H ZOYNΓΚΛA TOY MAYΡΟΠINΑKA

Η ταινία μ΄αυτό τον τίτλο ήταν παραγωγή του 1955. Και είχε σαν κύριους πρωταγωνιστές τον Γκλεν Φορντ στο ρόλο ενός ταλαίπωρου καθηγητή που προσπαθούσε να αντιμετωπίσει και να φέρει στα καλά του, έναν μαθητή με πολύ άσχημη και απείθαρχη συμπεριφορά, που υποφέρει τα πάνδεινα για να τον φέρει στο σωστό δρόμο. Και τον μαύρο Σίντνεϋ Πουατιέ στο ρόλο του ανώμαλου μαθητή αυτού, που έφερνε σε μεγάλη ταλαιπωρία το καθηγητή του αυτό. Είχε το φιλμ και πολλες αιχμές ρατσιστικές, και είχε και άλλα πολύ σκληρά πράγματα, που έκαναν την ταινία αυτή ιδιαίτερα « σκληρή » για την εποχή εκείνη. Δύσκολα μπορούσε ο θεατής να αντέξει το φορτίο που του έβαζε η ταινία, που σήμερα δεν θα έκανε ίσως καθόλου πάταγο, όπως έκανε την εποχή εκείνη.
Εδώ όμως, δεν θα ασχοληθούμε με τις συμπεριφορές ενός μαθητή που με τον χαρακτήρα του βασανίζει τον καθηγητή του. Θα γενικεύσουμε το θέμα, καθώς το πρόβλημα του σχολείου με τις πολλές δυσκολίες που παρουσιάζει τη σημερινή εποχή, έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις τώρα. Σε παλιές εποχές - όχι και τόσο παλιές, άντε πριν από τρεις - τέσσερις δεκαετίες - άλλη ήταν η εικόνα, πολύ διαφορετική, που παρουσιάζονταν στα σχολεία, και η εικόνα αυτή ανατράπηκε με αργό αλλά σταθερό ρυθμό μέσα σ΄αυτές τις δεκαετίες. Αυτό συνέβη όχι μόνο στις Πολιτείες - από εκεί έρχονται όλα τα άσχημα πράγματα συνήθως - αλλά και στην υπόλοιπη Δύση. Και αυτό δεν έμεινε μόνο στη Μέση εκπαίδευση, αλλά έπιασε και την κατώτερη, το δημοτικό σχολείο, αρχής πάντοτε γενομένης από πού αλλού ; Από τις Πολιτείες και πάλι, το δαίμονα του κακού τις μέρες μας.
Όταν πάμε στις τρεις ή τεσσερις δεκαετίες πίσω, θα δούμε ένα άλλο είδος μαθητών και ένα άλλο είδος παιδιών από αυτό που βλέπουμε σήμερα. Πολύ διαφορετικών από τα σημερινά. Τις εποχές εκείνες, το μικρό παιδί που δεν είχε πάει ακόμα ούτε στο νηπιαγωγείο, είχε διαμορφωμένο έναν χαρακτήρα συνήθως ολοκληρωμένο. Το παιδί της εποχής εκείνης - με πολύ λίγες εξαιρέσεις - είχε πειθαρχία, είχε καλούς τρόπους και συμπεριφορές, έδινε προσοχή σ΄αυτά που του έλεγαν οι γονείς και οι δάσκαλοί του. Σε πολύ λίγες περιπτώσεις ήταν ένα « προβληματικό » παιδί, αυτό το γνωρίζουν καλά οι άνθρωποι των εποχών εκείνων.
Είναι δεδομένο από τις μελέτες που έχουν γίνει πάνω στο πεδίο της διαμόρφωσης του χαρακτήρα του ανθρώπου, ότι ο χαρακτήρας αυτός διαπλάσσεται εντελώς τα πρώτα πέντε, το πολύ εφτά χρόνια. Προτού δηλαδή αρχίσει να πηγαίνει στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Όλα όσα θα πρέπει να έχει διδαχτεί πριν μπεί μέσα στο κοινωνικό σύνολο, σ΄ έναν κόσμο που έχει κανονισμούς, νόμους, τιμωρίες για παραβατικότητα, τα μαθαίνει μέσα σ΄αυτά τα πρώτα πέντε με εφτά χρόνια. Αν δεν τα μάθει στο διάστημα αυτό, από εκεί και ύστερα, πολύ λίγα πράγματα μπορεί να καταφέρει σ΄αυτόν τον τομέα. Δεν θα πρέπει να περιμένει κανείς να του διαμορφώσουν χαρακτήρα οι δάσκαλοι και οι καθηγητές, για πολλούς λόγους, και επί πλεον και για κάποιους που έχουν προκύψει τους τελευταίους καιρούς.
Στην περίπτωση που ο χαρακτήρας δεν έχει διαπλαστεί μέσα στο χρονικό πλαίσιο που είπαμε, τί θα μπορούσαμε να περιμένουμε από έναν τέτοιο παιδί ; Ισως να γίνει δύστροπο, ίσως απείθαρχο, μπορεί να μην πηγαίνει καλά στα μαθήματα, ενδέχεται να είναι επιρρρεπές στο να μπλέκει με τις λεγόμενες κακές παρέες. Και σε μιά πιό ακραία κατάσταση, να βρίσκει διέξοδο σε διάφορες ουσίες που βρίσκει στο δρόμο του, και που θα του πλασσάρουν κάποιοι « δικοί » του. Αν πάλι πέσει σε παραβατικότητα, τότε τα πράγματα το οδηγούν σε δικαστήρια, σε αναμορφωτήρια και σε φυλακές. Από τις οποίες βγαίνει μετά από κάποιον καιρό, πολύ πιό « μορφωμένος », άπ΄όσο ήταν πρωτύτερα.
Αυτή η προετοιμασία για την έξοδο στην κοινωνία που αναγκαστικα θα πρέπει να γίνει στα πέντε ή εφτά χρόνια, είναι δουλειά της οικογένειας. Σε παλιές εποχές, στη μεγάλη πλειοψηφία τους οι οικογένειες ήσαν κατάλληλες στο να βάλουν αυτά τα θεμέλια, τις αρχές που πάνω σ ΄αυτές δομείται ο άνθρωπος. Λίγες σχετικά ήσαν οι ακατάλληλες οικογένειες γι αυτό το έργο, κι από αυτές τις λίγες, έβγαιναν οι απροσάρμοστοι νέοι των εποχών εκείνων. Που τους βλέπανε οι τότε σύγχρονοί τους να μπαινοβγαίνουν στη « στενή », και κάποτε να μένουν ισόβια μέσα σ΄αυτήν. Κι επειδή τον καιρό εκείνο, υπήρχε και η θανατική ποινή, κάποιοι απ΄αυτούς πηγαιναν και στην κρεμάλα.
Οικογένεια λοιπόν, με κύριο εκφραστή της τη μητέρα του παιδιού. Πού είναι όμως τώρα η οικογένεια ; Ιδού το ερώτημα, στο οποίο μπορεί ο καθείς να δώσει την απάντησή του. Εννοούμε την οικογένεια των Δυτικών κοινωνιών, όχι των υπανάπτυκτων χωρών, των φτωχών Ασιατών και Αφρικανών. Πού είναι λοιπόν αυτή η οικογένεια ; Οσο κι αν ψάξουμε στα γύρω μας, λίγες απ΄αυτές θα συναντήσουμε.
Το παιδί της σύγχρονης Δυτικής κοινωνίας, δεν διδάσκεται τίποτε από το οικογενειακό του περιβάλλον. Από την πολύ μικρή ηλικία αλλοτε, το μάλλωναν όταν έκαμνε κάτι που δεν ήταν σωστό, κάτι έξω από τους καλούς τρόπους. Επεφτε και λίγο ξύλο, που φαίνετα ότι πραγματικά έχει βγεί από τον παράδεισο, όπως η λαϊκή ρήση το λέει. Υπήρχαν και διάφορες μι-κροποινές που επιβαλλόντουσαν από τους γονείς στα παιδιά, κι αυτό για να μάθουν ότι ο κόσμος δεν είναι ξέφραγο αμπέλι όπου ο καθένας κάνει ότι του κατεβάσει η κούτρα του. Για να μαθαίνουν ότι υπάρχουν νόμοι και κανονισμοί στους οποίους είναι ανάγκη να υπακούμε. Ότι υπάρχουν δικαστήρια για τους παράνομους, ότι ο κόσμος που μας τριγυρίζει δεν είναι Φαρ - Ουέστ, όπου το εξάσφαιρο Κολτ είναι που διαφεντεύει.
Το να εφοδιάζει η οικογένεια το παιδί με χρήματα για να διασκεδάζει, δεν φτάνει. Πάντα δίνονταν χρήματα - με μέτρο - στους μικρούς και στους νεαρούς, είναι απαραίτητο αυτό για να μην μπαίνουν στον πειρασμό να κλέψουν για να ικανοποιήσουν κάποια ανάγκη τους. Όμως, φτάνουν μόνο τα χρήματα ; Η πείρα λέει ότι όχι. Άλλη είναι όμως η νοοτροπία την σήμερον ημέραν. Δώσε φράγκα στο παιδί, κι αυτό είναι υπεραρκετό.
Πέρα από τις όποιες πολλές και ποικίλες παραινέσεις που μπορεί να γίνονται σε ένα παιδί, ας μην ξεχνάμε ότι το παιδί είναι δέκτης όλων όσων συμβαίνουν μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Το ξέρουν οι γονείς του αυτό πάντοτε ; Αν το παιδί βλέπει πράγματα άσχημα μέσα στο σπίτι του, τα λόγια που θα πείς μπαίνουν απ΄το ένα αυτί και βγαίνουν απ΄το άλλο. Όταν ο πατέρας λέει στη μητέρα με πολύ καμάρι, ότι έκανε την τάδε απάτη και το ακούει αυτό το παι-δί, μην προσπαθείς ύστερα να του δώσεις μαθήματα, τα έχει ήδη πάρει μ΄αυτά που άκουσε, μ΄αυτά που είδε, μ΄αυτά που έπεσαν στην αντίληψή του.
Υπάρχει επί πλέον και μιά απομάκρυνση της μητέρας από τα παιδιά της αυτούς τους και-ρούς. Συνήθως επειδή εργάζεται και λείπει πολλές ώρες από το σπίτι. Και όταν επιστρέφει από τη δουλειά της, είναι κατάκοπη και δεν έχει και πολλή διάθεση να ασχοληθεί εντατικά με τα παιδιά της. Θα στηθεί μπροστά στο χαζοκούτι για να ξεσκάσει κάπως από την κούραση της εργασίας. Θα καταπιαστεί κατόπιν με τις δουλειές του σπιτιού, το μαγείρεμα και άλλες ασχολίες σπιτικές, και πού να βρεί ώρα και διάθεση να καθήσει και να συζητήσει τα πράγματα με τα παιδιά της . « Ας πάρουν τα μαθήματά τους, τους τρόπους, τις συμπεριφορές τους από το σχολείο ».
Και άλλο σημείο των καιρών. Η διάλυση της οικογένειας για διάφορους λόγους, για τους οποίους δεν είναι υπεύθυνα τα παιδιά. Που μένουν με τον ένα μονάχα γονιό, πραγμα που έχει πολύ άσχημη επιδραση πάνω στην εξέλιξή του, καλλιεργείται μάλιστα συχνά και ένα πνεύμα εχθρότητας προς τον πατέρα του μετά τη διάλυση της οικογένειας, κι αυτό έχει πάλι πολύ άσχημο αντίκτυπο. Ερχεται και ένας πατριός, που είναι ο εντελώς ακατάλληλος για να βοηθήσει το ξένο παιδί που του φορτώθηκε επειδή ήθελε τη μητέρα του. Αυτός ο « εισβολέας » στο σπίτι, δεν μπορεί να γίνει πατέρας των παιδιών, εδώ δεν μπορούν να παίξουν αυτό το ρόλο οι αληθινοί πατεράδες.
Σαν να μην έφτανε αυτό, να΄σου και ένας τρίτος πατριός έρχεται να αντικαταστήσει τον δεύτερο. Και άντε να βρείς άκρη μ΄αυτή την κατάσταση. Που θυμίζει εκείνο το παλιό αμερικάνικο ανέκδοτο : « Πως τα πάς με τον καινούργιο μπαμπά σου, είναι καλός ; ». « Ε, τί να σου πώ, δεν είμαι και τόσο σίγουρος γι αυτό ». « Οχι, όχι, είναι πολύ καλός, ρώτα και μένα που τον είχα μέχρι και πέρισυ μπαμπά μου ».
Μιάς και η οικογένεια δεν μπορεί πολλές φορές να ανταποκριθεί στο ρόλο της, θα ήταν άραγε δυνατό να γίνει κάτι, κάποια « διδασκαλία » πάνω σε κοινωνικά ζητήματα από τους δασκάλους και τους καθηγητές ; Θα μπορούσαν να υπόκαταστήσουν σε κάποιο - έστω μικρό βαθμό - αυτό που είναι δουλειά της οικογένειας ; Να καταπιαστούν οι δάσκαλοι - σαν τον ταλαίπωρο εκείνο καθηγητή της ταινίας - να « αναμορφώσουν » σε κάποιο βαθμό τους άσχημα προετοιμασμένους μαθητές, αυτούς που δεν πήραν τα στοιχεία που έπρεπε από την οικογέ-νεια ; Είπαμε νωρίτερα, ότι αυτό είναι πολύ δύσκολο. Οι « αντάρτες » μαθητές, δεν έχουν καμμιά συνήθως πρόθεση να πάρουν τέτοια μαθηματα από τους δασκάλους.
Και κάτι που εμποδίζει πάρα πολύ αυτή την υπόθεση. Πριν από τρεις - τέσσερις δεκαετί-ες, οι δάσκαλοι και κυρίως οι καθηγητές της Μέσης εκπαίδευσης στη χώρα μας, έφταναν πολύ συχνά να επιβάλλουν ποινές στους ταραξίες και « αντιστασιακούς » μαθητές. Κι αυτό ήταν καλό, μπορούσε να επιδράσει με τον καιρό στη διόρθωση κάποιων πραγμάτων. Στην εποχή μας, και να θέλουν να το κάνουν αυτό οι καθηγητές, προσκρούουν στην έντονη και κα-κή σε αποτέλεσμα αντίληψη των γονιών, που δεν θέλουν με κανένα τρόπο να προσβάλλονται τα παιδιά τους. Και τρέχουν στο σχολείο σε μιά - απίθανη πιά - περίπτωση τιμωρίας, για να απειλήσουν τον καθηγητή ότι έχουν τα μέσα να τον ματαθέσουν στα σύνορα.
Ετσι λοιπόν, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές, έχουν σταματήσει τις κάποιες προσπάθειες να « αναμορφώσουν » όσο είναι ακόμα νωρίς τους ταραχοποιούς μαθητές, που παίρνουν μ΄αυτό τον τρόπο έναν κοινωνικό κατήφορο. Είναι γνωστό από παλιά χρόνια, ότι τα πολλά χάδια, χαλούν τον χαρακτήρα του παιδιού. Με αυτά τα χάδια των γονιών σήμερα, άσχημα πράγματα πρέπει να περιμένουμε από την έλλειψη ολωσδιόλου διαπαιδαγώγησης στο σχολείο. Και στο ζήτημα αυτό, και πάλι οι γονείς έρχονται να παίξουν και εδώ τον αρνητικό ρόλο τους. Και τα σπασμένα θα τα πληρώσουν τα χαϊδεμένα παιδιά τους αργότερα
Πλήθος από παραμελημένα παιδιά βρίσκονται στις πόλεις - κυρίως τις μεγάλες - του Δυ-τικού κόσμου την εποχή αυτή. Δεν είναι και πολύ δύσκολο να πάνε σε παραβατικές συμπεριφορές από κάποια στιγμή και ύστερα, μιάς και οι πειρασμοί παραμονεύουν και η ηλικίες αυτές είναι εξαρετικά ευάλωτες. Το φαινόμενο των παιδικών και εφηβικών συμμοριών που είχε κάνει την εμφάνισή του τη δεκαετία του 1960 στη Νέα Υόρκη, ίσως το δούμε να απλώνεται και στην Ευρώπη. Και όταν μιλάμε για Ευρώπη, πρέπει να περιλάβουμε και τη χώρα μας. Κι όταν αρχίσει κανείς από μικρή ηλικία να μπαίνει σε τέτοια κανάλια, μπορεί κανείς να φανταστεί το τί θα προκύψει όταν από την εφηβεία πάει το άτομο στην ενήλικη ηλικία.