ΜΑΥΡΑ ΧΑΛΙΑ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ

Είναι ένας κλειστός πανταχόθεν χώρος, κανένας δεν μπαίνει σ΄αυτόν, και κανένας δεν βγαίνει απ΄ αυτόν. Αποκομμένος από τον έξω κοσμο. Και μέσα στο χώρο αυτό, μένουν για δυό μήνες και παραπάνω, μερικοί άνθρωποι, όλοι νεαροί, φυλακισμένοι εκούσια. Και το άγρυπνο μάτι του οργανωτή αυτής της συγκέντρωσης, αλλά και εκατομμυρίων θεατών της μικρής οθόνης, τους παρακολουθεί στις κινήσεις τους και τις συμπεριφορές που δείχνουν ο ένας προς τον άλλο. Είναι η τελευταία ανόητη - όπως πολλοί νεωτερισμοί είναι ανόητοι επίσης - μόδα της τηλεόρασης. Τα γνωστά και μη εξαιρεταία τηλεοπτικά s h o w s. Στο τέλος των οποίων, ο ένας και μοναδικός νικητής, αυτός που επιβιώνει τελικά και « εξοντώνει » όλους τους άλλους, παίρνει ένα σημαντικό ποσό, ενώ οι υπόλοιποι μένουν στον άσσο. Αυτός είναι ο κανονισμός για τα r e a l i t y s h o w s.
Η ευχαρίστηση, η ηδονή και η τέρψη που δίνουν στον τηλεθεατή τα ριάλιτυ σόους, δείχνουν και το επίπεδο, όχι της τηλεόρασης - που κάνει στο κάτω κάτω τη δουλειά της - αλλά των τηλεθεατών που ζητούν τέτοιου είδους θεάματα, που να τους κάνουν να ηδονίζονται και να αφιονίζονται με τα παθήματα των άλλων. ( Είναι γνωστό ότι πολλοί άνθρωποι χαίρονται υποχθονίως με τα παθήματα άλλων ανθρώπων, και πάνω σ΄αυτό στηρίχτηκαν άλλωστε και οι πρώτες κωμικές ταινίες στο βωβό κινηματογράφο ). Και το αν η τηλεόραση έχει φτάσει σ΄αυτό το επίπεδο, τούτο οφείλεται στο κοινό της, όπως κάθε « πωλητής », θέλει να πουλά το εμπόρευμα που του ζητάνε, έτσι και η τηλεόραση, δίνει αυτό που της ζητάται.
Κοινή είναι η ομολογία των περισσότερων, ότι καμμιά σύγκριση δεν μπορεί να γίνει με τα προγράμματα που έδινε η τηλεόραση πριν από σαράντα ή και τριάντα χρόνια, με αυτά που δίνει η τωρινή. Όταν οι Ρωμαίοι των αυτοκρατορικών χρόνων, ζητούσαν « άρτον και θεάματα », ήταν σαν να ζητούσαν τα σημερινά προγράμματα της τηλεόρασης. Δηλαδή, μονομαχίες μέχρι θανάτου ανάμεσα σε επαγγελματίες μονομάχους, που διασκέδαζαν το κοινό των κερκίδων του Κολοσσαίου, λιοντάρια πεινασμένα που έτρωγαν ανθρώπους αθώους ( ή και ένοχους, δεν έχει σημασία ). Αντί να ζητούν να παρακολουθούν τις θεατρικές παραστασεις των Λατίνων και των Ελλήνων κλασσικών συγγραφέων, ζητούσαν να βλέπουν ανόσια θεάματα με βασανισμούς ανθρώπων. ( ή όπως γίνεται στην Ισπανία, των ταύρων από τους τεχνίτες ταυρομάχους, που ξαπλώνουν κάτω τον ταύρο, αφού του βγάλουν πρώτα την πίστη ανάποδα ). Αυτή περίπου είναι και η απαίτηση του σύγχρονου κοινού της τηλεόρασης. Κάποιου είδους « μονομαχίες » δηλαδή, και κάποιου είδους τηλεοπτικές « ταυρομαχίες ».
Από τους πρώτους καιρούς της τηλεόρασης, υπήρχαν τα γνωστά « τηλεοπτικά σήριαλς », δηλαδή η αφήγηση μιάς ιστορίας, ενός μυθιστορήματος σε συνέχειες, σε σειρές. Που τις σειρές αυτές. είτε τις έπαιζαν κάθε μέρα, ή ορισμένες μέρες της βδομάδας. Ησαν δύο ειδών. Άλλες από αυτές είχαν τα ίδια κεντρικά και δρώντα πρόσωπα, αλλά σε κάθε επεισόδιο υπήρχε και άλλο σενάριο, τελεϊως ξεχωριστό από τα άλλα, ήταν δηλαδή μιά ταινία μικρού μήκους, που παιζόταν τακτικά με τους ίδιους πρωταγωνιστές, αλλά με αυτοτελές σενάριο. Και οι άλλες σειρές, στις οποίες η ιστορία πήγαινε στο ρυθμό που είχαν στα πολύ παλιά χρόνια, οι επιφυλλίδες των εφημερίδων. Που αν σου ξέφευγε ένα επεισόδιο, έχανες όλη την ιστορία, έπρεπε να εισαι καθηλωμένος την καθορισμένη ημέρα και ώρα μπροστά στη συσκευή σου για να κρατάς τη συνέχεια. Ελειπες μιά μέρα ; Δεν ήξερες τί είχε συμβεί στο χτεσινό επεισόδιο.
Τα πρωτεία στην πρώτη περίπτωση, τα είχαν τα αγγλιστί λεγόμενα s i t c o m s. δηλαδή σε ελεύθερη μετάφραση, οι « καθιστικές κωμωδίες ». Που ήσαν καλογραμμένες και με έξυπνο χιούμορ, και επί πλέον, ήσαν και σε αυτοτελή επεισόδια με τους ίδιους πρωταγωνιστές
και μερικούς g u e s t s t a r s για το συγκεκριμένο επεισόδιο. Οι κωμικές αυτές σιειρές που ήσαν αμερικανικές παραγωγές, έπαψαν να εμφανίζονται στα κανάλια αυτούς τους καιρούς. Και είτε σταμάτησαν να παράγονται στις Πολιτείες - πράγμα που δεν πρέπει να το πιστέψουμε - ή δεν τις φέρνουν πιά εδώ.
Πριν από λίγο καιρό, μιά ακατάσχετη επιδρομή από σειρές νοτιοαμερικάνικες και κεντρικοαμερικάνικες, είχε εμφανιστεί στους ελληνικούς πομπούς. Και όχι μόνο στους ελληνικούς, είδαμε και σε ένα δορυφορικό ρωσικό κανάλι να παίζονται αυτές οι αηδίες, τα γνωστά ανόητα πράγματα που χαρακτήριζαν ανέκαθεν τον λατινοαμερικάνικο κινηματογραφο, που πέρασαν και στην τηλεόραση. Φαίνεται όμως ότι ο κόσμος τα βαρέθηκε, λίγο πολύ έχουν όλα τους τις ίδιες μελοδραματικές σαχλαμάρες, έτσι που αρκεί να δείς ένα από αυτά, και να θεωρήσεις ότι τα είδες όλα.
Παρά την παρουσία - προσωρινή βέβαια - των ισπανόφωνων και πορτογαλόφωνων ( της Βραζιλίας ) « ατσήριαλς » - κατά Χατζηχρήστο ορισμός - η προβολή των ελληνικών σειρών συνεχίστηκε και συνεχίζεται αμείωτη. Μερικά από αυτά έχουν αρκετά χιουμοριστικό χαρακτήρα, και μπορείς να τα παρακολουθήσεις, έτσι για να περνά η ώρα σου. Μάλιστα, δυό τρία από αυτά τα ελληνικά s i tc o m s, έγιναν - και πολύ δικαίως - μεγαλες επιτυχίες, και ξαναπαίζονται για δεύτερη και τρίτη φορά. Οσο για τις σοβαρής μορφής σειρές, είναι σαν τις παλιές ελληνικές δραματικές ταινίες - του τύπου « αμάρτησα για το παιδί μου » -που τουλάχιστον σταματούσαν μετά από ενενήντα ή εκατό λεπτά. Ενώ τα σήριαλς, έχουν μεν αρχή, αλλά τέλος δεν φαίνεται να βλέπεις πουθενά στον ορίζοντα. Μάλιστα, καναδυό από αυτά, έχουν στην πλάτη τους οκτώ και δέκα ( ίσως και περισσότερα ) χρόνια, και Κύριος οίδε πότε θα σταματήσουν. Πάντως, το γεγονός ότι συνεχίζουν να παίζονται, δείχνει ότι έχουν αρκετό κοινό που τα παρακολουθεί.
Η προβολή των σειρών αυτών, προδίδει γενικά το πολύ χαμηλό γούστο του τηλεοπτικού κοινού της χώρας. Όλα σχεδόν αυτά τα « ατσήριαλς », παίζονται με πολύ μικρούς προϋπολογισμούς, και δεν χρειάζονται ούτε καν στούντιο για να γυριστούν. Ένα δωμάτιο είναι συνήθως αρκετό για το γύρισμα, κι όσο για τους ηθοποιούς, λίγες νομίζω ότι είναι οι απολαυές τους από το παίξιμό τους, που γίνεται από σενάρια γραμμένα στο γόνατο. Εννοείται, ότι εξωτερικές σκηνές δεν θα δείς καθόλου, ή ελάχιστες.
Τώρα η υπόθεση φτάνει στις κινηματογραφικές ταινίες που προβάλλουν τα κανάλια. Μιά φορά κι έναν καιρό, θεωρήθηκε ότι η τηλεόραση θα μπορούσε να υποκαταστήσει σε κάποιο μέρος το σινεμά. Και τα πρώτα χρόνια της τηλεόρασης στη χώρα μας, είδαμε να παίζονται πολύ καλές ταινίες, τόσο του παλαιότερου, όσο και του νέου κινηματογράφου. Από τη στιγμή όμως που μπήκαν στο χόρό και τα ιδιωτικά κανάλια, το πράγμα άρχισε να χαλάει. Μέχρι που ψάχνεις να βρείς μιά ή δυό ταινίες τη βδομάδα και δεν τις βρίσκεις. Επειδή η παραγωγή ταινιών έχει σχεδόν ολοκληρωτικά περιοριστεί στις Πολιτείες, και επειδή ο αμερικανικός κινηματογράφος βρίσκεται σε πολύ μεγάλη κατάπτωση, είναι εξαιρετικά δύσκολο να πετύχεις μιά ταινία της προκοπής. Σε σημείο να προτιμάς να δείς μιά Ιρανική ταινία, που τουλάχιστον έχει ανθρωπιά, έχει σενάριο, έχει και καλές ερμηνείες. Και γι αυτό άλλωστε το λόγο, μαζεύουν οι Ιρανοί τα βραβεία στα φεστιβάλ κινηματογράφου της Ευρώπης.
Εδώ και λίγα χρόνια, έχουμε και το φαινόμενο των τηλεοπτικών παραθύρων, που δεν το ξέραμε πρωτύτερα και το μάθαμε κατόπιν. Οι πομποί στέλνουν στα γραφεία ή στα σπίτια, κάμερες που συνδέονται με το κεντρικό στούντιο, και βγάζουν τους ανθρωπους αυτούς στα
« παράθυρα », για να συζητήσουν με τους άλλους προσκεκλημενους. Ολοι ζούμε σε μιά χώρα, στην οποία ξέρουμε ότι διάλογος ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν διαφορετικές απόψεις, είναι αδύνατος. Ο καθένας
από αυτούς που υποτίθεται ότι μετέχει στο διάλογο, εμμένει πεισματικά στις απόψεις του, δεν κάνει βήμα πίσω, και συνεπώς είναι ολωσδιόλου άσκοπο να τους βάζουνε να συζητούν περί διαφόρων θεμάτων. Και τότε, γιατί τους καλούν τα κανάλια ; Επειδή δεν θέλουν να μείνουν πίσω από τα άλλα, έχει γίνει απλώς μόδα κι αυτό.
Συμπερασματικά, η τηλεόραση έχει καταντήσει ένα μέσο, όχι ψυχαγωγίας, αλλά για να περνά η ώρα, για να σκοτώνουμε τις άδειες ώρες μας. Φτάνει κανείς στο σημείο, να ψάχνει όλα τα κανάλια για να βρεί κάτι ενδιαφέρον να παρακολουθήσει, και τα μόνα που βρίσκει είναι τα διάφορα κουτσομπολιά που γίνονται στις ειδικά γι αυτά καθορισμενες εκπομπές. Ή ακούει συνεχώς τα σχετικά με την ακρίβεια των οπωροκηπευτικών, που οι άνθρωποι θελουν να είναι φτηνά σε καιρούς που είναι εκτός της « εποχής » τους.
Και φυσικά, όλα αυτά, εν μέσω πλήθους διαφημίσεων, που κρατάνε τόση ώρα, όση και το υποτιθέμενο πρόγραμμα. Κι αν υποθέσουμε ότι θέλεις να παρακολουθήσεις ένα πρόγραμμα που επί τέλους βρήκες κατάλληλο, θα πρέπει να υποστείς τον καταιγισμό του πλήθους των διαφημίσεων. Που βέβαια είναι απαραίτητες για να βγαίνουν τα έξοδα των πομπών. Για να μπορεί να λειτουργησει ο πομπός, αν και δεν βλέπω γιατί θα πρέπει να λειτουργεί, μιάς και η προσφορά του στον κόσμο είναι τόσο λίγη. Που θα μπορούσε να είναι πολύ πιό μεγάλη από ότι είναι, αλλά φαίνεται ότι δεν είναι. Η λύση ; Το τηλεχειριστηριο, με το οποίο κλείνει η συσκευή.
Ξεχάσαμε βέβαια κι άλλα πράγματα, όπως λ.χ. τα γνωστά τηλεπαιχνίδια. Που είναι η απόθέωση της άγνοια ς και της αμορφωσιάς. Και θα βάλω εδώ το « ανέκδοτο » που χρησιμο-ποίησα και σε άλλη περίπτωση. Ρωτά ο παρουσιαστής : « Δεν μου λέτε, ποιός ήταν ο Βϊκτορας Ουγκώ ; ». Ο ερωτώμενος κάνει πως σκέφτεται. « Μπορώ να ζητήσω βοήθεια ; ». « Ασφαλώς, ποιόν θα ρωτήσετε ; ». « Ένα ξάδελφό μου θα πάρω στο τηλέφωνο ». Τον βγάζει στο κινητό : « Δεν μου λές ρε Γιάννη, ποιός είναι αυτός ο Βίκτορας ο μουγγός ; ».
« Οχι βρε, δεν είναι μουγγός, είναι ο Ουγκώ ». Ερώτηση του παρουσιαστή συμπληρωματική : « Και τί έκανε αυτός ο Ουγκώ ; ». « Να ρωτήσω πάλι. Ρε σύ Γιάννη, τί έκανε αυτός ο μουγγός, πώς τον είπες ; ». « Βιβλία έγραφε ο άνθρωπος, δεν έχεις ακούσει για τους αδελφούς Καραμαζώφ ; » . Μάλιστα, τους αδελφούς Καραμαζώφ είχε γράψει ο Βίκτορας ο μουγγός.