και που χρειάζονται γι αυτό το λόγο την προσοχή τους. Μπορεί να είναι υπάλληλοι ή εργάτες, που πρέπει να υποκύπτουν στις εντολές των αφεντικών τους για να γίνεται σωστή η δουλειά. Και άλλα πολλά.
Και να ήσαν μονάχα αυτά ; Από τα έξι τους χρόνια, είναι υποχ- ρεωμένοι να πηγαίνουν εκόντες άκοντες στο σχολείο από το πρωϊ, από τα χαράματα. Να συνεχίζουν τις σπουδές τους στη μέση εκπαίδευση με εξετάσεις και πολλά διαβάσματα. Με εισαγωγικές εξετάσεις στις ανώ-
τατες και ανώτερες σχολές, που πολύ διάβασμα απαιτούν, και πολύ άγχος στις εξετάσεις φέρνουν. Και ύστερα από όλα αυτά, να μπαίνουν κι αυτοί στη δουλειά, με όλα τα παρεπόμενά της. Μιά κατάσταση, που πολύ αγωνία και πολλή προσπάθεια απαιτεί. Και που φθείρει σι-γά σιγά και ανεπαίσθητα την υγεία τους, αναγκάζοντάς τους ακόμα, και να το ρίχνουν στο τσιγάρο και στο ποτό, που μόνο καλό δεν κάνουν.
Και να γιατί ένας λόγος, ο σπουδαιότερος, που δεν εφαρμόζεται στον άνθρωπο ο νόμος του Ηλία Μέτσνικωφ, του Ουκρανού βιολόγου, που μαζύ με τον Γερμανό Πωλ Ερλιχ, πήραν το βραβειο Νομπέλ ιατρικής το χίλια εννιακόσια οχτώ. Και τί λέει αυτός ο νόμος του Μέτσνικωφ ; Ότι ολα τα ζώα, θηκαστικά, ερπετά, πτηνα και τα άλλα, ζούνε κατά μεγάλη προσέγγιση, εφτά φορές το χρόνο της πλήρους ανάπτυξής τους. Παραδείγματος χάριν, ο σκύλος φτάνει στην πλήρη σωματική του ανάπτυξη, στα δυό του χρόνια, Και ζεί δεκατέσερα χρόνια, με μικρή απόκλιση από αυτά. Ένα καναρίνι - να βάλουμε και τα πουλιά – έχει τον ίδιο χρόνο ανάπτυξης, δυό χρόνια. Και βρίσκεται στη ζωή επί δεκατέσσερα χρόνια. Το ίδιο ακριβως ισχύει για όλα τα ζώα, και θα έπρεπε ισχύει και για τον άνθρωπο.
Λοιπόν, ο άνθρωπος συμπληρώνει την πλήρη του ανάπτυξη στα δεκαεφτά ή δεκαοχτώ χρόνια, κάποτε και λίγο πιό κάτω, όπως συμ- βαίνει με την περίπτωση του γράφοντος, που τα συμπλήρωσε κάπου στα δεκατέσσερα ή δεκαπέντε. Λοιπόν σύμφωνα με το νόμο του Μέτ- σνικωφ, θα πρέπει – εκτός από την παρεμβολή κάποιας ανίατης ασθέ- νειας – να ζεί γύρω στα εκατόν εικοσιπέντε χρόνια, λίγο πάνω, λίγο κάτω. Γίνεται όμως αυτό ; Γίνεται βέβαια, αλλα σε σπανιώτατες περι- πτώσεις. Το γιατί δεν φτανει στα χρόνια αυτά, οφείλεται στις ψυχο- λογικές πιέσεις και μάλλον κυρίως στη δουλειά του.
Και να ποιό είναι το νόημα της ιταλικής παροιμίας του τίτλου, D o l- c e f a r n i e n t e. Που πολύ απλά, σημαίνει « Γλυκό – ή ευχάρι- στο – είναι το να μην κάνεις τίποτε ». Εγινε κατανοητή η φράση αυτή, να περνάς τις ώρες σου χωρίς να εργάζεσαι αν αυτό είναι εφικτό, αν έχεις πολλά περιουσιακά στοιχεία, ή έστω και με ένα επίδομα ανεργίας.