Ξεκινάς από το σπίτι σου και πηγαίνεις - με τα πόδια, συμπληρώνω - στην αγορά. Προχωράς λίγα μέτρα πάνω στο πεζοδρόμιο, που όπως όλα σχεδόν τα πεζοδρόμια, έχει ένα σωρό ανωμαλίες στην κατασκευή του, και ξαφνικά σκοντάφτεις σε μιά πλάκα που εξέχει από τις άλλες, και να ΄σου, φαρδύς πλατύς στο έδαφος και μάλλον τραυματισμένος. ( Μεταξύ μας, αυτό το έπαθα εγώ ο ίδιος, μιά μέρα του φετινού καλοκαιριού, μπροστά ακριβώς από το Αρχαιολογικό Μουσείο. Να προσέχετε παρακαλώ τα πεζοδρόμια της πόλης μας, είναι επικίνδυνα σε πολλά σημεία τους ).
Ας υποθέσουμε ότι αντί να ξεκινήσεις το συγκεκριμένο λεπτό και δευτερόλεπτο, ξεκινούσες δέκα δευτερόλεπτα νωρίτερα ή αργότερα. Είναι σχεδόν βέβαιο, ότι δεν θα σκόνταφτες πάνω στην προεξέχουσα πλάκα, άλλη θα ήταν η διαδρομή των βημάτων σου στο ίδιο πεζοδρόμιο. Και ας πάρουμε αλλοιώς το πράγμα. Αντί να πάς από την μέσα μεριά του ίδιου πεζοδρομίου, πήγαινες από την άλλη, αυτή που είναι κοντά στο κράσπεδο. Πάλι δεν θα σκόνταφτες, αυτό είναι σίγουρο, εκεί δεν υπάρχει καμμιά ανωμαλία στις πλάκες. Αλλά και άλλη υπόθεση μπορούμε να κάνουμε. Αντί να πάς από τον δρόμο εκείνο, πήγαινες στην αγορά από άλλο δρόμο, υπάρχουν ένα σωρό δρόμοι για να πας από ένα μέρος σε άλλο. Λοιπόν, πάλι δεν θα γινόταν τίποτε, μόνο αν περνούσες πάνω από την συγκεκριμένη πλάκα θα έπεφτες.
Μπαίνω ένα πρωϊ στο αυτοκίνητό μου - πρόκειται για ιστορία επιστημονικής φαντασίας, δεν έχω αυτοκίνητο, ούτε πρόκειται να πάρω ποτέ, αυτό είναι παραπάνω από σίγουυρο - για να πάω σε μιά κοντινή πόλη. Όλα πάνε καλά για κάμποση ώρα. Αλλά ξαφνικά, ένα άλλο αυτοκίνητο που έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση, μπαίνει από στραβοτιμονιά στο δικό μου ρεύμα κυκλοφορίας. Δεν έχω χρόνο να αντιδράσω, και ο « αντίπαλος » έρχεται καταπάνω μου με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Πάει - λέω μέσα μου - ως εδώ ήταν τα ψωμιά μου. Και δεν προφταίνω να ολοκληρώσω τη σκέψη μου, και ιδού, βρίσκομαι στους αιθέρες, θύμα σφοδρής σύγκρουσης, για την οποία θα πούν μερικά πράγματα στα δελτία ειδήσεων και αμέσως μετά η υπόθεση θα ξεχαστεί. Στο μεταξύ, βρίσκομαι μπροστά στις Ουράνιες Πύλες, όπου μου γίνεται εμπεριστατωμένη έρευνα με όλα τα σύγχρονα μέσα. Κοιτάζουν στον ηλεκτρονικό υπολογιστή τους και μου λένε : « Οχι, αγαπητέ μας, δεν είσαι για εδώ, στον « άλλον » πρέπει να πάς, το μητρώο σου δεν είναι καθαρό ».
Η υπόθεση θα είχε πάρει άλλο δρόμο, αν ξεκινούσα μετά από ένα λεπτό ή πριν από ένα λεπτό, ή καλύτερα αν είχα αναβάλει τη δουλειά μου για την επόμενη μέρα. Αλλους οδηγούς θα συναντούσα στο δρόμο, άλλα συναπαντήματα θα είχα, και τώρα δεν θα ήμουν αναγκασμένος εκ των πραγμάτων να πάω στον « άλλον ». Αλλά, στερνή μου γνώση να σ΄είχα πρώτα.
Τώρα θα βάλω εσένα αγαπητέ αναγνώστη στην επόμενη ιστορία. Περνάς έξω από ένα πρακτορείο λαχείων, και σού έρχεται η έμπνευση να μπείς και να πάρεις ένα λαχείο. Να πάρεις το λαϊκό λαχείο, αυτό σου έρχεται στο νού εκείνη τη στιγμή. Μπαίνεις μέσα, κοιτάζεις τα βαλμένα στη σειρά λαχεία, και παίρνεις τρία λαχεία ( αυτό για την περίπτωση που μπορεί να σου πέσει ο τρίδυμος λαχνός, οπότε θα κολυμπήσεις στα εκατοντάδες εκατομμύρια ). Την επόμενη μέρα της κλήρωσης, περνάς από το πρακτορείο για να μάθεις αν κέρδισες τίποτε. Και σου λέει ο πράκτορας, ότι μάλιστα, το μαγαζί πούλησε τον τρίδυμο αριθμό που κερδίζει εξακόσια σαραντα έξι εκατομμύρια. Και νά ποιός είναι ο αριθμός. Και σου έρχεται αμέσως ταμπλάς, πρόκειται ακριβώς για τα τρία διπλανά λαχεία, ήσαν στην ίδια σειρά, αλλά εσύ προτίμησες άλλα. Λίγο αν κουνούσες το χέρι σου, και θα έπαιρνες τον πρώτο αριθμό. Φεύγεις βλαστημώντας την τύχη σου, έτσι δεν θα κάνεις ;
Μιά περίπτωση που αρκετά συχνά συμβαίνει στον σημερινό μας κόσμο. Ο άνθρωπός μας, μεγαλοεπιχειρηματίας, πρέπει να βρίσκεται σήμερα στην καθορισμένη ώρα στη Ρώμη. Εκεί θα λάβει σήμερα χώραν, το παγκόσμιο συνέδριο των επιχειρηματιών του κλάδου του, και είναι απολύτως απαραίτητο να βρίσκεται εκεί. Κλείνει τηλεφωνικώς μιά θέση σε μιά πρωϊνή πτήση, αλλά κάτι του συμβαίνει και δεν προλαβαίνει το αεροπλάνο, έχει φύγει πέντε λεπτά νωρίτερα. Κρίμα, ένα σωρό δουλειές θα έκλεινε αν προλάβαινε την πτήση. Ατυχία. Αλλά μετά από δυό ώρες, αναγγέλεται ότι το αεροπλάνο της πτήσης τάδε από Αθήνα προς Ρώμην, έπεσε στο στενό του Οτράντο, στη θάλασσα. Δεν υπάρχουν όπως φαίνεται επιζώντες. Ο άνθρωπός μας ήταν τυχερός στην ατυχία του, μπορείτε να φανταστείτε τη θέση του όταν ακούει τα νέα από τις ειδήσεις ;
Αυτή ήταν μιά υποθετική - αλλά όπως είπαμε, συχνή -περίπτωση, κατά την οποία κάποιος χάνει ή αντίθετα προφταίνει ένα αεροπλάνο, που στη συνέχεια πέφτει στην πτήση του. Και τώρα μιά αληθινή ιστορία, διαφορετική εντελώς από την προηγούμενη, αλλά που προβληματίζει για το ποιός είναι τυχερός, και ποιός άτυχος. Πρόκειται για μιά ιστορία που συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 60, και της οποίας πρωταγωνιστής ήταν ένα σημαντικό πρόσωπο της πολιτικής ζωής της Τουρκίας στον εικοστό αιώνα.
Ο Αντνάν Μεντερές, ήταν πρωθυπουργός της Τουρκίας από το 1950 μέχρι και το 1960. Κάπου προς το τέλος της πρωθυπουργίας του - ή μήπως ήταν λίγο μετά ; - πετούσε με αεροπλάνο στην Αγγλία. Το αεροπλάνο έπαθε σοβαρή βλάβη, και προσπαθώντας να κάνει αναγκαστική προσγείωση, έπεσε σε ένα χωράφι της νότιας Αγγλίας. Ο πρωθυπουργός - ή έστω πρώην πρωθυπουργός - βγήκε σώος και χωρίς τραυματισμούς από το αεροπλάνο, και μαζύ του και άλλοι επιβάτες. Ως εδώ καλά. Άνθρωπος τυχερός θα πείτε, έτσι δεν είναι ;
Δεν είχε περάσει ίσως ένας χρόνος από αυτό το επεισόδιο, και οι ανώτατοι αξιωματικοί του Τουρκικού επιτελείου του στρατού της Τουρκίας, έκαναν -κατά την προσφιλή τους συνήθεια - στρατιωτική επέμβαση, και κατέλαβαν την εξουσία. Και τότε συνέλαβαν τον Μεντερές, και τον παρέπεμψαν σε ειδικό δικαστήριο με την κατηγορία οικονομικών καταχρήσεων που είχε κάνει - έτσι έλεγαν - στο διάστημα της πρωθυπουργίας του. Δεν ξέρω αν οι κατηγορίες αποδείχτηκαν - που ίσως αποδείχτηκαν - πάντως ο τέως πρωθυπουργός καταδικάστηκε από το δικαστήριο που συνεδρίαζε στο « νησί των σκύλων » στην Προποντίδα. Και η ποινή που επιβλήθηκε ήταν η θανατική δι΄ απαγχονισμού. Και ο Μεντερές απαγχονίστηκε μάλλον στο ίδιο το « νησί των σκύλων ».
Τώρα θα πείτε, άτυχος ήταν ο άνθρωπος, αν δεν γινόταν η επέμβαση του στρατού, δεν θα είχε αυτή την τύχη. Αλλά πριν από μήνες, είχε τύχη στο αεροπορικό ατύχημα, γιατί να του αποδώσουμε τον χαρακτηρισμό του άτυχου ; Λοιπόν, την πρώτη φορά ήταν τυχερός, τη δεύτερη ήταν άτυχος. Μήπως θα ήταν καλύτερα να ήταν άτυχος την πρώτη φορά, έτσι ώστε να μην υποστεί τους εξευτελισμούς της δίκης και τις αγωνίες, και τελικά τον απαγχονισμό ;
Και μιά οικογενειακή ιστορία που προβληματίζει επίσης. Πολύ στενή συγγενής μου, επρόκειτο να ταξειδέψει από την Καβάλα στην Αθήνα, ένα Σάββατο στα τέλη της δεκαετίας του 40. Ηταν να κλείσει εισιτήριο και θέση, αλλά ο πατέρας της και η μητέρα της, που είχαν χάσει δυό παιδιά στην κατοχή και τους είχε μείνει μόνο αυτό το κορίτσι, της ζήτησαν να μείνει το Σαββατοκύριακο στο σπίτι της, στη Δράμα, δεν υπάρχει λόγος να βιάζεσαι, δεν έχεις να κάνεις κάτι επείγον στην Αθήνα. Και να φύγεις με το αεροπλάνο της Δευτέρας. Τελικά την έπεισαν και ανέβαλε το ταξείδι για δυό μέρες.
Λοιπόν, το αεροπλάνο του Σαββάτου έπεσε, και δεν υπήρξαν επιζώντες από το δυστύχημα, ένα από τα σχετικά λίγα αεροπορικά ατυχήματα που έχουν μέχρι τώρα συμβεί στη χώρα μας. Αν είχε πάει μ΄ αυτό το αεροπλάνο - όπως το είχε προγραμματίσει - θα έπεφτε μαζύ με τους άλλους επιβάτες. Δεν πήγε ύστερα από πιέσεις, και έζησε άλλα πενήντα και πλέον χρόνια. Αλλά καταλαβαίνετε την τρομάρα τόσο των γονιών της, όσο και ημών των στενών συγγενών της, όταν έφτασαν οι τρομερές ειδήσεις μετά το ατύχημα.
Όλα αυτά τα παραδείγματα, και αναρίθμητα άλλα που θα μπορούσα να παραθέσω - αλλά δεν υπάρχει καμμιά ανάγκη να το κάνω, το καταλαβαίνεις πολύ εύκολα το γιατί αγαπητέ αναγνώστη -σε βάζουν σε σκέψεις σχετικά με τις αιτίες που προκαλούν τα γεγονότα,αν πράγματι υπάρχουν τέτοιες αιτίες. Και διερωτάσαι ευλόγως : « Ρε σύ, αν ενεργούσα διαφορετικά στην τάδε περίπτωση, μήπως θα ήταν αλλοιώς τα πράγματα, γιατί έκανα έτσι και δεν έκανα αλλοιώς ; ». Και σπαζοκεφαλιάζεις μ΄ αυτά τα παιχνίδια της « τύχης », ή της « μοίρας », ή της διαδοχής των συμπτώσεων.
Τί να συμβαίνει αραγε με όλα αυτά τα πράγματα, που πότε σε ευνοούν, και πότε σε ρίχνουν στις αβύσσους της κακοτυχίας ; Υπάρχει άραγε κάποιος που κατευθύνει τη ροή των γεγονότων, και μάλιστα με τόσο λεπτομερειακή ακρίβεια ; Μήπως πρόκειται γιά μιά εντελώς τυχαία σειρά, που θα μπορούσε να είναι διαφορετική ; Μήπως οι αποφάσεις σου παίζουν κα-νέναν ρόλο στην εξέλιξη των πραγμάτων ; Και μήπως υπάρχει και κάποια « κρυμμένη » ερμηνεία όλων αυτών των τεκταινομένων ;
Οι άνθρωποι, από τα πολύ αρχαία χρόνια - τότε που δεν υπηρχαν πεζοδρόμια για να σκοντάψεις και να πέσεις, ούτε αεροπλάνα που πέφτουν -προσπάθησαν να δώσουν κάποιες εξηγήσεις γι αυτά που τους συμβαίνουν. Οι ερμηνείες που προσπάθησαν να δώσουν, θα μπορούσαν να καταταγούν - κάπως αυθαίρετα - στις θρησκευτικές τους αντιλήψεις, στην εξώφληση κάποιων χρωστούμενων από τους ανθρώπους, ή σε μιά σειρά από καθαρά τυχαίες συμπτώσεις.
Ας πάρουμε με τη σειρά τις εκδοχές αυτές.
Η θρησκευτική αντίληψη περί των συμβαινόντων στους ανθρώπους, βασίζεται στην κάπως ασαφή και αντιφατική άποψη, ότι όλα όσα συμβαίνουν, είναι αποτέλεσμα της θέλησης του Θεου, ότι τίποτε δεν γίνεται, εκτός αν το θέλει ο Θεός. Η άποψη αυτή υπάρχει στην Παλαιά Διαθήκη, εν μέρει στην Καινή Διαθήκη και ιδίως στο Ισλάμ. Στην Παλαιά Διαθήκη, όλα ρυθμίζονται από τη Θεία βούληση, ο Θεός κανονίζει τόσο τις προσωπικές, όσο και τις συνολικές κινήσεις των ανθρώπων, Αυτός είναι ο κυρίαρχος της μοίρας τους. Στην Καινή Διαθήκη, ακούμε από το στόμα του Ιησού, το γνωστό « ούτε ένα σπουργίτι δεν πέφτει, αν δεν είναι σε γνώση του πατέρα σας που είναι στους ουρανούς ». Η έκφραση αυτή, δεν δηλώνει όπως φαίνεται εκ πρώτης όψεως, ότι ο ίδιος ο Θεός ρίχνει το σπουργίτι, αλλά το ότι το πέσιμο του σπουργιτιού είναι στη γνώση και την έγκρισή Του, ότι όλα είναι μέσα στο σχέδιό Του για τον κόσμο.
Η εξώφληση των χρωστούμενων από τον άνθρωπο, αυτών των κακών που έκανε σ΄αυτή τη ζωή, αλλά και σε προηγούμενες - άγνωστο πόσες - ζωές του, είναι η Ινδουϊστική και Βουδιστική αντίληψη για τα συμβαίνοντα στον κόσμο αυτό. Ο κάθε άνθρωπος έχει το « κάρμα » του, δηλαδή το σύνολο των πράξεών του σε όλες τις ζωές του, μαζύ με τις συνέπειες που θα υποστεί εξ αιτίας αυτών των πράξεων στις επόμενες ζωές του. Μιά σχετική άποψη, φαίνεται να υιοθετεί και ο Απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτες επιστολή του, όταν λέει : « Ότι κι αν σπείρει ο άνθρωπος, αυτό και θα θερίσει ». Η συσχέτιση σποράς και θερισμού, είναι κάπως ανάλογη - αλλά όχι ίδια - με τη θεωρία του Ινδουϊστικού « κάρμα ». Ο ίδιος ο Ιησους, ποτέ δεν διατύπωσε μιά τέτοια άποψη, και αρχηγού παρόντος, πάσα αρχή παυσάτω.
Υπάρχει και η λαϊκή άποψη, που λέει - ανεξάρτητα από την κάθε θρησκευτική θεώρηση των πραγμάτων - ότι θα σου συμβεί το συμβάν, όταν έλθει η ώρα του, θέλεις δεν θέλεις, δεν μπορείς να το αποτρέψεις με κανέναν τρόπο. Στην περίπτωση της πτώσης του αεροπλάνου, η άποψη αυτή λέει, ότι ήλθε απλώς η ώρα σου να φύγεις απ΄αυτόν τον κόσμο, ή ότι ήλθε η ώρα του πιλότου ή της αεροσυνοδού. Όπως καταλαβαίνει κανείς εύκολα, η άποψη αυτή δεν στέκεται καθόλου, όταν πέφτει ένα αεροπλάνο, υποτίθεται ότι ήλθε η ώρα όλων, όχι μόνο ενός ανθρώπου που παρασύρει στο δυστύχημα όλους τους άλλους, που η ώρα τους δεν είχε έλθει, έτσι δεν είναι ;
Στο Ισλάμ, αυτό που καθορίζει την πορεία των πραγμάτων είναι η μοίρα, το « κισμέτ » των ανθρώπων, που βέβαια εκπηγάζει από την αποκλειστική θέληση του Θεού. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει τίποτε απολύτως, όταν όλα είναι « γραμμένα », είναι προδιαγεγραμμένα εκ των προτέρων, από την αρχή δηλαδή. Εδώ συναντάμε μιά πορεία των πράγμάτων, που έχει « γραφτεί » από το Άλφα, και δεν πρόκειται να αλλάξει μέχρι το Ωμέγα, όσες προσπάθειες κι αν κάνει ο άνθρωπος, έτσι το λέει το « κισμέτ » του. Η άποψη αυτή είναι πολύ πιό μοιρολατρική από κάθε άλλη, δεδομένου ότι στον Εβραιοχριστιανισμό, πιστεύεται ότι ο Θεός αλλάζει τις αποφάσεις του, όταν υπάρχει ειδικός λόγος, μιά επίκληση λ.χ. που εκπορεύεται από τον ανθρωπο προς τον Θεό.
Υπάρχει και η ευρέως διαδεδομένη αντίληψη - στην οποία βρίσκουμε πολλά αληθοφανή στοιχεία - ότι όλα όσα συμβαίνουν, είτε αφορούν το άτομο, είτε το σύνολο κάποιων ανθρώπων, είναι καθαρά αποτέλεσμα συμπτώσεων. Στην περίπτωση του αεροπλάνου, αυτή η άποψη μπορεί να βρεί πολλούς υποστηρικτές. Εγινε μιά μηχανική βλάβη, έγινε ένας λανθασμένος χειρισμός από τον πιλότο -που προηγουμένως είχε τσακωθεί με τη γυναίκα του και συνεπώς ήταν εκνευρισμένος - και το αεροπλάνο έχασε τη στήριξή του, ή έπιασε φωτιά και έτσι έπεσε, αυτό είναι όλο. Το ίδιο - με κάποιες επιστημονικές επεξηγήσεις -ισχύει και σε μιά φυσική καταστροφή, όπως ένας τυφώνας, ένας μεγάλος σεισμός που αφήνει δεκάδες χιλιάδες θύματα και πολλούς άστεγους. Μεσολάβησαν κάποιες συμπτώσεις στην κίνηση των ανέμων, και ήλθε ο τυφώνας. Διεγέρθηκε ένα συγκεκριμένο ρήγμα σε έναν απ΄τα πριν γνωστό σεισμογενή χώρο, και ιδού ήλθε ο σεισμός. Σαν άποψη, η αντίληψη αυτή είναι σεβαστή, αλλά δεν νομίζω ότι λύνει τα συνολικά προβλήματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου