G R E C O M A S C A L Z O N E

G R E C O M A S C A L Z O N E

Είναι πολύ παράξενο. Υπάρχουν καμμιά σαρανταπενταριά ευρωπαϊκές χώρες, και συμβαίνει να είναι ανάμεσα σ΄αυτές και η πιό ιστορική χώρα από όλες, η δική μας. Που έδωσε πάρα πολλά στον ευρωπαϊκό και τον παγκόσμιο πολιτισμό, τη φιλοσοφία ( που την αναπτύξανε και κάποιοι Ασιάτες, αλλά πάνω σε άλλη μορφή, που μας φαίνεται αλλόκοτη ). Το θέατρο, που επίσης το έχουν και οι κιτρινοι, αλλά που δεν είχε καμμιά επίδραση πάνω στην παγκόσμια ιδέα περί θεατρικής τέχνης. Τα μαθηματικά και την αστρονομία, με τον Ευκλείδη, τον Πυθαγόρα, τον Ιππαρχο, τον Αρίσταρχο τον Σάμιο και άλλους. Τον αθλητισμό που δεν τον είχε κανένας άλλος. Ηταν λοιπόν πρώτη και καλύτερη σε όλους αυτούς τους τομείς, και σε κάποιους ακόμα άλλους που δεν τους αναφέρω.
Πέρασαν χρόνια και ζαμάνια, χιλιετίες από την αρχή όλων αυτών των πράγμάτων, και φτάσαμε σε σύγχρονες εποχές. Κι όταν λέμε σύγχρονες, εννοούμε τους τελευταίους λίγους αιώνες, ακριβώς δεν θα πούμε πόσους. Και τότε, σιγά σιγά, μή έχοντας να προσφέρουμε τίποτε άλλο στον πολιτισμό, την πρόοδο του οποίου μας την πήραν κάποιοι άλλοι, αρχίσαμε να προοδεύουμε σε άλλους τομείς. Στους οποίους, κάναμε μεγάλη πρόοδο, ακριβώς όπως είχαμε κάνει και στους πολιτιστικούς τομείς. Το έχει η μοίρα μας φαίνεται, πρέπει να είμαστε πρωτοπόροι σε ότι αναλαμβάνουμε να αναπτύξουμε.
Το είπαμε κι άλλες φορες, θα το πούμε και τώρα. Αλλωστε, η επανάληψη είναι η μήτηρ πάσης μαθήσεως, έτσι έλεγε το παλιό εκείνο ρητό. Ηταν το σωτήριο έτος 1908, αν δεν πέφτω έξω σε ένα ή δυό χρόνια. Στο Παρίσι της εποχής εκείνης, έμπαινε στο τυπογραφείο η καινούργια έκδοση του παγκόσμιας φήμης γαλλικού εγκυκλοπαιδικού λεξικού L a r ο u s s e, που πλήθος ανθρώπων από όλο τον κόσμο το έπαιρναν στα χέρια τους για να μαθαίνουν τα γραφόμενα εν συντομία και με αλφαβητική σειρά, άρθρα του λεξικού αυτού περί παντός επιστητού. Ενας ήταν όλος κι όλος ο τόμος του λεξικού αυτού, κι αυτό για να μην ψάχνουν οι αναγνώστες του σε ποιό τόμο πρέπει να αναζητήσουν αυτό που αναζητούν. Εχω δεί ένα τέτοιο λεξικό προ αμνημονεύτων ετών, δεν ήταν βέβαια της έκδοσης εκείνης του 1908, ήταν πολύ μεταγενέστερη έκδοση.
Ανάμεσα στα πολλά λήμματα που περιείχε η έκδοση εκείνη η παλιά, ήταν και το λήμμα « Ελληνας», « Greque », αν δεν κάνω λάθος με τα πενιχρά γαλλικά μου. Και τί έγραφε σαν ερμηνεία του όρου αυτού ; Τα γνωστά σε όλους, Ελληνας είναι ο κάτοικος της χώρας που ονομάζεται Ελλάδα, αυτός που έχει καταγωγή από την ελληνική φυλή και κάποια άλλα σχετικά. Αλλά παρακάτω, συνέχιζε - αφού έβαζε μιά λοξή γραμμή - σαν δευτερεύουσα σημασία
στον όρο : Χαρτοκλέφτης, απατεώνας και κάποια άλλα ανάλογα που δεν τα θυμάμαι.
Ησαν πράγματα αυτά για να γράφονται σε ένα τόσο έγκυρο σε παγκόσμια κλίμακα λεξικό ; Απαράδεκτα, είπαν με μιά φωνή και μεγάλο πάθος οι συμπατριώτες μας. Με ποιό δικαίωμα αγαπητοί Φραντσέζοι γράφετε κάτι τέτοια δυσφημιστικά πράγματα για τους Ελληνες, τους εκλεκτούς του κόσμου, που έδωσαν τα φώτα του πολιτισμού σε όλο τον κόσμο ; ( Αν και έμειναν έτσι στο σκοτάδο οι ίδιοι, φράση που την ξέρουμε όλοι, αλλά που την άκουσα σε άπταιστα ελληνικά από Κινέζο έμπορο, κατοικοεδρεύοντα στην πρωτεύουσα ).
Όπως αναφέρθηκε και σε άλλη περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση της εποχής εκείνης, διαμαρτυρήθηκε προς την αντίστοιχη γαλλική για το « ατόπημα » αυτό, όπως μάλλον το χαρακτήρισε. Η γαλλική κυβέρνηση, απάντησε ότι το λεξικό δεν ήταν δική της έκδοση, ιδιωτικό ήταν και δεν μπορούσε να κάνει την παραμικρή επέμβαση σ΄αυτά που έγραφε. Αλλωστε - είπαν οι Γάλλοι - η ερμηνεία που πείραξε τους Ελληνες, είναι σε ευρεία χρήση στη Γαλλία. Ηταν σαν την ερμηνεία που έδωσε διαπρεπής Ελληνας γλωσσολόγος, πριν λίγα χρόνια, για την ονομασία « Βούλγαροι », που αποδίδεται από φιλάθλους της πρωτεύουσας στους βορειοελλαδίτες .
Πρέπει απ΄την αρχη να δηλωθή, ότι η ιδιότητα - ή το χάρισμα αν θέλετε - του κλέφτη και του απατεώνα, δεν έχει καμμιά σχέση με το Ντι - Εν - Εϊ του ανθρώπου, δεν υπάρχει κανένα γονίδιο από τα σαρανταεφτά χιλιάδες που έχει ο άνθρωπος, που να δείχνει ότι κάποιος που το έχει, θα εξελιχθεί σε τέτοιου είδους άνθρωπο. Οχι, δεν είναι κληρονομικά μεταβιβαζόμενη ιδιότητα, καθαρά επίκτητη και « πολιτιστικού » χαρακτήρα είναι. Που έχει σχέση με τις επιρροές που δέχεται το άτομο από το περιβάλλον του, από την κοινή σε όλους τους γύρω του αντίληψη περί των διαφόρων αξιών που υπάρχουν στη ζωή του ανθρώπου.
Δεν φαίνεται λοιπον, ούτε και αναφέρεται από παλιές πηγές, ότι οι αγαπητοί συμπατριώτες μας, ήσαν από παλιά χρόνια προικισμένοι με τέτοια ταλέντα. Μπορεί ο Αριστοφάνης να σατιρίζει τους σύγχρονούς τους Αθηναίους για πολλά πράγμα τα, αλλά για να τους κατονομάζει κλέφτες και απατεωνες, δεν έχω καμμιά πληροφορία. Μ΄όλο που δεν έχω υπ΄όψιν μου όλα τα αναφερόμενα από τον μεγάλο αυτό σατιρικό θεατράνθρωπο της αρχαιότητας.
Ούτε όμως από μεταγενέστερες εποχές, ρωμαϊκή, Βυζάντιο, έχουμε κάποιες τετοιες πληροφορίες, δεν ήσαν προφανώς οι τότε Ελληνες αυτού του τύπου που περιγράφει το έγκριτο γαλλικό εγκυκλοπαιδικό λεξικό. Ξέρουμε όμως, ότι το Βυζάντιο διαλύθηκε από τους εξ ανατολών συμπαθέστατους γείτονές μας, που κράτησαν τη χώρα αυτή κάπου τέσσερις αιώνες κάτω από την κατοχή τους. Και πρέπει μάλλον να σκεφτούμε, ότι μέσα στο διάστημα αυτό, κάποια πρότυπα ή κάποιες δύσκολες καταστάσεις, έσπρωξαν τους ανθρώπους που τη χώρα αυτή κατοικούσαν, στο να στραφούν σ΄ αυτού του είδους τις επιδεξιότητες. Αυτή κατά τη γνώμη μου πρέπει να ήταν η κύρια αιτία - ίσως μαζύ και με κάποιες άλλες - που δημιούργησαν αυτόν τον θρύλο και τη φήμη του Ελληνα, σ΄αυτού του είδους τις δεξιότητες.
Τους όρους « ρουσφέτ » και « μπαξίς », τους έφεραν από τις στέππες της Κεντρώας Ασίας οι ευγενείς γείτονές νας. Πολύ γρήγορα πολιτογραφήθηκαν στη γλώσσα των εντόπιων, και ίσως να έδωσαν αυτά το έναυσμα για το ξεκίνημα μιάς λαμπρής καρριέρας στον τομέα της κλεψιάς και της απάτης. Εξ άλλου, η πενία τέχνας κατεργάζεται, και πενία σε κάποια κλίμακα, θα είχε κάνει την εμφάνισή της όλους αυτούς τους αιώνες. Μπορεί πάντως να μην ήσαν στ΄αλήθεια αυτά που αναφέρθηκαν οι γενεσιουργές αιτίες για τον ανώμαλο δρόμο που πήραν οι συμπαριώτες μας, αλλά είναι κι αυτή μιά πιθανότητα.
Μετά από τρεισήμισυ ή τέσσερις περίπου αιώνες υπό την διοίκηση των φίλων μας, άρχισε να αναπτύσσεται ένα κίνημα ανεξαρτησίας στη χώρα, κυρίως στη νότια πλευρά της Ολοι έχουμε γνώση για δύο τύπους που δέσποζαν στην ελληνική επικαιρότητα της εποχής εκείνης. Τους αρματωλούς, που ήσαν στην υπηρεσία αρχόντων της ξενικής κατοχής και εξυπηρετούσαν ποικίλα συμφέροντα των τοπικών διοικούντων, έχοντας πάντως και την προσμονή ότι θα χρησιμοποιήσουν την πείρα και τα όπλα τους, σε κάποια στιγμή γενικής εξέγερσης. Και τους λεγόμενους « κλέφτες », που θα μπορούσαμε να τους δώσουμε το σύγχρονο όνομα των « αντιστασιακών », που τριγύριζαν στα όρη και στα βουνά, στις ραχούλες και στους λόγγους. Και οι οποίοι έπρεπε να συντηρουνται, νηστικό αρκούδι να χορεύει.
Και με ποιόν τρόπο θα μπορούσαν να συντηρηθούν ; Αρπάζοντας από κάποιους τρόφιμα και άλλα χρειαζούμενα πρώτης ανάγκης. Και ποιοί μπορεί να ήσαν αυτοί οι « κάποιοι », από τους οποίους θα έπαιρναν οι ενδιαφερόμενοι - ας μην χρησιμοποιήσουμε επί του παρόντος τον ορο « κλέφτες », - τα χρειαζούμενα σ΄αυτούς ; Από τους αγρότες, που κατοικούσαν όλοι τους την ύπαιθρο χώρα. Για τον τίτλο του « κλέφτη » - τώρα θα τους πώ με το όνομά τους - ευθύνονται οι τότε συμπατριώτες μας, αυτοί τον έδωσαν και κάτι ήξεραν για να τον δώσουν. Ετσι δημιουργήθηκαν αυτές οι δυό τάξεις των αρματωλών και κλεφτών, που αργότερα θα έδιναν τον πιό ταιριαστό τίτλο « αμαρτωλοί και κλέφτες », και σε μεγάλη μερίδα συμπατριωτών τους. Που έτσι αποχτήσανε αυτή την πανευρωπαίκή φήμη, που καταγράφηκε στο γαλλικό λεξικό.
Η τάση προς το κλέπτειν, πέρασε καποια εποχή που δεν ξέρουμε πότε ήταν, και στο πιό ιερό πράγμα που έχει ο άνθρωπος στον κόσμο αυτό, εκτός από τα θρησκευτικά του ιδανικά : Την ένωσή του με ένα μέλος του αντίθετου φύλου, για το σχηματισμό της οικογένειας, αυτής που τείνει να εκλείψει αυτούς τους τελευταίους καιρούς, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε όλη την « πολιτισμένη » ανθρωπότητα. Λοιπόν, τα πράγματα είχαν ως εξής σχετικά με το ζήτημα αυτό. Ο νεαρός άντρας που έβλεπε με αχόρταγο μάτι μιά νεαρή επίσης συντο-πίτισσά του, και που την ήθελε πολύ για να φτιάξει μαζύ της το σπιτικό του, έπαιιρνε μιά μέρα την απόφαση να πάει στον πατέρα της και να την ζητήσει να γίνει γυναίκα του. Και τότε, πρόεκυπτε ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα. Που κατάντησε να γίνει έθιμο στη νότια περιοχή της χώρας. Εξηγούμαι.
Ο πατέρας της υποψήφιας νύφης, δεν ρωτούσε τον υποψήφιο γαμπρό αν έχει περιουσία και τα τοιαύτα. Το μόνο που του ζητούσε, ήταν να καταφέρει να κλέψει από το μαντρί ενός συγχωριανού του, μ΄όλη τη φύλαξη που παρείχαν οι άγρυπνοι σκύλοι του κοπαδιού, ένα αρνί και να το φέρει στον μέλλοντα πεθερό του. Και βέβαια, όλη αυτή η διαδικασία, έπρεπε να γίνει κάτω από την άγρυπνη παρακολούθηση του πατέρα της νύφης, για να μην γίνει καμμιά ματσαράγκα και φέρει ο νεαρός ένα δικό του αρνί.
Για ποιό λόγο αυτή η απαίτηση του πατέρα της νύφης ; Ιδού ποιό ήταν το δικαιολογητικό. Αγαπητέ νεαρέ, σου δίνω τη θυγατέρα μου. Όμως, δεν ξέρω αν θα μπορείς να την συντηρήσεις με τα δικα σου έσοδα, γι αυτό πρέπει να βεβαιωθω, ότι σε ώρα ανάγκης, θα μπορείς να ρισκάρεις για μπορέσεις να βρεις έναν άλλο τρόπο για να της προσφέρεις τα απαραίτητα προς το ζήν. Λοιπόν, θα πρέπει να δώ αν μπορείς να κλέψεις, αυτό μονάχα ζητώ να μου αποδείξεις, και τότε θα σου τη δώσω με όλη μου την καρδιά.
Δεν το πιστεύετε, έτσι δεν είναι ; Και όμως, είναι πανεύκολο να το βεβαιωθείτε, αν προστρέξτε σε κάποιες πηγές της εποχής εκείνης, ακόμα και μεταγενέστερες. Κλέφτης λοιπόν έπρεπε να δείξει ο νεαρός ότι μπορεί να γίνει σε έσχατη ανάγκη. Να πάει λοιπόν στο μαντρί του συγχωριανού, και να κλέψει το αρνί, χωρίς βέβαια να συλληφθεί. Παράτολμο βέβαια εγχείρημα, αλλά πώς αλλοιώς να κερδίσει το κορίτσι που τόσο πολύ το επιθυμεί ; Και ορμούσε με όλη του τη δύναμη και με όλη του την πονηριά που επιστράτευε, για να εκτελέσει αυτόν τον άθλο ενός σύγχρονου Ηρακλή. Αλλά με τον τρόπο αυτό, του έμενε και η πείρα που αποκτάται για να γίνει κανείς και αληθινός, και κατ΄εξακολούθηση κλέφτης.
Ισως να ήταν αυτή η αρχή για την μετέπειτα εξέλιξη των αγαπητών συμπατριωτών μας σε ένα επάγγελμα που πολλούς καρπούς αποδίδει σ΄ αυτόν που το ασκεί. Ισως αυτή να ήταν απαρχή μιάς καινούργιου τύπου σταδιοδρομίας για πολλούς, που έδωσε και το παράδειγμα που έπρεπε να ακολουθήσουν και πολλοί άλλοι. Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος, ότι από εκεί ξεκίνησε η λαμπρή καρριέρα του κλέφτη, κάτι τέτοια πάντως πράγματα ίσως να ήσαν ευκαιρία για ένα τέτοιο ξεκίνημα.
Και καλά, είμαι κλέφτης, και το πώς έγινα δεν μπορώ να το ξέρω. Αλλά το πώς εξελίχτηκα στο να γίνω και απατεώνας, θα πρέπει κι αυτό να εξηγηθεί. Εδώ απαιτούνται άλλα προσόντα, άλλου είδους εκπαίδευση που να με κάνει αριστοτέχνη στο είδος αυτό. Εχει άραγε καμμιά σχέση η άσκηση του επαγγέλματος του απατεώνα, με μιά προηγούμενη επιτυχή επίδοση στο επάγγελμα του κλέφτη ; Μήπως δέχτηκα και άλλες επιρροές από δασκάλους της τέχνης αυτής ; Δεν θα άξιζε μιά κοινωνιολογική έρευνα πάνω σ΄αυτό το σημαντικό θέμα ;
Δεν είμαστε πάντως σε θέση να κάνουμε μιά τέτοια έρευνα. Ισως να μας τα έμαθαν αυτά οι εκ δυτικών γείτονές μας, οι Ιταλοί, σαϊνια κι αυτοί σε κάτι τέτοιες επιδόσεις. Είχαμε πολλές επαφές με τους φίλους μας αυτούς στο διάστημα της Ενετοκρατίας, αλλά δεν ήταν εποχή για τέτοιου είδους ειδικότητες. Παρατάμε λοιπον την απόπειρα να δώσουμε κάποια ικανοποιητική ερμηνεία για το πώς φτάσαμε να γίνουμνε εξπέρ και σ΄αυτόν τον τομέα.
Για να ξαναγυρίσουμε στην κλεψιά, θα αναφέρουμε μιά αποστροφή ενός αγράμματου βουλευτή μιάς από τις πρώτες εθνοσυνελεύσεις που έγιναν στην αρχή της επανάστασης του 21. Αποστροφή προς τους άλλους βουλευτές από τον αγράμματο βουλευτή, που απευθυνόμενος προς τους συναδέλφους τους από του βηματος της βουλής, είπε τα παρακάτω πολύ σημαντικά, αλλά και πολύ χιουμοριστικά : « Ισείς οι βουλιφτάδες, ξέριτι να κλίνητι μόνου ένα ρήμα, του κλέφτου, κλέφτεις, κλέφτει, μόνου αυτό ξέριτι ». Αυτό μονάχα το ρήμα ήξεραν να κλείνουν οι πρώτοι πολιτικοί στην μετεπαναστατική Ελλάδα. Μήπως εξακολουθεί να ισχύει αυτό και για μερικούς από τους σύγχρονους πολιτικούς μας ;
Τα πιάνουν οι γιατροί, τα πιάνουνε κι οι δικηγόροι. Τα πιάνουν οι δικαστικοί, και προπαντός οι δημόσιοι υπάλληλοι. Αυτοί που δίνουν τις άδειες οδήγησης αυτοκινήτων, που τις δίνουν συχνά και σε τελείως ανίκανους να οδηγήσουν, και που προκαλούν άσχημα τροχαία στους δρόμους. Το ίδιο συμβαινει συχνά και με τα ΚΤΕΟ, γνωστό κι αυτό σε όλους τους παροικούντας την Ιερουσαλήμ. Μέχρι και διπλώματα πανεπιστημίου έχουν πάρει κάποιοι, δίνοντας βέβαια και το σχετικό μεγάλο « φάκελλο » σε καθηγητές, έτσι ακούστηκε μιά φορά στις ειδήσεις.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, μας πήραν χαμπάρι - αν δεν το είχαν πάρει νωρίτερα - και οι ξένοι. Σε μιά έρευνα που έγινε πριν λίγο καιρό σε εξηνταεννιά χώρες, διαπιστώθηκε ότι οι τέσσερις πιό διεφθαρμένες χώρες, αυτές με τους κλέφτες και τους λαμβάνοντες « φακελλάκια », είναι η Γκάνα, η Αιθιοπία, το Πακιστάν και ποιά άλλη ; Η χώρα μας. Μπραβο μας, είμαστε στην κορυφή, κι όλοι οι άλλοι καθυστερημένοι μας ζηλεύουνε. Κι όσο κι αν προσπαθήσουν να μας φτάσουν, άδικος εντελώς θα είναι ο κόπος τους, πρέπει να το καταλάβουν ότι δεν « παιζόμαστε ».