Π Ο Λ Λ Α Τ Α Μ Π Α Ϋ Π Α Σ Σ Ι Α

Π Ο Λ Λ Α Τ Α Μ Π Α Ϋ Π Α Σ Σ Ι Α

Καταλάβατε τί σημαίνει ο όρος «μπαϋπάσσια », έτσι δεν είναι ; Στην
ελληνική γλώσσα, όλοι οι ξενικοί όροι μπορούν να ελληνοποιηθούν, αυτό το ξέρουμε από τους χιλιάδες τουρκογενείς, ιταλογενείς και πρόσφατα αγγλογενείς όρους, λέξεις και φράσεις, που έχουν « με-
ταφερθεί » στα ελληνικά. Αν έκαμνε κάποιος μιά προσπάθεια να μαζέψει όλες αυτές τις λέξεις που έχουν πολιτογραφηθεί στην ελληνική γλώσσα, θα του χρειαζότανε να γράψει ένα ολόκληρο χοντρό λεξικό, τόσο πολλές είναι. Κι από την άλλη μεριά βέβαια, χιλιάδες πολλές είναι οι ελληνικές λέξεις που έχουν περάσει, είτε αυτούσιες, είτε παραλλαγμενες, στις ευρωπαϊκές - και όχι μόνο - γλώσσες. Ανταλλαγή γλωσσικών προϊόντων δηλαδή.
Λοιπόν, όλοι ξέρουμε τί σημαίνει ο όρος « μπαϋπάσσια ». Μπορούμε να βρούμε και την ετυμολογία της λέξης, είναι μάλλον εύκολο, όλοι λίγο πολύ, γνωρίζουν τη γλώσσα του Σαίξπηρ, έτσι δεν είναι ; Προέρχεται από την πρόθεση b y, που έχει πολλές ερμηνείες στα ελληνικά, και τη λέξη p a s s, που υπάρχει με λίγο διαφορετική μορφή σε όλες τις λατινογενείς και γερμανικές γλώσσες, και σημαίνει « πέρασμα ». Και αυτή η λέξη υπάρχει σαν ρήμα στα ελληνικά, το
« πασσάρω », το « πάσσο » στο πόκερ και σε άλλες εκφράσεις. Και με τη συγκόλληση αυτή, πρόθεσης και ουσιαστικού, βγαίνει ο όρος
b y p a s s, που σημαίνει « πέρασμα από τα πλάγια »,ή « παράκαμψη » ή το « παρακαμπτήριο πέρασμα ». ( Και άλλες εκφράσεις επίσης ).
Θα αφήσουμε όμως όλες τις άλλες διαφορετικές έννοιες που περιέχει ο όρος αυτός, και θα περιοριστούμε στην καθαρά ιατρική σημασία του. Πριν όμως προχωρήσουμε, θα κάνουμε ένα μικρό πρόλογο, που θα φανεί νομίζω χρήσιμος για την καλύτερη κατανόηση των πραγμάτων. Και θα αρχίσουμε από αυτά που αφορούν τα αγγεία της κυκλοφορίας, αυτά δηλαδή που ονομάζουμε αρτηρίες και φλέβες.
Οι φλέβες δεν μας χρειάζονται για την ώρα, τις βάζουμε λοιπόν στην άκρη, και καταπιανόμαστε με τις αρτηρίες. Οι αρτηρίες λοιπόν, είναι τα αιμοφόρα αγγεία που ξεκινούν από την καρδιά, και μεταφέρουν καθαρισμένο αίμα σε όλο το σώμα, μέχρι και τις πιό ακραίες περιοχές του. ( Αντίθετα, οι φλέβες ξεκινούν από την περιφέρεια, και φέρνουν το « βρώμικο » αίμα στην καρδιά. Και από εκεί - αφού καθαριστεί στους πνεύμονες και στους νεφρούς - εξα-
ποστέλλεται και πάλι στην περιφέρεια, κι αυτός ο κύκλος είναι αέναος. Στην πραγματικότητα δεν είναι αέναος, κάποτε δυστυχώς ή ευτυχώς, διακόπτεται η ροή αυτή άπαξ δια παντός ).
Η καρδιά είναι και αυτή ένα όργανο - εξαιρετικά πρωταρχικής σημασίας - και έχει κι αυτή ανάγκη από τροφοδοσία με αίμα για να λειτουργήσει, αν δεν τροφοδοτείται καλά και τακτικά, κατεβαίνει σε απεργία και σταματά να εργάζεται. Οπότε καπούτ η υπόθεση. Αυτό το αίμα που χρειάζεται η καρδιά για να λειτουργήσει, μεταφέρεται σ΄ αυτήν με τα στεφανιαία αγγεία, που είναι μικρές και στενές μάλλον αρτηρίες, που ξεκινούν από κάπως μεγαλύτερες, κι εκείνες από πιό μεγάλες και ούτω καθ΄ εξής. Το αίμα που μεταφέρεται με τις στεφανιαίες αρτηρίες, σκορπίζεται σ΄ όλόκληρη την καρδιά, που είναι κι αυτή ένας μύς ( όχι ποντικός βέβαια ), που έχει κι αυτός ανάγκη από όλες τις πηγές ενέργειας για να λειτουργήσει.
Είπαμε ότι αυτές οι στεφανιαίες αρτηρίες είναι λεπτές, όποιος τις βλέπει στο στεφανιογράφημα, σκέφτεται ότι με το μικρό φάρδος που έχουν, εύκολα μπορούν να κλείσουν από διάφορες αιτίες. Και πώς μπορούν να κλείσουν άραγε ; Ποιοί παράγοντες συντρέχουν ώστε να στενέψουν, να περιοριστεί έτσι η ροή του αίματος μέσα από αυτές, και να έχουμε άσχημα επακόλουθα ; Θα προσπαθήσουμε με ευκολονόητους όρους, να πούμε μερικά πράγματα που αναφέρονται στην υπόθεση αυτή.
Λοιπόν, όπως συμβαίνει με όλα τα όργανα του σώματος, έτσι γίνεται και με τις στεφανιαίες αρτηρίες : Μέρα με τη μέρα παλιώνουν, φθείρονται. Κι αυτό δεν γίνεται όταν περάσει κανείς σε κάποια ηλικία, αλλά ανεπαίσθητα σχεδόν, από τη βρεφική ακόμα ηλικία. Η φθορά αυτή γίνεται με πολύ αργό, αλλά σίγουρο ρυθμό. Και κανονικά, για να παλιώσουν πολύ όλα τα όργανα - και μαζύ και οι στεφανιαίες αρτηρίες - χρειάζεται να περάσουν πολλές δεκαετίες. Το πόσες, εξαρτάται από πλήθος από παράγοντες, που μερικούς από αυτούς μπορούμε να τους αναφέρουμε εδώ, τους άλλους δεν τους ξέρουμε.
Η σκλήρυνση των αρτηριών, είναι ένας από αυτούς τους λόγους. Αυτή η αρτηριοσκλήρωση, προχωρεί συνήθως με πολύ αργό ρυθμό, σε περιπτώσεις όμως γίνεται πολύ πιό γρήγορα. Γιατί γίνεται πιό γρήγορα ; Πιθανώς εδώ να παίζει σημαντικό ρόλο το σχετικό γονίδιο που αφορά τις αρτηρίες. Όπως ξέρουμε, στην έλικα του DNA, υπάρχει για κάθε όργανο, για κάθε ανωμαλία, για κάθε αρρώστεια, για κάθε χαρακτηριστικό σωματικό, ξανθά μαλλιά, μεγάλο ανάστημα, μεγάλα αυτιά, στραβή μύτη κ.ο.κ., και το σχετικό γονίδιο. Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες γονίδια, κι αυτός ο αριθμός είναι περίπου ο ίδιος σε όλα τα θηλαστικά, και πολύ κοντά και στις άλλες συνομοταξίες και τάξεις, ερπετά, έντομα κλπ. Αν λοιπόν το γονίδιο που αφορά τις αρτηρίες, δίνει μιά προδιάθεση για πρώιμη αρτηριοσκλήρυνση, το μόνο που θα μπορούσε να κάνει κανείς, είναι να πετάξει το γονίδιο αυτό στον κάλαθο των αχρήστων, και να βάλει ένα άλλο στη θέση του. Λογοπαίγνιο δηλαδή, δεν γίνονται αυτά τα πράγματα, αργότερα ίσως κάτι θα μπορεί να γίνει. Μιά τροποποίηση του γονιδίου δηλαδή.
Εναποθέσεις διαφόρων οργανικών στοιχείων μέσα στον αυλό των αρτηριών, σιγά σιγά, προκαλούν στένωση του φάρδους του αυλού τους. Το πιό συχνό και βλαβερό στοιχείο από αυτά, είναι η χοληστερίνη, ουσία που παίρνουμε με ορισμένες τροφές, αλλά που παράγει και από μόνος του ο οργανισμός μας. Βέβαια, όταν η ποσότητα της χοληστερίνης που κυκλοφορεί μέσα στο αίμα, είναι μικρή, η πιθανότητα να επικαθήσει αυτή μαζύ με άλλα στοιχεία επάνω στο τοίχωμα των αρτηριών, είναι πολύ μικρή. Αν η ποσότητα είναι μεγάλη, η εναπόθεση στα αγγεία είναι σχεδόν βέβαιη. Και αν υπάρχει και νικοτίνη μέσα στο αίμα, αυτή είναι ένας καλός χαμάλης που παίρνει τη χοληστερίνη - έστω και φυσιολογική σε ποσότητα - και την κολλά επάνω στο τοίχωμα της αρτηρίας. Και το μόρφωμα που σχηματίζεται με την εναπόθεση της χοληστερίνης συν κάποια άλλα στοιχεία, είναι το γνωστό αθήρωμα. Έτσι λέγεται.
Δεν εχει και πολλή σημασία αν η ποσότητα της νικοτίνης που βρίσκεται στο αίμα είναι μικρή, και αυτή λειτουργεί σαν χαμάλης της χοληστερίνης. Λοιπόν, και ο καπνιστής των δέκα ή και πέντε τσιγάρων ημερησίως, διατρέχει σημαντικό κίνδυνο για σχηματισμό αθηρώματος. Περισσότερο βέβαια οι βαρείς καπνιστές, οι θεριακλήδες. Για να κλείσουμε την ιστορία αυτή του αθηρώματος - που μπορεί να σχηματιστεί σε οποιοδήποτε αγγείο και όχι μόνο στα στεφανιαία - θα πούμε ότι όσο μεγαλύτερο είναι το αθήρωμα, τόσο μεγαλύτερη είναι και η στένωση της αρτηρίας που προκαλεί, κάποτε μάλιστα τη φράσσει εντελώς. Οσο για το ρόλο του ζωϊκού λίπους που ακούμε να μας λένε ότι βλάπτει σοβαρά την υγεία - όπως γράφουν και πάνω στα πακέτα των τσιγάρων - αυτή μπαίνει μέσα στον κύκλο της αύξησης της ποσότητας της χοληστερίνης.
Μιά αρτηρία, οποιαδήποτε, και όχι μόνο οι στεφανιαίες και οι εγκεφαλικές, μπορεί να φράξει και από άλλες αιτίες, κι αυτό γίνεται απότομα, χωρίς να έχει προηγηθεί καμμιά προειδοποίηση. Είτε κάποιο κομμάτι από ζωϊκό ιστό - ένα έμβολο όπως το λέμε - αποσπάται και σφηνώνεται όπου βρεί, και τότε λέμε ότι πρόκειται για εμβολή στο αγγείο, είτε ένας θρόμβος αίματος σφηνώνει μέσα στο αγγείο, και τότε λέμε ότι έγινε θρόμβωση. Γιατί γίνεται η εμβολή και η θρόμβωση ; Το θέμα είναι κάπως μακρύ και προϋποθέτει ειδικές γνώσεις, οπότε και το παραβλέπουμε εντελώς, άλλωστε δεν έχει να κάνει και πολύ με τις στεφανιαίες αρτηρίες.
Εδώ και κάμποσα χρόνια, ακούμε ότι ο τάδε γνωστός μας, υποβλήθηκε σε μπαϋπάςς, σε μιά εγχείρηση δηλαδή ανοιχτής καρδιάς. Αρχικά το ακούγαμε σπάνια, κατόπιν πιό συχνά, και εσχάτως πολύ συχνά. Συνήθως προηγείται ένα καρδιακό επεισόδιο, και κατόπιν ακολουθεί η εγχείρηση αυτή, άλλοτε όμως διαπιστώνεται η μεγάλη στένωση ενός στεφανιαίου αγγείου πριν συμβεί καρδιακό επεισόδιο, και δρομολογείται η επέμβαση, κάλλιο γαϊδουρόδενε, παρά γαϊδουρογύρευε. Αυτό λέει ο λαός πολύ σοφά.
Για να δέσεις όμως το γάϊδαρό σου, σημαίνει ότι πρέπει να παίρνεις και κάποια μέτρα για να μην σου λυθεί και το βάλει στα πόδια. Και μιάς και είπαμε για πόδια, θα τονίσουμε ότι οι έχοντες υποστεί επέμβαση μπαϋπάςς, πρέπει να χρησιμοποιούν πολύ τα πόδια τους, κάμνοντας μακρές πορείες. Που όμως αν τις έκαμναν πρωτύτερα, μαζύ με κάποια άλλα μέτρα, ίσως αποφεύγανε το μπαϋπάςς. Κι αυτά τα μέτρα, θα μπορούσαν να είναι η αποφυγή της παχυσαρκίας, η αποφυγή του άγχους - αν είναι αυτό δυνατό - του τσιγάρου, που δεν μπορούμε να το κόψουμε το άτιμο, που όμως το κόβουμε ύστερα από το μπαϋπάςς. Η αποφυγή πολλών λιπαρών ζωϊκής προέλευσης. Ο έλεγχος του σακχάρου του αίματος κατά τακτά διαστήματα, καθώς και της χοληστερίνης. Και μερικά άλλα ακόμα.
Φαίνεται πάντως, ότι η μόδα της χειρουργικής της ανοιχτής καρδιάς με τα πολλά μπαϋπάσσια, θα περάσει σε κάτι άλλο, σχετικό όμως με την κατάσταση. Θα αντικατασταθεί σε πολλές περιπτώσεις με την αγγειοπλαστική, πολύ εύκολη επέμβαση ( αν μπορούμε να την ονομάσουμε έτσι ), το γνωστό σε πολλούς « μπαλονάκι ». Που θα ευκολύνει πολύ και τους μέλλοντες να το κάνουν, αλλά θα ανακουφίσει και τα πορτοφόλια τους, που αδειάζανε με όχι και τόσο νόμιμο τρόπο με τα πολλά μπαϋπάσσια, που δεν θα είναι πιά απαραίτητα.