Ηταν η εποχή κάπου γύρω στο 1935 ή 37, πάντως δεν μπορώ να ξέρω ακριβώς, μπορεί να κάνω σημαντικό λάθος. Σε ένα στρατιωτικό κέντρο βασικής εκπαίδευσης κάπου στην Πελοπόννησο, παρουσιάστηκε για να καταταγή ένας πολύ γνωστός καθηγητής της Νομικής σχολής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, ο Χαράλαμπος Φραγκίστας, ( που μετά το 1950 εχρημάτισε και δυό φορές υπουργός μάλλον σε υπηρεσιακές κυβερνήσεις ). Είχε μείνει πίσω για κάποιους λόγους που δεν τους ξέρω, ίσως λόγω αναβολών λόγω σπουδών, ίσως λόγω απουσίας στο εξωτερικό, ίσως για άλλους λόγους που πάντως δεν μας ενδιαφέρουν.
Ο καθηγητής πήγε στο κέντρο εκπαίδευσης των νεοσυλλέκτων και παρουσιάστηκε στον αρμόδιο γραμματέα που ήταν όπως θυμάμαι ένας λοχίας.Ο λοχίας ζήτησε κατά τον κανονισμό να πάρει τα στοιχεία του καινούργιου στρατιώτη που ερχόταν να υπηρετήσει την πατρίδα, με κάποια καθυστέρηση. Ρωτά λοιπόν ο λοχίας : « Μου λες το ονοματεπώνυμό σου ; ».
« Μάλιστα, λέγομαι Φραγκίστας Χαράλαμπος ». Λοιπόν, θα γράψω τώρα το επάγγελμά σου, πες μου τι δουλειά κάνεις ; ». « Είμαι καθηγητής του Πανεπιστημίου ». « Μάλιστα, το έγραψα, καθηγητής του Πανεπιστημίου. Και τώρα πές μου, ξέρεις γραφή και ανάγνωση ; ». « Μα σας είπα ότι είμαι καθηγητής του Πανεπιστημίου », δήλωσε με κάποια αγανάκτηση ο καθηγητής. « Μα αυτό το είπαμε, άνθρωπέ μου. Αυτό που σε ρωτάω τώρα είναι κάτι άλλο. Σε ρωτώ ξανά, ξέρεις γραφή και ανάγνωση ; »
Μάλιστα, ο καθηγητής ήξερε γραφή και ανάγνωση, το έμαθε ο λοχίας και το κατέγραψε, αυτά έχει η γραφειοκρατία και η αγραμματωσύνη των γραμματέων του στρατού, που πιστοί στο γράμμα του εντύπου που έχουν μπροστά τους, ρωτούν τα αυτονόητα, σύμφωνα παντοτε και με τη δική τους διανοητική κατασταση. Μοιάζει πολύ με το ανέκδοτο που λέει : « Εγώ σου λέω πως είμαι καλόγερος και σύ με ρωτάς πόσα παιδιά έχω ». ( Αν και μεταξύ μας, θαυμάσια ένας καλόγερος θα μπορούσε να έχει παιδιά, είχε οικογένεια και κάποτε αποφάσισε να εγκαταλείψει τα π α γ κ ό σ μ ι α, και να πάει σε μοναστήρι, πολλοί το κάνουν σήμερα αυτό για να ξεφύγουν απ΄τον απάνθρωπο τρόπο ζωής των ημερών μας ).
Από ποιά αιτία ξεκίνησα για να θυμηθώ στα καλά καθούμενα τον καθηγητή Φραγκίστα ; Από μιά επίσημη δήλωση του Ιταλού υπουργού παιδείας την περασμένη βδομάδα, στην οποία έλεγε, ότι ένας στους τρεις Ιταλούς δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Στην αρχή υπέθεσα πως ο υπουργός αστειευόταν ή έκαμνε απλώς ένα σχήμα λόγου που έκρυβε μιά υπερβολή. Υστερα όμως αντιλήφθηκα τί ακριβώς εννοούσε ο αξιότιμος υπουργός. Η Ιταλική γλώσσα είναι σε κάποιο σημείο περίεργη σε σχέση με άλλες σύγχρονες γλώσσες. Εχει αναριθμητες λέξεις, που έχουν διπλά σύμφωνα. Θα μου πείτε ότι και άλλες γλώσσες έχουν διπλά σύμφωνα, αλλά στην προκειμένη περίπτωση υπάρχει μιά ουσιώδης διαφορά : Στις άλλες αυτές γλώσσες που είπαμε, τα σύμφωνα αυτά τα διπλά, προφέρονται σαν μονά, όχι με διπλή προφορά, στην Ιταλική γλώσσα είναι αληθινά διπλά, πρέπει να προφέρονται διπλά. ( Το ίδιο συμβαίνει και στην Εβραϊκή γλώσσα, και μάλλον και σε άλλες γλώσσες ). Επίσης, και στην Ελληνική, υπάρχουν αρκετές λέξεις στις οποίες υπάρχουν διπλά σύμφωνα, αλλά προφέρονται σαν μονά. Όμως, στην αρχαία γλώσσα, και αυτά είχαν διπλή προφορά.
Είναι προφανές, ότι οι Ιταλοί στην ολότητά τους, δεν είναι καθηγητές Πανεπιστημίου όπως ήταν ο Φραγκίστας, είναι αδύνατο να είναι όλοι οι κάτοικοι μιάς χώρας καθηγητές του Πανεπιστημίου. Αλλά είναι επίσης απίθανο στη σημερινή εποχή, να υπάρχουν σε πολιτισμένες χώρες, όπου ο αναλφαβητισμός έχει σχεδόν τελείως εξαφανιστεί, άνθρωποι που να μην γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση σε ένα ποσοστό τριάντα τοις εκατό. Αναφέρθηκε πιό πάνω, ότι υπάρχουν δυσκολίες στην Ιταλική γλώσσα σχετικές με τα διπλά σύμφωνα. Αυτό θα μπορούσε ως ένα σημείο να αποτελεί εμπόδιο σε μερικούς -ελάχιστους -στο θέμα της γραφής. Όμως στο θέμα της ανάγνωσης, δεν προκύπτει κανένα τέτοιο θέμα, τα διπλά σύμφωνα δεν αποτελούν κανένα εμπόδιο στην ανάγνωση, αυτό είναι παραπάνω από βέβαιο. Κάτι άλλο θα πρέπει να συμβαίνει λοιπόν, και σπάζω το κεφάλι μου να ανακαλύψω τι να είναι αυτό.
Αν αυτό που ήθελε να πεί ο Ιταλός υπουργός ήταν ότι το ένα τρίτο των Ιταλών είναι « αμόρφωτοι », δηλαδή δεν έχουν γενική μόρφωση πάνω σε θέματα γενικού ενδιαφεροντος, τότε μπορούμε να πούμε ότι μάλλον έχει δίκαιο. Η γενική μόρφωση αποκτάται με διάβασμα βιβλίων που ασχολούνται με τα σημερινά πράγματα, αλλά και άλλων που ασχολούνται με τα παρελθόντα, κι ακόμα βιβλίων λογοτεχνικών. Και είναι γνωστό, ότι οι Μεσογειακοί λαοί - όλοι, όχι μόνο οι Ιταλοί - δεν έχουν και πολλή κλίση στο διάβασμα. Μάλιστα, στον τομέα αυτό, οι Ελληνες ξοδεύουν λιγότερα κι από τους Ιταλούς για την αγορά βιβλίων. ( Όπως έχει διαπιστωθεί, στον τομέα αυτό, πρώτοι πρέπει να είναι οι βόρειοι λαοί, Σουηδοί, Νορβηγοί, Βρεττανοί και άλλοι, παίζει και κάποιο ρόλο και το κλίμα σ΄αυτό. Οι βροχές και το πολύ κρύο, κάμνουν τους ανθρώπους να μένουν επί ώρες στα σπίτια τους, ο όμορφος καιρός της Μεσογείου τους βγάζει έξω. Ενας άλλος και πολύ σημαντικός
λόγος, είναι η έμπροσθεν της μικρής οθόνης τοποθετημένη πολυθρόνα, που δεν προτρέπει στο διάβασμα βιβλίων ).
Αλλά δεν νομίζω ότι τα λόγια του υπουργού είχαν αυτή τη σημασία. Ο άνθρωπος φαίνεται ότι εννοούσε κυριολεκτικά αυτό που έλεγε. Και αυτό είναι που δεν καταλαβαίνω. Στ΄αλήθεια, υπάρχει ένα τόσο μεγάλο ποσοστό αναλφάβητων σε μια τόσο αναπτυγμένη χώρα από πολιτιστική άποψη ; Στη χώρα που έβγαλε τον Ντάντε Αλίγκιέρι, το Βοκκάκιο, τον Πετράρχη, τον Τορκουάτο Τάσσο - από τους παλιούς - και τον Ντάριο Φο, το Λουϊτζι Πιραντέλλο και πλήθος άλλων και μεγάλων ανθρώπων των γραμμάτων ;
Οχι, κάτι δεν « κολλάει » εδώ. Και η απορία μου μένει αναπάντητη. Και φτάνω στο λογικό συμπέρασμα - και πώς μπορούσε να είναι αλλοιώς ; - ότι ο υπουργός έκαμνε « πλάκα », δεν μπορούν κι οι υπουργοί να αστειεύονται ; Μπορούν ασφαλώς, μάλιστα θα έλεγα ότι συνεχώς αστειεύονται με τα ψέμματα που σερβίρουν στον κόσμο, που ναι μεν τους καταλαβαίνει, αλλά και τους ψηφίζει στις εκλογές. Μήπως μπορεί να κάνει κι αλλοιώς ; Οποιους και αν εκλέξει, πάλι ψεύτες θα βγάλει ούτως ή άλλως.
Μιάς και αναφέρθηκε το επεισόδιο με τον καθηγητή Φραγκίστα, αξίζει νομίζω να παραθέσω και τη συνέχεια που έλαβε χώρα στο ίδιο κέντρο εκπαίδευσης νεοσυλλέκτων. Λοιπόν, μιά μέρα ο επιλοχίας μάζεψε τους στρατιώτες και τους έκανε ένα μικρό μάθημα, από αυτά που γινόντουσαν - και ίσως να γίνονται και τώρα - και που αφορούσαν τις έννοιες πατρίδας, έθνους κ.λ.π. Τη μέρα εκείνη τους είπε μερικά πράγματα περί έθνους, και στο τέλος είπε : « Και τώρα παιδιά, ποιός από σας θα επαναλάβει αυτά που είπαμε για το έθνος, ώστε να τα καταλάβετε καλύτερα ; ».
Ενας από τους φαντάρους είπε τότε : « Να, εδώ είναι ένας κάποιος Φραγκίστας που νομίζω ότι κάτι ξέρει από αυτά. Θέλετε παιδιά να τα πεί αυτός ο Φραγκίστας ; ». « Μάλιστα, θέλουμε ». Και ο καθηγητής Φραγκίστας, σηκώθηκε τότε και ανέπτυξε το θέμα. Είπε πολλά και διάφορα περί έθνους, και οι στρατιώτες - και μαζύ τους και ο επιλοχίας - άκουγαν με το στόμα ανοιχτό και κάπως σαν παραζαλισμένοι. Και όταν τελείωσε την ανάπτυξη του θέμα-τος ο Φραγκίστας και έκατσε κάτω στη σειρά του, είπε ο επιλοχίας : « Ρε σεις, καλούτσικα τα είπε κι αυτός ο Φραγκίστας, έτσι δεν είναι ; »
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου