Β Ρ Ε Π Ο Υ Π Α Μ Ε, Π Ο Υ Π Α Μ Ε !

Η φράση θυμίζει βέβαια τον σπουδαίο κωμικό του θεάτρου και του κινηματογράφου, τον Βασίλη Αυλωνίτη, που την έλεγε πολύ συχνά στις θεατρικές επιθεωρήσεις, αλλά όχι σπάνια και στον κινηματογράφο. Και έδειχνε μ΄ αυτή τη φράση, ότι τα πράγματα γενικά δεν πήγαιναν προς το καλό, προς βελτίωση, αλλά προς το χειρότερο. Αλλά όταν τον ακούω να λέει αυτή τη φράση σε κάποια ταινία στην τηλεόραση, σκέφτομαι και διερωτώμαι, τι άραγε θα έλεγε αν έβλεπε τα πράγματα όπως είναι σήμερα και όχι όπως τα χρόνια εκείνα, πριν από δεκαετίες, ακόμα και πριν από μισό αιώνα.
Ακούς τα δελτία ειδήσεων της τηλεόρασης, και φρίττεις. Μασκοφόροι μπήκαν στο διαμερισματάκι φτωχής συνταξιούχου ογδόντα πέντε χρονών, την έδειραν ανηλεώς, και την άφησαν τραυματισμένη και αβοήθητη επί πολλή ώρα, αφού αφήρεσαν το ποσόν της σύνταξής
της που είχε εισπράξει πριν λίγες μέρες, και που ήταν κάπου τριακόσια Ευρώ. Μάλιστα,αυτό το τεράστιο ποσό. Δεν έχετε ακούσει τέτοιου περιεχομένου ειδήσεις, και μάλιστα πολύ συχνά ; Αν όχι, τότε σημαίνει ότι απουσιάζετε από πολύ καιρό από τον πλανήτη μας, ή τουλάχιστον από τη χώρα μας. Ησασταν πιθανώτατα σε κάποιον άλλο πλανήτη, άλλου ηλιακού συστήματος. Αλλά επειδή κανένας μέχρι τα τώρα δεν μπόρεσε να μετακομίσει από τη Γή σε κάποιο άλλο αστρικό σώμα, είναι βέβαιο ότι αυτού του είδους τις ειδήσεις τις έχετε ακούσει κατ΄επανάληψη, τόσο πολλές φορές, που δεν σας κάνουν τώρα και τόσο μεγάλη εντύπωση. Όμως, ποιά εντύπωση θα έκαμναν στον Αυλωνίτη και στον όποιο άλλο της εποχής του, αν άκουγε έστω και μιά φορά μιά τέτοια είδηση ; Και που πολύ δικαίως θα αναφωνούσε την ίδια φράση : « Βρε, πού πάμε, πού πάμε ! »
Όταν ακούς φίλε αναγνώστη αυτή την είδηση, δεν θα έπρεπε να σκεφτείς ; Γιατί ρε παιδιά να κάνετε αυτό το ανοσιούργημα, και να μην πάτε να « χτυπήσετε » μιά τράπεζα και να σηκώσετε ένα ποσό σαράντα φορές μεγαλύτερο, χωρίς να δώσετε ξύλο σε κανέναν, και χωρίς βέβαια να κινδυνέψετε να συλληφθείτε, ακόμα κι αν δεν φοράτε κουκούλες και μάσκες ; Γιατί αυτή η βαρβαρότητα σε βάρος μιάς υπερήλικας γυναίκας, βαρβαρότητας που δεν έκαμναν οι παλιάνθρωποι των παλιών και αρχαίων εποχών, που είχαν τουλάχιστον το θάρρος να τα βάζουν με άντρες, και που το να χτυπήσει κανείς μιά γυναίκα, εθεωρείτο σαν το έσχατο σημείο δειλίας και ανανδρίας ;
Πριν λίγες μέρες, ακούστηκε και το έτι φρικτότερο, που και αν το άκουγε και ο ίδιος ο διαβολος, θα έφριττε και ο ίδιος, αυτό το κακοποίο πνεύμα . Βρέθηκε - είπαν στα δελτία των ειδήσεων - μιά γυναίκα ενενήντα τριών ετών, μάλιστα, αυτής της ηλικίας - στραγγαλισμένη στο δωμάτιό της, από αγνώστους που της έκλεψαν κάποιο αστείο μικροποσό και όχι μιά πενιχρή σύνταξη. Μάλιστα, επρόκειτο για λιγοστά Ευρώ, για μιά φούχτα δολλάρια, όπως έλεγε το ιταλικό γουέστερν του Σέρτζιο Λεόνε. Θα μπορούσε κανένας να φανταστεί πριν από δυό δεκαετίες, έστω μία, κάτι τέτοιο ; Και αναρωτιέμαι τί θα έλεγε αν ζούσε τώρα ο Βασίλης Αυλωνίτης για τούτη την απερίγραπτη, αδιανόητη εγκληματική ενέργεια, που εκτός που έγινε σε βάρος μιάς αιωνόβιας γυναίκας, δεν υπήρχε ούτε καν το ελαφρυντικό - αν μπορούσαμε να μιλήσουμε για ελαφρυντικά σε τέτοιες περιπτωσεις - της μεγάλης « μπάζας » από αυτή την ληστεία μετά φόνου ;
Άλλη είδηση : Συμμορία αποτελούμενη από τρεις νεαρούς ηλικίας γύρω στα δεκαπέντε χρόνια, εισέβαλε νύκτωρ στο σπίτι ηλικιωμένης γυναίκας, κι αυτής πάνω από ογδόντα ετών, και αφού τη ρήμαξαν οι φερέλπιδες αυτοί νεαροί στο ξύλο για να ομολογήσει σε ποιό κρυψώνα είχε βάλει τα ελάχιστα χρήματα που διέθετε, την άφησαν μισοπεθαμένη και έφυγαν, αποκομίζοντας τα λιγοστά χρήματα που είχε σε κάποιο συρτάρι της, και που μπορούσαν πανεύκολα να τα βρούνε, αν έρριχναν μιά δυό ματιές στο δωμάτιό της, χωρίς να χρειαστεί να απλώσουν τα χέρια τους πάνω στο γέρικο κορμί της.
Αυτοί οι νεαροί και οι κάπως μεγαλύτεροί τους, ακόμα και οι αρκετά μεγάλοι που επιδίδονται σ΄αυτού του είδους τις εγκληματικές πράξεις, είναι ολοφάνερο ότι είναι άνθρωποι που μεγάλωσαν χωρίς καθόλου αρχές, χωρίς οικογένεια, ή με οικογένεια που δεν ήταν σε θέση ή δεν ήθελε να τους δώσει κάποιες ελάχιστες βάσεις ανθρώπινης συμπεριφοράς. Λοιπόν, υπάρχουν και τέτοιες οικογένειες που προετοιμάζουν τα παιδια τους μ΄αυτούς τους τρόπους ; Που ενδεχομένως τα διδάσκουν πώς να τα καταφερνουν στη ζωή μ΄αυτούς τους πολύ αποτελεσματικούς τρόπους ; Φαίνεται ότι υπάρχουν, αλλοιώς θα πρέπει να έμαθαν αυτούς τους τρόπους επιβίωσης οι νεαροί από άλλες πηγές, από συνομήλικούς τους που βράζουν στο ίδιο καζάνι. Οι νεαροί αυτοί, που δεν έχουν ούτε τη λογική ζώου - αν υποθέσουμε ότι υπάρχει κάποια λογική στα ζώα - δεν θα αργήσουν βέβαια να συλληφθούν και να οδηγηθούν πρώτα στα « αναμορφωτήρια » ανηλίκων ( διάβαζε « μορφωτήρια κακοποιών » ), και μετά λίγα χρόνια στις φυλακές των ενηλίκων, τα σωφρονιστικά εκείνα καταστήματα, στα όποία οτιδήποτε άλλο γίνεται εκτός από σωφρονισμό.
Προσωπικά δεν πιστεύω ότι υπάρχουν αληθινά ανερμάτιστα παιδιά, που δεν μπορούν να ξεχωρίζουν, όχι το ηθικό από το ανήθικο - ας μην ζητάμε τέτοια ψιλοπράγματα τις σημερινές εποχές - αλλά το « νόμιμο » από το « παράνομο », το επιτρεπόμενο από το απαγορευμένο.
Αυτά τα πράγματα διδάσκονται, κι αν δεν διδάσκονται τώρα για ποικίλους λόγους, πρέπει να έχουμε υπ΄όψιν μας, ότι τα διδάσκανε στις παλιές - όχι πολύ παλιές - εποχές, οι γονείς και το υπόλοιπο περιβάλλον των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Που είναι η μόνη ηλικία στην οποία μπορείς να διδάξεις αυτά τα πράγματα, να δώσεις στο παιδί να καταλάβει ότι δεν πρόκειται να ζήσει όταν μεγαλώσει, μέσα σε έναν κόσμο χωρίς κανονισμούς, αρχές και νόμους. Οτι αν παραβαίνει αυτούς τους κανόνες που υπάρχουν στις κοινωνίες, θα καταλήξει στη φυλακή, όπου θα μπαινοβγαίνει όλη του τη ζωή. Θα πρέπει να μάθει πιό είναι το επιτρεπόμενο, και πιό το μή επιτρεπόμενο, το κολάσιμο, το νομικά καταδικαστέο.
Είπαμε σε προηγούμενο « χρονικό », ότι ο άνθρωπος είναι μεν κακός από τη φύση του - προσωπική μου γνώμη - ενώ άλλοι πιστεύουν ότι είναι εκ κατασκευής καλός - αλλά ότι ο χαρακτήρας του μεταβάλλεται από εξωγενείς παράγοντες, που μάλιστα αναφέρθηκαν. Για το λόγο αυτό, οι φταίχτες δεν είναι τα παιδιά, αλλά κατά κανόνα - με κάποιες λίγες εξαιρέσεις - οι μεγάλοι που αμελούν τη διαπαιδαγώγησή τους. Κανένας δεν γίνεται δικηγόρος αν δεν πάει στη νομική σχολή να κάνει τις σπουδές του. Κανένας δεν γίνεται γιατρός αν δεν σπουδάσει την ιατρική επιστήμη. Κανένας δεν γίνεται φιλόλογος αν δεν σπουδάσει φιλολογία στο πανεπιστήμιο. Και κανένας δεν γίνεται σωστός άνθρωπος, αν δεν σπουδάσει, αν δε μάθει την « επιστήμη » αυτή από τους αρμόδιους γι αυτή τη δουλειά. Που είναι το οικογενειακό περιβάλλον. Αν βέβαια αυτό έχει αυτές τις ικανότητες ή αυτές τις επιθυμίες. Ετσι, το « πού πάμε ; », θα πρέπει να το απευθύνουμε στο περιβάλλον, όχι στους ίδιους τους αργότερα εξελισσόμενους σε κακοποιούς.
Ο γράφων έχει ασχοληθεί και με το θέμα της παιδικής εγκληματικότητας σε άλλη περίπτωση. Αυτού του είδους την εγκληματικότητα την αγνοούσαμε ολωσδιόλου μέχρι πριν από λίγο καιρό, την ακούγαμε να υπάρχει σε μεγάλες πόλεις της Αμερικής, ειδικά στη Νέα Υόρκη, το Λος Αντζελες, το Σικάγο. Ηλθε όμως ο καιρός να τη δούμε να έρχεται και προς το μέρος μας. Το πράγμα έπρεπε να είναι αναμενόμενο. Όταν την διαπαιδαγώγηση των παιδιών την μετατοπίζουμε από τους γονείς στην τηλεόραση, είναι απόλυτα φυσικό ότι το αποτέλεσμα θα είναι αυτό, δεν μπορείς να το αποφύγεις με καμμιά κυβέρνηση. Επειδή δεν υπάρχει αποτέλεσμα χωρίς αιτία, ότι σπέρνεις, αυτό και θα θερίσεις.
Εγινε αναφορά λίγο πιό πάνω στις φυλακές, όπου μπορεί να καταλήξει ένας άνθρωπος που δεν του έβαλαν σταθερά θεμέλια στην αρχή της ζωής του. Και να περάσει πολλά χρόνια μέσα σ΄αυτήν. Στη σκέψη μου ήλθε τώρα η φυλακή που υπήρχε στην πόλη μας μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες. Ηταν πίσω από το δικαστικό μέγαρο, δηλαδή πίσω και από το σημερινό που στο μεταξύ έχει ανοικοδομηθεί πάνω στο παλιό, και μιά πίσω πόρτα του μεγάρου, οδηγούσε κατ΄ευθείαν στην είσοδο της φυλακής, απόσταση λίγων βημάτων. Καθόσουν πρώτα στο σκαμνί του κατηγορούμενου, σου έβαζε το δικαστήριο την άλφα ποινή, και αυθωρεί και παραχρήμα σε οδηγούσαν οι αστυνομικοί στο πίσω μέρος του δικαστηρίου, και από εκεί σε χρόνο δευτερολέπτων σε έχωναν στη στενή. Το πώς ήταν φτιαγμένη αυτή η « στενή », το αναφέρω αμέσως, έχοντας και προσωπική πείρα αυτής.
Η νότια πλευρά της φυλακής αυτής δεν φαινόταν, καλυπτότανε από το δικαστικό μέγαρο. Μπορούσες να τη δείς εκ των πλαγίων μόνο, αν έμπαινες από τη σιδερένια εξωτερική πύλη στον εξωτερικό αυλόγυρο. Αλλά όταν μιλάμε για αυλόγυρο εξωτερικό, μή φανταστείτε ότι σ΄αυτόν « προαυλιζόντανε » ( τώρα το μάθαμε κι αυτό το ρήμα με τις τελευταίες ομαδικές προφυλακίσεις στην Αθήνα ) οι φυλακισμένοι. Οχι, ο προαυλισμός τους γινόταν σε έναν εσωτερικό χώρο, ένα είδος αυλής, που βρισκόταν ανάμεσα στα κελλιά. Επειδή το σπίτι μας ήταν σχεδόν απέναντι από τις φυλακές, τύχαινε να πηγαίνω συχνά στο δικαστήριο, όπου σαν πιτσιρικάκι - ήμουν κι εγώ πιτσιρίκος κάποτε, όσο κι αν δεν το πιστεύετε - πήγαινα να βλέπω τους φίλους μου δικαστικούς υπαλλήλους. Λοιπόν, από την πίσω πλευρά του δικαστηρίου, έβγαινα ένα - δυό βήματα έξω προς την είσοδο της φυλακής, κι αυτή ήταν η πρώτη εμπειρία μου από τη φυλακή. Πρέπει να ομολογήσω, ότι με έπιανε κάποιος φόβος στο αντίκρυσμα της εισόδου της φυλακής, νόμιζα ότι εκεί μέσα βρισκόντουσαν μεγάλοι εγκληματίες, ενώ στην πραγματικότητα φαίνεται ότι αυτοί που έμεναν εκεί, ήσαν ελαφροποινίτες.
Το κτίριο ήταν πέτρινο και παραμελημένο, είχε λιγοστά στενά παράθυρα, καγκελόφραχτα βέβαια. Πίσω από τα σίδερα της φυλακής - που είναι ως γνωστόν για τους λεβέντες - έβλεπα μερικές φορές κάποια μορφή ασαφή, να κοιτάζει προς το δρόμο, την οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου, εκεί έβλεπε η δυτική πλευρά της φυλακής. Η βόρεια και η ανατολική πλευρά, έβλεπαν στους τωρινούς δρόμους που περικλείουν το δικαστικό μέγαρο. Ενας ψηλός τοίχος, κύκλωνε το όλο συγκρότητα από τη δυτική, την βόρεια και την ανατολική πλευρά.
Το εσωτερικό της φυλακής, τον γνώρισα σε μεγάλη ηλικία, όταν κλήθηκα μιά φορά από τον διευθυντή της φυλακής να εξετάσω έναν ασθενή φυλακισμένο. Ηταν η εποχή πριν πάρω ακομα την ειδικοτητα, ή μάλλον κατά τη διάρκεια της ειδίκευσης. Μπαίνω μέσα στον εσωτερικό χώρο, και αυτό που βλέπω είναι ένας αληθινός εφιάλτης. Στο χώρο αυτό τον εσωτερικό, δίκην « σαλονιού » φυλακής, ήσαν συγκεντρωμένοι σχεδόν όλοι οι έγκλειστοι, με ρούχα άθλια, βρώμικοι και ελεεινοί. Νομίζω ότι πρέπει να ήσαν καμμιά πενηνταριά άνθρωποι. Ο χώρος ήταν σκοτεινός - έτσι τον θυμάμαι - και σε άθλια κι αυτός κατάσταση. Από την εντύπωση αυτή που αποκόμισα, κατάλαβα ότι έπρεπε να σταματήσω αμέσως να κάμνω διαρρήξεις, ληστείες τραπεζών, μαφιόζικες δολοφονίες και τα παρόμοια. Η φυλακή αυτή διαλύθηκε και κατεδαφίστηκε πριν από κάπου τριανταπέντε χρόνια. Τώρα ετοιμάζεται μιά καινούργια και μοντέρνα φυλακή, στα αμερικανικά πρότυπα που βλέπουμε στο σινεμά, καμμιά δωδεκαριά χιλιόμετρα έξω από την πόλη, στα ανατολικά της.
Η ανάγκη για καινούργιες και πολλές φυλακές, δεν ισχύει μόνο για τη χώρα μας, την ίδια ανάγκη έχουν όλες σχεδόν οι χώρες της Δύσης, Ευρώπης τε και Αμερικής. Στις υπάρχουσες φυλακές, βρίσκονται στιβαγμένοι σαν παστωμένες σαρδέλλες, τριπλάσιοι ή και περισσότεροι φυλακισμένοι από όσους χωρούν οι φυλακές, σπάνίως υπάρχει κάποια σχετική ευρυχωρία σε μερικές από αυτές. Εκατομμύρια βρίσκονται στις αμερικανικές φυλακές, οι περισσότεροι από αυτούς μαύροι. Ενα εκατομμύριο στις φυλακές της Ρωσίας, δηλαδή ένα στα πενηντα ενεργά άτομα της κοινωνίας. Οι φυλακές της Πορτογαλίας είναι γεμάτες μέχρι τα μπούνια. Στη χώρα μας, υπάρχουν πάνω από τριάντα χιλιάδες φυλακισμένοι - τόσους τους υπολογίζω εντελώς αυθαίρετα - σε φυλακές που δεν χωράνε ούτε το ένα τέταρτο από αυτούς. Στη Βρεττανία, πριν από λίγα χρόνια, οι αρχές έβγαλαν από τις φυλακές, όλους όσους έίχαν υπόλοιπο ποινής μέχρι δυό χρόνια, ήσαν ασφυκτικά γεμάτες, παρά το γεγονός ότι έχουν χτιστεί αρκετές καινούργιες. Στις Ενωμένες Πολιτείες, αναγκάζονται να βγάζουν βαρυποινιτες έξω με αναστολή - o n p a r o l e, στα αγγλικά - καθώς είναι κι αυτός ένας κάποιος τρόπος αποσυμφόρησης των φυλακών.
Για ποιό λόγο βρίσκονται τόσο πολλοί άνθρωποι πίσω απ΄τα σίδερα, b e h i n d b a r s, κατά την αγγλοσαξωνική ανεπίσημη ορολογία ; ( Ολο αγγλικούς όρους μεταχειρίζονμαι, για να δείξω προφανώς ότι κατέχω καλά αυτή τη γλώσσα, πράγμα που δεν είναι αλήθεια ). Για ποιό λοιπόν λόγο βρίσκονται όλοι αυτοί εκεί μέσα ; Αυξημένη εγκληματικότητα, αυτή είναι η απάντηση. Αλλά γιατί αυξημένη, και μάλιστα σε τόσο μεγάλο βαθμό ; Εκεί είναι η ουσία. Νομίζω ότι δόθηκαν μερικές ουσιώδεις εξηγήσεις πιό πάνω. Πιθανόν να υπάρχουν και άλλοι λόγοι, τους οποίους ξέρουν οι κοινωνιολόγοι.
Μπορείτε λοιπόν να φανταστείτε έναν Αυλωνίτη που θα ζούσε στη σημερινή εποχή, τί θα έλεγε ; Μόνο το κλασσικό εκείνο : « Βρε, πού πάμε, πού πάμε ! ». Η μήπως άλλα λόγια που δεν μπορώ να τα φανταστώ ;