Από την τηλεόραση ακούστηκε η είδηση : Στην εποχή μας υπάρχουν σ΄ολόκληρο τον κόσμο, περίπου οκτακόσια εκατομμύρια άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη. Οχι οκτώ, όχι ογδόντα, αλλά οκτακόσια ολόκληρα εκατομμύρια, δηλαδή το ένα έβδομο ή ένα όγδοο του συνολικού πληθυσμού του πλανήτη μας.
Η πληροφορία αυτή με έβαλε σε πολλές και σκοτεινές σκέψεις. Είχαν αναφερθεί σαν αιτίες της κατάστασης αυτής, η αποξένωση των ανθρώπων μεταξύ τους, η μοναξιά - που κι αυτή είναι συνέπεια της αποξένωσης βέβαια - και κάποιοι άλλοι παράγοντες. Τι λέτε, δεν θα ήταν χρήσιμο να ασχοληθούμε με το ζήτημα αυτό πιό διεξοδικά ; Αλλά γιατί σας κάνω αυτή την ερώτηση ; Απάντηση βέβαια δεν μπορώ να περιμένω. Και γι αυτό ξεκινώ από μόνος μου - σαν το μοναχικό καβαλλάρη - να προσπαθήσω να εντρυφήσω όσο μπορώ στο θέμα αυτό των καιρών μας, παρ΄όλο που δεν είμαι ούτε ψυχολόγος, ούτε κοινωνιολόγος. Παίρνω όμως εντελώς αυθαίρετα αυτές τις ειδικότητες, καθώς όπως είπαμε πολλές φορές, στην Ελλάδα είσαι ότι δηλώσεις.
Είναι φανερό, ότι η τεράστια πλειοψηφία των ανθρώπων που πάσχουν απ΄αυτήν την κατάσταση, βρίσκονται στις Δυτικές χώρες, και μάλιστα στις πιό προηγμένες, στις πιό πλούσιες. Σ΄αυτές που έχουν και καλή ως άριστη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, έχουν καλά μέχρι άριστα γηροκομεία, παρέχουν ικανοποιητικές συντάξεις γήρατος στος απόμαχους της εργασίας. Όλα αυτά τα ανέφερα, επειδή νομίζω ότι η πάθηση αυτή - γιατί περί παθήσεως πρόκειται - προσβάλλει τους ηλικιωμένους ανθρώπους, αυτούς που τους ονομάζουμε « άτομα τρίτης ηλικίας ».
Ας έλθουμε τώρα στη θέση ενός ανθρώπου που βρίσκεται σε μιά χώρα σαν αυτές που αναφέραμε, που είναι ηλικιωμένος, που παίρνει μιά σύνταξη γήρατος μέτρια μέχρι καλή, που έχει οικογένεια που άλλοτε έμενε μαζύ του και τώρα βρίσκεται σε άλλους τόπους, σε άλλες θάλασσες αρμενίζει. Ενός ανθρώπου που μέχρι πριν από λίγο καιρό, εργαζότανε και ζούσε μιά δραστήρια ζωή μέσα στην τοπική κοινωνία του.
Όλα ήσαν καλά και ωραία, μέχρι να μείνει ο άνθρωπος μονάχος του, ύστερα όλα χάλασαν σιγά σιγά. Δεν μπορούμε να πούμε ότι τον εγκαταλείψανε οι φίλοι του, γιατί φίλους δεν είχε αληθινούς. ( Και εδώ που τα λέμε, ποιός έχει αληθινούς φίλους, δεν είναι και τόσο συχνό φαινόμενο να υπάρχουν οι φίλοι που υπήρχαν άλλοτε, στα παλιά χρόνια ).Οι κάποιοι γνωστοί του με τους οποίους έκαμνε περιστασιακά παρέα, δεν παρουσιάζονται πιά, άλλες είναι οι ασχολίες τους, δεν προφταίνουν να ασχοληθούν με κάποιες παλιές γνωριμίες που μάλλον τις έχουν ξεχάσει.
Ο άνθρωπός μας, είχε όπως είπαμε και οικογένεια, γυναίκα και παιδιά. Είχε όμως τη μεγάλη δυστυχία να χάσει τη γυναίκα του, ακριβώς τον καιρό που την είχε απόλυτη και επιτακτική ανάγκη. Αλλά είχε και παιδιά. Τα σπούδασε, τα έδωσε όλα τα εφόδια για να φτιάξουν τη ζωή τους. Και την έφτιαξαν. Από εκεί και ύστερα, αν τον είδατε τον Παναή, να μας τηλεγραφήσετε ή τουλάχιστον να μας γράψετε. Αλλά δεν πρόκειται να βρείτε κανένα ίχνος τους, αλλά κι αν βρίσκατε, καμμιά ωφέλεια δεν θα είχε ο άνθρωπός μας.
Όλα αυτά συνιστούν αυτό που ονομάζουμε « αποξένωση ». Δηλαδή την κατάσταση εκείνη κατά την οποία ο άνθρωπος μένει απομονωμένος, δεν έχει συντροφιά, περνά τις ώρες του μόνος του και με τις σκέψεις του, δεν έχει κάποιον που να του μιλήσει, να του πεί αυτά που έχει στην καρδιά του. Υπάρχει εκεί κοντά του ένα τηλέφωνο, αλλά πολύ σπάνια το ακούει να χτυπάει, και σπάνια παίρνει και ο ίδιος κάποιο νούμερο για να ζητήσει κάτι. Είναι μοναχός, είναι ολομόναχος, και αυτή η μοναξιά του τον έχει συντρίψει κυριολεκτικά. Εχει πάθει κατάθλιψη ο άνθρωπός μας, αυτή είναι η κατάστασή του τώρα, και γιατρειά δεν έχει το πράγμα.
Πήραμε ίσως μιά ακραία περίπτωση, έναν γέροντα συνταξιούχο που έχει χάσει την οικογένειά του, που δεν είχε καθόλου φίλους, που ζεί μέσα στη μοναξιά, που ίσως να έχει και προβλήματα υγείας. Θα μπορούσαμε να πάρουμε μιά λιγότερο ακραία περίπτωση, γιατί να πάρουμε σαν παράδειγμα αυτόν τον αξιοθρήνητο ηλικιωμένο άνθρωπο και παρατημένο από όλους τους ανθρώπους, και να μην πάρουμε μιά πιό συνηθισμένη και συχνότερη περίπτωση ;
Υπομονή, κι αυτό θα γίνει. Βεβαια, δεν είναι όλοι οι πάσχοντες από κατάθλιψη, ηλικιωμένοι και συνταξιούχοι, εγκαταλειμμένοι από όλους. Υπάρχει και ένα πλήθος άλλων περιπτώσεων, που βέβαια δεν μπορούμε να τις εξετάσουμε όλες, ποικιλία μεγάλη καταστάσεων μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη, έτσι δεν είναι ;
Υπάρχουν άνθρωποι που από το χαρακτήρα τους, από τη φύση τους, είναι « μονόχνωτοι », είναι γενικά απομονωμενοι από τους άλλους ανθρώπους, δεν κάμνουν συντροφιές με αλλους, δεν συχνάζουν σε καφενεία όπου αναγκαστικά θα έχουν κάποιους καθημερινούς γνώριμους, θα παρακολουθούν με άσβεστο ενδιαφέρον το τάβλι και την κοντσίνα. Είναι κλειστοί τύποι, δεν μετέχουν σε οτιδήποτε έξω από τον εαυτό τους. Αυτοί οι άνθρωποι πάντοτε υπήρχαν και πάντοτε θα υπάρχουν. Αλλά το θέμα μας δεν είναι αυτού του χαρακτήρα οι άνθρωποι. Αλλοι είναι αυτοί στους οποίους στρέφεται το ενδιαφέρον μας.
Πάμε λοιπόν σε μιά άλλη περίπτωση, πολύ πιό συχνή από την πρώτη. Πήρε λοιπόν ο άνθρωπός μας τη σύνταξή του, έχει οικογένεια που μένει στην ίδια πόλη. Αλλά δεν χωρά ο άνθρωπός μας μέσα στο σπίτι, είναι κάπως χοντρός και οι διάδρομοι στα σημερινά σπίτια είναι πολύ στενοί. Δεν του είπαν από τα παιδιά του να μείνει στο σπίτι, αν είχε κάποια μεγαλύτερη σύνταξη θα τον έπαιρναν ευχαρίστως, αλλά με τις εκατόν πενήντα δύο χιλιάδες που παίρνει, τί να τον κάνουμε το γέρο ; Δεν είναι καλύτερα και γι αυτόν και για μας, να πάει σε έναν « Οίκο ευγηρίας », όπου θα έχει και τις παρέες του, θα κάθεται στο σαλόνι και θα βλέπει τηλεόραση μαζύ με τους άλλους τρόφιμους του οίκου ; Να συζητά μαζύ τους επί ποικίλων θεμάτων, πολιτικών, οικονομικών, διεθνών, για το Παλαιστινιακό και το Κουρδικό ζήτημα, και όλα αυτά χωρίς να ενοχλεί κανέναν, και χωρίς να ενοχλείται από κανέναν.
Μάλιστα, είναι πολύ καλύτερα γι αυτόν να μένει σ΄αυτόν τον « οίκο ευγηρίας ».( Κάποιος κακοήθης ονόμασε τα γηροκομεία « Οίκους δυσγηρίας », πρόκειται για βδελυρή συκοφαντία, οι άνθρωποι δεν έχουν ιερό και όσιο ). Τέλος πάντων, ο παπούς θα βρίσκεται στο καλύτερο γι αυτόν μέρος, θα τον πλένουν, θα του σιδερώνουν τα ρούχα του, θα του μαγειρεύουν ότι αγαπά - και ότι δεν αγαπά -η ψυχή του. Και θα πηγαίνουμε και μεις να τον βλέπουμε πολύ συχνά, Πάσχα και Χριστούγεννα, θα χαίρονται πολύ τα εγγόνια του που θα τον βλέπουν να περνά τόσο καλά.
Πρέπει να αναφερθεί ότι η κατάσταση αυτή με το πλήθος των ανθρώπων που πάσχουν από κατάθλιψη λόγω εγκατάλειψης, αποξένωσης και λοιπών παραγόντων, είναι πολύ πιό συχνότερη, πολύ πιό απλωμένη στις μεγάλες πόλεις του Δυτικού κόσμου, κι αυτό είναι απόλυτα φυσικό. Πώς μπορείς να αποφύγεις την αποξένωση και τη μοναξιά, σε μιά τεράστια πόλη όπου κανένα δεν ξέρεις και κανένας δεν σε ξέρει ; Στις μικρές πόλεις και στα χωριά, είναι φυσικό ότι το περιβάλλον είναι στενό, και γνωριμίες και φιλίες και υπάρχουν και διατηρούνται. Ετσι, η πιθανότητα να είναι κανείς απομονωμένος ή στον « Οίκο ευγηρίας » είναι πολύ πιό περιορισμένη.
Αυτά τα είπαμε και σε μιά άλλη περίπτωση. Αλλά δεν θυμάμαι να είπαμε τίποτε για τη γριούλα που μένει σε μιά καλύβα, ένα παλιόσπιτο που δεν το γκρέμισαν ακόμα για να χτιστεί πολυκατοικία, δεν συμφωνούν οι γύρω ιδιοκτήτες και έτσι δεν κάνουν έξωση στη γριούλα. Η οποία συμβαίνει να μην έχει σύνταξη, ή να έχει μόνο ένα επίδομα από την υπηρεσία Κοινωνικής Πρόνοιας, δεκαπέντε χιλιάρικα δραχμές το μήνα - κάπου σαρανταπέντε Ευρώ δηλαδή - θα πήξει η γυναίκα στο χρήμα. Εχει πουθενά συγγενείς ; Κανένας δεν ξέρει, μάλλον δεν πρέπει να έχει. Αλλά αν δεν έχει συγγενείς, συμβαίνει να έχει κάποιους καλούς γείτονες που την προμηθεύουν με μερικά τρόφιμα και με ότι άλλο μπορούν. Φαντάζομαι πόσοι από σας θα λαχταρούσαν να βρισκόντουσαν στη θέση της.
Από αυτά τα οκτακόσια εκατομμύρια ανθρώπους που βρίσκονται σε κατάθλιψη, τα επτακόσια και παραπάνω πρέπει να βρίσκονται στις « πεπολιτισμένες » χώρες, μην τους ψάχνετε στην Αφρική, στην Ασία και γενικά στις φτωχές χώρες. Οχι, δεν βρίσκονται σε τέτοια μέρη, αμφιβάλλω μάλιστα αν υπάρχουν άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη μέσα σε συνθήκες στέρησης και φτώχειας στις χώρες όπου σχεδόν όλοι οι άνθρωποί τους είναι στην ίδια μίζερη κατάσταση. Και μάλιστα, χωρίς να έχουν και την κρατική επιχορήγηση των σαρανταπέντε Ευρώ το μήνα, που εκεί θα αποτελούσε ένα πολύ σημαντικό έσοδο.
Ξεχασα όμως κάτι πολύ ουσιπωδες, και το αναφέρω αμέσως τώρα. Δεν είναι μονάχα οι ηλικιωμένοι των πολιτισμένων περιοχών που πάσχουν από κατάθλιψη. Και ένας μεγάλος αριθμός από νεαρά άτομα, πάσχει από κατάθλιψη από διάφορε αιτίες που λίγο ή πολύ, κάποιες από αυτές τις γνωρίζουμε όλοι. Λεπτομερής ανάλυση δεν μπορεί να γίνει εδώ, παραμένει όμως το γεγονός ότι υπάρχουν και άλλοι εκτός από τους ηλικιωμένους που αναφέραμε, και που αδυνατούν ο ψυχίατροι να τους γιατρέψουν.
Και όλα αυτά - το είχαμε τονίσει και άλλη φορά - στον λεγόμενο « αιώνα της επικοινωνίας ». Τον αιώνα με τα κινητά τηλέφωνα, με τα φαξ, με το Ιντερνέτ με το οποίο ερχόμαστε σε καθημερινή επαφή με ανθρώπους όλων των ηπείρων και όλων των χωρών, που επικοινωνούμε με τους πάντες. Εκτός από εκείνους που έχουν αληθινή ανάγκη επικοινωνίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου