Δεν ήσαν γνωστοί αυτοί οι ιατρικοί όροι στα παλιά χρόνια, τουλάχιστον για τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού. « Εμφραγμα του μυοκαρδίου », « στένωση των στεφανιαίων αγγείων », ( δεν ήξερε ο απλός άνθρωπος, ούτε τη λέξη « στεφανιαίο », μπορεί να νόμιζε ότι πρόκειται για κανένα στεφάνι από λουλούδια ). Δεν ήταν και πολύ γνωστοί οι όροι « θρόμβωση », « εμβολή », « ανεύρυσμα » και διάφορα άλλα σχετικά.
Και ήλθε η στιγμή και η εποχή, να γίνουν όλοι κάτοχοι της έννοιας αυτών των όρων, μιλάς για στεφανιογράφημα, και όλοι καταλαβαίνουν περί τίνος πράγματος πρόκειται. Αναφέρεσαι σε τριπλό μπάϋπαςς, και ξέρουν οι πάντες τί σημαίνει αυτό. Το ίδιο συμβαίνει και με ένα πλήθος από άλλους ιατρικούς όρους, τα έμαθαν όλοι απ΄έξω κι ανακατωτά.
Πλήθος μεγάλο οι καρδιολόγοι, και να προφτάσουν δεν μπορούν, πολλοί και οι καρδιοχειρουργοί και πολλή δουλειά έχουν κι αυτοί. Πού θα έβρισκες καρδιολόγους σε πολύ παλιές εποχές ; Ησαν θυμάμαι δυό όλοι κι όλοι στην πόλη μας, και λίγη ήταν η δουλειά που είχαν. Λιγοστοί ήσαν οι άνθρωποι που ζητούσαν τη βοήθειά τους, στον παθολόγο τους πήγαιναν συνήθως. Δεν έπασχαν τότε από το κυκλοφορικό τους σύστημα, δεν έπασχαν από την καρδιά τους ; Και βέβαια έπασχαν, όμως δυό ήσαν οι περιπτώσεις να μαθευτεί αυτό. Στην μιά από αυτές, ξαφνικά και ενώ ήσαν όλα πολύ καλά κι ωραία, ο άνθρωπος έπεφτε ξερός και δεν ξανασηκωνότανε. Ηταν η λεγόμενη τοτε - λανθασμένα όμως - συγκοπή καρδίας. Αυτό που λέμε σήμερα ανακοπή καρδιακή.
Η άλλη περίπτωση, ήταν πολύ πιό συχνή, έτσι τουλάχιστον νομίζω. Περπατούσε ο ανθρωπος στο ανηφοράκι ή ανέβαινε τη σκάλα, πέντε έξι σκαλοπάτια. Και εκεί που ανέβαινε, ένας πόνος σφοδρός τον έπιανε, εκεί μπροστά στο στήθος. Και ο πόνος αυτός, πήγαινε και ψηλά στο στέρνο, από εκεί στον αριστερό ώμο, στο μπράτσο, και κατέβαινε μέχρι κάτω στο αριστερό χέρι, μόνο αριστερά πήγαινε αυτή η ιστορία με τον απότομο πόνο. Που συνοδευότανε από ένα αίσθημα επικείμενου θανάτου, όπως τον περιγράφανε τα βιβλία της ιατρικής.
Τί έκαμνε ο άνθρωπος που πάθαινε αυτό το επεισόδιο ; Σταματούσε το περπάτημα ή την ανάβαση, δεν ήταν δυνατό να συνεχίσει. Υστερα, έβγαζε από την τσέπη του ένα κουτί που είχε μέσα του χαπάκια, έπαιρνε ένα χαπάκι και το έβαζε κάτω από τη γλώσσα του, ένα υπογλώσσιο δισκίο, όπως έγραφε από έξω το κουτί. Το χαπάκι αυτό περιείχε νιτρογλυκερίνη, μάλιστα, αυτή την εκρηκτική ύλη που ανατινάζει κτίρια ολόκληρα. Και η κατάσταση που περιγράφηκε, ήταν η πασίγνωστη τότε στηθάγχη.
Τί ήταν αυτή η στηθάγχη, που και το όνομά της δεν το ξέρουν σήμερα αυτοί που υποφέρουν από καρδιακά νοσήματα ; Με πολύ απλά λόγια, μιά δυσκολία στην κυκλοφορία του αίματος μέσα στα στεφανιαία αγγεία της καρδιάς, που οφειλότανε συνήθως σε στένωση των αγγείων αυτών - ή και ενός μονάχα αγγείου - και που στερούσε την καρδιά από το αίμα που χρειαζότανε εκείνη τη στιγμή για να λειτουργήσει. Αυτή η στένωση του αγγείου ή των αγγείων, είχε σαν αιτίες διάφορους παράγοντες. Ακατάλληλη διατροφή - κυρίως με ζωϊκά λίπη - κάπνισμα, μιά υψηλή χοληστερίνη που υπήρχε από διάφορους λόγους, τροφικούς, από τάση του ίδιου του οργανισμού να έχει υψηλά επίπεδα χοληστερίνης, από το κάπνισμα όπως αναφέρθηκε και από άλλες ποικίλες αιτίες.
Όταν ο άνθρωπος που παρουσίαζε μιά πρώτη τέτοια προσβολή πήγαινε στο γιατρό, στον παθολόγο του, εύκολα συνήθως αυτός ο γιατρός έβαζε τη διάγνωση. Που την επικύρωνε ο καρδιολόγος, και άρχιζε - μή υπάρχοντος άλλου τρόπου - να παίρνει σε κρίσεις στηθάγχης το χαπάκι με την τρινιτίνη, όπως ονόμαζαν με άλλο ιατρικό όνομα, τη νιτρογλυκερίνη. Που χαλάρωνε το σπασμό των στεφανιαίων αρτηριών, και σε λίγα δευτερόλεπτα, μπορούσε ο ασθενής να συνεχίσει την πορεία του.
Εν τάξει, αυτός ήταν ο τρόπος αντιμετώπισης της στηθάγχης την εποχή εκείνη, που δεν μπορούσε να γίνει ούτε σκέψη για δημιουργία παράπλευρης κυκλοφορίας, μιάς παράκαμψης τεχνητής της βουλωμένης αρτηρίας. Που μπορεί να ήσαν δυό ή και τρεις αρτηρίες, αυτές που τις επισκευάζουν σήμερα με διπλό και τριπλό μπαϋπάςς, ή ανοίγοντας με ειδικό τρόπο τις αρτηρίες με το γνωστό « μπαλονάκι », τη λεγόμενη αγγειοπλαστική. Καθως όμως δεν υπήρχαν τότε κάποιοι τέτοιοι τρόποι., η υπόθεση έμενε στη νιτρογλυκερίνη και στη δίαιτα, για να μην αυξάνεται πιό πάνω η χοληστερίνη, και συνεπώς να μην στενεύουν πιό πολύ οι στεφανιαίες αρτηρίες.
Όμως, η κατάσταση αυτή που τη λέγαμε στηθάγχη, ήταν πάρα πολύ σοβαρή, και η προοπτική της μάλλον άσχημη. Φυσικά, ήταν δυνατό να συνεχίσει να ζεί ο άνθρωπος επί χρόνια αρκετα μ΄αυτή την κατάσταση, αλλά η λεγόμενη τότε « συγκοπή καρδίας », έπρεπε να αναμένεται σε κάποια χρονική στιγμή, τα πράγματα δεν είχαν ευτυχή κατάληξη.
Το ερώτημα που μπαίνει τώρα, είναι τί έγινε αυτή η στηθάγχη, για ποιό λόγο δεν εμφανίζεται τώρα, τουλάχιστον σ΄αυτή την έκταση ; Οχι, δεν εξαφανίστηκε η πάθηση αυτή, απλώς τη διακόπτουν οι αρμόδιοι γιατροί με την πρώτη εμφάνιση που κάμνει. Πιάνει μιά δυό φορές τον άνθρωπο το επεισόδιο αυτό, πηγαίνει στο γιατρό αμέσως, και από εκεί και πέρα, το λόγο τον έχουν οι καρδιοχειρουργοί. Για συνέχιση των επεισοδίων δεν μπορούμε να μιλάμε, ούτε και για τη νιτρογλυκερίνη φυσικά. Αν αυτό μπορεί να υπάρχει χωρίς την χειρουργική επέμβαση, το βλέπουμε σε πολύ καθυστερημένες χώρες, που δεν διαθέτουν ούτε κατάλ-ληλη υποδομή νοσοκομειακή, ούτε φυσικά και καρδιοχειρουργούς. Οπότε αυτα πράγματα, μένουν στην κατάσταση που υπήρχε τότε, νιτρογλυκερίνη και τίποτε άλλο.
Ένας λόγος που έκαμνε πολλούς ανθρώπους που έπασχαν τότε στα παλιά από την κατάσταση αυτή να μην πέφτουν με το πρώτο επεισόδιο καταγής και να μην ξανασηκώνονται, ήταν και το γεγονός, ότι οι άνθρωποι των τότε εποχών, δεν είχαν αυτοκίνητα. Πώς, τί σχέση έχει το αυτοκίνητο με την αντοχή σε στεφανιαία επεισόδια, έχει καμμιά λογική αυτό το πράγμα ; Βεβαίως, έχει και πολύ μάλιστα. Οι τότε ανθρωποι, περπατούσαν χιλιόμετρα κάθε μέρα, ανέβαιναν ανηφοριές και μάλιστα μεγάλες. Πράγμα που έκαμνε τα στεφανιαία αγγεία να έχουν και μιά άλλη επιλογή.
Δεν είναι πολύ γνωστό, αλλά ένας γιατρός, ένας καρδιολόγος, θα απαντήσει και θα εξηγήσει το γιατί. Λοιπόν, από τις στεφανιαίες αρτηρίες, ο άνθρωπος χρησιμοποιεί υπό κανονικές συνθήκες , μόνο το εικοσιπέντε περίπου τοις εκατό τους. Το υπόλοιπο εβδομήντα πέντε τοις εκατό, το επιστρατεύει η καρδιά, όταν αναγκαστεί να έχει υψηλότερη απόδοση. Όταν αναγκαστεί να δουλέψει εντατικά, όταν βαδίζει ας πούμε γρήγορα ο άνθρωπος, τότε λειτουργεί ένα ακόμα μέρος των αρτηριών αυτών. Κι όταν πάει να τρέξει - είτε επειδή βιάζεται, είτε επειδή κάποιος τον κυνηγά - η καρδιά επιστρατεύει και το υπόλοιπο των εφεδρειών της. Ολα τα διαθέσιμα αγγεία δηλαδή.
Ο σημερινός άνθρωπος των προηγμένων χωρών, ούτε χρειάζεται να τρέχει, ούτε καν να περπατά. Χρησιμοποιεί το δικό του αυτοκίνητο, το λεωφορείο, το τραμ και ότι άλλο κινείται με μηχανή Αποτέλεσμα : Αυτές οι αρτηρίες, οι επικουρίες δηλαδή της καρδιάς, συνεχώς ατροφούν, μέχρι που εξαφανίζονται σχεδόν ολικά. Όπως ατροφεί ένα χέρι, αν μείνει επί μήνες στο γύψο, ακριβώς μ΄αυτό τον τρόπο. Κι όταν ο άνθρωπος που έχει ήδη πρόβλημα στένωσης των αρτηριώντης καρδιάς του, έχει την άνάγκη των εφεδρειών αυτών, δεν τις έχει. Ετσι, δεν συμβαίνει επεισόδιο στηθάγχης, συμβαίνει καρδιακή προσβολή. Που μπορεί να είναι χωρίς μοιραίες συνέπειες και να προφτάσει ο ασθενής να πάει στο νοσοκομείο. Αλλά που μπορεί να τον αφήσει επί τόπου, χωρίς καμμια πιθανότητα να γλυτώσει.
Και λοιπόν, τί μπορεί να γίνει προληπτικά, ώστε να αποφεύγονται κατά το δυνατόν αυτού του είδους τα φαινόμενα και οι καταστάσεις ; Διάφορα και ποικίλα μέτρα μπορούν να εφαρμοστούν, φυσικά πριν αρχίσει μιά τέτοια ιστορία, αλλά και αφού κάνει την εμφάνισή της. Επειδή, το κάλλιο γαϊδούρόδενε, παρα γαϊδουρογύρευε, έχει και εδώ την πληρη εφαρμογή του, το λέει και ο Ιπποκράτης με το γνωστό ιατρικό γνωμικό : « Το προλαμβάνειν, είναι κάλλιον του θεραπεύειν ». Οπότε, είναι σημαντικό, να εφαρμόζονται τα όσα είναι αναγκαία, προτού φύγει ο γάϊδαρος και τρέχουμε να τον βρούμε.
Το πρώτο που πρέπει να καταλάβουμε και να το κατανοήσουμε, είναι ότι τα πόδια μας, τα κάτω αυτά άκρα μας, δεν τα έχουμε για φιγούρα, αλλά γιατί έχουν κάποιους σκοπούς να επιτελέσουν. Κι ανάμεσα σ΄αυτούς, είναι το να τα χρησιμοποιούμε για να βρισκόμαστε σε καλή φυσική κατασταση, για να τα χρησιμοποιούμε για να ασκούμαστε. Καλό είναι να έχουμε το αυτοκίνητο μας - το οχτωκίνητο, όπως πρέπει να το λέμε, το έχουμε πεί αυτό και σε άλλες περιπτώσεις - και με αυτό να πηγαίνουμε στη δουλειά μας, στις εκδρομές μας τα Σαββατοκύριακα και για άλλους σκοπούς. Όμως, κάποια ώρα της ημέρας, ίσως κατά τις βραδυνές ώρες, είναι πολύ χρήσιμο να χρησιμοποιούμε και τα κάτω άκρα μας. Για να κάνουμε τα πέντε χιλιόμετρα τη μέρα, που οι ειδικοί μας συνιστούνε. Με τον τρόπο αυτό, θα έχουμε τις εφεδρείες των στεφανιαίων αρτηριών που αναφέρθηκαν.
Η τροφή τώρα. Είναι γνωστό, και μάλλον θα περίττευε να αναφερθεί, ότι το κόκκινο κρέας δεν είναι και τόσο κατάλληλο για κατανάλωση. Ειδικώτερα το αρνί και το κατσίκι, αυτά είναι που λιγότερο από τα άλλα πρέπει να μην μπαίνουν στο πιάτο. Γνωστό είναι επίσης, ότι τα ψάρια, όλα τα ψάρια γενικά, είναι η καλλίτερη επιλογή. Εγινε παρατήρηση από Αμερικανούς καρδιολόγους πριν δεκαετίες, ότι οι Γιαπωνέζοι ψαράδες, είχαν υψηλό προσδόκιμό ζωής, και γενικά στην Ιαπωνία της εποχής που έγινε η μελέτη, οι άνθρωποι ζούσαν πολλά χρόνια, περισσότερο από οποιονδήποτε Ευρωπαίο άνθρωπο.
Ιδια περίπου εποχή, άλλοι Αμερικανοί καρδιολόγοι - ή μήπως ήσαν οι ίδιοι ; - παρατήρησαν ένα ανάλογο φαινόμενο στην Κρήτη. Οπου η μεγάλη κατανάλωση ελαιόλαδου, έδωσε την εξήγηση της μακροβιότητας των Κρητών. Τότε ακούστηκε για πρώτη φορά και ο όρος « μεσογειακή δίαιτα », μιά δίαιτα που αποτελείται κυρίως από όσπρια, λαχανικά και άλλα προϊόντα της γής. Το ζήτημα είναι, αν οι Μεσογειακοί λαοί - μετάξυ των οποίων και οι ημέτεροι - συνεχίζουν αυτή τη δίαιτα, πράγμα μάλλον αμφίβολο.
Η ολη ιστορία με τις δίαιτες αυτές, αφορά τη χοληστερίνη. Και πιό πολύ ακόμα, τη χοληστερίνη των διαβητικών, που έιναι πάμπολλοι, σαν την άμμο της θαλασσας. Οι οποίοι, άμεσο κίνδυνο έχουν από υψηλές τιμές χοληστερίνης. Και πολλή προσοχή πρέπει να δίνουν, τόσο αυτοί, όσο και ο υπόλοιπος πληθυσμός, σ΄αυτή την ουσία που πρέπει να αποφεύγεται η μεγάλη συγκέντρωσή της στο αίμα. Αλλοιώς, θα πάμε στα μπάϋπάσσια, και τότε θα μας πούνε οι γιατροί : « Γιατί ρε σείς παιδιά, δεν παίρνατε από πολύ πρωτύτερα τα μέτρα εκείνα, που τώρα αναγκαστικά θα πρέπει να πάρετε ; Δηλαδή, το βαδην των πέντε χιλιομέτρων, την αποφυγή του καπνίσματος, την κατάλληλη δίαιτα και τα υπόλοιπα. Και που είστε αναγκασμένοι να τα κάνετα τώρα, αλλά όπως λένε και οι εξ ανατολών γείτονές μας : « Μπαϊραμντά σόνρα ». Που στη γλώσσα την ελληνική, μεταφράζεται στο « κατόπιν εορτής » . Αν και καθόλου εορτή δεν είναι το να σου ανοίγουν με ψαλλίδια και μαχαίρια την καρδιά σου, έτσι δεν είναι ; ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου