Κατά πώς πηγαίνουν τα πράγματα, ύστερα από τρεις - τέσσερις δεκαετίες, οι άνθρωποι που θα παντρεύονται, θα είναι μιά μειοψηφία, πόσο μεγάλη ή μικρή δεν γνωρίζω. Κάπου κάπου, θα καλούνται φίλοι και συγγενείς, να παρευρεθούν σε έναν γαμο, είτε στην εκκλησία, κατά τον πατροπαρόδοτο τρόπο, είτε στο γραφείο του αρμόδιου αντιδήμαρχου, κατά τον καινούργιο τρόπο, που πάντως κι αυτός είναι αληθινός γάμος. Και ενώ τώρα το πράγμα αυτό είναι ένα κοινωνικό γεγονός, τις εποχές εκείνες τις μελλοντικές, θα θεωρείται - έτσι νομίζω - κάτι σαν απονενοημένο διάβημα, το οποίο κατέληξαν να κάνουν δυό άνθρωποι του αντίθετου φύλου, επειδή τους « λάσκαρε » η βίδα, κατά το κοινώς λεγόμενο.
Η επί θύραις απαξίωση ενός παμπάλαιου θεσμού, που υπήρχε από τις πρώτες στιγμές που φάνηκε να περπατά πάνω στα δυό του πόδια ο άνθρωπος επί της γής, φαίνεται ότι θα αφορά μόνο τις Δυτικές κοινωνίες, και μάλλον όχι όλες, και όχι στην ίδια έκταση. Οσο πιό αναπτυγμένες οι χώρες, τόσο και πιό λίγοι θα είναι οι γάμοι, αυτή είναι η γνώμη μου. Το γιατί θα υπάρχει αυτή η διάκριση, θα προσπαθήσω να το εξηγήσω τώρα αμέσως.
Από τα παλιά χρόνια, μέχρι και λίγο πριν την εποχή μας, άντρες και γυναίκες, είχαν σπουδαίους λόγους για να θέλουν να έχουν νόμιμη και μόνιμη σχέση ο ένας με την άλλη. Ο μεν άντρας, είναι πασίγνωστο ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνος του να στήσει ένα νοικοκυριό, ως επί το πλείστον είναι ακατάστατος, δεν έχει τις απαιτούμενες δεξιότητες, δεν έχει και την διάθεση, αλλά και το χρόνο να ασχοληθεί με οικιακές εργασίες. Να στρώνει κρεββάτια, να σκουπίζει, να πλένει ρούχα - έστω και στο πλυντήριο - να μαγειρεύει, να πλένει πιάτα και πολλά άλλα, που θα χρειαζόταν πολύς χώρος και χρόνος για να τα απαριθμήσω. Βέβαια, υπάρχουν και κάποιοι λιγοστοί άντρες, που τα καταφερνουν καλά σ΄αυτά τα πράγματα, αλλά πρόκειται για μειοψηφία. Οι πολλοί δεν κάνουν γι αυτά τα πράγματα. Μάλιστα, πολλοί άντρες - μεταξύ των οποίων και ο γράφων - είναι ανεπρόκοποι, ανοικοκύρευτοι και ανίκανοι για οποιαδήποτε οικιακή εργασία, επομένως κάποιος άλλος πρέπει να ασχολείται με το σπίτι, όχι αυτοί. Είναι αυτοί που έχουν μεγάλη ανάγκη από φροντίδα. Και ποιός θα τους έχει κάτω από τις φροντίδες τους ; Η γυναίκα, αυτό το πλάσμα που όλοι - ή έστω οι πολλοί - αγαπάμε και θέλουμε να μας αγαπά και να μας φροντίζει κι αυτό.
Τώρα θα πούμε γιατί οι γυναίκες είχαν κι αυτές πολύ σπουδαίους λογους να έχουν μόνιμα και παντοτινά, έναν άντρα στο πλάϊ τους. Βέβαια, δεν κομίζω γλαύκα εις Αθήνας, όλοι λίγο ή πολύ, ξέρουν τους λόγους αυτούς. Αλλά δεν βλάπτει να τους αναφέρουμε εν συντομία. Λοιπόν, στις πρωτόγονες κοινωνίες, στις πρόσφατες, αλλά και στις συγχρονες Δυτικές, μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, ας πούμε πριν από είκοσι - τριάντα χρόνια, οι γυναίκες εξακολουθούσαν να χρειάζονται τους άντρες. Ο κύριος λόγος φυσικά, ήταν ο οικονομικός, οι γυναίκες ήσαν - στη μεγάλη πλειοψηφία τους - έξω από την παραγωγική διαδικασία, δεν ήσαν δηλαδή εργαζόμενες, άρα δεν ήσαν οικονομικά ανεξάρτητες. Και όταν μιά γυναίκα έμενε ανύπαντρη, κουβαλούσε επάνω της ένα φοβερό στίγμα, της γεροντοκόρης που είχε μείνει « στο ράφι ». Και που έπρεπε να την συντηρούν οι γονείς της όσο καιρό ζούσαν. Ετσι ήταν η κατάσταση μέχρι σχετικά πρόσφατα. Αλλά ήλθε κάποια εποχή, που η κατάσταση αλλαξε άρδην.
Οι γυναίκες μπήκαν στην παραγωγική διαδικασία. Είτε σαν εργάτριες, - στην αρχή - είτε σαν ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι, είτε σαν επιστήμονες, σε κάθε είδους επιστήμη. Και αποχτήσανε μ΄ αυτό τον τρόπο, την οικονομική ανεξαρτησία τους. Από εκεί και ύστερα, η παραπέρα συνέχεια πήρε σιγά σιγά το δρόμο της, αφανώς στην αρχή, πιό φανερά όσο περνούσε ο καιρός. Παρ΄όλα αυτά, πατροπαρόδο τα έθιμα και αντιλήψεις, δεν εξαφανίζονται τόσο γρήγορα. Και έτσι, συνεχισαν να παντρεύονται τους άντρες, όπως και προηγούμενα.
Η εξάρτηση όμως της γυναίκας σχετικά με το οικονομικό ζήτημα, όσο πηγαίνει και θα εξαφανίζεται στις Δυτικές χωρες στις προσεχείς δεκαετίες. Αυτό - κατά τη γνώμη, μου που μπορεί να είναι εσφαλμένη - θα οδηγήσει σε αληθινή αποχή από το γάμο, την μόνιμη και νόμιμη σχεση δηλαδή, πολλές γυναίκες. Ηδη, ένα σημαντικό για την ώρα μέρος του γυναικείου πληθυσμού, προτιμά να έχει πρόσκαιρες σχέσεις με άντρες, που τις διαλύουν οι « συμβαλλόμενοι » όποτε θέλουν, για να συνάψουν άλλη σχέση. Το φαινόμενο αυτό είναι πολύ έντονο
στις μεγάλες πόλεις, λιγότερο στις μικρές, και μάλλον ασήμαντο στους αγροτικούς πληθυσμούς, που κατοικούν σε χωριά και κωμοπόλεις.
Η γυναίκα που έχει πλήρη οικονομική αναξαρτησία, που έχει εξασφαλισμένο εισόδημα, που έχει εξασφαλισμένη σύνταξη μετά την απόσυρσή της από την εργασία, είναι πολύ φυσικό να απωθεί τη σκέψη του να έχει δίπλα της έναν άντρα, που χρειάζεται να του ετοιμάζουν το φαγητό του, να του πλένουν τα ρούχα του, και να του προσφέρουν και άλλες υπηρεσίες, πράγματα που του προσφέρει η μόνιμη συμβίωση με μιά γυναίκα, Για ποιό λοιπόν λογο, να φορτωθεί η γυναίκα αυτό το ρόλο, που καμμιά ουσιαστική ωφέλεια δεν της παρέχει ; Για να κάνει παιδιά ; Δεν φαίνεται ότι οι σημερινές γυναίκες που έχουν καρριέρα επαγγελματική, να θέλουν και τόσο πολύ να έχουν παιδιά, που άλλωστε δεν μπορούν να τα μεγαλώσουν με σωστό τρόπο. Αλλά κι αν θέλουν παιδιά, στο μέλλον θα μπορούν πολύ εύκολα να τα αποκτούν. Από κάποιον άντρα, ή και χωρίς να χρειάζεται απαραιτήτως και πατέρας Θα μπορούν ενδεχομένως και να κλωνοποιούνται για να έχουν παιδιά αποκλειστικά δικής τους παραγωγής.
Επιστημονική φαντασία, θα πείτε. Μάλιστα, πρόκειται για καθαρά επιστημονική φαντασία. Αλλά πόσα πράγματα που τα θεωρούσαμε σαν φανταστικές προβλέψεις, δεν έχουν γίνει πραγματικότητα ; Όλα μπορούμε να τα σκεφτόμαστε, ακόμα και αυτή την εξέλιξη των πραγμάτων. Αλλωστε - όπως ήδη ειπώθηκε - υπάρχει ήδη μιά αρκετή τάση προς την αποχή από το γάμο, κι αυτό δεν είναι επιστημονική φαντασία.
Το πρόβλημα αφορά μόνο τους άντρες, αυτοί είναι που έχουν ανάγκη τη γυναίκα, όχι το αντίθετο. Αλλά και εκεί μπορεί να βρεθεί, ότι κάποιοι ή πολλοί άντρες, θα προτιμούσαν αυτή τη λύση. Και να σκεφτούν, ότι θα περάσουν τριάντα, σαράντα ή και περισσότερα χρόνια, πάρα πολύ όμορφα, χωρίς τις υποχρεώσεις ενός αρχηγού οικογένειας - ενός πάτερ φαμίλιας - με τη συντροφιά πολλών γυναικών, κι ας είναι τα τελευταία δέκα, ή είκοσι χρόνια μέσα σε μαρασμό, με τη μοναξιά να τους κάμνει να πέφτουν σε μεγάλου βαθμού κατάθλιψη.
Φυσικά, θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν και τα παραδοσιακά ζευγάρια, ίσως μάλιστα σε σημαντική έκταση. Αλλά ένα πράγμα είναι βέβαιο : Ότι ο θεσμός του γάμου θα απαξιωθεί σε έναν σημαντικό βαθμό. Και ίσως, όταν σε κάποια μελλοντική εποχή, θα βλέπουν οι άνθρωποι ένα ζευγάρι να οδεύει προς μιά μόνιμη σχέση, να το χλευάζουν, να το ειρωνεύονται για την ανοησία που πηγαίνουν να κάνουν. Και μπορώ να τους βλέπω από τώρα αυτούς τους φιλοθεάμονες παρατηρητές, να στέκονται έξω από την εκκλησία ή το δημαρχείο, και να κοροϊδεύουν, να χλευάζουν αυτούς τους ανόητους, που μπαίνουν μέσα και πάνε να « κρεμαστούν » όπως λέγεται στις περιπτώσεις αυτές. Αυτή νομίζω ότι θα είναι η νοοτροπία που θα επικρατεί σε μιά όχι και πολύ μακρυνή εποχή. Σε μιά εποχή στην οποία οι γάμοι θα είναι τόσο σπάνιοι, τόσο λιγοστοί, που θα αποτελούν μιά αληθινή ατραξιόν για τους άλλους. Και ένας λόγος για να δημιουργείται ένας ατέλειωτος αριθμός από ανέκδοτα, που θα σχετίζονται μ΄αυτούς τους καθυστερημένους - ίσως και ηλίθιους - που επιμένουν να κάμνουν ότι κάποιοι παλιοί έκαμναν κάποτε στο παρελθόν. Ετσι είναι τα πράγματα. Το είπε άλλωστε και ο Ηράκλειτος : « Τα πάντα ρεί », όλα αλλάζουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου