Κι άλλη φορά έχω ασχοληθεί με το θέμα « πατρίδα ». Και είχα δηλώσει ότι η κύρια πατρίδα μου δεν είναι η Ελλάδα, αλλά η πόλη όπου μεγάλωσα, η μικρούλα Δράμα. Και ότι η Ελλάδα είναι ένα σύνολο από μικρές πατρίδες σαν τη Δράμα, τις Σέρρες, την Καβάλα, την Ξάνθη και τις άλλες, περιλαμβανομένων και των μεγάλων πόλεων μας, της Αθήνας με την λαμπρή ιστορία και της Θεσσαλονίκης με την ιστορία της και αυτής, μικρότερης βέβαια από της Αθήνας. Είχα μάλιστα τονίσει στο « χρονικό » εκείνο, ότι η πιο « στενή » πατρίδα μου, είναι η περιοχή της ενορίας της Αγίας Σοφίας, και προσθέτω τώρα, και η περιοχή των Δικαστηρίων, όπου το σπίτι όπου μεγάλωσα, και γενικά οι χώροι από την πλατεία Ελευθερίας μέχρι τον Νέο Κόσμο, δηλαδή την περιοχή που βρίσκεται στο τέρμα της Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Αυτή τη φορά δεν θα κάνω γενική αναφορά για τις μικρές αυτές πατρίδες, θα το γυρίσω στο σωβινιστικό, μάλιστα, θα υπερασπιστώ την πόλη μου με όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις μου, και θα προσπαθήσω - ούτε λίγο, ούτε πολύ - να αποδείξω στους παντες, ότι η ιδιαίτερη πατρίδα μου, είναι μιά από τις ομορφότερες πόλεις της χώρας, ότι διαθέτει πράγματα που οι περισσότερες άλλες μικρές πατρίδες δεν έχουν. Όταν πρόκειται για την πόλη μου, το δηλώνω απερίφραστα, ότι είμαι έντονα σωβινιστής και τοπικιστής.
Δεν πρόκειται να αναφερθώ στις κατοικίες της, ούτε στους δρόμους της. Οι σύγχρονες κατοικίες στις σημερινές Ελληνικές πόλεις, είναι φτυστές ολόϊδιες, δεν υπάρχει κανένας λόγος να κάνουμε διακρίσεις στον τομέα αυτό. Πολυκατοικίες που μοιάζουν με κουτιά, με περιστερεώνες, αλλά όχι μέρη όπου πρέπει να μένουν άνθρωποι. Οσοι έχουν πάει σε χώρες της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης, όσοι έχουν γυρίσει με τα πόδια τα προάστεια αυτών των πόλεων, ξέρουν πολύ καλά τί ακριβώς εννοώ.
Για τους δρόμους. Η Δράμα είναι μιά πολύ παλιά πόλη, υπάρχει η άποψη - που στηρίζεται σε πολύ λογικούς συλλογισμούς - ότι ο χώρος αυτός κατοικείται από τουλάχιστον έξι χιλιάδες χρόνια. Μέσα στους αιώνες που πέρασαν, η πόλη χτίστηκε, κατεδαφίστηκε, ξαναχτίστηκε, και αυτό έγινε πολλές φορές. Τα παλιά σπίτια - όσα έχουν μείνει -είναι από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Το ίδιο συμβαίνει και με τους δρόμους της. Ολοι ξέρουμε τη ρυμοτομία των πόλεων της Μέσης Ανατολής, με τα στενά σοκκάκια που δεν ακολουθούν κανένα σχέδιο, στριφογυρίζουν πότε προς τα εδώ και πότε προς τα εκεί, και συχνά είναι αδιέξοδα. Ετσι ήταν και η Δράμα τον καιρό που την εγκατέλειψαν οι κατακτητές της.
Βέβαια, ήταν τότε πρόσφορος ο καιρός να δημιουργηθεί μιά μοντέρνα πόλη, με κανονικούς και ίσιους και φαρδείς δρόμους, και με πλατειά πεζοδρόμια. Αλλά θέλετε η αδιαφορία των τότε κρατούντων, θέλετε οι αυθαιρεσίες των κατοίκων που παραβίαζαν -όπως συνήθως γίνεται στη χώρα μας -το πολεοδομικό σχέδιο, άφησαν την πόλη στην ίδια σχεδόν κατάσταση από πλευράς δρόμων, όπως τους είχε κληρονομήσει από τους Τούρκους. Μόνο τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν προσπάθειες να διορθωθεί η κατάσταση, και εν μέρει τουλάχιστον οι προσπάθειες αυτές ήσαν επιτυχημένες.
Ο γράφων έχει γυρίσει σχεδόν όλη την Ελλάδα, και έχει επισκεφθεί τις περισσότερες πόλεις της. Είναι πολύ φυσικό, να είναι μεροληπτικός στην κρίση του όταν κάμνει συγκρίσεις ανάμεσα στη Δράμα και σε άλλες Ελληνικές πόλεις. Αυτό μέχρις ενός σημείου βέβαια. Υπάρχει και αντικειμενική θεώρηση των πραγμάτων, ως ένα βαθμό τουλάχιστον. Κι αυτή η εν μέρει αντικειμενική εκτίμηση, τον αναγκάζει να τοποθετήσει την πόλη της Δράμας, ανάμεσα στις πέντε ή έξι πιό ένδιαφέρουσες πόλεις της χώρας. Παρακάτω θα γίνει μιά απόπειρα να αξιολογηθούν μερικές από τις πιό σημαντικές πόλεις της χώρας από διάφορες πλευρές.
Θα αρχίσουμε από τις πιό φημισμένες και γενικά αποδεκτές σαν ομορφότερες πόλεις της χώρας. Και η αρχή θα γίνει από την Κέρκυρα. Δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία, ότι η νησιώτικη αυτή πόλη με τους στενούς μεσαιωνικούς δρόμους της - τις ρούγες - έχει να επιδείξει μιά σπάνια ομορφιά, τόσο σαν πόλη, όσο και σαν φυσικό τοπίο. Αν την παραβάλουμε με οποιαδήποτε άλλη πόλη, νομίζω ότι κερδίζει στα σημεία όλες τις άλλες, και φυσικά και τη Δράμα.
Μιά πόλη με σημαντική εμφάνιση, είναι τα Γιάννινα. Πολλή από την λάμψη τους, την οφείλουν στη λίμνη της, μιά από τις πιο όμορφες λίμνες της χώρας. Αλλά και η πόλη είναι καλοφτιαγμένη, φαρδείς δρόμοι, καλή γενικά ρυμοτομία, και σαν σύνολο μιά αξιόλογη πόλη.
Να πάμε τώρα και στη Ρόδο, έχει κι αυτή πολλά ενδιαφέροντα. Η παλιά πόλη των ιπποτών του τάγματος του Αγίου Ιωάννη, είναι από τα σπάνια διατηρημένα κομμάτια των Μεσαιωνικών χρόνων, είναι μιά απολιθωμένη πόλη απ΄τα παλιά. Θα πρέπει να τη βάλουμε κι αυτή στον κατάλογο, έτσι νομίζω.
Θα περάσουμε τώρα στο Ναύπλιο, την πρώτη πρωτεύουσα του νέου Ελληνικού κράτους. Το Ναύπλιο έχει κάτι εντελώς δικό του, σου θυμίζει κάπως αόριστα κάποια παλιά πράγματα, ιδίως αν έχεις διαβάσει γι αυτό. Η Ακροναυπλία και το Παλαμήδι, είναι τα φρούρια που πολιορκήθηκαν στις αρχές της επανάστασης από τους Ελληνες. Δυστυχώς, φαίνεται ότι εκεί παραβιάστηκε η συμφωνία που είχε γίνει με τους πολιορκημένους Τούρκους - μεταξύ των οποίων και πλήθος από γυναικόπαιδα - ότι αν παραδοθούν, θα τους μεταφέρουν με πλοίο στη Μικρασιατική ακτή, και με διαταγή των καπεταναίων ή χωρίς αυτήν, οι πολιορκητές έσφαξαν όλους τους παραδοθέντες, αντίθετα μάλιστα προς όλους τους κανόνες του πολέμου. Μιά μελανή σελίδα στην Ελληνική ιστορία, ανάμεσα σε πολλές άλλες, που μας την κρύβουν επιμελώς τα σχολικά βιβλία της ιστορίας μας.
Το Παλαμήδι, λόφος ύψους 216 μέτρων που δεσπόζει της πόλης, έγινε κατόπιν φυλακή για βαρυποινίτες, και φαίνεται ότι σ΄αυτήν πρωτοτραγουδήθηκαν τα πρώτα ας τα πούμε « ρεμπέτικα » τραγούδια, τα λεγόμενα « τραγούδια της φυλακής ». Για να ανεβείς στην κορυφή του Παλαμηδιού, πρέπει να ανέβεις εννιακόσια ενενήντα εννιά ακριβώς σκαλοπάτια, και φυσικά δεν τα ανέβηκα. Πολύ γνωστό είναι και το Μπούρτζι, νησάκι μέσα στο λιμάνι - κάτι σαν το Αλκατράζ του Σαν Φρανσίσκο - που χρησίμευε σαν κατοικία του δήμιου και τώρα είναι τουριστικό αξιοθέατο του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού.
Ο Άγιος Νικόλαος Λασηθίου, είναι μιά πολύ γραφική μικρή πολιτεία με ένα λιμανάκι -ζωγραφιά, που κάνει με την πρώτη ματιά μεγάλη εντύπωση στον επισκέπτη. Νομίζω ότι είναι το πιο όμορφο μέρος από όλες τις πόλεις της Κρήτης. Ας τον βάλουμε λοιπόν κι αυτόν ανάμεσα στα άλλα κομμάτια της συλλογής μας.
Η Καστοριά είναι επίσης πολύ γραφική, είναι χτισμένη πάνω σε λόφο, και για να την περπατήσεις, πρέπει να ανεβείς τα στριφογυριστά δρομάκια της, ένα δείγμα παλιάς ρυμοτομίας που συναντάται σε πόλεις που είναι χτισμένες πάνω σε πλαγιές ή σε λόφους, όπως λ.χ. η Καβάλα. Η Καστοριά κερδίζει πολύ με τη λίμνη της, όπως συμβαίνει και με τα Γιάννινα.
Το Μεσολόγγι είναι μιά ιδιαιτερότητα, κάτι σαν το Ναύπλιο. Μυρίζεις και εκεί την ιστορία της επανάστασης του 21. Βλέπεις τις « τάπιες » - τα χαμηλά οχυρώματα - από τις οποίες πυροβολούσαν οι πολιορκημένοι Μεσολογγίτες τους πολιορκητές του Κιουταχή και του Ιμπραήμ. Οι δρόμοι είναι στενοί, τα σπίτια χαμηλά, και το σύνολο αποπνέει κάτι το παλιό, από προηγούμενους αιώνες.
Η Σπάρτη είναι μιά μικρή πόλη με θαυμάσια ρυμοτομία, πολύ φαρδείς δρόμους, και μιά κεντρική λεωφόρο, οι νησίδες της οποίας στολίζονται από πολλές φοινικιές που το γλυκό κλίμα ευνοεί την ανάπτυξή τους. Λίγο παρακάτω είναι σκαρφαλωμένος στην πλαγιά ο Μυστράς, ζωντανό μουσείο της Βυζαντινής εποχής των Παλαιολόγων.
Οι πόλεις που διακρίνονται, είτε είναι παραλιακές ή κοντά σε λίμνες, ή έχουν άλση και πάρκα. Ολες οι πόλεις που αναφέρθηκαν έχουν κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά. Η πόλη μας δεν έχει θάλασσα, έχει όμως νερά που την διασχίζουν, κάτι που θυμίζει αμυδρά τη Βενετία, και έχει άλση και πάρκα σε αφθονία. Μπορούμε να πούμε ότι από άποψη φυσικής ομορφιάς δεν υστερεί πολύ από τις πόλεις που αναφέρθηκαν. Εχει λοιπόν το δικαίωμα, να μπή δίπλα σ΄αυτές, αυτή είναι η γνώμη μου κι όποιος έχει αντίθετη γνώμη, ας παραθέσει τα επιχειρήματά του. Θα τα ακούσωμε με μεγάλη προσοχή, και φυσικά θα τα απορρίψουμε.
Εν κατακλείδι, θα αναφερθεί και η γνώμη ενός μεγάλου Άραβα γεωγράφου και περιηγητή του δέκατου έβδομου αιώνα, του Εβλιά Τσελεμπή. Ο Εβλιά επισκέφθηκε την Ελλάδα το έτος 1667, τη διέσχισε σχεδόν ολόκληρη και πέρασε και από τη Δράμα. Την περιέγραψε σαν την πιό όμορφη από φυσική άποψη πόλη που είχε δεί - και είχε επισκεφθεί αρκετές Ευρωπαϊκές πόλεις - και αναφέρει την οικονομική της ευμάρεια της εποχής και την αρμονική συμβίωση και συνεργασία των Ελλήνων και των Τούρκων κατοίκων της. Αυτά έγραψε ο Άραβας γεωγράφος - που ίσως να μην ήταν Αραβας αλλά Τούρκος - συμφωνώντας απόλυτα ε κ τ ω ν π ρ ο τ έ ρ ω ν με τον γράφοντα. Δεν ξέρω αν ο Εβλιά Τσελεμπή είχε πάει στη Βενετία, στη Βιέννη ή τη Βουδαπέστη, αλλά από ότι είδε στα ταξείδια του, μπόρεσε να πεί επιγραμματικά ότι η Δράμα της εποχής εκείνης, ήταν ένας είδος επίγειου παράδεισου με τα άφθονα νερά, τα δέντρα, τους τότε ανθρώπους της και τα παιδιά που έπαιζαν κοντά στις πηγές των νερών της Αγίας Βαρβάρας. Ασχετα αν ο γεωγράφος δεν ήξερε ότι οι πηγές είχαν αυτό το όνομα που ίσως την εποχή εκείνη δεν το είχαν ακόμα.
Πάντως, πρέπει να μην είμαστε και υπερβολικοί, πρέπει να λέμε και του στραβού το δίκηο. ΄Εχουμε -πολλοί από εμάς - επισκεφθεί πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης και ξέρουμε πόσο όμορφες είναι, ιδίως το παλιό τμήμα τους, των εποχών του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Εχουμε δεί και τους ποταμούς και τις λίμνες, έχουμε δει και τα πολλά πάρκα τους. Και άσχετα με το τί δηλώνει ο Εβλιά Τσελεμπή, ξέρουμε ότι αυτές οι πόλεις είναι ασυναγώνιστες σε εμφάνιση σε σχέση με τις δικές μας πόλεις και συνεπώς και με τη Δράμα. Αλλά ας μην κάνουμε συγκρίσεις με την Πράγα, τη Φλωρεντία και πολλές άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις. Ας περιοριστούμε στις δικές μας. Και τότε θα πρέπει να πούμε, ότι πράγματι η Δράμα κατέχει μιά περίοπτη θεση ανάμεσα στις πιο όμορφες απ΄ αυτές. Μπορεί να μην το καταλαβαίνουμε εμείς που τη βλέπουμε κάθε μέρα και τη συνηθίσαμε, αλλά ένα αμερόληπτο μάτι μπορεί να αντιληφθεί του λόγου το αληθές. Αυτά.
Υ.Γ. Μερικές εβδομάδες μετά το γράψιμο του « χρονικού » αυτού, θυμήθηκα μιά ιστοριούλα που μου την είχε αφηγηθεί πριν δεκαετίες ο πατέρας μου, και που ήταν πολύ γνωστή σ΄όλόκληρη την Ανατολία, δηλαδή στις εσχατιές της Ανατολικής Τουρκίας. Και έδειχνε τον εντονο τοπικισμό που έχουν πολλοί άνθρωποι, την αγάπη που έχουν προς τη μικρή τους πατρίδα, που τη βλέπουν πιό όμορφη από όλες τις άλλες πόλεις, απαράλλαχτα όπως η κουκουβάγια δεν βρήκε κανένα πουλί πιό όμορφο απ΄το δικό της στο σχολείο των πουλιών.
Η ιστοριούλα αυτή αναφέρεται σε κάποιον - ανώνυμο για μένα - κάτοικο του Mπαϊπούρτ. Ποιό είναι αυτό το Μπαϊπούρτ ; Τον καιρό της ιστοριούλας μας, ήταν μιά άσημη κωμόπολη, ίσως κάπου πέντε χιλιάδες κάτοικοι, ίσως λίγο περισσότεροι. Τελευταία απογραφή πριν από σαράντα χρόνια, της έδινε δεκαπέντε χιλιάδες κατοίκους, τώρα μπορεί να έχει ξεπεράσει τις τριάντα χιλιάδες.
Αυτός λοιπόν ο κάτοικος του Μπαϊπούρτ, δεν έλεγε να φύγει ποτέ από την πόλη του, δεν ήξερε τίποτε πέρα απ΄ αυτήν. Μάταια κάποιοι φίλοι του, προσπαθούσαν να τον πείσουν να κάνει μαζύ τους ένα ταξείδι στην Κωνσταντινούπολη όπου αυτοί είχαν πάει κάποιες φορές στο παρελθόν. « Να δείς » του έλεγαν, « πόσο όμορφη είναι η Ινσταμπούλ, θα τρίβεις τα μάτια σου όταν αντικρύσεις τις ομορφιές της ». Τα χρόνια περνούσαν αλλά αυτός ήταν ανένδοτος : « Καμμιά πόλη δεν μπορεί να είναι τόσο όμορφη σαν το Μπαϊπούρτ », έλεγε και ξανάλεγε. Αλλά κάποτε, για να αποφύγει τη συνεχή πίεση των φίλων, αποφάσισε να πάει μαζύ τους στην Κωνσταντινούπολη.
Το πλοίο μπήκε στο Βόσπορο, και οι πρώτες εικόνες που αντίκρυσε, ήταν φτωχομαχαλάδες. « Βρε, δεν σας τα έλεγα εγώ, δεν βλέπετε τί χάλια είναι αυτά ; ». « Περίμενε λίγο, θα δείς παρακάτω ». Προχώρησε το καράβι, και φάνηκαν ο Κεράτιος κόλπος, οι συνοικίες του Πέρα και του Γαλατά, οι όμορφες παραλίες, όλα τα πολύ όμορφα που είχε ( και έχει ) η Πόλη. Και τότε ο άνθρωπος απ΄ τα βάθη της Ανατολίας, τι νομίζετε ότι είπε ; « Βάϊ, βάϊ, βάϊ, Μπαϊπουρτλανίορσουν ». Και σε ελεύθερη μετάφραση : « Βρε, βρε, βρε, τώρα αρχίζεις να μοιάζεις κάπως στο Μπαϊπούρτ ! ». Λοιπόν, η Δράμα είναι το δικό μου Μπαϊπούρτ, αυτό είναι όλο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου