Θα σας υποβάλω μιά ερώτηση, στην οποία παρακαλώ να απαντήσετε με όσο μπορείτε μεγαλύτερη ειλικρίνεια : Δεν παραδέχεστε - όσοι με γνωρίζετε καλά - ότι είμαι ένας εξαίρετος άνθρωπος, ένας φιλήσυχος τύπος, ένας άνθρωπος χωρίς καθόλου εγωϊσμούς και πάντοτε με άριστη σχέση με όλους τους συμπολίτες μου ; Ενας άνθρωπος χωρίς κανένα ελάττωμα που τιμά την πόλη μας με το ήθος του ; Τέλος πάντων, ένας άνθρωπος χωρίς κάνένα απολύτως κουσούρι, ο τέλειος άνθρωπος, τέτοιος που δεν έχει ξαναφανεί στη γή ;
Ξέρω ότι όλοι μαζύ θα απαντήσετε ( μέσα σας βέβαια, όχι ανοιχτά ) εν χορώ : « Τρελλός είναι αυτός ο άνθρωπος, ποιός νομίζει ότι είναι ; Υπάρχει άνθρωπος χωρίς ελαττώματα, χωρίς πλήθος από ελαττώματα, ακόμα κι αν είναι άγιος που τον βλέπουμε σε εικόνες και πιστεύουμε ότι είχε ένα σωρό ελαττώματα ; Οχι, ο άνθρωπος που μας κάμνει αυτές τις ερωτήσεις, την έχει « ψωνίσει » κατά το κοινώς λεγόμενο, έχει καβαλλήσει το καλάμι ». Μάλιστα, αυτά θα πείτε και θα έχετε απόλυτο δίκαιο.
Ετσι, θα σας μιλήσω ειλικρινά. Τίποτε από αυτά που σας είπα υπό μορφή ερωτημάτων, δεν υπάρχει, δεν πιστεύω τίποτε από αυτά που έγραψα. Απλώς, ήθελα να θυμίσω τον Αισώπιο μύθο εκείνο, στον οποίο ο μεγάλος μυθογράφος παρουσιάζει τον άνθρωπο που βλέπει στον εαυτό του μόνο προτερήματα και καλά στοιχεία, ενώ σε όλους τους άλλους, μόνο ελαττώματα και στραβά πράγματα.
Λέει λοιπόν ο Αίσωπος στο μύθο του : Κάθε άνθρωπος έχει κρεμασμένα από τον ώμο του δυό σακκίδια, το ένα μπροστά του, το άλλο πίσω του. Στο μπροστινό σακκίδιο, υπάρχουν όλα τα στραβά και τα ανάποδα, όλα τα ελαττώματα που έχουν οι άλλοι άνθρωποι. Και επειδή έχει το σακκίδιο αυτό μπροστά του, μπορεί να βλέπει με μεγάλη ευκολία όλα τα κουσούρια των άλλων.
Στο σακκίδιο που είναι κρεμασμένο πίσω του, υπάρχουν όλα τα στραβά και ανάποδα, όλα τα ελαττώματα του ίδιου ανθρώπου. Αλλά είναι στο πίσω σακκίδιο. Και βέβαια ο άνθρωπος δεν είναι μύγα. Μα τί δουλειά έχει η μύγα σε όλη αυτή την ιστορία ; Εχει και παραέχει, η μύγα έχει τεσσερις ομάδες ματιών, από τέσσερα μάτια η κάθε μία - έτσι θυμάμαι το πράγμα - και η κάθε ομάδα των ματιών της βλέπει προς μιά ορισμένη κατεύθυνση. Εμπρός, δεξιά, αριστερά και πίσω. Γι αυτό, όταν πάμε να χτυπήσουμε μιά μύγα από πίσω - έτσι, ύπουλα - αυτή βλέπει το χέρι που κατευθύνεται επάνω της, και φεύγει και αποφεύγει το χτύπημα. Λοιπόν ο άνθρωπος δεν έχει μάτια στο πίσω μέρος του κεφαλιού του, άρα δεν μπορεί να δεί το σακκίδιο που κρέμεται πίσω του, άρα δεν μπορεί να δεί τα δικά του ελαττώματα.
Λοιπόν, αυτός ο μύθος κρύβει πολύ μεγάλα νοήματα. Είναι περισσότερο από αληθινό, ότι ο κάθε άνθρωπος - ίσως χωρίς καμμιά εξαίρεση - βλέπει ολοκάθαρα όλα τα ελαττώματα, όλα τα άσχημα που έχουν οι άλλοι άνθρωποι, αυτοί βέβαια τους οποίους γνωρίζει, που τους βλέπει από κοντά και συγχρωτίζεται μ΄αυτούς, φίλους γνωστούς και λοιπούς. Είτε κάποιους άλλους που δεν είναι του κύκλου του, αλλά μπορεί να έχει πληροφορίες γι αυτούς από διάφορες πηγές.
Γιατί άραγε γίνεται αυτό το πράγμα, να βλέπεις μόνο τα κακά των άλλων και σχεδον ποτέ τα καλά στοιχεία που έχουν, ενώ σε σένα βλέπεις μόνο καλά ; Δεν έχεις - αυτό το « έχεις », δεν είναι προσωπικό, είναι σχήμα λόγου - δεν έχεις τη στοιχειωδη νοημοσύνη να δείς σε ποιά σημεία είσαι ελαττωματικός, τα σημεία που υστερείς, και βέβαια ποιές είναι οι καλές σου ιδιότητες, να ξεχωρίσεις τα μεν από τα δέ. Δεν είναι εύκολο βέβαια να βρούμε την αιτία που προκαλεί αυτή την παραμορφωτική εικόνα, τόσο του εαυτού μας, όσο και των άλλων.
Είναι πιθανόν, ότι ο εγωϊσμός του ανθρώπου - το « Υπερεγώ » του κατά τον Φρόϋντ, αν δεν κάνω λάθος -είναι μιά κύρια αιτία για τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα. Το εγώ του αυτό, βλέπει με άλλο μάτι τους άλλους, και με άλλο τον εαυτό του. Στη συνείδησή του, ο ίδιος είναι αν όχι ο άριστος των αρίστων, τουλάχιστον ένας άνθρωπος με πολλά χαρίσματα, όμορφος, έξυπνος, καλός προς τους άλλους, ευχάριστος, εύθυμος στην παρέα του, χιουμορίστας που δεν θυμώνει ποτέ του και με πολλές ακόμα καλές ιδιότητες που οι άλλοι δεν τις βλέπουν.
Ο εγωϊσμός - όπως και ο έρωτας - τυφλώνει τον άνθρωπο, αυτό πρέπει να το παραδεχτούμε. Οχι ότι δεν βλέπει καθόλου τα πράγματα, αλλά μεταχειρίζεται δύο μέτρα και δύο σταθμά όταν πρόκειται να κάνει εκτιμήσεις. Οσον αφορά τα « κουσούρια » του, κάμνει την καμήλα να φαίνεται μύγα, ενώ για τα προτερήματά του κάμνει τη μύγα να φαίνεται καμήλα. Για τους άλλους, κάνει το ακριβώς αντίθετο. Λοιπόν, μεγαλοποιεί τα κάποια δικά του προτερήματά, και ελαχιστοποιεί τα μειονεκτήματά του. Το αντίθετο κάμνει όταν αξιολογεί τους άλλους, μεγεθύνει τα μειονεκτήματά τους και ελαχιστοποιεί τα προτερήματά τους. Και έτσι μένει απόλυτα ικανοποιημένος.
Αυτά ως προς το μέρος της συνείδησής του. Αλλά πίσω από τη συνείδηση, είναι κρυμμένο το υποσυνείδητο και πιό πίσω κι από αυτό στέκεται λουφιασμένο το ασυνείδητο. Τί υπάρχει σ΄αυτά τα δυό κομμάτια της γνώσης του εαυτού του ; Σ΄αυτά τα μέρη όπου μένουν απωθημένα όλα τα δυσάρεστα και αποκρουστικά, και μόνο σε εξαιρετικες περιπτώσεις αναδύονται στην επιφάνεια ; Ας δούμε τί κρύβεται μέσα σ΄αυτά τα δυό « δωμάτια » που βρίσκονται πίσω από το συνειδητό του ανθρώπου.
Λοιπόν, στα πίσω αυτά δωμάτια, είναι όλα φανερά και γνωστά, τίποτε δεν μπορούμε να κρύψουμε από αυτά που βρίσκονται σ΄ αυτές τις αποθήκες, όπου είναι καταχωνιασμένα ένα σωρό πράγματα. Εκεί είναι τα σφάλματά μας, οι κακίες μας, οι αμαρτίες μας, οι βλάβες που προξενήσαμε στους άλλους, οι ατιμίες μας, το είδος του χαρακτήρα μας, το πόσο εύκολα θυμώνουμε. Το πόσο εκδικητικοί είμαστε, το πόσο συκοφάντες, το πόσο δόλιοι, τα πόσα νυχτοπερπατήματα έχουμε κάνει και άλλα πολλά που αρχή έχουν αλλά όχι τέλος. Μπορεί όλα αυτά να « κοιμούνται » τον ύπνο του αδίκου, όμως έρχεται η κατάλληλη στιγμή που αναδύονται στην επιφάνεια, και τότε - για λίγο ίσως - καταλαβαίνουμε ποιοί πραγματικά είμαστε. Και αμέσως μετά, τα σπρώχνουμε όλα αυτά πίσω στους χώρους όπου βρίσκονταν -και θα βρίσκονται πάντοτε - φυλακισμένα.
Μπορεί να προσπαθούμε - συνήθως μάταια - να εξαπατήσουμε τους άλλους, δείχνοντάς τους μια όψη της προσωπικότητάς μας που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Εμείς όμως ξέρουμε απ΄τα βάθη μας, σε τι είμαστε αληθινά σωστοί, σε τι ασήμαντοι και σε τί απαράδεκτοι. Μπορούμε να τους ξεγελάσουμε όλους - για λίγο βέβαια - τους εαυτούς μας όμως δεν μπορούμε να τους εξαπατήσουμε, ξέρουμε καλά το τί ακριβώς αντιπροσωπεύουμε.
Αλλά βλέπουμε όλα τα άσχημα που έχουν οι άλλοι. Και πριν από δυό χιλιάδες χρόνια, ακούστηκαν τα παρακάτω λόγια σε μιά γωνιά της Παλαιστίνης : « Γιατί βλέπεις την αγκίδα στο μάτι του αδελφού σου, ενώ το δοκάρι που είναι στο μάτι σου δεν το παρατηρείς ; Ή πώς θα πείς στον αδελφό σου : « Άφησέ με να βγάλω την αγκίδα από το μάτι σου », όταν υπάρχει εκείνο το δοκάρι στο δικό σου μάτι ; Υποκριτή, βγάλε πρώτα από το δικό σου μάτι το δοκάρι, και τότε θα δείς καθαρά για να βγάλεις την αγκiδα από το μάτι του αδελφού σου ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου