Παρασκευή 26 Αυγούστου 2011

ΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΟ ΑΦΕΝΤΙΚΟ ΜΑΣ

Τ Ο Μ Ι Κ Ρ Ο Σ Κ Ο Π Ι Κ Ο Α Φ Ε Ν Τ Ι Κ Ο Μ Α Σ

Μέχρι πριν από έναν αιώνα -και ίσως και λιγότερο - οι άνθρωποι έκαμναν τις δουλειές τους με το « ραχάτι » τους, η πολλή βιασύνη που χαρακτηρίζει τη σημερινή εποχή δεν υπήρχε, εκτός ειδικών περιπτώσεων. Το άγχος τού να προλάβω να κάνω όλες τις δουλειές της ημέρας, ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτο. Η ίδια η λέξη « άγχος » ήταν άγνωστη, ακόμα και στους μορφωμένους. Οι αργοί γενικά ρυθμοί των παλαιών εποχών, δεν άφηναν το χρόνο να ασκεί καμμιά συνήθως πίεση επάνω στους ανθρώπους, η γνωστή τουρκική έκφραση « γιαβάς -γιαβάς », ταίριαζε απόλυτα με την κατάσταση εκείνη. Όλα τα πράγματα έπρεπε να γίνουν με τη σειρά τους, γιατί δηλαδή να βιαζόμαστε, μήπως μας κυνηγάει κανένας ;
Μέχρι πριν και σαράντα χρόνια, οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν σαν αποκλειστική εργασία τις αγροτικές καλλιέργειες και την κτηνοτροφία, τουλάχιστον στις εκτός κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, καθώς και βόρειας Αμερικής περιοχές. Ακόμα πιό πολύ, αυτό συνέβαινε στις Ασιατικές και τις Αφρικανικές χώρες. Οι αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες δεν έχουν ούτε μέρα ούτε ώρα, ο καιρός υποδεικνύει πότε θα πρέπει να ασχοληθεί ο άνθρωπος μ΄ αυτές. Ξυπνά το πρωϊ και βλέπει τον ουρανό. Βρέχει, δε θα πάω στη δουλειά, και αύριο ημέρα είναι. Χιονίζει, το ίδιο, δεν γίνεται καμμιά δουλειά. Και επειδή οι δουλειές του αγρότη και του κτηνοτρόφου εξαρτώνται άμεσα απ΄ τον καιρό, γίνεται ο ίδιος πρακτικός μετεωρολόγος με την πείρα που αποκτά, και με τη γνώση που παίρνει απ΄τους πιό παλιούς απ΄αυτόν.
Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, οι αγρότες δεν είχαν ρολόγια, έβλεπαν το ύψος που είχε ο ήλιος πάνω απ΄ τον ορίζοντα, και υπολόγιζαν κατά προσέγγιση σε ποιό μέρος της ημέρας βρισκόντουσαν. Ενας πολύ γνωστός τρόπος υπολογισμού της ώρας - ή μάλλον του χρόνου - ήταν ο αριθμός των τσιγάρων που χρειαζόντουσαν να καταναλωθούν, γιά να διανύσει κανείς μιά συγκεκριμένη απόσταση. Ρωτούσες τον άνθρωπο που καθόταν στην άκρη του μονοπατιού, πόσο δρόμο έχεις να κάνεις μέχρι να φτάσεις στο τάδε μέρος και σου απαντούσε : « Ε, δεν θα είναι τρία τσιγάρα δρόμος ; ». Ένα τσιγάρο χρειάζεται γύρω στα δέκα λεπτά σε κανονικό κάπνισμα - ούτε πολύ γρήγορο, ούτε πολύ αργό - μέχρι να φτάσει στη γόπα, στο άκρο του, τα τρία τσιγάρα σήμαιναν λοιπόν περίπου μισή ώρα.
Στις πόλεις έμενε σχετικά μικρό ποσοστό του γενικού πληθυσμού. Οι αστοί ήσαν κατά το πλείστον τεχνίτες, σιδεράδες, χαλκουργοί, τσαγκάρηδες, πεταλωτήδες αλόγων, κατασκευαστές σαγμάτων - δηλαδή σαμαριών -για τα γαϊδούρια. Ακόμα ασχολούντο με τις βαφές πάσης φύσεως, με τις οικοδομές, τις ξυλουργικές εργασίες και διάφορες άλλες δουλειές. Λίγοι αστοί έκαμναν εμπόριο, και άλλοι ήσαν πανδοχείς, δηλαδή ξενοδόχοι ανθρώπων και ζώων, όπως τους βλέπουμε τώρα στις ταινίες Γουέστερν. Πανδοχεία δεν υπάρχουν πιά μιάς και έλειψαν τα ζώα που χρησιμοποιούσαν τότε για μεταφορά φορτίων και έλξη οχημάτων. Και λίγα ακόμα επαγγέλματα που δεν μπορώ να τα φέρω τώρα στη μνήμη μου.
Αν χρειαζόσουν τις υπηρεσίες των τεχνιτών και των άλλων επαγγελματιών την εποχή εκείνη, σου έλεγαν ότι η δουλειά σου θα γίνει, κάνε όμως λίγη υπομονή να τακτοποιήσω προηγουμένως μιά δουλειά που έχω αναλάβει να την παραδώσω σήμερα. Κι αν δεν μπορέσω σήμερα, έ, και αύριο ημέρα του Θεού είναι, θα τα βολέψουμε τα πράγματα. Ετσι, ούτε ώρα, αλλά ούτε και μέρα πολλές φορές, ήταν καθωρισμένη για την τακτοποίηση της υπόθεσής σου. Υπομονή, όλα θα γίνουν με τη σειρά τους. Και προπαντός, όχι, δεν θα γίνουμε δούλοι εκείνου του μικροσκοπικού αφεντικού που ανακαλύφτηκε πριν λίγους αιώνες, του ρολογιού.
Παρένθεση εδώ. Η διαίρεση του ημερονύκτιου σε εικοσιτέσσερις ώρες, ανήκει στον Ιππαρχο, τον πολύ μεγάλο Ελληνα αστρονόμο του 2ου π.Χ. αιώνα, που έκανε αυτό τον διαχωρισμό του χρόνου που είναι βέβαια αυθαίρετος, θα μπορούσε αντί για 24 ώρες να διαιρεθεί το ημερονύκτιο σε τριάντα ή εξήντα πέντε ή σε όσες άλλες θέλετε ώρες. Επίσης, χώρισε την ώρα σε εξήντα λεπτά - επίσης αυθαίρετα - και με τον ίδιο τρόπο το λεπτό σε εξήντα δευτερόλεπτα. Εννοείται ότι αυτά ήσαν τελείως θεωρητικά, ούτε τα λεπτά μπορούσαν να μετρηθούν, ούτε - πολύ λιγότερο - τα δευτερόλεπτα. Βέβαια, μπορούσε να γίνει υπολογισμός των ωρών στα ηλιακά ρολόγια, που από αιώνες ήσαν σε χρήση στη Μέση Ανατολή. Όμως, χρειάστηκε να φτάσουμε στον δωδέκατο αιώνα, για να κατασκευαστεί το πρώτο πρωτόγονο μηχανικό ρολόγι, για να μπορέσουν να χωρίσουν την ώρα σε λεπτά αλλά όχι βέβαια σε δευτερόλεπτα, αυτό το κατάφεραν σχετικά πρόσφατα, ακριβώς δεν ξέρω πότε. Κλείνει η παρένθεση.
Μέχρι πριν κάποιες δεκαετίες, το ρολόγι δεν ήταν δυνάστης των ανθρώπων, αυτό αναφέρθηκε προηγουμένως. Όμως, στους αστικούς πληθυσμούς των δυτικών χωρών, είχε αρχίσει να παίζει το φθοροποιό ρόλο του από τον προηγούμενο κιόλας αιώνα, κι όταν λέμε προ-
ηγούμενο, εννοούμε τον δέκατο ένατο. Οι μαγαζάτορες έπρεπε να ανοίγουν τις ορισμένες ώρες τα καταστήματά τους, και να τα κλείνουν πάλι στην καθορισμένη ώρα. Ετσι, όλο και πιό συχνά έβγαζαν το ρολόγι της τσέπης από το πρόσθιο μέρος του παντελονιού τους ή του γιλέκου τους - όπου ήταν βαλμένο σε είδικό τσεπάκι το ρολόγι της τσέπης - ή έβλεπαν το ρολόγι του τοίχου, για να τα συμβουλεύονται. Αλλά και οι πάσης φύσεως υπάλληλοι - δημόσιοι και ιδιωτικοί - έπρεπε να μπούνε κι αυτοί στο ίδιο λούκι. Ετσι, έγιναν χωρίς να το θέλουν και χωρίς να το σκεφτούν, δούλοι του μετρητή αυτού του χρόνου.
Στη σημερινή εποχή, τίποτε δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς να βάλουμε σε τάξη τις προτεραιότητες των υπόθέσεών μας, και επομένως να καταρτίσουμε και το πρόγραμμά τους με βάση το χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι κάθε τόσο και λίγο, υπάρχει ανάγκη να κοιτάζουμε αυτό το μικροσκοπικό πραγματάκι, που τώρα δεν το εχουμε στο τσεπάκι του παντελονιού μας ή του γιλέκου μας, αλλά στον καρπό του χεριού.
« Πώ, πώ, πέρασε η ώρα », είναι μιά συνηθισμένη έκφραση στις μέρες μας. Όταν συμβαίνει να ετοιμαζόμαστε για ταξειδι, λέμε : « Αμάν, πρέπει να κάνουμε γρήγορα, θα χάσουμε το αεροπλάνο (ή το τραίνο ) », κι αυτό όταν ξεχάσουμε να συμβουλευτούμε τον καταπιεστή μας. Γιατί, όπως είναι γνωστό, τα αεροπλάνα φεύγουν στην καθορισμένη ώρα τους, παρεκτός - όπερ και σύνηθες - έχουν απεργία οι διάφοροι εργαζόμενοι στις αεροπορικές εταιρίες ή τα αεροδρόμια. ( Για το τραίνο, υπάρχει πάντα η περίπτωση να έχει καθυστέρηση και έτσι να το προλάβουμε ).
Κλείνουμε κάποιο ραντεβού, επαγγελματικής ή οποιασδήποτε άλλης φύσεως. Πρέπει να είμαστε ακριβείς στην ώρα μας, να μην κάνουμε τους άλλους να περιμένουν. Αλλά ευτυχώς, οι ώρες των ραντεβού, καθορίζονται μεν, αλλά κατά κανόνα παραβιάζονται, ειδικά από τους Μεσογειακούς λαούς, κυρίως τους Ιταλούς. Αλλά και οι Ελληνες δεν πάνε πίσω. Τι θα γίνει αν καθυστερήσω μισή ώρα, μήπως θα χαλάσει ο κοσμος ; Η σκέψη αυτή είναι πολύ σωστή, δέ θα σκάσουμε για μιά καθυστέρηση λίγης ή και αρκετής ώρας, όλο και κάποια δικαιολογία θα επικαλεστούμε για την αργοπορία μας. Αρκετό άγχος έχουμε με τα διάφορα της καθημερινότητας, ας πετάξουμε από πάνω μας μερικά πράγματα που θα μπορούσαν να μας αγχώσουν ακόμα πιό πολύ.
Αλλά σαν να μην έφτανε το ρολόγι του χεριού, έχουμε και άλλο, πολύ πιό δυσάρεστο και ενοχλητικό ξαδέρφι του, το ξυπνητήρι. Ο σημερινός εργαζόμενος άνθρωπος, πρέπει να πάει στη δουλειά του νωρίς το πρωϊ, είτε είναι ελεύθερος επαγγελματίας, είτε μισθωτός - ιδιωτικός ή δημόσιος υπάλληλος ή εργάτης. Το να ξυπνήσει κανείς από μόνος του, έχει πολύ ρίσκο, πάντα υπάρχει ο φόβος να παραταθεί ο ύπνος του πέραν του επιτρεπόμενου. Μπορεί να είναι αναγκαίο να ξυπνήσει πολύ νωρίς, ας πούμε στις έξι το πρωϊ, λίγο νωρίτερα ή αργότερα. Τί κάνει λοιπόν ; Τοποθετεί την ώρα που πρέπει να ξυπνήσει, στο ειδικό ρολόγι που επινοήθηκε γι αυτό το σκοπό, το ξυπνητήρι, το πλέον απεχθές από όλα τα εφευρήματα του ανθρώπου. Οι κάπως παλιοί θα θυμούνται τα ξυπνητήρια με τον εκκωφαντικό θόρυβο, που χρησιμοποιούσαν τω καιρώ εκείνω, που σε έκαναν να τινάζεσαι έντρομος απ΄ το κρεββάτι σου, την ώρα που μακαρίως κοιμόσουν τον ύπνο του δικαίου, ( ή συνηθέστερα του αδίκου, για να λέμε την αλήθεια, πόσοι δίκαιοι υπάρχουν σ΄ αυτό τον κόσμο ; ). Βέβαια, τα τελευταία χρόνια, τα ξυπνητήρια έχουν γίνει πιό « πολιτισμένα », πιό διακριτικά. Δεν παύουν όμως κι αυτά να μας καταδυναστεύουν. Το να χαλάει κανείς το χουζούρι ενός ανθρώπου που κοιμάται μακαρίως, είναι πράγμα απάνθρωπο, νομίζω ότι δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία περί αυτού.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου