OΣO ΠIO ΠOΛY ΓNΩΡIZΩ TOYΣ ANΘΡΩΠOYΣ..

Ο Σ Ο Π Ι Ο Π Ο Λ Υ Γ Ν Ω Ρ Ι Ζ Ω Τ Ο Υ Σ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ Σ..

Υπάρχουν μερικά πράγματα σχετικά με τις σχέσεις του ανθρώπου με τα οικιακά του ζώα, που δεν είναι απόλυτα ή καθόλου γνωστές. Αν κάνει κανείς μιά δημοσκόπηση - είναι πολύ της μόδας αυτούς τους καιρούς - ρωτώντας λ.χ. πού έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά το άλογο, πότε εξημερώθηκε και από ποιούς, δεν θα πρέπει να περιμένει απάντηση από τους περισσότερους ερωτώμενους. Και γιατί αυτό ; Για τον πολύ απλό λόγο, ότι κανένας και σε κανένα σχολείο, δεν τους το είπε αυτό, ίσως μάλιστα να μην το γράφουν και τα βιβλία, δεν θυμάμαι να διάβασα κάτι σχετικό σε σχολικό βιβλίο.
Λίγα πράγματα είναι γνωστά και για το πότε εξημερώθηκαν άλλα οικιακά ζώα, τα πρόβατα, οι κατσίκες, τα - μετα συγχωρήσεως που λέγεται σε τέτοιες φράσεις - γαϊδούρια, τα ορνιθοειδη και τα υπόλοιπα. Για πολλούς, αυτά ήσαν από πάντοτε κοντά στον άνθρωπο, πάντα ήσαν ήμερα και οικιακά. Ότι πάντα έπαιρναν οι άνθρωποι το γάλα τους, το κρέας τους και τα αυγά τους για να κανουν την ομελέττα τους. Φυσικά, δεν μπορεί να καθοριστεί με κάποια σχετική ακρίβεια το πότε έγιναν τα ζώα αυτά οικιακά, και ούτε πότε έγινε αυτό σε κάθε περιοχή του κόσμου, είναι σχεδόν αδύνατο να προσδιοριστεί με ακρίβεια το πράγμα αυτό. Είναι όμως γνωστό, ότι όλα αυτά τα οικιακά, θηλαστικά και ορνιθοειδή, ήσαν κάποτε ελεύθερα και σε άγρια κατάσταση, και ο άνθρωπος τα έφερε κοντά του και τα εξημέρωσε.
Για ένα πράγμα υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα. Για το ότι, το πρώτο ζώο που έγινε οικιακό, ήταν ο σκύλος. Και εδώ υπάρχει μιά πολύ μεγάλη διαφορά στην εξημέρωση των άλλων οικιακών ζώων σε σχέση με αυτή των σκύλων. Κατά πρώτο λόγο, δεν εξημέρωσε ο άνθρωπος τον σκύλο, δεν τον κυνήγησε στα βουνά και στα λαγκάδια για να τον πιάσει, να τον κλείσει για λίγο σε φυλασσόμενο μέρος, μέχρις ότου προσαρμοστεί στις νέες συνθηκες της « αιχμαλωσίας ». Αλλωστε, δεν θα είχε κανένα λογο να το κάνει αυτό, ο σκύλος δεν προσφέρει το γάλα του, το δέρμα του, το κρέας του στον άνθρωπο, και φαινομενικά τού είναι μάλλον άχρηστος, άρα και μή κατάλληλος για εκτροφή.
Λοιπόν δεν πήγε ο άνθρωπος να μαζέψει το σκύλο. Ο ίδιος ο σκύλος ήλθε από μόνος του στον άνθρωπο, πράγμα πολύ περίεργο, αν σκεφτούμε με πόση δυσκολία μπορείς να δαμάσεις ένα άγριο ζώο, όπως τη γάτα, για να την μπάσεις στο σπίτι σου. Οι γάτες για τις οποίες έγινε λόγος, δεν ήλθαν από μοναχές τους στον άνθρωπο, κυκλοφορούσαν στις εξοχές σε άγρια κατάσταση, και ο άνθρωπος υποχρεώθηκε να τις συμμαζέψει. Αλλά ο σκύλος ήλθε μόνος του, δεν περίμενε καν να του κάνουν ειδική πρόσκληση. Απο πρώτη αρχή, ένοιωσε ότι η θέση του ήταν κοντά σ΄αυτό το πλάσμα που στεκόταν και περπατούσε πάνω σε δυό πόδια.
Πότε πρέπει να έγινε αυτό ; Ακριβώς δεν μπορούμε να ξέρουμε λόγω έλλειψης σχετικών αναφορων και παραδόσεων, αλλά πιστεύω ότι έγινε πολύ νωρίς, σχεδόν από τους πρώτους καιρούς που φάνηκε ο άνθρωπος στη γή. Ο σκύλος κυκλοφορούσε τότε κι αυτός σε άγρια κατάσταση, και είδε τον άνθρωπο να κάνει πράγματα που κανένα άλλο πλάσμα δεν δοκίμαζε να κάνει. Να πελεκάει πέτρες, να κυνηγά άλλα ζώα με τρόπους ιδιότυπους, να ψαρεύει στα ποτάμια και στις λίμνες ψάρια, να ζεί ομαδικά σε σπήλαια και καλύβες, οργανωμένος σε οικογένειες, να φροντιζει να αποθηκεύει πράγματα για το μέλλον. Και πολλά άλλα πράγματα, που δεν μπορούμε να τα ξερουμε, είναι δύσκολο να μπείς στον τρόπο σκέψης ενός σκύλου, πολύ περισσότερο όταν αυτός ο σκύλος ζούσε πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια και δεν μπορούμε να τον ρωτήσουμε.
Από τον πρώτο καιρό που βρέθηκε κοντά στον άνθρωπο, μιά πολύ παράξενη σχέση αναπτύχθηκε ανάμεσα σ΄αυτούς τους δυό, άνθρωπο και σκύλο. Ο σκύλος έγινε όχι ο οικιακός του ανθρώπου, αλλά ο καρδιακός του φίλος. Και όχι ο όποιος φίλος του, σαν τους ανθρώπους που έχει φίλους Ηταν από την πρωτη αρχή, ο πιστός μέχρι θανάτου φίλος και υπερασπιστής του ενάντι όλων των κινδύνων που μπορούσαν να τον παραμονέψουν. Όταν το σκεφτεί κανείς καλά αυτό, και κάνει συγκρίσεις με τα άλλα οικιακά ζώα, θα σταματήσει να λειτουργεί το λογικό το, καθώς το πράγμα αυτό ξεφεύγει από την κάθε λογική.
Η όλη υπόθεση, βρίσκεται στο συναισθηματικό πεδίο. Όπως όλοι ξέρουμε, γενικά το συναίσθημα, είτε είναι ανύπαρκτο στα περισσότερα ζώα, είτε πολύ ασθενικά αναπτυγμένο. Το « ζώο » που είναι συναισθηματικό, είναι βέβαια ο άνθρωπος, τούτο φαίνεται σε πάρα πολλές εκδηλώσεις του, στον έρωτα, στην ποίηση, στις σχέσεις τους με άλλους ανθρώπους, στις ιδεολογίες του που έχουν συχνά συναισθηματικά στοιχεία μέσα τους, στις προτιμήσεις του σε αθλητικές ομάδες των οποίων είναι φανατικός οπαδός, στις προτιμήσεις του για κάποια πολιτικά, καλλιτεχνικά πρόσωπα, που τα υποστηρίζει με θέρμη ή τα αντιπαθεί με την ίδια θέρμη. Αυτός είναι ο άνθρωπος, και μάλλον έτσι πρέπει να ήταν από τις πρώτες αρχές του.
Λοιπόν, συμβαίνει και με το σκύλο να είναι συναισθηματικός, και μάλιστα υπερβολικά συναισθηματικός. Οσοι έχουν έλθει σε στενή επαφή με το ζώο αυτό, όσοι το είχαν στην παρέα τους, το ξέρουν πολύ καλά αυτό. Θα έλεγα, ότι είναι ίσως ακόμα πιό συναισθηματικός από ότι είναι συνήθως ο άνθρωπος. Μερικά παραδείγματα από τα πολλά που θα μπορούσαν να αναφερθούν από τον καθένα μας, έτσι δειγματοληπτικά, θα βεβαιώσουν του λόγου το άληθές ως προς την ιδιότητά του αυτή. Που αναγνωρίζεται βέβαια και από τους ειδικούς.
Ο άνθρωπος είχε φύγει σε ταξείδι από την Αδελαϊδα της Νοτιοανατολικής Αυστραλίας, για το Περθ της Νοτιοδυτικής ακτής, απόσταση σε ευθεία χίλια εννιακόσια περίπου χιλιόμετρα, αλλά σε κανονική ζιγκ - ζαγκ πορεία - όπως είναι στους αυτοκινητόδρομους - πάνω από δυό χιλιάδες διακόσια χιλιόμετρα. Μαζύ του είχε πάρει και το σκύλο του, που όμως κάπου στο Περθ τον έχασε. Μάταια έψαξε την περιοχή μήπως και τον βρεί, κανένα αποτέλεσμα δεν είχε η έρευνά του. Και έτσι επέστρεψε πίσω στην Αδελαϊδα.
Πέρασαν μήνες, τέσερις, πέντε ή έξι, δεν θυμάμαι πόσοι. Και μίαν ωραίαν πρωϊαν, ακούει έξω από την εξώπορτα του σπιτιού του, ασθενικά γαυγίσματα. Ανόιγει την πόρτα, και τί να δεί ; Τον σκύλο του να στέκεται έξω από το σπίτι. Εναν σκύλο όμως αδυνατισμένο στο έπακρο, εξασθενημένο, με πλήθος από πληγές στο σώμα του από τις μάχες που μάλλον είχε δώσει όλο αυτό το διάστημα στο δρόμο της επιστροφής με άλλα ζώα. Είχε κάνει την απίστευτη αυτή διαδρομή των πάνω από δυό χιλιάδων και διακοσίων χιλιομέτρων, για να φτάσει σε άθλια κατάσταση στον άνθρωπό του.
Πριν λίγα χρόνια, άνθρωπος που ζούσε μονάχος - μάλλον στην Αθήνα - έπαθε βαρύ επεισόδιο, μάλλον εγκεφαλικό, πού να θυμάται κανείς τόσες λεπτομέρεις τόσο καιρό ; Επί έπτά ή οκτώ μέρες, ο άνθρωπος ήταν στο κρεββάτι του, ανήμπορος να κινηθεί έστω και λίγο. Θα είχε πεθάνει από αφυδάτωση σε τόσο πολλές μέρες, αν δεν ήταν στο σπίτι ο σκύλος του. Που του πήγαινε με έναν παράξενο τρόπο νερό από τη βρύση στο κρεββάτι του. Δεν μπορώ να θυμηθώ ποιός ήταν ο τρόπος αυτός, κάτι μου λέει ότι έβρεχε κάποιο πανί στη βρύση και του το πήγαινε. Τον βρήκαν ζωντανό μετά από αυτές τις μέρες, επειδή ήταν παρών ο σκύλος όλο αυτό το διάστημα, που δεν το είχε κουνήσει καθόλου από το κρεββάτι του.
Αυτά σαν παραδείγματα. Αλλά θυμάμαι ένα διήγημα του΄Αντον Τσέχωφ, που αναφέρεται σε μιά σκυλίτσα. Την είχε ένας μαραγκός, και δεν την μεταχειριζότανε και τόσο καλά, τις έδινε και κλωτσιές όταν τρύπωνε κάτω από τον πάγκο του. Και μιά μέρα την έχασε. Πέρασε πολύς καιρός. Και μιά μέρα, πήγε ο μαραγκός σε μιά παράσταση τσίρκου. Και τί βλέπει στο παλκοσένικο ; Μιά πυραμίδα από πολλά σκυλιά, στη βάση της οποίας με μεγάλη του έκπληξη, αναγνώρισε τη σκυλίτσα του. Εβγαλε μιά φωνή, και στη στιγμή, η σκυλίτσα που περνούσε πάρα πολύ καλά με τον καινούργιο της αφέντη, άφησε την πυραμίδα - που γκρεμίστηκε αμέσως - και όρμησε προς τον εξώστη όπου βρισκόταν ο παλιός κύριός της.
Το συναίσθημα του σκύλου φαίνεται πολλές φορές, όταν καταλάβει ότι ο άνθρωπός του είναι άρρωστος, βαρειά άρρωστος. Το πώς το καταλαβαίνει είναι μυστήριο. Πάντως, μιά βαρειά κατάθλιψη μπορεί να του παρουσιαστεί, πολύ πιό αληθινή από την κατάθλιψη που έχουν - ή παριστανουν ότι έχουν - κάποιοι συγγενείς του βαρειά άρρωστου.
Παροιμιώδης είναι η πιστότητα του σκύλου, άλλωστε τα δυό παραδείγματα που αναφέρθηκαν, ακριβώς αυτό λένε. Μπορεί να σε εγκαταλείψουνε οι πάντες, να σε προδώσουν και οι πιό δικοί σου άνθρωποι. Ο σκύλος σου δεν θα το κάνει ποτέ αυτό, μυστήριο πράγμα δεν είναι ; Θα σταθεί δίπλα σου, στο πλευρό σου, έστω κι αν δεν έχεις τα μέσα να τον θρέψεις όπως πρέπει, να του δώσεις την φροντίδα που του χρειάζεται.
« Αν μαζέψεις από το δρόμο ένα σκύλο και τον κάνεις να ζεί καλά, δεν θα γυρίσει ποτέ να σε δαγκώσει. Αυτή είναι η βασική διαφορά μετάξύ σκύλων και ανθρώπων », είχε πεί ο Μαρκ Τουαίν κάποτε. Και δεν είχε καθόλου άδικο, η αχαριστία, η προδοσία και η αγνωμοσύνη, είναι σταθερά χαρακτηριστικά του ανθρώπου. Και η Αγγλίδα συγγραφέας Ντόροθυ Σέγιερς - κάπως έτσι νομιζω ότι είναι το όνομά της - είχε γράψει : « Οσο γνωρίζω τους ανθρώπους, τόσο πιό πολύ αγαπώ το σκύλο μου ».
Και όμως. Ακούμε συχνά ότι πολλοί σκύλοι δηλητηριάστηκαν από κάποιον ασυνείδητο με δηλητηριασμένη τροφή, δηλαδή με φόλα. Αν το εκαμνε αυτό σε ανθρώπους, ίσως θα ήταν μικρότερο αμάρτημα. Αλλά σε σκύλους ; Ενέργεια άκρως εγκληματική. Προφασίζονται κάποιοι, ότι αυτό γίνεται, επειδή οι σκύλοι αυτοί είναι αδέσποτοι, μπορεί και επικίνδυνοι εξ αιτίας της εγκατάλειψής τους από τα αφεντικά τους ( που είναι μιά πράξη ασυνείδητου ανθρώπου βέβαια ). Είναι όμως μιά δικαιολογία που δεν στέκεται. Καθήκον του ανθρώπου είναι να συμμαζέψει τους διωγμένους άσπλαχνα από τα αφεντικά τους, να τους υποβάλει σε στείρωση για να μην πολλαπλασιάζονται και δημιουργείται έτσι πρόβλημα. Και να τους παρέχεται κάποιου είδους λίγη προστασία,ή να δίνονται στη φροντίδα κάποιου άλλου ανθρώπου.